ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

GeoLorm – ანბანი ხელის გულზე

სამგვარი ანბანის არსებობით განებივრებულ ქართველებს ანბანის კიდევ ერთი სახეობა შეგვემატა. ოღონდ იგი მთავრულს და ნუსხურს მხოლოდ იმდენად უკავშირდება, რამდენადაც მათი რამდენიმე ასო რომელიმე საკრალურ თუ უფრო მარტივ სიმბოლოს. ეს ანბანი მათთვისაა, ვისთვისაც ხილული და ხმოვანი სამყარო სრულიად ან რამდენადმე დახშულია და მხოლოდ წარმოსახვით და შეხებით ახერხებენ მისაწვდომი სამყაროს აღქმას.

GeoLorm – სმენის და მხედველობის არმქონე ადამიანებისთვის შექმნილი, ე. წ. „ლორმის ანბანის“ ქართული ვერსიაა, სპეციალური ტაქტილური კოდი, რომელსაც ამ ტიპის ადამიანებთან სწრაფად და ეფექტურად საურთიერთოდ გამოვიყენებთ. ანბანი იმთავითვე ორიენტირებულია შეგრძნებებზე და მოსახერხებელია ერთდროულად სმენისა და მხედველობის არმქონე ადამიანებთან საურთიერთოდ.

ლორმის ანბანი 100 წლის წინ გერმანიაში შეიქმნა. მისი ავტორი მწერალი, ლიტერატურის კრიტიკოსი და ესეისტი, ჰაინრიხ ლანდესმანია, რომელიც 1821 წელს მორავიაში (ავსტრია-უნგრეთი) დაიბადა და  30 წლის ასაკში დაყრუვდა, ხოლო მოგვიანებით მხედველობაც დაკარგა. ახალი ანბანი მან თავის ქალიშვილ, მარიასთან ერთად შექმნა და მის შესახებ ნაშრომი „იერონიმუს ლორმის” ფსევდონიმით გამოაქვეყნა. „ლორმი” შვეიცარიაში, ჩეხეთში, გერმანიაში, ავსტრიასა და ბელგიაში, ასევე პოლონეთში იციან არამარტო იმ ადამიანებმა, ვისაც სმენა და მხედველობა დაუქვეითდა, არამედ მათმა ნათესავებმა, ინსტრუქტორებმა, სპეციალური განათლების პედაგოგებმა და სტუდენტებმა, თარჯიმან-მეგზურებმა თუ მოხალისეებმა. ეს სიტყვა მათი ძირითადი ლექსიკის შემადგენელი ნაწილია. გამოცდილება აჩვენებს, რომ ანბანს ყველა სწრაფად სწავლობს. ის ეფექტურად ინერგება. ლორმის ანბანის დახმარებით სმენა- და მხედველობადაქვეითებული პირები ყველასთან თარჯიმნის დაუხმარებლად ურთიერთობენ.

საქართველოში სმენის და მხედველობის შეფერხების მქონე ადამიანების მხარდაჭერის მიზნით, პროექტი დაფინანსდა პოლონეთის თანამშრომლობის განვითარების ფარგლებში პოლონეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ, ქართული ორგანიზაციის, „მომავალი იწყება დღეს” მხარდაჭერით.

 

GeoLorm-ის – ლორმის ქართული ანბანის ყოველ ასოს ადამიანის ხელის გულზე ან მის გარეთაც შეესაბამება საკუთარი წერტილი ან ხაზი. ასოები შემდეგნაირად გამოისახება:

ა – თითის წვერით ერთჯერადად შევეხოთ ცერის ზედა წვერს.

­ დაუსვით თითის წვერი საჩვენებელი თითის სიგრძის გასწვრივ წვერიდან ქვევით, ხელისგულამდე.

გ – დაუსვით თითის წვერი არათითის სიგრძის გასწვრივ წვერიდან ქვევით, ხელისგულამდე.

დაუსვით თითის წვერი შუა თითის სიგრძის გასწვრივ, წვერიდან ქვევით, ხელისგულამდე.

–  ერთჯერადად შეეხეთ საჩვენებელი თითის ზედა წვერს.

ვ – თითის წვერით შეეხეთ ხელისგულს მარცხენა მხარეს, ცერსა და საჩვენებელ თითს შუა.

ზ – გაუსვით თითის წვერით ჰორიზონტალურად ხელისგულის შუაში, მარცხნიდან მარჯვნივ.

დაუსვით თითი ცერის სიგრძის გასწვრივ წვერიდან ქვევით, გარეთა მხრიდან.

ი – ერთჯერადად შეეხეთ შუა თითის  წვერს.

კ – შეეხეთ საჩვენებელი, შუა და არათითის წვერებით კელისგულის შუაში.

ლ – დაუსვით თითი სიგრძივ შუა თითის წვერიდან მაჯამდე.

მ – შეეხეთ თითის წვერით, საჩვენებელი თითის ქვევით, ხელისგულს.

ნ – შეეხეთ თითის წვერით ნეკის ქვევით ხელისგულს.

ო – ერთჯერადად შეეხეთ არათითის ზედა წვერს.

პ – აუსვით თითის წვერი გარეთა გვერდითა მხრიდან მაჯიდან საჩვენებელი ცერის წვერამდე, ქვემოდან ზევით.

ჟ – დაუსვით თითის წვერი ვერტიკალურად ზევიდან ქვევით ხელისგულის შუაში.

რ – დაუკარით თითების წვერებით ხელისგულის შუაში.

ს –  ერთჯერადად შეეხეთ მაჯაზე.

ტ – მსუბუქად მოუჭირეთ ერთად შუა და საჩვენებელი თითების წვერებს.

უ – ერთჯერადად შეეხეთ ნეკის ზედა წვერს.

ფ – აუსვით თითი გარეთა გვერდითი მხრიდან საჩვენებელი თითის სიგრძის გასწვრის ქვემოდან ზევით.

ქ – აუსვით ხელს თითის წვერი გარეთა გვერდითა მხრიდან, მაჯიდან ნეკის ბოლომდე.

ღ – დაუსვით შუა და საჩვენებელი თითების წვერები ხელისგულის შუიდან მაჯისკენ.

ყ – გაუსვით თითის წვერი მაცხნიდან მარჯვნივ ჰორიზონტალურად გაშლილი თითების შუაში

შ – მსუბუქად მოუჭირეთ შუა თითის წვერს

ჩ –  მსუბუქად მოუჭირეთ ერთად ყველა თითს ცერის გარდა

ც –   მსუბუქად მოუჭირეთ ცერის წვერს.

ერთჯერადად შეეხეთ საჩვენებელი თითის წვერით ხელისგულის შუა ნაწილს.

წ – შემოხაზეთ წრე ხელის გულზე.

ჭ – მაჯის გარეთა ხაზზე გამოსახეთ მძიმე.

ხ – გაუსვით ტითის წვერი მარცხნიდან მარჯვნივ ჰორიზონტალურად მაჯაზე.

ჯ – გამოსახეთ ჯვარი ხელისგულზე, ჯერ ვერტიკალური ხაზი ზევიდან ქვევით, შემდეგ ჰორიზონტალური  მარცხნიდან მარჯვნივ (რომელიც შუაზე გადაკვეთს ჰორიზონტალურ ხაზს).

ჰ – დაუსვით თითის  წვერი ნეკა თითის სიგრძის გასწვრივ წვერიდან ქვევით (არ შეეხოთ ხელისგულს).

 

სიგნალები

ლორმის ანბანი გამდიდრებულია სიგნალებით, რომლებიც განსაზღვრულ სიტუაციებში გამოიყენება, როგორც კოდური საშუალება. მაგალითად, „ახლა არ საუბრობ” ეს თხოვნა გამოიყენება ხელისგულის დადებით ზურგზე, ასევე წერილობითი ან ჟესტური აბრევიატურები, რომელბიც გამოიყენება ხშირად განმეორებულ სიტყვებსა და გარემოებებზე. ამ მეთოდის ელემენტებში ასევე შედის შეტყობინებები:

  • დადასტურება: მუჭის რამდენჯერმე სწარფად შეკვრა;
  • აკრძალვა: ხელისგულზე რამდენჯერმე ხელის გასმა;
  • სიტყვის დასრულება: გაშლილი ხელით შეხება და სხვა.

ლორმის ანბანს ბევრი დადებითი თვისება გააჩნია. ესენია:

  • ენის სიმარტივე;
  • შეცდომების დაშვების მცირე რისკი;
  • ინფორმაციის გადაცემის სწრაფი ტემპი;
  • ურთიერთობებზე ხელმისაწვდომობა;
  • მოსახერხებელია თარჯიმნებისთვისაც.

მიიჩნევენ, რომ ლორმის ანბანი კარგია ყველასთვის, ვისაც შეუძლია საკუთარი აზრების გამოხატვა ბრაილით, დაქტილოგრაფიით ან, უბრალოდ, ასოებით. მისი გამოყენება შეუძლია ყველას, ვისაც იგი მუდამ არ სჭირდება. ადამიანები, რომლებსაც არ ესმით, დღისით კითხულობენ ტუჩების მოძრაობის მიხედვით, ხოლო დაბნელებისთანავე, მხედველობის ვიწრო დიაპაზონის გათვალისწინებით, არ ჰყოფნით დისტანცია და განათება ტუჩების დასანახად. ლორმის მეთოდი უნდა იცოდნენ მათაც,  ვინც სარგებლობს სასმენი აპარატით, ასევე ტუჩებიდან წაკითხვის ტექნიკის მქონეთაც.

უცხოეთში ლორმის ანბანი ძალიან პოპულარულია იმ ადამიანთა შორის, რომელთათვისაც პირველი ენა „ჟესტების ენა” იყო. სმენის არმქონე ბევრი ადამიანი მხედველობის დაკარგვის შემდეგ უარს ამბობს ჟესტური ენის მეშვეობით ინფორმაციის მიღებაზე და მთლიანად გადადის ლორმის ანბანზე. ჩვეულებრივ, ლორმის მეთოდით იღებს ინფორმაციას და პასუხობს სხვადასხვა მეთოდით, როგორც შეულია. ისინი თავიანთ გადაწყვეტილებას ასაბუთებენ ლორმის შემდეგი უპირატესობით:

  • მასთან დაკავშირებული შეტყობინებები ცალსახაა;
  • ჟესტების ენა საკმაოდ ერთფეროვანია და ხშირია შემთხვევა, როცა ერთი ჟესტი მეორეს ჰგავს. შინაარსის გაგება ხშირად შეუძლებელი ხდება და ამით ენა ძალიან ღარიბდება. ამაზე ძირითადად გავლენას ახდენს ორი ნიშანი: 1. ენაში რამდენიმე განსხვავებულ ტერმინს ერთნაირი ნიშანი აქვს; 2. ერთი სიტყვა სხვადასხვა მნიშვნელობით გამოიყენება, რადგან ერთი ფუძე აქვთ;
  • ლორმი ხშირად იძლევა აზრების გადაცემის შესაძლებლობას ადამიანებისათვის, ვისთვისაც ტერმინი “ყრუ-მუნჯი” ხშირად გაუგებარია;
  • ლორმის გამოყენებით ლაპარაკი შესაძლებელია სასეირნოდ, ხალხში, ცეკვაში, მატარებელში, გვერდით მჯდომთან, როდესაც ორივე ხელი დაკავებულია, ამავე დროს შენახულია საიდუმლო, არ იქცევენ სხვა ადამიანების ყურადღებას.

 

წარმოვიდგინოთ, ერთხელაც სკოლის კარი ვინმე უსინათლო და სმენის არმქონე გოგონამ, პატარა ჰელენ კელერმა  შემოგვიღო. როგორ ვიქცევით ამ დროს? მისი ხელის ზედაპირს ჩვენი ხელის ზედაპირს ვახებთ, მერე ხელს მაგრად ვკიდებთ და ადგილს ჩვენს საკლასო ოთახში ვუჩენთ. საგნებს შეხებით შევაგრძნობინებთ, ხელისგულებზე წერტილებით მათ აღმნიშვნელ სიტყვებს ვაწერთ და უშიშრად, თავდაჯერებით სამყაროს მრავალფეროვნებას შევაგრძნობინებთ. GeoLorm  ხომ სულ რაღაც ნახევარ საათში ვისწავლეთ. ეს ანბანი ახლა თანაკლასელებმაც იციან და ამიტომაც პატარა ქართველ ჰელენს ყველაზე ნათელ სიზმარში ჰგონია თავი. მერე რა, რომ უსინათლოა და სმენაც არ აქვს?! სამყაროს ანბანის გასაღებს მოარგებს, ამავე გასაღებით წარმატების არაერთ კარს შეაღებს და ისევე გაგვაოცებს, როგორც ეს ჰერონიმუს ლანდესმანმა ან ჰელენ კელერმა შეძლეს, მთავარია, „სასწაულმოქმედი მუშაკის” როლი მოვირგოთ და ასე გავიმარჯვოთ.

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი