რატომ მარკეტინგი?

 რატომ შეიძინა მარკეტინგმა ასეთი მნიშვნელობა თანამედროვე საზოგადოებაში?

„მარკეტინგი, სიმართლის ოსტატურად გამოყენების ხელოვნებაა“.

ფილიპ კოტლერი

(დაბ. 1931 წ., ამერიკელი პროფესორი, მართვის თეორეტიკოსი).

ალბათ ყველას გსმენიათ სიტყვა „მარკეტინგი“ (marketing), რომელიც სხვა ენებში ინგლისურიდან შევიდა და დიდი ხანია, უკვე მყარად დაიმკვიდრა თავი მსოფლიოს სხვადასხვა ხალხის ყოველდღიურ ლექსიკონში. საკუთრივ სიტყვა „მარკეტინგი“ ინგლისურში, ლათინური ენიდან, სიტყვა mercatus-დან (ლათ. სავაჭრო ადგილი, ბაზარი, ვაჭარი) დამკვიდრდა. ინგლისურენოვან ლექსიკონებში პირველად მე-16 საუკუნეში გამოჩნდა. ტერმინი „მარკეტინგი“, ბაზარზე საქონლის შეძენისა და გაყიდვის პროცესის აღსაწერად გამოიყენეს. ამ სიტყვას (და ზოგადად მარკეტინგის კონცეფციას) განსაკუთრებით ხშირად იყენებენ ბიზნესთან, კომერციასთან ან/და არამომგებიან ორგანიზაციის მართვასთან დაკავშირებული ადამიანები, რომლებიც თავის მხრივ, ამ ორგანიზაციების ან ფირმების (კომპანიების) მენეჯერები (ანუ მმართველები) არიან და პროფესიონალურად უწევთ როგორც ბიზნესის, ისე – არამომგებიანი (ვთქვათ, საქველმოქმედო ან სოციალური აქტივიზმის) საქმიანობით დაკავებული ორგანიზაციების მართვა.

მარკეტინგი – ნებისმიერი ბიზნესის ან სხვა ტიპის საზოგადოებრივი ორგანიზაციის ერთ-ერთი უმთავრესი რგოლია. იგი საშუალებას იძლევა, განისაზღვროს სამიზნე აუდიტორია, შემუშავდეს ბაზარზე საქონლის ამ მომსახურების შეთავაზების სტრატეგია, მოხდეს ახალი მომხმარებლის მოზიდვა და ძველის შენარჩუნება. მარკეტინგის გარეშე ვერცერთი ბიზნესი ვერ იქნება წარმატებული და კონკურენტული. ამერიკის მარკეტინგის ასოციაციის (American Marketing Association – AMA) მიერ შემოთავაზებული განსაზღვრების მიხედვით, მარკეტინგი გახლავთ „აქტივობა, ინსტიტუტების ნაკრები და პროცესები, რომლებიც შესაძლებელს ხდიან ისეთი შეთავაზებების შექმნას, მათ კომუნიკაციას, მიწოდებას და გაცვლას, რომლებიც ღირებულნი იქნებიან მომხმარებლისთვის, კლიენტებისთვის, პარტნიორებისთვის და ზოგადად, მთელი საზოგადოებისთვის“.

მოგებით დაკავებული ბიზნესის გარდა, მარკეტინგს დიდი მნიშვნელობა აქვს არაკომერციულ ან არამომგებიან საქმიანობაში ჩართული ორგანიზაციებისთვისაც (მაგ. სოციალური საწარმოები, საქველმოქმედო ფონდები, სხვადასხვა საფეხურის სასწავლო დაწესებულებები, სპორტული კლუბები თუ ასოციაციები, სამკურნალო და სხვა სპეციალიზებული სამედიცინო ორგანიზაციები, სხვა).

ქვემოთ გთავაზობთ დიალოგს მარკეტინგის ორ დიად „გურუს“, ფილიპ კოტლერსა (Dr. Philip Kotler) და პიტერ ფ. დრაკერს (Dr. Peter Drucker) შორის. მათი საუბარი, ძირითადად მარკეტინგის ამ ნაკლებად ნაცნობ, „არამომგებიან“ მხარეს შეეხება და ალბათ საინტერესო იქნება ნებისმიერი ადგილობრივი არაკომერციული ან საზოგადოებრივი ორგანიზაციის თანამშრომლისა თუ ხელმძღვანელისათვის.

ინტერვიუს ორიგინალური ვერსია შეგიძლიათ მოიძიოთ პიტერ დრაკერის წიგნში, Managing the non-profit organization, Practices and Principles (Peter. F. Drucker, HarperCollins Publishers, 1990, New York, NY).

ინტერვიუს სამიზნე აუდიტორიაა არამომგებიანი საგანმანათლებლო, სამედიცინო, ხელოვნების მხარდამჭერი და რელიგიური ორგანიზაციების ხელმძღვანელები, მარკეტინგისა და სახსრების მოზიდვის პროფესიონალები.

პიტერ ფ. დრაკერის[1] ინტერვიუ ფილიპ კოტლერთან[2]

პიტერ დრაკერი: ფილიპ, როდესაც 1971 წელს გამოაქვეყნეთ წიგნი Non-profit Marketing (მარკეტინგი არამომგებიანი ორგანიზაციებისათვის), ახლა მას ეწოდება „სტრატეგიული მარკეტინგი არამომგებიანი ინსტიტუტებისათვის“ და ახლა იგი უკვე მეოთხედ გამოიცა – მაშინ არამომგებიანი ინსტიტუციებისათვის ამ თემის შესახებ ბევრი არაფერი იყო ცნობილი. თუ სწორად მახსოვს, არამომგებიანმა ინსტიტუტებმა დიდად არც მიიღეს ეს კონცეფცია?

ფილიპ კოტლერი: კი ეს მართალია. ისინი დაინტერესებულნი იყვნენ თავიანთი ანგარიშგებისა და ფინანსების მართვის გაუმჯობესებით და იწყებდნენ მენეჯმენტში თქვენი იდეების გააზრებასა და გამოყენებას. მაგრამ ისინი არ საუბრობდნენ მარკეტინგზე. ჩემი დაკვირვებით, ზოგიერთი მათგანი იყენებდა მარკეტინგს, თუმცა ვერ აცნობიერებდა, თუ როგორ სჯობდა ამის გაკეთება. მე დარწმუნებული ვიყავი, რომ მარკეტინგი, ბიზნესის სხვა შემადგენლებთან ერთად, უნივერსალური და ტიპურია მათთვისაც (არამომგებიანი ორგანიზაციებისთვის) და კარგად ერგება ყველა ამ სახის ინსტიტუტის საქმიანობას. ვთვლიდი, რომ აუცილებელი იყო არამომგებიან სფეროში მარკეტინგის უფრო გააზრებული ინტეგრირება.

პიტერ დრაკერი: იმ დროის შემდეგ საკმაოდ ბევრმა არამომგებიანმა ინსტიტუტმა აღიარა თეორიის საჭიროება. როგორ „გადაითარგმნა” ეს ყველაფერი პრაქტიკაში?

ფილიპ კოტლერი: სხვადასხვა ინსტიტუტმა მარკეტინგი სხვადასხვანაირად გაიაზრეს და გამოიყენეს. საავადმყოფოებმა მალევე გაიგეს მარკეტინგის ფუნქციების მნიშვნელობა, მაგრამ კოლეჯები და უნივერსიტეტები, ჯერ კიდევ ჩამორჩებიან მათ. მუზეუმებმა და ხელოვნების ინსტიტუტებმაც კარგად გაიაზრეს მარკეტინგის მნიშვნელობა, თუმცა ბევრმა ორგანიზაციამ შეცდომით გაიგო მისი შინაარსი. ისინი ხშირად ურევენ მარკეტინგს გაყიდვების ხელშეწყობასა და რეკლამირებას, და ამიტომაც, ვერ გრძნობენ მის აუცილებლობას.

პიტერ დრაკერი: კარგით, მაშინ მითხარით, როგორია მარკეტინგის თქვენეული განსაზღვრება არამომგებიანი ინსტიტუტებისათვის? ჩემი მეგობრების უმეტესობა, არამომგებიანი სექტორიდან, გაკვირვებული დარჩება იმით, რაც ახლა თქვით – რომ ზოგიერთ ინსტიტუტს მარკეტინგში ერევა გაყიდვების ხელშეწყობა და რეკლამირება. მათი უმეტესობა თვლის, რომ ზუსტად ეს არის მარკეტინგი.

ფილიპ კოტლერი: მარკეტინგის უმთავრესი ამოცანებია ბაზრის შესწავლა, სეგმენტირება, ჯგუფებისათვის მომსახურების მიზანმიმართულად შეთავაზება, საკუთარი თავის პოზიციონირება ბაზარზე და ისეთი მომსახურების შეთავაზება, რომელზეც მოთხოვნა არსებობს. რეკლამირება და გაყიდვების ხელშეწყობა დაგვიანებული საქმიანობებია. მე არ მსურს მათი მნიშვნელობის მინიმიზება. თქვენ წლების წინ შოკი მოჰგვარეთ ბევრს, როდესაც შესანიშნავად ჩამოაყალიბეთ და თქვით, რომ მარკეტინგის მიზანია ის, რომ გაყიდვების ხელშეწყობა აღარ იყოს აუცილებელი. რა შეიძლება იყოს მარკეტინგი, თუ იგი გაყიდვები არ არის? მოკლე განსაზღვრება, რომელიც გამიგონია, არის საჭიროებების პოვნა და მათი დაკმაყოფილება. მე დავუმატებდი, რომ ეს ქმნის დადებით ღირებულებას ორივე მხარისათვის. კონტრასტი მარკეტინგსა და გაყიდვებს შორის არის ის, რომ თუ იწყებ მომხმარებლით, კლიენტით ან იმ ჯგუფებით, რომელთა კარგად მომსახურებაცაა მიზანი – მაშინ ეს მარკეტინგია. თუ დაიწყებ პროდუქტების ნაკრებით, რომელიც უკვე გაქვს და გსურს ეს პროდუქტები რამენაირად გაყიდო რომელიმე ბაზარზე, რომელსაც მიაგნებ, მაშინ ეს გაყიდვებია („სელინგი”/selling, ლ.ა.).

პიტერ დრაკერი: ჩემი მეგობრების უმეტესობა არამომგებიანი სექტორიდან ნამდვილად დაეთანხმება თქვენ მიერ სულ ცოტა ხნის წინ ნათქვამ განსაზღვრებას. მაგრამ ამის შემდეგ იტყვიან: განა ის საჭიროება, რომელსაც ჩვენ ვემსახურებით, ისედაც ცხადი არ არის? არიან ადამიანები, რომლებიც ღარიბები არიან და ვიღაცამ მათ საჭმელი უნდა მიაწოდოს. არიან ისეთებიც, ვინც ცოდვაში ცხოვრობენ და ვიღაცამ მათ სულიერი დახმარება უნდა შესთავაზოს. ისინი (არამომგებიანი ორგანიზაციები) თავს განიხილავენ საჭიროებების შემამსუბუქებელ ორგანიზაციებად და ბოლომდე ვერ იგებენ, კიდევ რა უნდა გააკეთონ დამატებით. ეს ძალიან ერთმხრივი ხედვა ხომ არ არის?

ფილიპ კოტლერი: ბევრი ორგანიზაცია ძალიან კარგად არის ჩამოყალიბებული იმ საჭიროებებზე, რომელთა მომსახურებაც სურთ, მაგრამ მათ ხშირად არ ესმით ამ საჭიროებების შინაარსი, მომსახურების მიმღების (ბენეფიციარის, მომხმარებლის, ლ.ა.) პერსპექტივიდან. ორგანიზაციები აკეთებენ შეფასებებს, რომლებიც წარმოადგენენ ამ საჭიროებების შესახებ მათ საკუთარ ინტერპრეტაციას. მაგალითად ავიღოთ საავადმყოფო[3]. ხშირად საკითხი ასე დგება: ეს ავადმყოფობის ინსტიტუტია თუ ჯანმრთელობის? საავადმყოფოების უმეტესობა ამბობს, რომ ისინი მუშაობენ იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც ავად არიან და ხელს უწყობენ მათ გამოჯანმრთელებას. ჩვენ შეგვიძლია ვიკამათოთ იმაზე, რომ საავადმყოფოების რეალური მისია უფრო ავადმყოფობის პრევენციაა. ამით იმის თქმა მსურს, რომ არის ძალიან ბევრი ნიუანსი, რომლებიც მნიშვნელოვანია მომუშავე ორგანიზაციებისათვის, ბაზარზე არსებული საჭიროებების ინტერპრეტირებისას. სწორედ ამას ვეძახი მომხმარებელთა (ან კლიენტების) საჭიროებების გამოკვლევას. ზოგადად, კითხვა ასე უნდა დაისვას: არიან კი ეს ორგანიზაციები კლიენტზე მორგებულნი თავიანთი მომსახურებებით? არიან კი ისინი შექმნილნი კლიენტის საჭიროებებისთვის?

პიტერ დრაკერი: შეგიძლიათ მოგვიყვანოთ მაგალითი არამომგებიანი ორგანიზაციისა, რომელსაც კარგად ესმის მარკეტინგი და პრაქტიკაში იყენებს მას? რას აკეთებენ ისინი?

ფილიპ კოტლერი: კარგი მაგალითია სტენფორდის უნივერსიტეტი და ის წესი, რომლის მეშვეობითაც იგი იზიდავს სახსრებს თავისი კურსდამთავრებულებისგან და სხვა წყაროებიდან. სტენფორდმა მთლიანად ბაზარზე ორიენტირებული მიდგომა აირჩია. მათ განვითარების ოფისისათვის შეარჩიეს მენეჯერები, რომლებიც სხვადასხვა სახის კურსდამთავრებულთა (Alumni, ინგლ.) ჯგუფებზე მუშაობენ. თითოეული მენეჯერი თავის ჯგუფთან ეფექტური და ეკონომიკური მეთოდით მუშაობს. მაგალითად, ისინი, ვინც სტენფორდი დაამთავრეს, იღებენ ორ წერილს, პერსონალურ გზავნილს (ე.წ. direct-mail piece) მანამდე, სანამ უიმედობის გამო უნივერსიტეტი ჩათვლის, რომ მათთან აღარ გააგზავნოს კორესპონდენცია. ისინი, ვინც სტენფორდს 25-დან 75 აშშ დოლარამდე სწირავენ, იღებენ სამი-ოთხი წერილით მეტს. იმ კურსდამთავრებულებს, რომლებიც უნივერსიტეტისთვის 75 დოლარზე მეტს აგზავნიან, უკვე ტელეფონით უკავშირდებიან და ისე სწირავენ მადლობას და ა.შ. მთლიანობაში, განვითარების ოფისის მთელი მიდგომა დამყარებულია ბაზრის სეგმენტაციაზე და ეკონომიკურ და ეფექტურ მარკეტინგულ სამუშაოზე, რომელიც სახსრების მოზიდვის შერეულ მეთოდებს იყენებს.

პიტერ დრაკერი: ატარებს თუ არა სტენფორდი რაიმე სახის კვლევას კლიენტების შესახებ, რათა გაარკვიოს, რა არის ყველაზე ფასეული პოტენციური დონორებისთვის, უნივერსიტეტთან მიმართებაში? თუ სტენფორდი, როგორც კოლეჯების უმეტესობა, ამბობს, რომ განათლება კარგია და ჩვენ თქვენი ფული გვჭირდება?

ფილიპ კოტლერი: ძალიან სწორი შენიშვნაა, სწორედ ეს არის პრობლემა გაყიდვებზე ორიენტირებული ორგანიზაციების უმეტესობისათვის. ისინი თვლიან, რომ მათ ძალიან კარგი პროდუქტი აქვთ და არ ესმით, რატომ არ დგება ამ პროდუქტზე რიგები. სტენფორდის შემთხვევაში, ისინი თავიანთ ფანდ-რეიზინგს (ინგლ. Fund-raising, სახსრების მოზიდვა, ლ.ა.) ექსპერიმენტულად მიუდგნენ. მათ ესმით, რომ არ არსებობს უნივერსალური მიმართვა, რომელიც სტენფორდის ყველა კურსდამთავრებულზე ერთნაირად იმოქმედებს. სხვადასხვა შტრიხები სხვადასხვა ხალხისთვის უფრო ეფექტურად მუშაობს. მათ კარგად შეისწავლეს ეს შტრიხები ბაზრის ცალკეული სეგმენტების კვლევით.

პიტერ დრაკერი: სტენფორდს უწევს სტუდენტების მოზიდვაც. ეს ერთი მარკეტინგული საქმიანობაა. მანვე უნდა მოიზიდოს უმაღლესი კლასის მასწავლებლებიც, ეს ის ხალხია, რომლებსაც სიხარულით მიიწვევენ კიდევ ოც საუკეთესო სკოლაში. ამ ყველაფერთან ერთად სტენფორდმა უნდა განავითაროს დონორების ბაზა და მოიზიდოს სახსრები. ესეც, მსგავსად დანარჩენებისა, მარკეტინგული სამუშაოა. ზოგადად, ხედავთ განსხვავებებს ზემოთ ჩამოთვლილ სამ საქმიანობაში?

ფილიპ კოტლერი: ნებისმიერი ორგანიზაცია დაცურავს, ასე ვთქვათ, საზოგადოებრივ ოკეანეში. კოლეჯებს სურთ მიიზიდონ სტუდენტები. მათ ასევე სურთ, მიიზიდონ კვლევებისათვის საჭირო სახსრები სახელმწიფო ან სხვა წყაროებიდან. პრობლემა, რომელიც ასეთ დროს მარკეტინგმა უნდა გადაჭრას, არის შემდეგი: როგორ მივიღო ის პასუხები, რომლებიც მსურს, რომ მივიღო? პასუხი, რომელსაც მარკეტინგი ამ შეკითხვაზე იძლევა არის ის, რომ შენი შეთავაზება ჯგუფისადმი, რომელსაც ამ ჯგუფს უგზავნი, სწორად უნდა იყოს ფორმულირებული. ამ პასუხის მიღების პროცესს, მე „ფიქრების გაცვლას” ვუწოდებ. რა უნდა გავცე, რომ საპასუხოდ მივიღო ის, რაც მსურს. როგორ შევქმნა დამატებითი ღირებულება მეორე მხარისათვის ისე, რომ საპასუხოდ მივიღო დამატებითი ღირებულება იმისათვის, რაც მე მსურს. მარკეტინგულ აზროვნებას საფუძვლად უდევს თანაზიარობა და ურთიერთგაცვლა.

პიტერ დრაკერი: ასეთი მიდგომის გათვალისწინებით, რამდენად მნიშვნელოვანია არამომგებიანი ინსტიტუციისათვის საკუთარი თავის გამორჩეულობის ჩვენება? სტენფორდს, დარწმუნებული ვარ, ასობით სხვა კონკურენტი კოლეჯი ჰყავს. ადგილობრივ საავადმყოფოს კი სულ სამიოდე კონკურენტი თუ შეიძლება ჰყავდეს თავისსავე გეოგრაფიულ ერთეულში (ქალაქი, საგრაფო). რამდენად მნიშვნელოვანია გამორჩეულობა, განსხვავებულობა? როგორ უნდა გააკეთო ეს?

ფილიპ კოტლერი: მარკეტინგი დღეს მოიაზრება, როგორც სეგმენტაციის, მიზანმიმართული საქმიანობის და პოზიციონირების პროცესი – მე ამას STP-მარკეტინგს ვეძახი (STP – segmenting, targeting and positioninig marketing). ეს LGD-მარკეტინგის საწინააღმდეგო პროცესია (LGD – lunch, golf and dinner marketing/ლანჩის, გოლფისა და სადილის მარკეტინგი, ლ.ა.), რომელსაც შესაძლოა აქვს თავისი საჭირო ადგილი, მაგრამ იგი ვერ ცვლის სეგმენტაციის, მიზანმიმართული საქმიანობისა და პოზიციონირების პროცესს. პოზიციონირება აჩენს კითხვას: როგორ წარმოვაჩენთ ჩვენს თავს იმ ბაზარზე, რომელზეც უკვე ვართ? რით გამოვირჩევით? შენ არ შეგიძლია იყო ყველაფერი ყველასათვის. ორგანიზაციის უმეტესობა თავისი უნიკალურობის ძიებაშია, რასაც ჩვენ კონკურენტულ უპირატესობას ან უპირატესობებს ვუწოდებთ. ეს მიიღწევა ძლიერი მხარეების განვითარებით და მათი გააზრებულად წარმოდგენით იმ ბაზარზე, რომლის მოსაპოვებლადაც ვიბრძვით. ნება მომეცით, წარმოგიდგინოთ ამის ილუსტრაცია. საავადმყოფოს შეუძლია შესთავაზოს პაციენტს მომსახურებების ზომიერად კარგი ჩამონათვალი, თუმცა ამით იგი არ განსხვავდება სხვებისგან. რაც მე მინახავს, არის ის, რომ საავადმყოფოები ცდილობენ, შეისწავლონ თემის ის საჭიროებები (ან მოთხოვნილებები), რომლებიც არ არის დაკმაყოფილებული. მაგალითად, შესაძლოა, არ იყოს სპორტული მედიცინის პროგრამა, დამწვრობის განყოფილება და ა.შ. თუ ამ საავადმყოფოს მენეჯერი გონიერია, მიხვდება, ამ საჭიროებებიდან რომლებია ყველაზე მოთხოვნადი ან რომელთა შეთავაზება შეუძლიათ მათ უკეთესად. ამ მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებით, საავადმყოფო თავის „გვირგვინზე” მთავარ ალმასს ამატებს. ამით განსხვავებულობას მატებს თავის საქმიანობას. სხვაგვარად, მომხმარებლისთვის, არჩევანის გაკეთებისას, არ არსებობს მიზეზი, რომ ერთი საავადმყოფო მეორეს ამჯობინოს.

პიტერ დრაკერი: გამოდის, რომ არამომგებიანმა ინსტიტუტმა მარკეტინგის სფეროში პირველი ნაბიჯები მისი ბაზრის განსაზღვრითა და მისი მომხმარებლის განსაზღვრით უნდა დაიწყოს. საფიქრალია, ვის უნდა შესთავაზოს მან თავისი პროდუქტი და გაიაზროს ინსტიტუტის ძლიერი მხარეები. ალბათ ეს უნდა იყოს მთავარი, ვიდრე არამომგებიანი ორგანიზაცია წინადადებას ჩამოაყალიბებს.

ფილიპ კოტლერი: დიახ, ასეა. მაგალითისთვის, შესაძლოა ვისაუბროთ ეკლესიებზე (შენიშვნა: აშშ-ში, პროტესტანტულ, კათოლიკურ და სხვა დენომინაციის ეკლესიებს, არამომგებიანი რელიგიური ორგანიზაციების სტატუსი 501(c)(3) აქვთ განსაზღვრული და საგადასახადო შეღავათებით სარგებლობენ, აქტიურად ეწევიან სახსრების მოზიდვის აქტივობებს, ე.წ. „ფანდ-რაიზინგს“, ლ.ა.).

რაც თქვენ თქვით, ეკლესიებისთვის პრობლემას წარმოადგენს. ერთი მხრივ, ეკლესია უნდა ცდილობდეს, მოიზიდოს ყველა ის ადამიანი, ვისაც საეკლესიო გამოცდილება აინტერესებს. ეს კი ნიშნავს, რომ ეკლესია უნდა გახდეს დივერსიფიცირებული ინსტიტუტი. მეორე მხრივ, მარკეტინგი გვკარნახობს, რომ ინსტიტუტი უფრო წარმატებული იქნება, თუ იგი განსაზღვრავს სამიზნე ჯგუფს, როგორებიცაა, დაუოჯახებლები, მეუღლეს გაცილებულნი, საზოგადოების გეიწევრები და სხვები. დივერსიფიკაციაში საინტერესო ის არის, რომ ადამიანების უმეტესობას, არ მოსწონს მათგან განსხვავებულებთან ერთად ყოფნა.

აქვეა კიდევ ერთი პრობლემა, რომელსაც მე საბაზრო ორკესტრირებას ვეძახი. როგორ აპირებთ ძალიან განსხვავებული ჯგუფების ორკესტრირებას და ამავე დროს წარმატებული ინსტიტუტის სახელის შენარჩუნებას? მარტო ესეც კი ზეწოლას იწვევს ბაზრის განსაზღვრის საქმეში. სამიზნე ბაზარს შეუძლებელია წარმოადგენდეს ყველა ჯგუფი. მაგრამ ნათელია, რომ ის ერთ ჯგუფზე მეტია. ეკლესიას სჭირდება კარგად განსაზღვრული ჯგუფები და მათი იდენტიფიკაცია, ჯგუფები, რომლებიც ეკლესიაში ეძებენ სულიერი მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებელ განსაზღვრულ მომსახურებას.

(პირველი ნაწილის დასასრული)

[1] – პიტერ ფ. დრაკერი (Peter F. Drucker, 1909-2005) – ავსტრიული წარმოშობის ამერიკელი პროფესორი. თანამედროვე მენეჯმენტის ერთ-ერთი უდიდესი თეორეტიკოსი და ავტორი, განმანათლებელი, რომლის ნაშრომებმაც დიდი როლი ითამაშეს თანამედროვე ბიზნესკორპორაციის საფუძვლების ფილოსოფიური შესწავლისა და გააზრების საქმეში. პიტერ დრაკერი ასევე გახლდათ მენეჯმენტის განათლების განვითარების ერთ-ერთ აქტივისტი და ინიციატორი. მას ეკუთვნის კონცეფცია მიზნების მიხედვით მართვის შესახებ (management by objectives).

[2] – ფილიპ კოტლერი (Philip Kotler) – ილინოისის ევენსტონის ნორთ-უესტერნის უნივერსიტეტის (Northwestern University) ჯ. ლ. ქელოგის საერთაშორისო მარკეტინგისა და მენეჯმენტის სკოლის პროფესორი. პიონერული წიგნის – „სტრატეგიული მარკეტინგი არამომგებიანი ორგანიზაციებისათვის” (1971) – ავტორი. თანამედროვე მარკეტინგის ერთ-ერთი წამყვანი თეორეტიკოსი და „გურუ”.

[3] – დღეს აშშ-ში არსებული, სხვადასხვა ტიპის 5 724 საავადმყოფოდან (აშშს-ს ჰოსპიტალების ასოციაციის, AHA-ს, 2011 წლის მონაცემებით) 2 903 ერთეული (50%) არამომგებიანი, არასამთავრობო კორპორაციების მიერ არის ორგანიზებული. სხვადასხვა რიგის სახელმწიფო საავამყოფოების წილი უფრო მცირეა და დაახლ. 31 %-ს შეადგენს, ხოლო კერძო საავადმყოფოების წილი დაახლოებით 18%-ია (ლ.ა.).