ცხადია, მაშინვე მივხვდი, რომ “ზედვაკელი” ფსევდონიმი იყო, მაგრამ მაშინ წარმოდგენა არ მქონდა, რომ ზემო იმერეთში არსებობს სოფელი ზედვაკე. გიო სწორედ იმ ზედვაკიდანაა. თბილისელ-ვაკელი მეგონა (სხვათა შორის, თვითონაც უხუმრია: გოგოებს ვაკელი ვგონივარ და მეჩალიჩებიან, მაგრამ რომ ვეტყვი სადაურიც ვარ, ეგრევე მიკიდებენო). მიკვირდა ეს ვაკელი კაცი ასეთი გატაცებით რატომ წერდა სოფელზე და, რაც მთავარია, ასე სრულყოფილად საიდან იცოდა სოფლის ყოფა და ზემოიმერული დიალექტი, რომელსაც ზომიერად შევხვდებით ხოლმე მის პოეზიაში.
მის ლექსებში ურბანულ თემებსაც ვხვდებით, მაგრამ ის მაინც პასტორალური მონატრების, ტალახიანი ორღობეების, აფეთქებული ტყემლებისა და ატმების, საკვამურიდან ამოსული კვამლის, საძოვრიდან ზანზალაკების წკრიალით დაბრუნებული ნახირის და მდინარე ძუსაში მობანავე ბიჭების მომღერალი პოეტია. მისი ურბანული ლექსების ლირიკული გმირიც სოფლელი ბიჭია, სოფლური სიალალით აღწერს ქალაქურ ყოფას და ამავე სიალალით გააყოლებს ხოლმე თვალს “პლეხანოვზე” ჩავლილ მოკლეკაბიან გოგოებს. იმავე სიალალით შედის კაფე “მარენოში”, რომ ელიავას ბაზრობაზე ავტონაწილების გაყიდვით ნაშოვნი ფულით კათხა ლუდი დალიოს:
“გოგოები იასავით,
გოგოები ვარდივით…
წამო და მე მიგასწავლით,
აგერ შემხვდნენ ამ დილით…”
იმავე ლექსის ფინალი:
“რა იციან, მონადირის
რომ მაქ სული, გენები.
ვარ სოფლიდან ჩამოსული,
მხიბლავს ქალაქელები.
ვიწრო ქუჩას მოსდევს ბაღი,
ბაღებს-მყუდრო გარემო.
პლეხანოვის გამზირი და
ჩემი კაფე ,,მარენო”. (ლექსი “გოგოები იასავით, გოგოები ვარდივით…”)
თანამედროვე ქართულ პოეზიას ძალიან აკლია თვითირონია და იუმორი, რითაც გაჯერებულია გიო ზედვაკელის პოეზია, ეს, ჩემი ჭკუით, მისი ერთ-ერთი მთავარი ხიბლია. მისი პოეზიის უმთავრესი, ქვაკუთხედური ხიბლი კი სიმარტივეა, კაშკაშა პრიმიტივი (თუ შეიძლება ასეთი კომპოზიტი ვიხმაროთ). ჩემი თაობის პოეტებიდან ის ერთადერთია, რომელმაც თავიდანვე მოხაზა თავისი წრე, თავისი პოეტური ავტონომია და ერთი წამითაც არ აჰყოლია პოეტურ მოდას. მისი პირველი და ერთადერთი კრებული მაქვს წაკითხული, რომელიც მანამდე გამოიცა (ბებიის მოგროვებული პენსიით), სანამ გიო ინტერნეტში გამოჩნდებოდა. იქ უკვე ჩანს ორიგინალური ხმის მქონე პოეტი. თანამედროვე პოეზიის გაცნობის შემდეგ გიომ მხოლოდ და მხოლოდ არაზუსტი და დისონანსური რითმებით გაამდიდრა თავისი ლექსები, სხვა არანაირი თანამედროვე პოეზიისთვის დამახასიათებელი კლიშე არ შეხებია მის პოეზიას. იგი სუფთად გამოვიდა და სუფთად მოდის დღემდე.
გიო კონვენციურ ლექსს მაღალ დონეზე ფლობს, ის აზრს, კონცეპტს, არასდროს შესწირავს გარეგან ბრწყინვალებას, ბიჟუტერიას. ჩემს თაობაში არ მახსენდება სხვა პოეტი, ვისთვისაც ასე ორგანულადაა დამახასიათებელი ტაეპის დაკოჭლება-პოლიმეტრია. ის ლექსს არ აკეთებს, არ ასწორებს, არ რანდავს, რაც მოდის და როგორც მოდის, ისე წერს. არაერთხელ მინახავს: შუა სმისას, სახინკლეში, ხელსახოცზე წაუწერია ლექსი და რომელიმე ლამაზი გოგოსთვის უჩუქებია. ერთი ასეთი ხელსახოცი სახლშიც მაქვს, ცარიელი “კენტის” კოლოფში (რომელიც ერთად მოვწიეთ) მიდევს. მისი პოეზიისთვის, ხელწერისთვის ჰაერივით საჭიროა ის სტილისტური “იაღლიშები”, რომლებიც შეგნებულად თუ შეუგნებლად “მოსდის” ლექსებში.
ის ბევრს წერს მთვარეზე, ამ უკვდავ (და, მავანთათვის, შესაძლებელია, ბანალობად ქცეულ) მუზაზე და პოეტების ყველაზე ძველ და უახლოეს მეგობარზე:
“მთვარეს კიბო აქვს…
რენტგენის სურათი
ღამეში აჩვენებს მოშავო ლაქებად
მომავალს, რომელიც არ არის სულერთი,
რომელიც მოკვდავებს ანაღვლებთ ნაკლებად”.
შეხედეთ, კლიშედ ქცეული სახე (დაავადებული მთვარე) როგორ საინტერესოდ ტრანსპორმირდება შემდეგ ტაეპებში და ახლებურ, საინტერესო ინტერპრეტაციას იძენს.
კვირა არ გავიდოდა, რომ მე და გიოს რამდენჯერმე არ დაგველია. ელიავაზე, სადაც ის ავტონაწილებს ჰყიდის, ექვს საათზე მორჩებოდა სამსახურს და მოვიდოდა წერეთლის მეტროსთან, სადაც ველოდი ხოლმე, და დავაწვებოდით სადმე ლუდის დასალევად სხვებთან ერთად ან სხვების გარეშე. ერთ ზაფხულს სრულიად მარტონი შემოვრჩით თბილისს, ყველა ძმაკაცი შემოგვეცალა, ქალაქიდან გაიკრიფნენ. გიო სამსახურს ვერ ტოვებდა, მე სოფელში წასვლა მეზარებოდა და დავრჩით ასე. ვერის ბაღის ღია კაფე ამოვიჩემეთ, სადაც ყოველდღე დავდიოდით, ნახევარ ლიტრ არაყს და სამ-სამ კათხა ლუდს დავლევდით და მერე დავუყვებოდით რუსთაველს. მე ლადოს ვეძახდი, ის მირზას მეძახდა. გოგოებს ვაჩერებდით და ლექსებს ვუკითხავდით. იმ კაფეს მიმტან ქალს გიომ რამდენიმე ლექსი დაუწერა ექსპრომტად და ნისიაზეც გვენდობოდა. ხო, მართლა, არ ვიცი რუსთაველს რას ვერჩოდით, მაგრამ მაშინ გადავწყვიტეთ, რომ რუსთაველის პროსპექტისთვის ლადო ასათიანის პროსპექტი დაგვერქმია და ასეც ვეძახდით, პატარა წერილიც დავწერეთ და ყველა მეგობარს მოვაწერინეთ ხელი ისე, სახუმაროდ, ჩვენთვის. ავძვრებოდით ხოლმე მაღალ ბორდიურზე, გადავხვედით ერთმანეთს ხელს და ვყვიროდით:
“ლადოს პროსპექტზე სიარული
ნუ მომიშალოს ღმერთმა,
ვიყო მუდამ ასე მხიარული,
ქართველი პოეტი მერქვას. აეეეეეეეეე!!!!!”
რა კარგი დრო იყო. პირველივე შეხვედრაზე ვუთხარი ძმად უნდა გაგეფიცო-მეთქი და სამართებელი ავიღე, რომ ხელი გამეჭრა. ფერი ეცვალა: ბიჭო, ცხოვრებაში ნემსი არ გამიკეთებია, სისხლის მაგრად მეშინია და მოდი რა, დამინდე, ეგეთები არ გვინდაო. კაი-მეთქი და ლუდში ვერცხლი ჩავთალეთ და ისე ვთქვით ძმობა.
გიოს ერთი ლექსი ასე მთავრდება:
“მიმი, ისე მიყვარხარ არ მჭირდება სქოლიო,
მთვარესაც არ დავინდობ, ისევ გავუმეორებ:
მხოლოდ შენ და ლექსებმა როგორ შემიყოლიეთ,
ზედვაკელი რაინდი, პოეტებში მეორე”.
თავის თავს “მეორე პოეტს” უწოდებს, პირველი პოეტის ვაკანტურ კვარცხლბეკს კი ხან მე მარგუნებდა ხოლმე, ხან – გიო საჯაიას. ამ “ზედვაკელი რაინდის” გამო თორნიკე ჭელიძემ “რაინდა” შეარქვა და დღემდე ასე ეძახის. ჩემი მტერი ჩავარდა ჭელოს ყბაში.
მინდა, რომ გიოს გამჭვირვალე და საყვარელ ლექსებს ბევრი მკითხველი ჰყავდეს, ყველა იცნობდეს. ამ ბლოგს მისი ერთი ძველი ლექსით დავამთავრებ, რომელიც ზეპირად ვიცი და ისე მათბობს ხოლმე, როგორც ღრმა ბავშვობაში დაზეპირებული ლექსები:
“ინანა, მე სუსტი გლეხი ვარ
მზისფერი მაისიც მივლიე,
ვაშლებიც დამწიფდა შაქარა.
მე ახლა დავეხსენ იანვარს,
ღრუბლებს ვდევ მინდია-შაქანი.
მე მთვარის ყურება მომბეზრდა,
შენ მინდა გიყურო, ინანა.
ლანდი ვარ ხიმიან ღობესთან,
და ყოველ დათრობას ვინანებ.
შეხედე, მზე მოდის – უთუა,
რაღაცა წამები დილამდე…
მე დამღლის სინათლე უთუოდ,
ვეკვრები სიბნელის ბინადრებს.
ინანა, მე სუსტი გლეხი ვარ,
ისე, რომ მეფეებს აქადელთ
ვუფრთხი და ვემალვი მეხივით
ჩვენს ერამდე და აქამდეც.
ინანა, მე მხოლოდ ის მინდა:
(ოცნება ცხენივით უბელო)
ღრუბელზე ვისხდეთ და მისმენდე,
ორივეს გვიძლებდეს ღრუბელი”.
ამ ლინკზე წაიკითხავთ გიოს ლექსებს:
https://urakparaki.com/?m=7&WUID=1425&sm=1
