ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

რაში გვჭირდება გარემოსდაცვითი განათლება

(პირველი ნაწილი)

გარემოსდაცვითი განათლება არის პროცესი, რომლის დროსაც ადამიანები, ადამიანთა ჯგუფები და ორგანიზაციები სწავლობენ გარემოსდაცვით საკითხებს და უკეთ ეცნობიან გარემოს, რომელშიც ცხოვრობენ. დღეს ეს ცოდნა უაღრესად აქტუალურია. მსოფლიო კლიმატი ჩვენ თვალწინ იცვლება: წელს, ივნისში, კანადისა და ამერიკის ჩრდილო-დასავლეთ შტატებში სიცხემ 45 გრადუსს მიაღწია, რაც ასზე მეტი ადამიანის სიკვდილის მიზეზად იქცა. ეს ვინმეს შესაძლოა ჩვეულებრივ სამწუხარო ამბად მოეჩვენოს, მაგრამ მსოფლიოს ყველაზე მაღალ განედებში მდებარე კანადა ერთ დროს ყველაზე ცივ სახელმწიფოდ ითვლებოდა, ახლა კი მის ცენტრალურ და დასავლეთ ნაწილებში არნახულად ცხელა, რაც ძალიან დიდ ცვლილებებს იწვევს ამ ქვეყნის ბუნებრივ ეკოსისტემებში, ლანდშაფტებსა და ცენოზებში.

სამწუხაროდ, კლიმატის ცვლილების ხელშესახები მაგალითები იმდენად გახშირდა, რომ მალე ალბათ ყოველდღიური ახალი ამბები ეკოლოგიური პრობლემებისა და ანომალიური კლიმატური მოვლენების აღწერით დაიწყება…

შარშან, 2020 წელს, ქალაქ გეტინგენში (ბადენ-ვიურტემბერგის მიწა, გერმანიის სამხრეთ-დასავლეთი) ზამთარში ჰაერის ტემპერატურა რეკორდულად დაეცა და -24 Co გრადუსი შეადგინა, ხოლო შვიდი დღის შემდეგ იქვე ტემპერატურამ +18 Co გრადუსამდე აიწია – ტემპერატურის ცვლილებამ ერთი კვირის განმავლობაში 49 გრადუსს მიაღწია!

2015 წლის 13-14 ივნისს თბილისის წყალდიდობას წინ უძღოდა რეკორდული წვიმა, რომლის დროსაც დაახლოებით სამი საათის განმავლობაში მდ. ვერეს ხეობაში 100 მმ-მდე ნალექი მოვიდა. ეს თბილისში მოსული საშუალო წლიური ნალექის დაახლოებით მეოთხედია!

2012 წლის სექტემბერში არქტიკის მარადიული ყინულის საფარის ფართობმა ისტორიულ მინიმუმს მიაღწია – 3.57 მილიონ კვადრატულ კილომეტრამდე შემცირდა. 1979 წლის სექტემბერში მისი ფართობი 7.05 მილიონი კვ. კმ იყო, ხოლო 2020 წელს უკვე 3.92 მილიონი… ყინულის ზედაპირის ფართობის წლიდან წლამდე შემცირება (ყინულის ზედაპირი მზის რადიაციის 80%-ს ირეკლავს) ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანის წყლის გათბობას და ყინულის დნობას იწვევს. ოკეანის მუქი წყალი ყინულზე გაცილებით მეტ სითბოს შთანთქავს და ათბობს გარშემო მდებარე წყლებს. პროცესი შეუქცევადია და მისი შეჩერების პერსპექტივა ჯერჯერობით, სამწუხაროდ, არ ჩანს.

ზემოთ მოყვანილი ფაქტები შემაშფოთებელია და ნათლად მეტყველებს იმაზე, რომ დედამიწა როგორც პლანეტარული მასშტაბის ეკოსისტემა ცვლილებებს განიცდის; დედამიწა როგორც კლიმატურ-ეკოლოგიური სისტემა არაკანონზომიერ, ანომალიურ რეაქციებს იძლევა, ხოლო ცალკეულ შემთხვევებში – კატასტროფულს! ეს დამაფიქრებელია და ჩვენს თაობას, ადამიანებს, რომლებიც დღეს დედამიწაზე ვცხოვრობთ, გაცილებით მეტის ცოდნა გვმართებს მიმდინარე ბიოლოგიურ, ეკოლოგიურ, ეკონომიკურ და სოციალურ პროცესებზე, რომლებიც კლიმატის ანომალიური ცვლილების შედეგია.

ბავშვებისთვის ამ ახალი ინფორმაციის გაზიარება და მისი მიზეზებისა თუ შედეგების ახსნა უმჯობესია სკოლაში მოხდეს, თანაც ისე, რომ ბავშვებმა შეძლონ ამ რთული, გლობალური მასშტაბის მოვლენების აღქმა და გააზრება.

სკოლებში ეკოლოგიური ცოდნის გავრცელება და დანერგვა შეთავაზებულ იქნა გაეროს მიერ 1992 წელს, რიო-დე-ჟანეიროში გამართულ კონფერენციაზე, რომელიც დედამიწაზე მიმდინარე კლიმატურ პროცესებს და მათთან დაკავშირებულ საერთაშორისო რეაქციას ეძღვნებოდა. კონფერენციამ მნიშვნელოვნად მიიჩნია განათლება და ცნობიერების ამაღლება გარემოსდაცვით პრობლემებთან დაკავშირებით. გაეროს 2030 წლის მდგრადი განვითარების ამბიციური გეგმის თანახმად, ეს გეგმა ვერ განხორციელდება ადამიანების გარემოსდაცვითი და მდგრად განვითარებასთან დაკავშირებული ცოდნის ამაღლების გარეშე. კავშირი გარემოსა და ადამიანებს შორის და მათი ერთმანეთზე დამოკიდებულება უნდა გახდეს ის საფუძველი, რომელიც ახალგაზრდა თაობას გადაადგმევინებს გარემოს დაცვისთვის აუცილებელ იმ ნაბიჯებს, რომლებიც 2030 წლის გეგმაში, მე-13 და მე-15 მიზნებშია ხაზგასმული (იხ. გაეროს 2030 წლის მსოფლიოს მდგრადი განვითარების მიზნები – https://sdgs.un.org/goals ).

სწორედ ამიტომ არის აუცილებელი დედამიწის მდგრადი განვითარებისთვის საჭირო ცოდნის ინტეგრაცია სასკოლო განათლების სისტემაში. საჭიროა, მოსწავლეებს შევთავაზოთ ისეთი სასწავლო პროგრამა, ფიზიკური სივრცე და საორგანიზაციო კულტურა, რომელიც წაახალისებს გარემოსდაცვით აზროვნებას და ეკოლოგიურად განათლებულ მსოფლიო მოქალაქეებად მათ აღზრდას.

დღეს მოსწავლეთა უმრავლესობა სასკოლო დროს საკლასო ოთახში ან შინ, ონლაინ გაკვეთილებზე ატარებს. ეს ის პერიოდია, როდესაც ახალგაზრდა ადამიანის ორგანიზმში ყველაზე მნიშვნელოვანი ფიზიოლოგიური ცვლილებები ხდება. გარემოსთან უშუალო კავშირის გარეშე, ბუნების ელემენტებთან შეხების, ბუნებაში არსებული კავშირებისა და ეკოლოგიური პროცესების გაცნობიერების გარეშე ახალგაზრდა შესაძლოა ჩვეულებრივ ურბანიტად  – ბუნებას მოწყვეტილ ქალაქელად ჩამოყალიბდეს. ამ ეფექტს აასმაგებს ინფორმაციული ტექნოლოგიების ის არნახული განვითარება, რომელსაც დღეს ვხედავთ მთელ მსოფლიოში, როდესაც ადამიანების დიდი ნაწილი, განსაკუთრებით კი ბავშვები, დროის უდიდეს ნაწილს ვირტუალურ ბრაუზინგში (browsing – თვალიერება, გადაადგილება გვერდებს შორის ვირტუალურ სამყაროში) ატარებს. ეს ქცევა სულ რაღაც ოციოდე წლის წინ გაჩნდა და დღეს ტელეფონებში, კომპიუტერებში და პლანშეტებში თავჩარგული ადამიანი ჩვეულებრივი რამაა. არა მხოლოდ ბავშვები, არამედ ჩვენც, მოზრდილებიც, დღის უდიდეს ნაწილს საინფორმაციო-ციფრულ სივრცეში, სოციალურ ქსელში, ციფრული ვებსაიტების კითხვაში ვატარებთ. ახალგაზრდების გარემოსდაცვითი განათლებისკენ მიმავალ გზაზე პირველი გაჩერება საკუთრივ ჩვენ გარშემო არსებული გარემო უნდა გახდეს – ახალი სასკოლო სივრცე, რომელშიც ბავშვებს და მასწავლებელს შეეძლებათ, ბუნებას შეეხონ, ბუნებაში ისწავლონ და ბუნებასთან ურთიერთობით გაიაზრონ სამყაროში მიმდინარე პროცესების ფორმები და შინაარსი.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი