ეკოსკოლების პროგრამა საქართველოში

ეკოსკოლები პირველად 1994 წელს დანიაში, გარემოსდაცვითი განათლების ფონდის (Foundation for Environmental Education, FEE) მიერ შეიქმნა. UNESCO-სა და გაეროს გარემოსდაცვითი პროგრამის (UNEP) მხარდაჭერით ეკოსკოლის პროგრამა წარმოადგენს წამახალისებელ მექანიზმს, რომელიც დაკავშირებულია 2015-2030 წლების მდგრადი განვითარების მიზნებთან და აღიარებულია მთელ მსოფლიოში. პროგრამა მონაწილე სკოლებს სთავაზობს შესაძლებლობას, თავიანთი წვლილი შეიტანონ გარემოს გაჯანსაღების საქმეში და აღზარდონ თაობები გარემოსდაცვითი მოქალაქეობრივი სულისკვეთებით, ჩაერთონ გაცვლით პროცესებში და ეკოსკოლების ეროვნული და საერთაშორისო ქსელის საშუალებით გააზიარონ თავიანთი გამოცდილება.

ეკოსკოლა, როგორც საგანმანათლებლო პროგრამა, ხელს უწყობს განათლებას მდგრადი განვითარებისათვის პროექტული სწავლების დანერგვის გზითა და სისტემური, ინტესდისციპლინური მიდგომით. მისი პროგრამა აკავშირებს მდგრადი განვითარების საკითხებს საგნობრივი მიმართულებების შესაბამის სასწავლო პროგრამებთან და იძლევა გარემოსდაცვითი თემების შესწავლის შესაძლებლობას სასწავლო გარემოსა თუ მის გარეთ აქტიური ქმედებების, დაკვირვებისა და კვლევის გზით.

ეკოსკოლის პროგრამის მიზნები:

• ჩართული სკოლების მდგრადობა;
• მოსწავლეების, სასკოლო საზოგადოებისა და თემის კონკრეტული ქმედებების განხორციელება მდგრადობის კუთხით;
• ახალგაზრდების გაძლიერება, რათა მათ თავიანთი წვლილი შეიტანონ დედამიწის მდგრად განვითარებაში პრაქტიკული ქმედებებით და ინიციატივებით, სასწავლო და კვლევითი აქტივობებითა და ურთიერთთანამშრომლობით;
• მოსწავლეთა ცნობიერების ამაღლება გლობალურ საკითხებში.

პროგრამა საუკეთესო საშუალებაა სკოლისათვის, იმუშაოს საკუთარი გარემოს გასაუმჯობესებლად და გახდეს უფრო „მწვანე“, ნაკლებად ხარჯიანი და მეტად პასუხისმგებლიანი გარემოსთან მიმართებით.

ეკოსკოლების პროგრამა შესასრულებელი პროექტის გარშემო აერთიანებს მთელ სასკოლო საზოგადოებას, ხელს უწყობს სასკოლო პერსონალის სხვადასხვა ჯგუფსა და მოსწავლეს, ასევე მათ მშობლებს შორის თანამშრომლობას. ეკოსკოლა ახალისებს ახალგაზრდების ინიციატივებსა და პრაქტიკულ ქმედებებს, უბიძგებს მათ, ჩაერთონ და ეფექტურად დაიცვან გარემო.

პროგრამა უვითარებს მოსწავლეებს გუნდური მუშაობის უნარებს. მისი მეშვეობით ახალგაზრდებს უჩნდებათ რწმენა, რომ თავიანთ გარშემო მათ შეუძლიათ შეცვალონ გარემოსდაცვითი პოლიტიკა. პრობლემების მოგვარებაში მათი მონაწილეობა შესაძლებელს ხდის, თვალნათლივ დაინახონ შედეგები და დარწმუნდნენ საკუთარ შესაძლებლობებში. ის ეხმარება პროექტში ჩართულ მოსწავლეებს, შეიძინონ ცოდნა, უნარები და სწორი ღირებულებები. ზრდის მოტივაციას გარშემო არსებულ გამოწვევებზე საპასუხოდ.

ეკოსკოლების პროგრამა ეფუძნება შვიდსაფეხურიან მეთოდოლოგიას, რომელიც საშუალებას იძლევა, პროგრამა განხორციელდეს სასურველი ტემპით. ქმნის ერთგვარ ჩარჩოს, რომლის გარშემო ერთიანდება სრულიად სასკოლო საზოგადოება, ხოლო მოსწავლეებს ენიჭებათ წამყვანი როლი პროგრამის განხორციელებასა და მის წარმატებაში.

პროგრამა იყენებს სკოლის შენობას და მასთან ასოცირებულ ტერიტორიებს (როგორიცაა საგანმანათლებლო ლაბორატორიები, ეზო, ბაღი და ა.შ). მასში ჩართული თითოეული სკოლა ირჩევს მდგრადი განვითარების მიზნებთან დაკავშირებულ რომელიმე თემას ერთ- ან ორწლიანი პროექტისთვის და ახორციელებს იმ ინიციატივებს, რომლებიც მიზნად ისახავს მისი საქმიანობის პრაქტიკულ გაუმჯობესებას ამ მიზანთან მიმართებით. განხორციელებული ინიციატივების პარალელურად ხორციელდება მდგრად განვითარებასთან დაკავშირებული საგანმანათლებლო აქტივობები, რომლებიც ტარდება საკლასო ოთახში ან სკოლის გარეთ.

საგანმანათლებლო პროცესის ეფექტიანი განვითარებისა და სასკოლო ცხოვრების უწყვეტი გაუმჯობესების უზრუნველყოფის მიზნით სკოლას ყოველ წელს შეუძლია ახალი თემის დამატება.

როდესაც სკოლა არჩეული თემის მიმართულებით დაასრულებს შვიდივე საფეხურს, შეუძლია, განაცხადი გააკეთოს „მწვანე დროშის“ მისაღებად, რათა აღნიშნოს და საზოგადოებას აცნობოს მის მიერ მიღწეული პროგრესის შესახებ. ჯილდოს გადასცემს ექსპერტთა დამოუკიდებელი კომისია. ის ამით აღნიშნავს სკოლის წარმატებას. ჯილდო მოქმედებს ორი წლის განმავლობაში. მისი განახლება შესაძლებელია ახალ თემაზე მუშაობით ან არსებულ თემაზე მუშაობის გავრცობით.

ეკოსკოლების პროგრამის განხორციელების შედეგად სკოლა:

• მოსწავლეებს აცნობს გარემოს;
• უვითარებს მათ გარემოსდაცვით პასუხისმგებლობასა და მზრუნველობას;
• განამტკიცებს მოსწავლეების ცოდნას გარემოსდაცვითი თემების და მეთოდების მიმართულებით;
• უზრუნველყოფს სკოლის მდგრადობას;
• ამცირებს ხარჯებს და ზოგავს რესურსებს სკოლაში, ოჯახებსა და თემში;
• ახდენს გავლენას თემზე სკოლის გარშემო;
• აერთიანებს ცოდნასა და გამოცდილებას.

ეკოსკოლების პროგრამის თემატიკა საკმაოდ მრავალფეროვანია და მოიცავს შემდეგ საკითხებს:

კლიმატის ცვლილება – განიხილავს ჩვენი ცხოვრების წესის ზეგავლენას კლიმატზე და ასევე იმას, თუ როგორ შეუძლიათ პროგრამის მონაწილეებს დადებითი გავლენა მოახდინონ კლიმატის ცვლილების პროცესზე.

ჯანმრთელობა და კეთილდღეობა – ეხმარება სკოლებს, დანერგონ ჯანსაღი ცხოვრების წესი მოსწავლეებსა და მთლიანად თემში; გარემოს დაცვა დაუკავშირონ ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოებას.

გლობალური მოქალაქეობა და კულტურა – ადგენს ჩვენს უფლებებსა და პასუხისმგებლობებს ეროვნულ, ევროპულ და გლობალურ დონეზე; ეხმარება პროგრამის მონაწილეებს – სასკოლო საზოგადოებას, მოსწავლეებს, მათ მშობლებს – გაეცნონ და დააკვირდნენ რესურსების მოხმარების ჩვევებს მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში.

თანასწორობა და თანაბრობა – უკავშირდება მდგრადი განვითარების მიზნებს თანასწორობისა და თანაბრობის მიღწევის მიმართულებით სქესის, ეთნიკური წარმომავლობის, ასაკის, შეზღუდული შესაძლებლობის, რელიგიის ან სექსუალური ორიენტაციის მიუხედავად. ამაღლებს ცნობიერებას ყველას მიმართ თანასწორი დამოკიდებულების საჭიროების შესახებ და ხელს უწყობს სამართლიანობის დამკვიდრებას.

ბიომრავალფეროვნება და ეკოსისტემები – სწავლობს სკოლის გარემოში არსებულ ფლორასა და ფაუნას და მონაწილეებს სთავაზობს გზებსა და ხერხებს ბიომრავალფეროვნების გაზრდისთვის; ამაღლებს საზოგადოების ცნობიერებას ბიომრავალფეროვნებასთან დაკავშირებით.

ენერგია – პროგრამაში ჩართულ სკოლებს სთავაზობს გზებს, რომ შეძლონ სუფთა და ხელმისაწვდომი ენერგიის, აგრეთვე ენერგოდაზოგვის საკითხებზე ცნობიერების ამაღლებისა და სკოლის ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესებისთვის ერთობლივად მუშაობა.

სურსათი – ეხმარება მოსწავლეებს, მათ მშობლებსა და მთელ თემს, გააკეთონ პასუხისმგებლიანი არჩევანი სურსათთან დაკავშირებით, და ყოველდღიურად იმოქმედონ გარემოს დაცვის, ადამიანის უფლებების მხარდაჭერისა და საზოგადოების კეთილდღეობის გაუსაუმჯობესებლად.

ზღვა და სანაპირო – აცნობს მოსწავლეებს ზღვის და სანაპირო ჰაბიტატებს, ადამიანების გავლენას მათზე და მათი დაცვის შესაძლებლობებს.

სკოლის ტერიტორია – ეხმარება სკოლებს, რეალურად გააცნოს ბავშვებს ბუნებრივი გარემო და ბიომრავალფეროვნება შენობის გარეთ უსაფრთხო სწავლების გზით.

ტრანსპორტი – სთავაზობს მოსწავლეებს, თანამშრომლებს და ადგილობრივ მთავრობას ტრანსპორტის საკითხებზე ერთობლივად მუშაობას ცნობიერების ამაღლებისა და პრაქტიკული გადაწყვეტილებების მიღების მიზნით, რასაც მოსწავლეთა ყოველდღიურობის შეცვლა შეუძლია.

დანაგვიანება და ნარჩენები – ადგენს გარემოზე ნარჩენების გავლენას და სთავაზობს ჩვენ მიერ ყოველდღიურად წარმოებული ნარჩენების მინიმუმამდე შემცირების გზებს.

წყალი – განიხილავს წყლის მნიშვნელობას ადგილობრივ და გლობალურ დონეზე, ამაღლებს ცნობიერებას იმ მარტივი ქმედებების შესახებ, რომლებსაც წყლის მოხმარების მნიშვნელოვნად შემცირება შეუძლია.

ეკოსკოლების პროგრამა 25 წელზე მეტია წარმატებით ხორციელდება მსოფლიოს 70-მდე ქვეყანაში და 19 მილიონ მოსწავლესა და მილიონზე მეტ მასწავლებელს აერთიანებს.

საქართველოში ეკოსკოლების პროგრამას ახორციელებს ასოციაცია „დავიცვათ საქართველოს სისუფთავე”, რომელიც 2015 წელს სხვადასხვა სფეროში მომუშავე მეცნიერთა, ექსპერტთა, გარემოს დაცვის აქტივისტთა და მოხალისეთა გაერთიანების ბაზაზე შეიქმნა. მას შემდეგ აქტიურადაა ჩართული გარემოსდაცვით საქმიანობაში. ასოციაცია აქტიურად თანამშრომლობს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების, სოფლის მეურნეობისა და გარემოსდაცვის სამინისტროებთან.

2019 წელს ასოციაცია „დავიცვათ საქართველოს სისუფთავე” ადგილობრივ და საერთაშორისო პარტნიორებთან ერთად ჩაერთო შვედეთის მთავრობის ფინანსური მხარდაჭერით მიმდინარე პროექტში „დავიცვათ საქართველოს სისუფთავე“, რომლის მიზანიც სათბური აირების ემისიებისა და გარემოს დაბინძურების შემცირებაა, საქართველოში გარემოსდაცვითი მდგრადი განათლებისა და ცირკულარული ეკონომიკის (ნარჩენების გარეშე ეკონომიკა) ხელშეწყობის გზით.

2020 წელს აღნიშნული პროექტის ფარგლებში ასოციაცია „დავიცვათ საქართველოს სისუფთავე” გახდა გარემოსდაცვითი განათლების ფონდის (FEE) ასოცირებული წევრი და ეკოსკოლების პროგრამის წარმომადგენელი ეროვნულ დონეზე.

ასოციაციის „დავიცვათ საქართველოს სისუფთავისა” და ეკოსკოლების პროგრამის შესახებ დამატებითი ინფორმაცია შეგიძლიათ, ნახოთ ბმულებზე:

https://www.kgt.ge/ka/chven-shesakheb

https://www.facebook.com/KeepGeorgiaTidykgt/.