პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

ლოგიკური ამოცანები გეოგრაფიაში

ცხოვრება უფრო და უფრო მეტი პრობლემის წინაშე გვაყენებს. ნებისმიერი პრობლემის გადაჭრა, პირველ რიგში მსჯელობის ჯაჭვია. გამოთვლები, გარდაქმნები, კონსტრუქციები, რომლებიც ხშირად უნდა იქნას გამოყენებული პრობლემების გადასაჭრელად, შეუძლებელია ლოგიკური მსჯელობის გარეშე. მოსწავლეები უნდა დაეუფლონ ლოგიკურად დასაბუთების უნარს. ყველამ უნდა ისწავლოს სწორად აზროვნება.

ლოგიკური აზროვნების განვითარებას, მიზეზების სწორად დასაბუთების უნარს, დასკვნების გამოტანას ხელს უწყობს სხვადასხვა პრობლემების გადაჭრა. პრობლემების გადაჭრის უნარი სკოლის მოსწავლეთა განვითარების ერთ – ერთი მთავარი მაჩვენებელია.

ამიტომ, ჩვენი მიზანია ვასწავლოთ მოსწავლეებს ლოგიკურად დასაბუთება, კითხვების ჩამოყალიბება და მსჯელობის ჯაჭვის შექმნა სხვადასხვა პრობლემების გადაჭრისას.

ნებისმიერი პრობლემის გადაჭრის პროცესი შეიძლება დაიყოს 4 ეტაპად. თითოეული საგნის თანმიმდევრული განხილვა მოსწავლეებს საშუალებას მისცემს მარტივად მოაგვარონ  სტანდარტული და რთული პრობლემები.

ამ ნაბიჯების გავლა საჭიროა იმისათვის, რომ უფრო მოსახერხებელი იყოს პრობლემის გადაჭრის ძიება, ლოგიკური მსჯელობის განხორციელება.

თითოეული ეს ნაბიჯი თავისთავად მნიშვნელოვანია, მაგრამ ხშირად შეიძლება მოსწავლე არაჩვეულებრივი იდეით ანთებული, გადაახტეს ყველა ნაბიჯს და დაუყოვნებლივ შეუდგეს პრობლემის მოგვარებას. ასეთი პოზოცია მისასალმებელია, მაგრამ ამავე დროს მოსწავლე კარგავს შესაძლებლობას უფრო დეტალურად განიხილოს პრობლემა, გააკეთოს გარკვეული ანალიზი. ყველაზე არასწორია როდესაც ისინი იწყებენ პრობლემის გადაჭრას მისი გაგება-გააზრების გარეშე. პრობლემის გადაჭრის სარგებლობის დიდი ნაწილი შეიძლება დაიკარგოს, რადგან მოსწავლეს არ შეუძლია სწორად შეისწავლოს და გაანალიზოს უკვე მიღებული გადაწყვეტილება.

მრავალ შეცდომას თავიდან აგვაცილებს, თუ კი მოსწავლე შეამოწმებს თითოეულ ნაბიჯს მისი გეგმის შესრულებისას.

პირველი ნაბიჯი – ამოცანა ნათლად უნდა იქნას გაგებული. 

მოსწავლემ უნდა გაიგოს პრობლემა. უპირველეს ყოვლისა, პრობლემის სიტყვიერი ფორმულირება უნდა მოახდინოს. მოსწავლეს უნდა შეეძლოს პრობლემის ძირითადი ელემენტების მითითება. ამრიგად, პირველი ეტაპის კითხვებია:

რა არის მოცემული? რა არის უცნობი? რაში მგომარეობს პირობა?

მეორე ნაბიჯი – მოსწავლემ განმეორებით, სხვადასხვა მხრიდან უნდა განიხილოს პრობლემის ძირითადი ელემენტები. მან უნდა გააკეთოს მონახაზი და მიუთითოს მასზე უცნობი და ნაცნობი მონაცემები.

მესამე ნაბიჯი – დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ ყველა შეცდომა, რომელსაც მოსწავლეები უშვებენ არის ის, რომ არ ხდება დავალების პირველადი აღქმა და მის ანალიზი, ამოცანაში ასახული ცხოვრებისეული სიტუაციის სათანადო გაგება და მისი მოკლედ გამოსახვა. თითოეულ მოსწავლეს უნდა შეეძლოს მოკლედ ჩამოწეროს პრობლემის მდგომარეობა და წარმოაჩინოს პირობა დიაგრამის ან ნახატის გამოყენებით. მათემატიკაში ამას მარტივად ვაკეთებდით (პირობის მოკლედ ჩაწერა). მე დღემდე ვიყენებ მოსწავლეობის დროს მიღებულ „მათემატიკურ“ გამოცდილებას.

მეოთხე ნაბიჯი – იმისათვის, რომ თითოეულმა მოსწავლემ გაიგოს პრობლემის არსი, ესმოდეს ეს რა ამოცანებია, გაარკვიოს, თუ რომელი მათგანია საჭიროა, როგორ არის ისინი ერთმანეთთან დაკავშირებული და ასე შემდეგ აუცილებელია, გამოვიყენოთ სიტუაციის მოდელირება.

რას გულისხმობს პრობლემის მოდელირება? სიტყვის ფართო გაგებით მოდელირება არის ჩვეულებრივი ობიექტების მოქმედებების შეცვლა მათი შემცირებული ნიმუშებით, მოდელებით, მაკეტებით, მულაჟებით, აგრეთვე მათი გრაფიკული გამოსახულებებით: ჩვეულებრივი ნიშნებით, ნახატებით, დიაგრამებით, სქემებით. ვიზუალიზება, განსაკუთრებით გრაფიკული, საჭიროა გაკვეთილის მთელი პერიოდის განმავლობაში, როგორც კონკრეტული აზროვნების უფრო რთული ფორმების შემუშავებისა და კონცეფციების ფორმირების მნიშვნელოვანი საშუალება. იგი ხელს უწყობს აქტიური აზროვნების, მსჯელობისა და პრობლემის გადაჭრის სხვა გზების ძიებას.

მოსწავლეთა ლოგიკური აზროვნების განვითარებისთვის, დასაბუთების უნარის განვითარებისთვის, ნებისმიერი პრობლემის გადაჭრის მიზნით, საჭიროა მოსწავლეები დაეუფლონ ამოხსნის მთავარ ეტაპებს.

ლოგიკური პრობლემები კარგად არის ცნობილი თავსატეხების მოყვარულთათვის. ისინი წარმოადგენენ მთელ რიგ პირობებს, რომელთა დახმარებითაც პრობლემის მოგვარება ხდება. ამისათვის შედგენილია სპეციალური ცხრილი, რომელშიც მოცემულია ყველა შესაძლო დასკვნა. შემდეგ, ლოგიკური მსჯელობით, ისინი თანდათან აღნიშნავენ ცხრილში “+” და “-“, რაც ნიშნავს სწორ და არასწორ დასკვნებს. სასურველია ასეთი ცხრილები თავდაპირველად გამზადებული მივცეთ. შემდეგში ისინი თავად მოიფიქრებენ და გააკეთებენ. როგორც ხშირად ხდება ჩვენზე საინტერესო და უცნაურ ცხრილებსა და გრაფიკული გამოსახულებებს ქმნიან.

  • რატომ? როგორ გამოიყენებ? რას ნიშნავს? – მიკითხავს გაკვირვებულს.

გთავაზობთ რამდენიმე მაგალითს. ამ პრობლემების გადასაჭრელად საჭიროა არა მხოლოდ კარგი ლოგიკური აზროვნება, არამედ გეოგრაფიის ცოდნაც.

მაგალითი 1

A, B, C და D ქვეყნები, რომლებიც  მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მდებარეობს თანამეგობრობის წევრები არიან. ეს გასაკვირიც არ არის, რადგანაც A, B და C- ს ოდესღაც D ქვეყნის კოლონიები იყო. პირველ სამ ქვეყანას ასევე აერთიანებს ერთი პარადოქსი: მათი დედაქალაქები არ არიან ამ სახელმწიფოების უდიდესი ქალაქები. A  და C ქვეყნები განლაგებულია სხვადასხვა ბუნებრივ ზონაში, მაგრამ ორივე ქვეყანა დიდი რაოდენობით ხე-ტყის ექსპორტს აწარმოებს. გარდა ამისა, ორივე აწარმოებს ნავთობს, მაგრამ ქვეყანა C- ს ურჩევნია მისი ამოტუმბვა, ხოლო A  ქვეყანას – გათხრა. ქვეყანა D ცდილობდა, რომ სახელმწიფო B მისი მსგავსი ყოფილიყო. მიუხედავად სრულიად განსხვავებული კლიმატისა, ცხვრის მოშენება დაიწყეს. როდესაც D ქვეყანას საკუთარი ნახშირი შემოაკლდა დაიწყო  B ქვეყნის მარაგის ათვისება.

რა არის A ქვეყნის მეორე ოფიციალური სახელმწიფო ენა?

დავალების შესრულების მიზნით, შეავსეთ ცხრილი.

  დედაქალაქი არ არის უდიდესი ქალაქი ხე-ტყის ექსპორტი ცხვრის მოშენება ქვანახშირის მოპოვება ნავთობის მოპოვება
A          
B          
C          
D          

 

პასუხები: A – კანადა; B – ავსტრალია; C – ნიგერია და D – დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო.

A ქვეყნის (კანადის) მეორე ოფიციალური ენა არის ფრანგული.

მაგალითი 2

A, C და D ქვეყნები ადრე B ქვეყნის უდიდესი კოლონიები იყო. სახელმწიფოები C და D ერთსა და იმავე კონტინენტზე მდებარეობს, მაგრამ საერთო საზღვრები არ აქვთ.  A და B ქვეყნებს ყოფს ოკეანე, მაგრამ ამან ხელი ვერ შეუშალა მეტროპოლიის დედაქალაქის A ქვეყანაში “გადატანას” მე -19 საუკუნის დასაწყისში.

A ქვეყანას აქვს ყველაზე დივერსიფიცირებული ეკონომიკა: მოიპოვება ნავთობი, მოყავთ ყავა, შაქრის ლერწამი, ბამბა და ციტრუსი. უფრო მეტიც, ყავისა და შაქრის ლერწამის მოსავლით A სახელმწიფო მსოფლიო ლიდერია. C ქვეყანაში იზრდება შაქრის ჭარხალი, ციტრუსები და ბამბა, ხოლო  D ქვეყანაში მოყავთ ბამბა და ყავა. D ქვეყანაში, ისევე, როგორც A ქვეყანაში, ნავთობი მოიპოვება. მათი ყოფილი მეტროპოლია განთქმულია ზეთისხილისა და კორპის მუხის მოშენებით.

დამხმარე ცხრილი

  კონტინენტები ყავა ბამბა ციტრუსი შაქარი ნავთობი
A            
B            
C            
D            

 

პასუხი: A – ბრაზილია; B – პორტუგალია; C – მოზამბიკი და D – ანგოლა.

1808 წელს პორტულაგიაში ნაპოლეონის შეჭრის შემდეგ პორტუგალიის კოლონიური იმპერიის დედაქალაქი ლისაბონიდან რიო-დე-ჟანეიროში გადავიდა.

მაგალითი 3

ოთხივე ქვეყანა იმყოფება მსოფლიოს ერთსა და იმავე ნაწილში. უფრო მეტიც, A და C ქვეყნები, დამოუკიდებლობის მიღწევამდე, წარმოადგენდნენ ერთ ტერიტორიას და ამის შემდეგ, ისინი იყოფა რელიგიური პრინციპების მიხედვით. ქვეყანა A ჩვენთვის კიპლინგის ზღაპრებიდანაა ცნობილი.

A, B და C ქვეყნები მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით პირველ ათეულშია. B ქვეყნის  მოსახლეობის ეროვნული უმრავლესობა D ქვეყანაში რაოდენობის მიხედვით მეორე ადგილზეა. სახელმწიფოები A, C და D ფედერაციული მოწყობისაა. C და D ქვეყნებს აქვთ ერთი რელიგია.

სახელმწიფოები A და D მსოფლიო ბაზარზე ცნობილია, როგორც ბუნებრივი კაუჩუკის მიმწოდებლები. მაგრამ A, B და D ქვეყნები ასევე აწარმოებენ მაღალტექნოლოგიურ ინდუსტრიულ პროდუქტს მსოფლიოსთვის.

დამხმარე ცხრილი

  > 100 მილიონი კაცი ფედარაციები ეთნოსები რელიგია ბუნებრივი კაუჩუკი
A          
B          
C          
D          

 

პასუხი: A – ინდოეთი; B – ჩინეთი; C – პაკისტანი  და D – ინდონეზია.

მაგალითი 4

ამ ოთხი ქვეყნის დედაქალაქები განლაგებულია მსოფლიოს ამ ნაწილის ერთ – ერთი უდიდესი მდინარის ნაპირზე. საერთო ჯამში, ეს მდინარე მიედინება 10 ქვეყანაში. ის რაც A, B, C და D ქვეყნებს აერთიანებს არის ის ფაქტი, რომ XX საუკუნის დასაწყისში მათ შექმნეს ერთიანი იმპერია. ამჟამად არცერთ მათგანს არ აქვს ზღვაზე გასასვლელი.

A, B და D ქვეყნების ეროვნებები მიეკუთვნებიან ინდოევროპულ ენობრივ ოჯახს, ხოლო C ქვეყნის მკვიდრთა ენა ძალიან განსხვავებულია და სხვა ენობრივი ოჯახის წევრია.

B, C და D ქვეყნების დედაქალაქები ყველა ერთი ასოთი იწყება.

ოთხი ქვეყნიდან მხოლოდ ქვეყანა A არის ფედერალური სახელმწიფო, თუმცა რამდენიმე ათეული წლის წინ B ქვეყნის დედაქალაქი ფედერაციული ქვეყნის დედაქალაქი იყო.

შეავსეთ ცხრილი და უპასუხეთ დამატებით კითხვებს.

  ინდოევროპული ენობრივი ოჯახი დედაქალაქების სახელწოდება ერთი ასოთი იწყება ფედარაციები
A      
B      
C      
D      

 

  1. რომელ მდინარეზეა საუბარი და რომელ ქვეყნებში მიედინება ის?
  2. რომელ ენობრივ ოჯახს მიეკუთვნება C ქვეყნის ერი?
  3. მოაწყეთ ოთხი ქვეყნის დედაქალაქები ისე, რომ მდინარეზე დინების მიმართულებით მოგზაურობის დროს ესტუმროთ მათ.

პასუხი: A – ავსტრია; B – სერბეთი; C – უნგრეთი  და D – სლოვაკეთი.

  1. მდინარე დუნაი;
  2. C ქვეყნის ოფიციალური ენა უნგრულია. იგი არის ფინურ-უნგრული ჯგუფის ნაწილი და წარმოადგენს ევროპაში ყველაზე გავრცელებულ არაინდოევროპულ ენას.
  3. ქ. ბრატისლავა – ქ. ბუდაბეშტი – ქ. ბელგრადი.

 

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები: https://nsportal.ru/shkola/geografiya/library/2020/08/04/logicheskie-zadachi-v-geografii; https://nsportal.ru/shkola/algebra/library/2012/06/11/razvitie-logicheskogo-myshleniya-s-pomoshchyu-resheniya .

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი