ვიდრე გაკვეთილზე შევალთ…

დღეს ძალიან ხშირად ვსაუბრობთ, რომ სწავლა-სწავლების პროცესში მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობები და ინტერესები, წინარე ცოდნა/გამოცდილება და საინტერესოდ, სახალისოდ წარმართოს გაკვეთილის პროცესი. საინტერესოდ წარმართულ პროცესში კი, უპირველესად, მოსწავლეთა მაღალი მოტივაცია და ყველას ჩართულობა იგულისხმება. ასეთ გაკვეთილებზე მასწავლებლის როლი შედარებით პასიურია, მაგრამ მნიშვნელოვანი. მიზნობრივი აქტივობების დასაგეგმად და მეთოდოლოგიის სწორად შესარჩევად, უპირველესად, უნდა განისაზღვროს გაკვეთილის მიზანი და შეიქმნას შეფასების ისეთი რუბრიკები, რომლებიც მიღწეული შედეგების გაზომვაში დაგვეხმარება. სანამ შედეგებს გავზომავთ, საინტერესოა, რა გზას გავდივართ გაკვეთილის ჩატარებამდე და საერთოდ, რას ნიშნავს პროცესის  სწორად დაგეგმვა…

მიმაჩნია, რომ მასწავლებელს უნდა შეეძლოს:

• შეისწავლოს კლასი;
• გაითვალისწინოს მოსწავლეთა ასაკობრივი თავისებურებები;
• განსაზღვროს კლასის ინტერესები;
• შეისწავლოს კლასის სიახლეებისადმი მიმღებლობა;
• შეისწავლოს, არის თუ არა კლასში ეფექტური თანამშრომლობა;
• იცოდეს, ურთიერთობების როგორ ფორმებზე არიან შეთანხმებული ბავშვები;
• სწორად განსაზღვროს, რას მოიტანს მრავალფეროვანი გაკვეთილები;
• შეისწავლოს, მასწავლებელთა როგორი ტიპის მოსწავლეები არიან კლასში;
• იცოდეს, აქვს თუ არა სურვილი ყველა მოსწავლეს, ჩაერთოს საგაკვეთილო პროცესში;
• განსაზღვროს, როგორ შეუწყობს ხელს მოსწავლეებში მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარებას;
• განსაზღვროს, იქნება თუ არა გაკვეთილებზე შექმნილი და გამოყენებული რესურსები მიზნობრივი და ხელმისაწვდომი თითოეული მოსწავლისთვის;
• შეაფასოს, რამდენად შთამბეჭდავი იქნება ეს გაკვეთილი მოსწავლეებისთვის;
• შეაფასოს, რა ცოდნას მიიღებენ მოსწავლეები, რომელ უნარებს განივითარებენ და როგორი დამოკიდებულება ჩამოუყალიბდებათ;
• სწორად განსაზღვროს, რომელ ინსტრუმენტებს გამოიყენებს და როგორ დააკვირდება გაკვეთილის პროცესს;
• განსაზღვროს, რომელი მეთოდოლოგიით შეაფასებს მიღწეულ შედეგს;
• განსაზღვროს, როგორ გამოიყენებს მომდევნო გაკვეთილისათვის წინა გაკვეთილზე მიღწეულ შედეგს;
• დაფიქრდეს, კონკრეტული საჭიროებიდან გამომდინარე, რამდენად მნიშვნელოვანია დიალოგი იმავე კლასის სხვა საგნების მასწავლებლებთან, როგორ დაეხმარებოდა ეს პროცესი შედეგების გაუმჯობესებაში;
• დაფიქრდეს, როგორ შეუძლია შეცვალოს მოსწავლეთა მომავალი თავის მიერ ჩატარებული თითოეული გაკვეთილით.

მიუხედავად იმისა, რომ ჩამონათვალი არასრულია და ძირითად საკითხებს მოიცავს, კარგად დაგეგმილი და ჩატარებული გაკვეთილი თითოეულს ითავსებს. სიტყვა ,,კარგი“ პირობითი ცნებაა და მიღწეული შედეგი ვინაიდან სხვადასხვა მასწავლებლისა და კლასის მიხედვით არაერთგვარონია, ,,კარგად დაგეგმილი გამოვიდა“ – ეს ითქმება შედეგების ანალიზის საფუძველზე, რადგან პროცესშივე შესაძლებელია ცვლილებების შეტანა მოსწავლეთა საჭიროებების შესაბამისად, ანუ გეგმის მოდიფიცირება.

2018 წლის მარტის შემდეგ ვიკვლევ საკითხს ,,საბაზო-საშუალო საფეხურზე განმავითარებელი შეფასების გამოყენების სიხშირის დადგენა, პრობლემების იდენტიფიცირება და  გადაჭრის გზების ძიება“. წლების მანძილზე გაკვეთილებზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ მასწავლებლები განმავითარებელი შეფასების მრავალფეროვან ინსტრუმენტებს ნაკლებად იყენებენ, რაც შემაფერხებელი ფაქტორია თითოეული მოსწავლის შედეგების გასაუმჯობესებლად. როგორც განმავითარებელი შეფასების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი, ახალი გაკვეთილის დაგეგმვის პროცესის ხელშესაწყობად ჩემთვის ეფექტურია მოსწავლეთა დაკვირვების ცხრილი. გაკვეთილის მიმდინარეობის პროცესში შევსებული ცხრილი რეალურ სურათს გვაჩვენებს, თუ რისი მიღწევა შეძლეს მოსწავლეებმა მოცემული კრიტერიუმების მიხედვით, რა ცოდნა/უნარები და დამოკიდებულებები გამოხატეს შესწავლილი საკითხისადმი/თემისადმი, რა გამოიკვეთა გაკვეთილის ძლიერ მხარედ და რა არის თითოეული მოსწავლის გასაუმჯობესებელი მიმართულება. ამ პროცესშივე იკვეთება კლასში მოსწავლეთა უმრავლესობისა და თითოეულის ძლიერი მხარეები, რომელსაც, როგორც რეალურ მოცემულობას, ვიყენებ და მომდევნო გაკვეთილებს უფრო საინტერესოდ და მიზნობრივად ვგეგმავ.

თუ მასწავლებელი ცხრილის მონაცემებს სწორად გააანალიზებს, ეს იქნება პროცესზე დაკვირვებით მიღებული მონაცემი – თითოეული მოსწავლის მიერ მიღწეული რეალური შედეგი, რომლის საფუძველზეც დაიგეგმება ახალი გაკვეთილი. ეს არის მცირე კვლევა, დადგინდეს საჭიროებები და დაისახოს გაუმჯობესების გზები.

გაკვეთილის მიზანი, შესაბამისობა ე.ს.გ.-სთან, შერჩეული მეთოდოლოგია, გამოსაყენებელი სტრატეგიები, რესურსები, შეფასების ფორმები, კლასის ორგანიზების ფორმები და ყველა მოსწავლის ჩართულობასა და მოტივაციაზე აქცენტები ხელს უწყობს მასწავლებელს, დაგეგმოს საინტერესო, საჭირო და მნიშვნელოვანი გაკვეთილი.

მოსწავლეთა დაკვირვების ცხრილები იძლევა იმის შესაძლებლობას, რომ მთელი წლის მანძილზე მიმართულებების მიხედვით დააკვირდე შედეგების დინამიკას და გამოიტანო დასკვნა, თუ რა მოცემულობით დაიწყე კლასთან თანამშრომლობა და როგორ შედეგებს მიაღწიეს ბავშვებმა.

გთავაზობთ მოსწავლეთა დაკვირვების ცხრილის ჩემეულ ნიმუშს და ერთ-ერთი გაკვეთილის გეგმას.

მოსწავლეთა დაკვირვების ცხრილი

მიმართულება – ზეპირმეტყველება

მიმართულება – კითხვა

მიმართულება – წერა

მოსწავლეთა დაკვირვების ცხრილის კრიტერიუმები ცვლადია და დაგეგმილი აქტივობების შესაბამისად იქმნება. ის გამომდინარეობს ე.ს.გ.-ის საგნობრივი სტანდარტიდან და გაკვეთილის მიზნიდან, რაც ხელს უწყობს მასწავლებელს შედეგების სწორად გაანალიზებაში. მასწავლებელს აქვს შესაძლებლობა თითოეული მოსწავლის სახელისა და გვარის გასწვრივ კონკრეტული კრიტერიუმის შესაბამისად გააკეთოს ჩანიშვნები ან ჩაწეროს მოკლე კომენტარი.

გთავაზობთ გაკვეთილის გეგმის ერთ-ერთ ნიმუშს:

გაკვეთილის გეგმა