წერა იოლია – დასაწყისისა და დასასრულის მოფიქრებაა ძნელი: რით დაიწყო სათქმელი და აზრი ლოგიკურ დასასრულამდე როგორ მიიყვანო. მერე ყველაფერი მძივივით აეწყობა. სქელტანიანი რომანის კითხვის დროსაც კი დიდად არც არავინ უფიქრდება, მის შუა ნაწილში რა წერია; მკითხველი უმთავრესად საკუთარ ყოველდღიურ ამბებზე ფიქრობს. მწერლის ოსტატობაც ეს არის – ისე შეეხოს მკითხველის ცნობიერებას, რომ მისი ფიქრები საქმედ აქციოს. ყველას, ვისაც მწერალი ჰქვია, ნამდვილად არ შეუძლია, შეგახსენოს მეგობარი, რომელსაც აგერ უკვე ერთი წელია არ შეხმიანებიხარ, მიგახვედროს, რა მნიშვნელოვანი ყოფილა ის შენთვის და ელექტრონული ფოსტით ვრცელი მეილის მიწერის სურვილი აღგიძრას. გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობის „კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა” გმირს მიაჩნია, რომ კარგი ლიტერატურა ის არის, რომლის ხსენებაზეც კი ტანში ჟრუანტელი დაგივლის; ჩემი აზრით, თანამედროვე მკითხველისთვის, რომლის გარშემოც უკვე ბევრი რამაა ჟრუანტელის მომგვრელი, ეს აღარ კმარა – კარგი ლიტერატურა მკითხველის ფიქრებს უნდა მიჰყვებოდეს.
მე თუ მკითხავთ, წერა კითხვაზე იოლი საქმეა. წერისას ზუსტად იცი, რისი თქმა გსურს და თუ არაფრის თქმა არ გინდა, არც წერის სურვილი გაგიჩნდება, კითხვისას კი ყოველი აბზაცის შემდეგ იმაზე ფიქრი გითრევს, რის თქმა სურდა მწერალს და გამუდმებით გტანჯავს შიში, რომ სათანადოდ ვერ გაიგე წაკითხული ტექსტი. ბოლო ხანს „ვერგაგებული” ტექსტების კითხვისას ერთ მარტივ დასკვნამდე მივედი: სულაც არ არის მთავარი, რას კითხულობ, – მთავარია, რას ცვლის წაკითხული წიგნი აქ და ახლა შენში. მხოლოდ ასე, ლიტერატურული ტექსტის კონტექსტს მიღმა ფიქრისას მივყავართ მწერალს ახალ იდეამდე, ახალ გადაწყვეტილებამდე, ახალ ქმედებამდე.
მწერლის მთელი ოსტატობა სწორედ დასაწყისისა და დასასრულის სწორად შერჩევაშია. ტექსტის მხოლოდ ამ მონაკვეთში უგდებენ მას ყურს. მთელ დანარჩენ დროს მკითხველი საკუთარ ყოფიერებაზე ფიქრს ანდომებს, კითხვა მისთვის მხოლოდ ფონია. ყოფიერება კი ადამიანის მთავარი საფიქრალია. და თუ მწერალი ადამიანად ყოფნის ერთგვარ ფილოსოფიურ გააზრებას გთავაზობს, კონტექსტს მიღმა ნაფიქრალიც მეტ მნიშვნელობას იძენს
მილან კუნდერას ყველაზე ცნობილი რომანი „ყოფის აუტანელი სიმსუბუქე” სწორედ ამგვარი ტექსტია, რომლის კითხვისას საკუთარ თავსა და ცხოვრებაზე უფრო მეტს ფიქრობ, ვიდრე წიგნის გმირებზე. შესაძლოა იმიტომაც, რომ საოცრად ემთხვევა მეოცე საუკუნის 60-70-იან წლებში ჩეხოსლოვაკიაში მცხოვრები ტომაშისა და ტერეზას ცხოვრება ჩვენს ყოფას. რუსული ოკუპაცია, ადამიანთა გაუცხოება, ქალისა და მამაკაცის ურთიერთობა, ამქვეყნად საკუთარი ადგილის პოვნის სურვილი, შინაგანი სიმშვიდის ძიება… კითხულობ და გგონია, რომ შენი ცხოვრება ტომაშისა და ტერეზას ცხოვრების გამეორებაა. ცივი გონებით ადევნებ თვალს ამ ამბებს და, მთელი მათი ტრაგიზმის მიუხედავად, მხოლოდ ძაღლის სიკვდილი თუ აგაღელვებს… „ყოფის აუტანელი სიმსუბუქე” ნიცშეს ფილოსოფიური ხედვის ერთგვარი ლიტერატურული გააზრებაა. არც კარენინის (ძაღლის) სიკვდილია უმიზეზოდ გულისამაჩუყებელი…
„შესაქმის” დასაწყისშივე წერია, რომ ღმერთმა შექმნა ადამიანი, რათა ფრინველებზე, თევზებსა და ცხოველებზე ბატონობა მიენიჭებინა მისთვის. მაგრამ „შესაქმე” ადამიანმა დაწერა და არა ცხენმა. სრულიადაც არ არის უეჭველი ფაქტი, რომ ღმერთმა მართლაც უბოძა ადამიანს სხვა ცოცხალ არსებებზე ბატონობა. ის უფრო საფიქრებელია, რომ ადამიანმა ღმერთი გამოიგონა, რათა ძროხასა და ცხენზე ძალადობა წმინდა საქმედ გამოეცხადებინა”, – ვკითხულობთ ტექსტში, რის შემდეგაც მწერალი იხსენებს 1889 წელს ტურინში მომხდარ ამბავს: ნიცშე სასტუმროდან გამოდის და ხედავს მეეტლეს, რომელიც ცხენს მათრახით სცემს. ნიცშე ცხენთან მიდის და მეეტლის თვალწინ ტირილით ყელზე ეხვევა მას. სწორედ მაშინ გაუუცხოვდა ფილოსოფოსი ადამიანებს, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მაშინ გამომჟღავნდა მისი სულიერი დაავადება. ამრიგად, ამ ჟესტს სიმბოლური დატვირთვა აქვს. სწორედ ეს ამბავი დაედო საფუძვლად ცნობილი რეჟისორის ბელა ტარის 2011 წელს გადაღებულ ფილმს „ტურინის ცხენი”, სადაც მოთხრობილია, როგორ განაგრძეს ცხოვრება ამის შემდეგ მეეტლემ და ცხენმა. ჩემი აზრით, ფილმი შინაარსობრივად ჰგავს კუნდერას რომანს და თითქმის იდენტურ ემოციებს ბადებს მაყურებელში – გამეორებისას, განახლებისას და წინსვლისას.
