აკადემიური უნარ-ჩვევების განვითარების პროცესში აუტისტური სპექტრის აშლილობების დროს ერთ-ერთ ყველაზე გამოკვეთილ პრობლემას თხრობა წარმოადგენს.
წაკითხული ტექსტის გადმოცემა თუ სხვა ტიპის თხრობა ძალიან უჭირთ მოსწავლეებს, მით უმეტეს, როდესაც ტექსტი არის იგავური ჟანრის, ზოგადი დიდაქტიკით სავსე, აბსტრაქტული, მრავალპერსონაჟიანი.
გაგაცნობთ ჩვენი საშინაო სკოლის ტექნიკას, როგორ ვსწავლობთ თხრობასა და ამბის გადმოცემას.
ა. ტექსტის რამდენიმესაფეხურიანი წაკითხვა და თხრობის რამდენიმე ეტაპი:
- ტექსტის წაკითხვა:
მოსწავლე კითხულობს ერთხელ. იმისთვის, რომ ტექსტი მისთვის ფონეტიკურად ნაცნობი გავხადოთ, პირველ წაკითხვაზე ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, ე.წ. ფონეტიკური გაშინაურება, მოთელვა. რაც შეეხება შინაარსს, ამ ეტაპზე ასეთი მიდგომა გვაქვს – რასაც გაიგებს, გაიგებს.
- ტექსტის ჩაღრმავებით წაკითხვა და უცხო სიტყვების განმარტება – თუ დიდი ტექსტია, ვეხმარებით წაკითხვაში.
- ტექსტის წაკითხვა მორიგეობით: ერთი აბზაცი – მოსწავლე, მეორე – მასწავლებელი. ვარკვევთ, გავიგეთ თუ არა ამბავი.
- ტექსტს ვუკითხავ ინტონაციით, გამომსახველობითი აქცენტებით, სხვადასხვა ხმით.
- ტექსტის შინაარსს ვუყვები, თან ვუხატავ ან კოგნიტურ სქემებად ვაქცევ, ან თვითონ ხატავს, მაგალითად:
- პერსონაჟი – ა, პერსონაჟი – ბ, პერსონაჟი – გ;
- სიუჟეტი;
- მოქმედების ადგილი ა წერტილიდან ბ წერტილამდე;
- მთავარი ამბის გამარტივება;
- მოთხრობის ცალკეული ეპიზოდის საკვანძო სიტყვების ამოწერა ფურცლებზე და მერე მოთხრობის ქარგის აწყობა.
- ამ ნახატის ან კოგნიტური სქემის მიხედვით თვითონ მიყვება ამბავს, თუ დახმარება დასჭირდა, ვეხმარები;
- კიდევ ერთხელ ჰყვება ამბავს ნახატის გარეშე.
ბ. ამბის გართულება და გამდიდრება, ამბის ჩონჩხი და თანდათანობითი შევსება
ეს მეთოდი გვეხმარება როგორც ამბის თხრობაში, ასევე, კომპოზიციისა და სიუჟეტის აგებაში, შეგვიძლია, რომელიმე ტექსტს კი არ მოვარგოთ, არამედ შემოქმედებით სამუშაოდ ვაქციოთ.
იმისთვის, რომ უფრო თვალსაჩინო გავხადო, ყველასთვის ნაცნობი ზღაპრის, „წითელქუდას“ მაგალითზე ვილაპარაკებ.
ამბავს არ გაგახსენებთ, ყველამ იცით.
კარგი იქნება, თუ გვექნება მაგნიტები და დაფა, ან წებოვანი ფურცლები.
ნაბიჯი 1.
ვკითხულობთ „წითელქუდას“.
ნაბიჯი 2
ვყოფთ ტექსტს აბზაცებად და ვირჩევთ თითოეული აბზაცის მთავარ ფრაზას.
მაგალითად:
- დედამ წითელქუდა გააგზავნა ბებიასთან;
- წითელქუდა ტყეში შეხვდა მგელს;
- მგელმა შეჭამა წითელქუდას ბებია;
- მგელმა შეჭამა წითელქუდა;
- მონადირემ გადაარჩინა ბებია და წითელქუდა.
ნაბიჯი2
პირველ აბზაცის მთავარ წინადადებას ვყოფთ სიტყვებად და მაგნიტურ დაფაზე ვაკრავთ ცალ-ცალკე სიტყვებს:
დედამ წითელქუდა გააგზავნა ბებიასთან
მოსწავლესთან ერთად აღვადგენთ მთლიან აბზაცს მთავარი წინადადებისა და დამხმარე კითხვების საშუალებით.
მაგნიტების საშუალებით აღდგენილ წინადადებებს მივამატებთ მთავარ წინადადებას და შევკრავთ პირველი აბზაცის სრულ ტექსტს, ვკითხულობთ და ვყვებით.
ასე დავამუშავებთ ყველა აბზაცს და საბოლოოდ, აღმოჩნდება, რომ მთავარი წინადადებების საშუალებით, მოსწავლემ ტექსტის შინაარსიც იცის და თხრობასაც დეტალებისა და მნიშვნელოვანი ფაქტების გამოტოვების გარეშე ახერხებს.
