(ადრინდელი ამბის გახსენება)
რვა წლის ასაკიდან ახალი წელი აღარ მეხალისება. აუცილებლად გადასაგორებელი ღონისძიებების სიაში მაქვს გადატანილი. სულ ვცდილობ, გავიგო, რას ვულოცავთ ერთმანეთს. კი ბატონო, სიახლეებს, ახალ განწყობას, ახალ იმედებსო, მეტყვით. ჰო, მაგრამ არ ვიცით, ეს ახალი რა იქნება და წინასწარ ისიც არ ვიცით, მოსალოცად გვექნება საქმე, თუ არა. ალბათ უფრო ლოგიკურია გასული წლის მშვიდობიანად დამთავრება აღნიშნოს ადამიანმა, თუმცა, კაცია და გუნება.
შარშანდელი ახალი წელი ხომ გახსოვთ. ტრადიციული აჟიოტაჟი და ყიჟინა იდგა. შუშხუნებსაც ჩვეულებრივად უშვებდნენ, თუმცა, ერთი რამ გამოგვრჩა… 2020 წელი დგებოდა…
დიახ, საშინელი წელი, რომელმაც დედამიწა გააჩერა. უამრავი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა, ეკონომიკა დაანგრია, შიშს აყოლილი ადამიანები კიდევ უფრო შეაშფოთა, სახლებში გამოგვკეტა და ნიღბებიც აგვაფარა.
მე ამ ვირუსის არც თავიდან შემშინებია და არც ახლა მეშინია. „არ მეშინია“ ნიშნავს, რომ სახლში ახალი ამბების მოსმენისას ვერ ვიცახცახებ. ვერც ქუჩაში ვივლი შფოთვით, რადგან, რაც მოსახდენია, მაინც მოხდება და შიშით შეიძლება ყველაფერი კიდევ უფრო დავამძიმო. გარდა ამისა, საკუთარ თავზე რამდენჯერმე მაქვს გამოცდილი, რომ რაც მეტად გეშინია კონკრეტული რამის, ის რაღაც უეჭველად თავს გადაგხდება. ამიტომ, თავს პირობა მივეცი, რომ არასოდეს აღარაფრის შემეშინდება და თუ მთლად „უშიშარი ვითარცა უხორცო“ ვერ გავხდები, საშუალო დონის „უშიშრობა“ მაინც ვაიძულო თავს.
თუმცა…
„არ მეშინია“ არ ნიშნავს ბედის გამოცდას და სიფრთხილე ყოველთვის მნიშვნელოვანია.
რა, ქიმიურ ლაბორატორიაში არ უნდა იფრთხილო?
საჭესთან ყოფნისას არ უნდა იფრთხილო?
ქუჩაში ფეხით სიარულისას არ უნდა იფრთხილო?
პაციენტის მკურნალობისას არ უნდა იფრთხილო?
ექიმის შერჩევისას არ უნდა იფრთხილო? (შეიძლება ისეთს გადაეყარო, სისხლში კალციუმის ნორმალურ დონეს ვერ არჩევდეს).
აღელვებულ ზღვასთან თამაშისას არ უნდა იფრთხილო?
და ასე უამრავი „არ უნდა იფრთხილოს“ ჩამოთვლა შემიძლია.
ზუსტად ასევე, აუცილებელია სიფრთხილე ვირუსებთან და პათოგენებთან. ოღონდ, მათ გააქტიურებამდე გაცილებით ადრე უნდა იმოქმედო. მე იმუნიტეტის გაძლიერებაზე ვსაუბრობ და თუ ვირუსი ადამიანის ორგანიზმში მაინც მოხვდება, ის მისივე იმუნიტეტმა უნდა „შეჭამოს“. იმუნიტეტზე ზრუნვას კი ხანგრძლივად და მუდმივად მუშაობა სჭირდება.
ერთი უცხოური არხის ყურებისას იაპონელი ექიმების მიერ ჩატარებულ კვლევებზე ჰყვებოდნენ. ახალი კორონავირუსის შედეგად დაღუპულ ადამიანებს მიკროელემენტ თუთიის ნაკლებობა აღენიშნებოდათ. ამ რისკჯგუფში ყველაზე მეტად მძიმე წონიანი და დიაბეტიანი ადამიანები ყოფილან. სხვათა შორის, დიაბეტის ზოგიერთი ფორმის დროს ვითარდება ცინკურია, ანუ ორგანიზმიდან შარდით თუთია ირეცხება.
თავად სახელწოდება მიკროელემენტი გვეუბნება, რომ მისი მიღება მიკროდოზებით არის აუცილებელი და ეს დღე-ღამეში 15მგ-ს შეადგენს.
თუთია, როგორც კოფაქტორი, შედის რამდენიმე ასეული ფერმენტის შემადგენლობაში. ეს ფერმენტები ჟანგვა-აღდგენით რეაქციებში მონაწილეობენ. ამიტომ, თუთია ადამიანის საკვების შეუცვლელი კომპონენტია. ჰორმონი ინსულინი პანკრეასის უჯრედებში გროვდება თუთიასთან წარმოქმნილი კომპლექსის სახით.
თუთია მონაწილეობს ენისა და ცხვირის ღრუს რეცეპტორების მიერ გემოსა და სუნის შეგრძნების აღქმაში.
რამე გეცნოთ? ახალი კორონა ვირუსის ერთ-ერთი ინდიკატორი ხომ სწორედ ეს არის – გემოს და ყნოსვის შეგრძნების დაკარგვა.
ამ მეტალს, შესაბამის ფერმენტებთან ერთად, შეუძლია ვირუსის რნმ-ის რეპლიკაციის დათრგუნვა. ანუ, ვირუსის გამრავლების ბლოკირება. ასევე ორგანიზმში თუთიის ერთ-ერთი ფუნქცია ჩვენი დნმ-ის სტაბილიზაციაა. თუთიადამოკიდებული ფერმენტების ერთი ქვეჯგუფი კი ქსოვილიდან ნახშირორჟანგს იღებს და ხელს უწყობს გაზთა ცვლას. თუთია ჰემოგლობინის სინთეზშიც მონაწილეობს. ღვიძლში ფერმენტებს ააქტიურებს, რომლებიც, თავის მხრივ, დეტოქსიკაციაში მონაწილეობენ. თუთიადამოკიდებული ფერმენტები კოლაგენის სინთეზს ააქტიურებენ, რაც ჯანმრთელ და ახალგაზრდა კანს ნიშნავს.
თუთიის შემცველობის მიხედვით ჩემპიონი პროდუქტი ხამანწკებია, ნორმის მისაღებად დღეში მხოლოდ 16 გრ. პროდუქტია საჭირო. თუმცა, ჩვენს რეალობაში ხამანწკები მეეჭვება ყოველდღიური მენიუს შემადგენლობაში ჩავრთოთ. შემდეგი საქონლისა და ფრინველის ღვიძლია, დღიური ნორმაა 100გრ. ბუნებრივია, ხორცის შემადგენლობაშიცაა, რადგან თუთია 300-ზე მეტი ფერმენტის ნაწილია. ფერმენტი კი ცილას წარმოადგენს, რომელიც ხორცში დიდი რაოდენობითაა.
მცენარეული პროდუქტებიდან ყველანაირ ბურღულეულში, ასევე ხორბლის ღივებში გვხვდება, ეს უკანასკნელი დღიურად 121გრ. არის აუცილებელი. არის წითელ ლობიოში, ზღვის კომბოსტოსა და ოსპში, შეიცავს გოგრის თესლი (დღიურად ერთი ჩაის კოვზია საჭირო).
თუმცა, მცენარეულ წყაროში შედიან ფიტინის მჟავას წარმოებული ფიტატები. ეს უკანასკნელნი ელემენტებთან და მათ შორის, თუთიასთან მყარ კომპლექსნაერთს წარმოქმნიან. ამის გამო, თუთია მცენარეული წყაროდან მთლიანად ვერ შეიწოვება. შედარებით გამონაკლისს გოგრის თესლი წარმოადგენს და სტატიის წერისას სწორედ მისი კნაწუნით ვარ გართული. სხვათა შორის, თუთიას, ადამიანების არ იყოს, თავისი პატარა მტერიც ჰყავს, მარტივი შაქარი, გლუკოზა. ეს კი ნიშნავს, რომ ბევრი ტკბილის მიღება თუთიის შეთვისებას ბლოკავს.
ასევე ცუდად შეითვისებს ორგანიზმი კუჭის წვენის დაბალი მჟავიანობისას.
მოდით, კორონავირუსს შევეშვათ და უბრალოდ, წარმოვიდგინოთ ქალი, რომელსაც თუთიის დეფიციტი აქვს.
ფრჩხილები დაბზარული და თეთრი წერტილებით სავსე ექნება (ძლიერი დეფიციტის შემთხვევაში). ეს ფრჩხილის ლაქის ქვეშ სულ იოლად დაიმალება, არა? ტუჩის კუთხეები დაუწითლდება და შესაძლოა ნახეთქებიც გაუჩნდეს. თუმცა, ესეც იოლი დასამალია ნიღბის ქვეშ.
კიდევ?
გემოს შეგრძნებას დაკარგავს.
მადა გაქრება და ასეთი ქალბატონი უეჭველი ერთ ათეულ კილოგრამს მაინც დაემშვიდობება. ჭარბწონიანობისას შეიძლება ეს სიმპტომი კარგიც იყოს, თუმცა ნორმალური წონის ადამიანისთვის უკვე საგანგაშოა.
აკნე, ეგზემა, დერმატიტები იჩენს თავს, ძნელად შეხორცდება ჭრილობები (თუმცა, ამ უკანასკნელთ ბევრი სხვა გამომწვევი მიზეზიც აქვს).
თუთიის დეფიციტისას ვიტამინ A-ს შეთვისება მცირდება. თმები ცვენას იწყებს, თუმცა, ესეც არ არის პრობლემა, დაგრძელებაა შესაძლებელი.
მიხვდით, ალბათ… ყველაფრის შენიღბვაზე მსუბუქი ირონიით ვწერ. თუმცა, არსებობს ისეთი საგანგაშო ნიშნებიც, რომელთა შენიღბვა შეუძლებელია. მაგ. ორგანიზმის თავდაცვის უნარის მკვეთრად შესუსტება.
ახლა ზემოთ ნახსენები შიში გავიხსენოთ. რა არის შიში? სტრესული მდგომარეობა. სტრესის გრძნობას სტეროიდული ბუნების ჰორმონი კორტიზოლი იწვევს. ის თირკმელზედა ჯირკვლის გარეთა შრეში გამომუშავდება და თუთიის მოქმედებას ბლოკავს.
გარეთ ზამთარი უკვე იგრძნობა. ზამთარში დაბადებული, ზამთარს ვერ ვიტან. რაღაცნაირი სევდა მიპყრობს. არც ზამთრის თბილისი მიყვარს, ტატოს ვეთანხმები და ვფიქრობ, რომ სიცივეში „თბილისი ქალაქია სევდისა და ჯავრის აღმძვრელი”. ახლა ეს სევდა ერთი-ორად მომატებულა და ზოგჯერ გარეთაც იპარება. თუმცა, ჯიუტად მაინც უკან ვაბრუნებ, რადგან ხალხს შენი განწყობა არ აინტერესებს, ხალხს ყოველთვის მოღიმარი სჭირდები.
ფეხით მივდივარ, სხვა რა გზა მაქვს, არაფერი მოძრაობს. სახეზე ნიღაბი მაქვს აფარებული და ზამთრის სუსხი მხოლოდ ლოყების დაუფარავ ნაწილზე მხვდება. ჩემს წინ კვლავ ვიღაც კაცი მიდის. იქნება ასე 70 წლის. ისიც მისეირნობს.
-ჰმ, გარეთ გამოსულა, არ ეშინია… ჩემდა უნებურად მიელვებს თავში.
სწრაფი სიარული მჩვევია, უცებ ჩამოვიტოვებდი უკან, მაგრამ მინდა, კარგად შევათვალიერო. ჯერ ოდნავ გავუსწრებ, მერე მოვტრიალდები და ცოტა ხანს უკან გავყვები. სრული ტანისაა, მაღალი არ ეთქმის, ნიღაბი მთელ სახეს უფარავს და მხოლოდ მკაცრად მომზირალი თვალები ჩანს. ვერც კი ამჩნევს, რომ ათვალიერებენ. მე კი მინდა, მივიდე და ვკითხო:
– უკაცრავად, თქვენ პარაცელსუსი ბრძანდებით? როგორ უმკურნალეთ ქოლერის ეპიდემიას საფრანგეთში? მაშინ რით იცავდით თავს?…
არ ვეკითხები. ვერ გაიგებს, იუარებს, შეგეშალათო, და მთელი დღის განმავლობაში მოჰყვება, ამ მართლაც უცნაურ დროში, რა უცნაურობა დასჩემდა ხალხსო.
თქვენც რამე რომ არ დამწამოთ, გეტყვით, რომ პარაცელსუსი ალქიმიკოსი იყო. ეს სახელიც ფსევდონიმად აქვს აღებული, თორემ ისე ფილიპ აურეოლ თეოფრასტუს ფონ ჰოჰენჰეიემი ერქვა. მეათე საუკუნის იტალიელ ექიმს ავლუს კორნელიუს ცელსს ეჯიბრებოდა და ამტკიცებდა, მასზე აღმატებული ვარო. ჰოდა, დაირქვა პარაცელსუსი, ანუ ცელსზე აღტაცებული. ფილოსოფიურ ქვად თუთიას, სუფრის მარილს და წყალს ცნობდა…
პარაცელსუსზე ადრე უკვე დავწერე უკაცრავად, თქვენ პარაცელსი ბრძანდებით?..თუმცა, მომკალით და დღესაც შემხვდა ქუჩაში.
მომეჩვენა ვითომ? არადა, შეიძლება, მართლაც პარაცელსუსი იყო, დროსა და საუკუნეებში ჩაკარგული, თავადაც, რომ აღარ ახსოვს ვინ არის.
