სკოლას ზერელედ თუ შევაფასებთ, შეიძლება ისიც კი დავასკვნათ, რომ ის მოზარდი თაობისთვის მიუღებელი, მეტიც – არაბუნებრივი წესებით მოქმედებს. მაგალითად, ამბობს, რომ კოლექტივი მნიშვნელოვანია და ინდივიდუალობა – ნაკლებად დასაფასებელი, ან, რომ მასწავლებელი მოსწავლეზე ერთმნიშვნელოვნად „მაღლა“ დგას. ჯერ კიდევ არსებული წარმოდგენების თანახმად, თუ ისეთი მოსწავლე ხარ, როგორც „ყველა“, ეს კარგია, თუ „ზედმეტად ჭკვიანი“, მაშინ „თეთრი ყვავის“ რანგში გადადიხარ. „თეთრ ყვავს“ კი არც მასწავლებლები სწყალობენ და არც თანაკლასელები.
ჩვენთან ჯერ კიდევ არსებობს სკოლები, სადაც არ უყვართ, როდესაც მოსწავლეს ან მშობელს დამატებითი კითხვები უჩნდება. მასწავლებლებს არ მოსწონთ, როცა ეკითხებიან – რამდენად გამოადგებათ მათ მიერ გაზიარებული ცოდნა მოსწავლეებს? იქნება თუ არა ის სასარგებლო ცხოვრების განმავლობაში, რაში წაადგება? ბევრ მასწავლებელს ურჩევნია მშობელთან მისი შვილის ვარდისფერი თმის „სიავეზე“ ისაუბროს, ვიდრე სწავლასთან დაკავშირებული პრობლემების გადაწყვეტაზე.
ხშირად მასწავლებლისთვის პრიორიტეტულია მოსწავლის „მოთოკვა“, უპირობო მორჩილების შთაგონება. „ცოცხალ“ მოსწავლეს კი აიძულებენ „ბევრი არ ილაპარაკოს“, მერხთან წყნარად იჯდეს, შესვენებებზე არ ირბინოს და სხვა ბავშვები არ შეაწუხოს. თუმცა, ასეთ მორჩილებასა თუ ფასადურ სიმშვიდეს, ადრე თუ გვიან, აქტიური ბუნტი მოჰყვება, უარეს შემთხვევაში მოჩვენებითი თავმდაბლობა, რომლის უკან ერთადერთი სურვილი იმალება – რაც შეიძლება მალე დასრულდეს და მოსწავლემ სასწავლო დღე და სკოლის კედლები დატოვოს.
განათლების სფეროში მომუშავე ექსპერტები ერთხმად ამბობენ, რომ ბოლო წლებში ბავშვები შეიცვალნენ, შეიცვალა სწავლების მეთოდები, მაგრამ მასწავლებლებს ურთულდებათ სიახლეების აღქმა, ფეხის აწყობა, მათი აღიარება და გააზრება. ამიტომ ისინი კვლავ ნაცად და ფუჭ მეთოდებს მიმართავენ, მაგალითად, დაშინებით „კლასის აყვანას“. სინამდვილეში კი, ასეთი მასწავლებლები აღარ წარმოადგენენ მოსწავლეებისთვის ავტორიტეტს.
14 წლის მარიამი მოგვითხრობს, თუ როგორი მასწავლებლები უყვართ და პატივს სცემენ კლასში: „ჯერ კიდევ არსებობენ ისინი, ვისაც ჰგონია, რომ მასწავლებელი მეფე და ღმერთია. ფიქრობენ, რომ მასწავლებელმა ყველაფერი იცის, მოსწავლე კი ვალდებულია მისი მითითებები უკომენტაროდ შეასრულოს.
კლასში დომინირებს დისციპლინა და მკაცრი იერარქია. შენი წარმატებაც დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად კარგად დაიცავ ამ წესებს. კონცეფცია „საჭიროა“ უფრო აქტუალურია, ვიდრე კონცეფცია „მე მინდა”, რაც მოსწავლეში მხოლოდ მოვალეობის გრძნობას ავითარებს.
ასეთი მიდგომები ახლაც გავრცელებულია საფრანგეთის კლასიკურ გიმნაზიებსა და ბრიტანეთის კერძო სკოლებში, მაგრამ ყველას არ ძალუძს მათი ატანა. ყოველთვის არ შეგიძლია ისწავლო ის, რაც საჭიროა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც არ გაქვს საამისო მოტივაცია.
თანაც, ყველა თანამედროვე მოზარდს გვაქვს ტელეფონები და ინტერნეტი. თუ რამე ვერ გავიგეთ ან ძალიან საინტერესოდ მოგვეჩვენა, YouTube-ზე ვიდეოს ვნახავთ და სხვებსაც გავუზიარებთ. ჩვენ აღარ მიგვაჩნია მასწავლებელი ცოდნის ერთადერთ წყაროდ.
კლასში ბევრი მოზარდი სარგებლობს ტელეფონით. სახლში შეგვიძლია ვიდეოგაკვეთილები ვნახოთ და უფრო მეტიც ვისწავლოთ, ვიდრე სკოლაში გვასწავლიან. ბევრ ჩემს მეგობარს ჰყავს რეპეტიტორი იმის გამო, რომ ყველა მასწავლებელს არ შეუძლია თემის გასაგებად ახსნა. უმეტესობას აღარ გვეშინია მასწავლებლის და არ მივიჩნევთ მას „საშიშად“.
რომელ მასწავლებელს შეუძლია ჩვენი ნდობისა და ავტორიტეტის მოპოვება? პირველ რიგში, მას, ვისაც ვაინტერესებთ.
ჩვენ ვცდილობთ, მასწავლებლებს ვასიამოვნოთ, რადგან ის ჩვენთვის მნიშვნელოვანია და ჩვენც გვინდა, რომ სანაცვლოდ იგივე მივიღოთ, მაგრამ ჩვენი კლასის ხელმძღვანელი, ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი ამბობს: „იცით, სიამოვნებით მიგატოვებდით, უბრალოდ, ამ სემესტრში სხვა გზა არ მაქვს“, ანდა „აბსოლუტურად არ მაინტერესებს როგორ ჩააბარებთ გამოცდებს, კისერიც გიტეხიათ“. ასეთი ფრაზების მოსმენა გვწყინს.
და კიდევ, ძალიან არ მოგვწონს, როდესაც მასწავლებელი თავს უფლებას აძლევს უხეშად გვესაუბროს. არასწორი პასუხის ან გაკვეთილზე დაგვიანების გამო, რასაც შეგნებულად არ ვაკეთებთ, შეუძლია შეურაცხყოფა მოგვაყენოს ან დაგვამციროს.
იმისათვის, რომ მასწავლებელმა სიყვარული მოიპოვოს, აუცილებელი როდია ლამაზად, გადაპრანჭულად ეცვას. მთავარია, აკურატულად გამოიყურებოდეს. ალბათ ყველას ჰყოლია ერთი მასწავლებელი, რომლის ჩაცმულობა ანტიპათიას იწვევს და თუ ამას მასწავლებლის უხასიათობაც ერთვის, ეს კიდევ უარესია. არავის მოსწონს მოუწესრიგებელი მასწავლებელი. ასეთებიც არიან! არ არის აუცილებელი ძვირადღირებული ან სუპერელეგანტური სამოსი გეცვას, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ ჩაცმულობა შესაფერისი იყოს.
წარმოიდგინეთ მასწავლებელი, რომელიც დაახლოებით 40 წლისაა და მოზარდივით აცვია. მოსწავლეები მას შეურაცხადად მიიჩნევენ და დასცინებენ. რა თქმა უნდა, არიან ახალგაზრდა პედაგოგებიც, 30 წლამდე. ამ ასაკში, მათ შეუძლიათ შედარებით თავისუფლად ჩაცმა, ცოტა თინეიჯერულადაც, მაგალითად, მოდური ჰუდის ან თეთრ მაისურიანი პიჯაკის მოხდენა. თუმცა ასაკოვან მასწავლებელს ჰუდი ნაკლებად მოუხდება. ეს არასოლიდურია. მასწავლებლებს არ მოსწონთ ხოლმე, ჩვენ რომ გამომწვევად გვაცვია. იმავეს ვგრძნობთ მაშინ, როდესაც მასწავლებელი შეუფერებლად არის ჩაცმული.
სად გადის ზღვარი მასწავლებლის მეგობრულ კეთილგანწყობასა და თვალმაქც მეგობრობას შორის? თუ მასწავლებელი ერთხელ კარგად მოგექცა და იმაზე მაღალი ქულა დაგიწერა, რაც გეკუთვნოდა, მისი მადლიერი უნდა იყო. მაგრამ არიან მოსწავლეები, რომლებიც სარგებლობენ მასწავლებლის კეთილგანწყობით. ფიქრობენ, რომ მასწავლებელი ყოველთვის წავა მათთან გარკვეულ დათმობაზე. მასწავლებელმა უნდა გაავლოს მკაფიო ზღვარი და შეინარჩუნოს დისტანცია მოსწავლესთან. ზოგი მოსწავლე თაფლავს მასწავლებელს და ცდილობს მისგან მაღალი შეფასების გამოტყუებას. ზოგიც ისეთი თავგასულია, რომ მასწავლებელს პირდაპირ სთხოვს ქულის მომატებას. სიმპათიებით განწყობილი მასწავლებელიც ნებდება საყვარელ მოსწავლეს და ამით იუფასურებს თავს, ლახავს თავისივე ავტორიტეტს.
როგორ შეგიძლიათ ამის თავიდან აცილება? უბრალოდ, ამის მიზეზი არ უნდა მისცეთ. მასწავლებელს, რა თქმა უნდა, უნდა შეეძლოს მოსწავლის მოსმენა, დაკვალიანება, დროული მხარდაჭერა, მაგრამ ეს ურთიერთობები ცუდად არ უნდა გამოიყენოს. მასწავლებელი უნდა დარჩეს მოსწავლისთვის ზრდასრულ მრჩევლად და არა უმეტესს.
არსებობენ „ფილოსოფოსი“ მასწავლებლები. ახალი სასწავლო მასალის შესწავლის ნაცვლად, ისინი ცხოვრების სიამეზე, ათი წლის წინანდელ ისტორიებზე საუბრობენ და ისეთ ცხოვრებისეულ გამოცდილებას გიზიარებენ, რომელიც სინამდვილეში არაღირებულია. ერთი შეხედვით, ასეთი მასწავლებლები უწყინარი არიან, მაგრამ სრულიად უსარგებლონი. ისინი ბევრ დროს გვაკარგვინებენ!
ჩვენ გვიყვარს მასწავლებლები, რომლებსაც თითქოს რბილი ხასიათი აქვთ, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტში გაგრძნობინებს, რომ ძლიერი პიროვნებაა და მუხტის მატარებელია. ასეთმა მასწავლებელმა ზუსტად იცის, რომ სწავლა რთული და საინტერესოა, რომ მისი საგნის გარდა, სხვა გაკვეთილებიც გვაქვს სასწავლი, რომ მოსწავლის პასუხისმგებლობაც მაღალია და მისიც. ის არ გადაგტვირთავს საშინაო დავალებით მაშინ, როდესაც მეორე დღეს სხვა საგანში საკონტროლო ან დამოუკიდებელი სამუშაო გიწევს.
კარგ მასწავლებელს შეუძლია ნებისმიერი თემის არასტანდარტული მიდგომით ახსნა. მას შეუძლია მოსწავლეების დაინტერესება ისე, რომ აღარ მოგვიწევს ვიდეოგაკვეთილების დამატებით ნახვა და ნერვიულობა. დიახ, ზოგჯერ ყველას არ შეგვიძლია ადვილად გავიგოთ გაკვეთილი და დამატებითი ახსნა-განმარტება გვჭირდება. კარგი მასწავლებელი დაუზარელია.
სასიამოვნოა, როცა პედაგოგი გიგებს, ის შენს ტალღაზეა. ჩვენს კლასში ხშირად ხუმრობენ და ამ სასაცილო ფრაზებს, რომლებსაც გარკვეული მნიშვნელობა აქვს, მასწავლებლებიც იზიარებენ. მათ კარგად ესმით და თვითონაც იყენებენ ამ ფრაზებს, როდესაც ჩვენთან ურთიერთობენ. ეს ძალიან სახალისოა. მასწავლებლებს, ვინც იპოვა ბალანსი დისციპლინასა და კეთილგანწყობას შორის, არ გადაკვეთა ავტორიტეტისა და ავტორიტარიზმის ზღვარი, სიყვარულს ვუცხადებთ“.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
