ორეგონის უნივერსიტეტის პროფესორი ჩჟაო იუნი ჩინეთში დაიბადა და გაიზარდა. მან ეროვნული განათლების ყველა მახასიათებელი შეისწავლა და დასავლურს შეადარა, შემდეგ კი მოულოდნელი დასკვნები გამოიტანა: მთავარი ბოროტება, იუნის აზრით, არის ავტორიტარიზმი, რომელმაც დიდი ხანია მოიცვა მთელი საგანმანათლებლო სისტემა. „დღევანდელ ჩინეთში განათლების სულისკვეთებას იმპერიული გამოცდების ორიათასწლოვანი ისტორია ასაზრდოებს”, – წერს ის თავის წიგნში „ვის ეშინია დიდი ბოროტი დრაკონის? რატომ აქვს ჩინეთს მსოფლიოში საუკეთესო (და ყველაზე ცუდი) განათლების სისტემა“. მისი თქმით, ჩინური განათლება ტესტირებებში საუკეთესოა, მაგრამ მოკლევადიანი შედეგების მქონე. ამის მიღწევაც შესაძლებელია მექანიკური დამახსოვრების გზით და შეუპოვარი გარჯით, თუმცა ის ვერ აყალიბებს გამორჩეულ და შემოქმედებით მოქალაქეებს, ხელს ვერ უწყობს ნოვატორული ნიჭიერების განვითარებას.
არადა, ჩინური განათლების სისტემას ბევრი მიმდევარი ჰყავს, ბევრი რეფორმა, რომელიც თუნდაც ამერიკულ სკოლებში ხორციელდებოდა, სწორედ ჩინური სისტემის იმიტაციაა. თუმცა, ამჟამად სულ უფრო ხშირად ჩნდება კითხვა – ღირს თუ არა ამ მიმართულებით სვლა?
ჩჟაო იონგი, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში ჩინეთში პედაგოგიურ საქმიანობას ეწეოდა, გვთავაზობს გარკვეულწილად დასაფიქრებელ და ცოტა პარადოქსულ შეხედულებას ჩინეთის სასკოლო სისტემის შესახებ – როგორ გახდა ის მსოფლიოში „საუკეთესო და ყველაზე ცუდი“ სისტემა. ის განმარტავს, როგორ ახერხებს ჩინეთი მსოფლიო დონის მოსწავლეების მომზადებას მრავალ საგანში და რატომ სძულს ჩინელ მასწავლებლებს, მშობლებსა და პოლიტიკურ ლიდერებს მათივე განათლების სისტემა; რატომ ცდილობენ ისინი თავიანთი შვილების გამწესებას არა ჩინურ, არამედ დასავლურ სკოლებში. წიგნში უამრავი საინტერესო ისტორია და ფაქტია მოყვანილი, დეტალური და დამაფიქრებელი ექსკურსი ჩინურ განათლებაში. ავტორი გვიამბობს, რატომ არასოდეს არ ადანაშაულებენ საკუთარ წარუმატებლობაში ჩინელი მოსწავლეები თავიანთ მასწავლებლებს.
კეცზიუს სისტემა: როგორ აღვზარდოთ მორჩილი მოქალაქე
ჩინელები ძალიან შრომისმოყვარენი არიან, მაგრამ ჩჟაო იონგი თვლის, რომ ხარისხი უნდა იყოს არა უბრალოდ სასიამოვნო მახასიათებელი, არამედ სასიცოცხლო აუცილებლობაც, თუნდაც სწავლაში. ოცი საუკუნის წინ ერთადერთი გზა, რომლითაც ჩინელი რაიმე წარმატებას აღწევდა, იმპერიული გამოცდა იყო. ჩინელ მოსწავლეს და შემდგომში უკვე ზრდასრულსაც ცოდნა ამ გზით უნდა მიეღო – უნდა დაემახსოვრებინა გარკვეული ფორმულირება და პასუხების სტრუქტურა. ფორმას გამოკიდებულ ჩინელ მოსწავლეებს არ ჰქონდათ შესაძლებლობა კონცენტრირებულიყვნენ შინაარსზე, ისინი მხოლოდ მეხსიერების იმედად იყვნენ. ამის გამო ჩამორჩა ჩინეთი, რომელიც ასე ამაყობდა თავისი დისციპლინით, სხვა საგანმანათლებლო საკითხებს: „…ბუნებრივი მოვლენების შესწავლა მხოლოდ სპორადულ დაკვირვებებზე უნდა ყოფილიყო დაფუძნებული და ამიტომ ჩინეთი ვერ დაეწია თანამედროვე მეცნიერების ახლანდელ დონეს, რომელიც მათემატიკასა და კონტროლირებად ექსპერიმენტებზეა აგებული“.
კეცზიუს სისტემა, რომელიც სრულ მორჩილებას ითხოვდა, ადამიანებს აკარგვინებდა შემოქმედებითობას. ჩინეთი სავსე იყო მორჩილი „სახელმწიფო მოღვაწეებით“, რომლებმაც, ფაქტობრივად, არაფერი იცოდნენ, გარდა იმისა, როგორ ჩაებარებინათ წარმატებით გამოცდები მთავრობის გულის მოსაგებად. მეტიც, ჩჟაო იუნი მიიჩნევს, რომ სწორედ კეცზიუ გახდა არაპირდაპირი მიზეზი იმისა, რომ ჩინეთში ვერ მოხდა ინდუსტრიული რევოლუცია.
საშიშია თუ არა ამერიკა ჩინური განათლებისთვის
1872 წელს იუნ ვინმა, პირველმა ჩინელმა, რომელმაც განათლება დასავლეთში მიიღო, ჩინელი თინეიჯერით სავსე რამდენიმე გემი შეერთებულ შტატებში გააგზავნა. ჩინეთის საგანმანათლებლო მისიის პროგრამის თანახმად, ასზე მეტ ჩინელ ახალგაზრდას ამერიკაში უნდა ესწავლა. იუნ ვინმა ასეთი ხრიკი მოიფიქრა: მოზარდების ამერიკაში გაგზავნით, მას იმედი ჰქონდა, რომ ისინი შეძლებდნენ დასავლური ტექნოლოგიების ათვისებას, ჩინეთში დაბრუნებასა და მსოფლიოში ქვეყნის პოზიციის გაძლიერებას, განსაკუთრებით ომის დროს.
მაგრამ ყველაფერი მოულოდნელად წარიმართა: მოზარდები „ამერიკულმა“ სპორტმა – ბეისბოლმა, ფეხბურთმა და ჰოკეიმ გაიტაცა, ჩინელმა ბიჭებმა ამერიკელი გოგოები გაიცნეს და ზოგმა „კონფუციანური“ კიკინაც კი მოიჭრა. მათ საბოლოოდ დაკარგეს ეროვნული იდენტობა და ამან სასტიკად გააბრაზა ჩინელი ჩინოვნიკები. ამერიკულმა განათლებამ ჩინელი სტუდენტები დამოუკიდებელ და თავისუფლად მოაზროვნე ადამიანებად აქცია, რაც მაშინდელი ჩინეთისთვის მიუღებელი იყო. 1881 წელს ისინი შინ დააბრუნეს.
ძალიან ბევრი სამეცნიერო სტატია
მე-20 საუკუნის ბოლოსკენ ჩინეთმა საბოლოოდ აღიარა მეცნიერება და ინოვაცია, როგორც „წარმოების მამოძრავებელი ძალა“. ჩინეთის ინოვატორთა ქვეყნად გადაქცევის მიზნით 2005 წელს მთავრობამ დაისახა მიზანი, გამხდარიყო ხუთი ქვეყნიდან ერთ-ერთი წამყვანი რეგისტრირებული პატენტებისა და ციტირებული სტატიების რაოდენობით. იმ მომენტიდან მოყოლებული ჩინეთმა მთელი თავისი ენერგია ამ კონკრეტულ რბოლას მიუძღვნა და უკვე 2012 წელს მართლაც დაიკავა მესამე ადგილი რეგისტრირებული პატენტების რაოდენობით. ასევე შთამბეჭდავი იყო სამეცნიერო სტატიების რაოდენობა: 2012 წლისთვის მათი რიცხვი 116 ათასამდე გაიზარდა, როცა 1998 წელს 20 ათასი იყო.
მსოფლიო ოფიციალური აღიარების მიუხედავად, იუნ ჩჟაოს არ სჯერა ამ სტატისტიკის. პატენტების, პუბლიკაციებისა და მეცნიერების დოქტორების ფეთქებადი ზრდა იხსნება ჩინეთის რბოლით, „ყველაზე ჭკვიანი ქვეყნის“ ტიტულის მოსაპოვებლად. მკვლევრის აზრით, უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებს ახლაც ეშინიათ, არ მიიღონ სასურველი პოზიცია, რადგანაც მაშინ მათთვის სამეცნიერო პუბლიკაციების გამოქვეყნება ერთ-ერთი აუცილებელი მოთხოვნა იქნება. ამას კი ისინი ვერ მოახერხებენ. ამიტომაა ჩინეთი ცნობილი ბევრი პლაგიატით.
რატომ არ ჰყავს ჩინეთს ნობელის პრემიის ლაურეატი?
„მილიარდ ადამიანს შორის, ვინც 1949 წლიდან განათლება კონტინენტურ ჩინეთში მიიღო, არცერთი ნობელის პრემიის ლაურეატი არ ყოფილა“, – წერს პეკინის უნივერსიტეტის პროფესორი და ავტორი წიგნისა „ჩინური განათლების პათოლოგია“ ჩჟენ ეფუ. ამავდროულად, საერთაშორისო PISA საგანმანათლებლო ტესტირებამ ჩინეთი მათემატიკის, კითხვისა და მეცნიერების ცოდნის მსოფლიო ლიდერად დაასახელა.
ჩჟაო იუნი განსხვავებულად ფიქრობს: ტესტის შედეგები მხოლოდ იმაზე მიუთითებს, რომ ჩინელი სტუდენტები ბრწყინვალედ არიან მომზადებული გამოცდის კონკრეტული ფორმისთვის – ტესტებისთვის. კითხვებზე სწორი პასუხების გაცემის უნარი მათ რობოტებად აქცევს და იდეალურია სამთავრობო სისტემაში დასაქმებისთვის. მაგრამ, ამავე დროს, განადგურებულია აზროვნების ორიგინალობა და არაკონფორმიზმი, რომელიც სძულს ჩინეთის მთავრობას, რომელიც ასე აუცილებელია დიდი სამეცნიერო აღმოჩენებისა და ნოვატორული პროექტების შესამუშავებლად.
ჩინეთში 2000-ზე მეტი უნივერსიტეტია. ზოგიერთი ჩინური კომპანია არც კი ცდილობს, დამალოს ის ფაქტი, რომ ის მხოლოდ გარკვეული საგანმანათლებლო დაწესებულების კურსდამთავრებულებს ქირაობს. გარდა ამისა, არსებობს კლასებისა და მოსწავლეების რანჟირების სისტემა. მოსწავლეები, სხვათა შორის, ყოველთვიურად აბარებენ ტესტებს.
ჩჟაო იუნი მიიჩნევს, რომ რეგულარული ტესტირება ჩინეთში უსამართლო და მიკერძოებულია. თუ ჩინელმა მოსწავლემ ტესტებში შედარებით ცუდი შედეგი აჩვენა, ის ძალიან დიდ სტრესს განიცდის. სტრესთან გამკლავების ერთ-ერთი პოპულარული პრაქტიკა ჩინეთში საზამთროების გატეხვა ან ბუშტების დახეთქვაც კია. ასევე, გამოცდების დღეს ბევრი ტაქსისტი, რომლებსაც ტესტების ჩასაბარებლად მიჰყავს მოსწავლე, მანქანაზე სპეციალურ ნიშანს ამაგრებს და გზაზე გარკვეული პრივილეგიებით სარგებლობს, რომ მოსწავლემ ან აბიტურიენტმა გამოცდაზე არ დააგვიანოს და დამატებითი სტრესი არ მიიღოს.
ჩინეთის განათლების ნაკლი
„მსოფლიოს საუკეთესო განათლების სისტემის“ მითების მსხვრევის მცდელობისას, ჩჟაო იუნმა დაასკვნა, რომ ჩინური განათლება ემყარება სამ ძირითად სვეტს: შიშს, ტყუილსა და უწყვეტ დაზეპირებას. მას შემდეგი არგუმენტები მოჰყავს:
- სისტემა არ ითვალისწინებს ინდივიდუალურ მიდგომას: მოსწავლეები ემზადებიან ტესტების წარმატებით ჩაბარებისათვის და ამიტომ შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებისათვის დრო აღარ რჩებათ.
- ისეთი გამოცდები, როგორიცაა PISA, აფასებს მხოლოდ მოსწავლეთა შემეცნებით უნარებს. მაგრამ ცხოვრებისეული წარმატება ასევე დამოკიდებულია კომუნიკაციისა და სხვა სოციალური უნარების ფლობაზე.
- ტესტებისთვის მზადება მოსწავლეებს ასწავლის, როგორ უნდა გამოიცნონ სწორი პასუხები და ჩამოაყალიბონ ისე, რომ გამომცდელი კმაყოფილი დარჩეს. ამგვარი მიდგომა არ ტოვებს ადგილს შემოქმედებისთვის.
თავის წიგნში ავტორი დეტალურად აღწერს ჩინეთის ერთ-ერთ საუკეთესო სკოლას – „ტესტებისთვის მოსამზადებელ ქარხანას” – მაოტანჩანის საშუალო სკოლას, სადაც სწავლის ღირებულება წელიწადში 6000 დოლარამდეა.
მაოტანცანის სკოლის მოსწავლეთა აკადემიური დატვირთვა სამჯერ მეტია, ვიდრე ჩვეულებრივ სკოლაში. ტერიტორიაზე აკრძალულია გასართობი დაწესებულებების მშენებლობა, ვინაიდან სკოლის მოსწავლეებმა სწავლიდან ყურადღება არაფერზე არ უნდა გადაიტანონ. სკოლაში ყველგან დამონტაჟებულია ვიდეოკამერები და მასწავლებლებს უფლება აქვთ, მოსწავლეების შესამოწმებლად ნებისმიერ დროს შევიდნენ როგორც საკლასო, ასევე მათ საცხოვრებელ ოთახებში. ერთ-ერთმა მოსწავლემ ინტერვიუში მაოტანჩანის სკოლას „ჯოჯოხეთი სამოთხისკენ მიმავალ გზაზე“ უწოდა.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
წყარო: https://supchina.com/2019/08/14/education-in-china-how-the-gaokao-exam-shapes-chinese-students-lives-and-futures/
