ხალხურ სამიჯნურო პოეზიაში ერთი ტრადიცია არსებობდა, შეყვარებული დაწვრილებით, ნაკვთ-ნაკვთად აღწერდა თავის მიჯნურს. ამ ლექსებში არსად იყო სიტყვა „მიყვარხარ“ ანდა ფრაზა – „რა ლამაზი ხარ“. სატრფოს მშვენიერების დეტალური და ხატოვანი დახასიათებით ლექსის ავტორი იმხელა სიყვარულსა და თაყვანისცემას ამჟღავნებდა, რომლის, როგორც შეგრძნების, გამოთქმა „მოკვდავის ენას არ ძალუძს“. ალბათ, ჩვენი მოსწავლეები არაფერს დაკარგავენ, თუკი ამგვარი პოეზიის ერთ-ერთ საუკეთესო ნიმუშს წავუკითხავთ. ლექსი თავიდან ბოლომდე მომყავს, რადგან მინდა, ინტერნეტსივრცის საძიებო სისტემებმა მისი პოვნა შეძლონ:
,,თავით ფეხამდინ შეგამკობ, შენ, ქალო, ამბარისებრო:
თავ-თმანო, მუხათ ნაზარდნო, სიშავით ყორნის ფრთისებრო,
შუბლო, ვერცხლისა ფიცარო, გათლილო ხუროისებრო,
ყურო, ირიბად ნაზარდო, სიონის საყდარისებრო.
თვალო, წარბო და წამწამო, გველეშაპისა ფხისებრო.
თვალი გიყრია გიშრისა, ზღვაშია მორევისებრო,
ცხვირო, სვეტურებ ჩასხმულო, ბაგენო, ბალახშისებრო,
აქეთ-იქითა ლოყებო, მინდვრისა ყაყაჩოსებრო,
ღრძილო, ტურფათ მოწყობილო, ბაგენო, ბალახშისებრო,
პირში რომ ენა გიგორავს ზღვაშია კალმახისებრო.
ტუჩებო, ხახვის ფურცელო, სიწმინდით ქაღალდისებრო.
ყელო, წვრილო და მაღალო, ზღვისპირა ალვის ხისებრო.
მკლავნო, მაჯანო, გავანო, ჩაწყობილ ამბარისებრო,
ხელო და ხელის ლანჩანო, თითებო, ლერწამისებრო.
გულო და გულის ფიცარო, გათლილო ხუროისებრო,
ზედ რომ ძუძუნი გიგორავს, ვერცხლისა კუტალისებრო.
წელო, წვრილო და მაღალო, ზღვისპირსა ალვის ხისებრო.“
სწორედ ეს მეტად ეფექტური ხერხი აქვს გამოყენებული გალაკტიონ ტაბიძეს ნიკორწმინდის ტაძრის აღწერის დროს. იგი თავიდან ბოლომდე, უფრო სწორად კი, პირიქით, საძირკვლიდან გუმბათამდე ახასიათებს ნიკორწმინდის ტაძარს და თითოეული დეტალის დასურათხატებისას ამჟღავნებს იმ ერთი რამის სიყვარულს, „დაფარვა რომ სჭირდება“. სამშობლოზე ლექსის დაწერა ბეწვის ხიდზე გავლას ჰგავს, განსაკუთრებული სიფრთხილე სჭირდება და განსაკუთრებული ოსტატობაც, თუმცა გალაკტიონის ოსტატობა, აბა, რა ჩემი შესაფასებელია… აკი, თავადაც სრულიად დარწმუნებული საკუთარ ჯადოქრულ შესაძლებლობებში ლექსის პირველივე სტრიქონებში გვიცხადებს, რომ საოცრებების ჩადენა შეუძლია: „მაქვს მკერდს მიდებული ქნარი, როგორც მინდა“.
მსოფლიო ლიტერატურაში საკმაოდ გავრცელებული ე.წ. „ხმამიმბაძველობითი“ პოეზია; თუმცა, რაღა შორს წავიდეთ, აკი, ქართულ პოეზიაშიც მოიძებნება ლექსები, რომელთა რიტმიც მათ შინაარსს თანხვდება: მდინარის ხივილს, ცხენის ფლოქვისცემას, მატარებლის დაგადუგს… გალაკტიონი ამ ლექსით ქმნის ერთგვარ „ფორმამიმბაძველობით“ პოეზიას, არქიტექტურულ სისტემას, ისეთივე სრულყოფილს, როგორიც თავად ნიკორწმინდაა; ანდა, რაკიღა ყველამ ვიცით, რომ პოეტს ლექსის დაწერის დროს ნიკორწმინდა ნანახიც არ ჰქონდა, იგი ქმნის არქიტექტურულ კომპოზიციას, მსგავსს, ზოგადად, შუა საუკუნეების ქართული საეკლესიო ძეგლებისა: გარე და შიდა რითმები იქცევა დუღაბად, რომელიც ლექსს კრავს, რიტმი – სიმეტრიად, მხატვრული გამეორებები – პროპორციად; ლექსიკური სამშვენისები, არქაიზმები და ოკაზიონალიზმები – ჩუქურთმებად, ალიტერაციები – სარკმელებად, საიდანაც სხივები შემოდის… მოკლედ, ძალიანაც რომ არ გავაპოეტურო, ლექსის ფორმა ერწყმის შინაარსს და ისეთ მონუმენტურ სტრუქტურულ ჰარმონიას ქმნის, როგორსაც ის ტაძარი, რომელსაც ეძღვნება და ამასთანავე, სიტყვა „მონუმენტური“ სრულიადაც არ გამორიცხავს სიტყვა „ჰაეროვანს.“
როცა ჰაეროვნებაზე ვსაუბრობთ, არ უნდა დავივიწყოთ სიტყვა ,,ეროვანი“, რომელსაც ქართულად ორი მნიშვნელობა აქვს – იერიანისა და ჰაეროვნისა. კონტექსტიდან გამომდინარე, ამ უკანასკნელი მნიშვნელობით იყენებს მას ალექსანდრე ჭავჭავაძე ლექსში „გოგჩა“: „საგლოვო ნაშთნი შენობათა კვლავ ეროვანთა…“ სავარაუდოდ, ამავე მნიშვნელობით იყენებს მას გალაკტიონიც – „ასვლა ეროვანი…“ ალ. ჭავჭავაძის „გოგჩა“ უდავოდ ის საეტაპო ნაწარმოებია, რომელიც ქართულ პოეზიას შესაბამისი ეპოქის ევროპული ლიტერატურის კალაპოტს უჭრის, მაგრამ, ალბათ, ცოტა ადამიანი თუ მოიძებნება, რომელსაც იგი ბევრჯერ წაკითხვით „შემოზეპირებია“, განსხვავებით გალაკტიონის ლექსისაგან. განა, მშვენიერი არ არის, რომ ძველი საფუძველს უყრის ახალს, კიდევ უფრო ღირებულს და მის თუნდაც მცირე ნაწილად იქცევა?!
აუცილებლად უნდა ვუთხრათ ჩვენს მოსწავლეებს, რომ ერთ შედევრის შექმნა ბევრის შექმნას გულისხმობს. პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის დიდებულება დაედო საფუძვლად ვიქტორ ჰიუგოს ცნობილ რომანს, რომელიც, თავის მხრივ, არაერთი შესანიშნავი ადაპტაციის – სახელგანთქმული მიუზიკლის, კინოვერსიების, ყველასთვის საყვარელი ანიმაციური ფილმის და ა.შ. – პირველწყარო გახდა. როგორც ამბობენ, არსებობს ასევე არაჩვეულებრივი კომპიუტერული თამაშიც, რომლის ერთ-ერთი ეტაპიც სწორედ ნოტრ დამის კედლებში მიმდინარეობს და აქედან გამომდინარე, გრაფიკა სკუპულოზურად იმეორებს სინამდვილეს. ხოლო მსოფლიო მოუთმენლად ელის „ნოტრდამელი კუზიანის“ ახალ ვერსიას, რომელზეც ჰოლივუდის საუკეთესო შემოქმედები მუშაობენ; და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ…
ნიკორწმინდის ტაძრის შესახებ დაწერილი გალაკტიონის ლექსი საუკეთესო მაგალითია მოსწავლეებისათვის იმის ასახსნელად, თუ როგორ შობს ხელოვნება ხელოვნებას. შემოქმედის მიერ ერთი შედევრის შექმნა არამხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ ეს ნაწარმოები ადამიანებს ესთეტიკურ სიამოვნებას განაცდევინებს, არამედ იმასაც, რომ ინსპირაციად იქცევა ახალი შედევრის შესაქმნელად, რადგან ყველა ნიჭიერ ხელოვანში აკუმულირდება თავისი თუ სხვა (მაგრამ, ალბათ, ყველაზე უფრო მაინც თავისი) ხალხების შემოქმედებითი ენერგია, ყველაფერი, რამაც მის ცნობიერებაზე წარუშლელი შთაბეჭდილება მოახდინა და ახალ ნაწარმოებად გადაიქცევა. ამაზე წერს ოთარ ჭილაძეც თავის ლექსში „როდესაც ასე ახლოა გრემი“:
,,როდესაც ასე ახლოა გრემი,
მეც მინდა ვიყო უფრო მაღალი,
რომ დაინახონ ჩემში ან ჩემით
რაღაც ახალი, სულმთლად ახალი.“
ეს არის ახლის პასუხისმგებლობა იმის მიმართ, ვინც ძველი შექმნა, ვინც თამასა მაღლა აუწია მომდევნო თაობებს და ძველ კულტურაზე ახლის დასაშენებლად იმპულსი მისცა.
გალაკტიონის „ქებათა ქება ნიკორწმინდას“ ალბათ უკვე იქცა ან მომავალში იქცევა ინსპირაციად სხვა ლიტერატურული ნაწარმოებისა ანდა სიმღერისა, იქნებ მხატვრობისა, შეიძლება გამოყენებითი ხელოვნების რომელიმე დარგისა, შეიძლება გალაკტიონის სხვა ლექსების მსგავსად დემნა გვასალიას მიერ შექმნილ ჯინსის ქურთუკზეც იპოვოს ადგილი, მერე კი რეპერის მკლავზე აღმოჩნდეს და სულ სხვა, ეგებ ნაკლებად მონუმენტური და ჰაეროვანი ტექსტის ფონზე გაიცნოს მსოფლიომ… მოკლედ, ყველაფერი შეიძლება მოხდეს. შედევრებს არსად ეჩქარებათ, შედევრებს, ადამიანებისაგან განსხვავებით, წინ დიდი დრო აქვთ.
