ბანალური და ყველასთვის ნაცნობი ჭეშარიტებაა, საქართველო ვაზის ქვეყანაა, აქ ვაზი მთავარი სიმბოლოა, აქ ვაზი მთავარი სიტყვაა, მთავარი კულტურაა, როგორც რიტუალის, ისე ყოფიერების, ყოველდღიურობის ნაწილი. ქართული კულტურა გაჟღენთილია ვაზით, შესაბამისად, ეს ისეთი მეხსიერებაა, რომელსაც დრო ვერაფერს უშავებს, ვერანაირი საუკუნეების ტალღა ვერ წაშლის, ვერანაირი ცვლილებები ვერ გააქრობს.
ვაზი ფერეიდანშიც მნიშვნელოვანი კულტურაა და თუმცა ის თავის ლოგიკურ ბოლოს – ღვინის სახით გარდაქნას რელიგიური მიზეზების გამო ვერ პოულობს, მისი მოვლა, გახარება, მისი ჯიშები თუ სხვადასხვაგვარი მიზნით გამოყენება ფერეიდნელი ქართველების ყოფით კულტურაში დიდ ადგილს იკავებს. აქ ვაზთან დაკავშირებული საქმე სრული განრიგითა და მიმდევრობით გვხვდება, თუ არ ჩავთვლით ღვინის დაყენებას. ფერეიდანში ვაზის რამდენიმე ჯიში ხარობს, დიალექტური კორპუსის ფერეიდნული დიალექტის არქივი ბევრს გვიყვება ფერეიდნული ვაზის შესახებ:
„– ქიშმიში გოქ და ანს ერთს რა ჲქიან? [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – ქიშმიში არი, ასკარისაც ეძახიან, ფურის ძუძუს ეძახიან, შავყურძენს ეძახიან. [სედიყე ასლანი] – ყურძენი, რაგდენნაირი ყურძენი არი. ფურის ძუძუუბი ერთი დიდებია. [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – კი, ფურის ძუძუ ასლან დიდებია. [თითა] [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – გრძელი, თითა. [სედიყე ასლანი] – ერთი ქიშმიშ ვიტყიტყე თითან ყურძნის ქიშმიში ქენ ეგეთ გურგლებია, გურგალებია, იმას კურკა არა აქ. ერთიც არი, ანს ერთი […]. [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – ქათამ ვარიასაც ვეძახით სხილ–წმინდა. [სხილ–წმინდა?] [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – ჰა, არი ერთ ტევალზეგა წრილებიც არი და სხილი. [სედიყე ასლანი] – მოგძელო ყურძნებია. [და რა ქვია?] [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – ქათამ–ვარია.
„როდესაც შემოდგომისას წაიდითყე ბაღჩი, მევეებჩი რო ვყრიდით, ისეთი ყურძენი მოდიოდა, როგორც ბატკანი გააწვინოო, ჩონთან იციან, ის ყურძნები, როგორ ბატკანი გააწვინოო, ემ ვენახებჩი, ისეთი ყურძენიმოდიოდაო“ – მუხტარ დარჩიაშვილი იგონებს.
იქაური ვენახი მიწაზე წევს, ამიტომაც ზამთარში თოვლით იფარება, რაც მას ყინვისგან იცავს, სადაც თოვლი არ არის, იქ ვაზს მიწაში ფლავენ, რომ ყინვამ არ გააფუჭოს. ვენახს გაზაფხულზე დაბარავენ და მორწყავენ, შემდეგ გასხლავენ, გამარგლავენ:
„ვენახიცა ხო, რო გაიზდება და დეეტყობის ტევლები. ტევალი ხო იცი რა არი? მარცვლებიღა ზედაც რო – ტევალი. – ტევალი, ტევალი რო დეეტყო, იმაზღა მაკრატელი წაილენ და რომელ კაპსაც, კაპები, არა აქ ყურზენი იმას, იმეფს მოჲსჭრიან. [რა ქვია მაგას, გასხვლა?] – ტოტები, ტოტები. [გასხვლა იცით თქვენ, არა?] [სედიყე ასლანი] – არა, რას დაჲძახიან? [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – არა, ვენახის დაჭერვა. [დაჭვრა] [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – დაჭერვა. [დაჭერვა?] [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – დაჭერვა, დაჭვრა. [დაჭრვა] [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – კი, რომელსაცა რომელ კაპსაც არა სხია, იმას მოისრიან, [სედიყე ასლანი] – მარგვლა იმე არი? [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – და მარგვლაცა იმას ეძახიან, რო ბალახები მიწასაყე რო ამომწონებულა ვენახის იმაზე გამარგლვა, [გაიმარგლ…] იმეფსაც ბალახეფსა. [სედიყე ასლანი] – გოომარგლე, მეტი ბალახეფშიგ არი. [სედიყე ასლანი] – არა, ვენახს არა. [ჰეიდარ დარჩიაშვილი] – ვენახსა მწერეფს რო დოოჭერენ, მერე იმეეფსა დოოჭერ და მერე გაილის და უფრო გრძელ ტოტეფს გაიბავს და ის რო გრძელ–გრძელიღა არი, ერთ მეტრის მეტსღა აი, ორ თეს უკანაცღა რო ნამად ეტყობა, იმეეფსა დაჲჭრი.“
მჟავე ყურძნისგან საწებელს გააკეთებენ, ისრიმის მსგავსს, რომელსაც შირას წყალი ჰქვია, ზამთრისთვისაც ინახავენ და ხორციანი საჭმლის გარდა, სალათებშიც ხშირად ხმარობენ.
ყურძენს საქიშმიშედ გაააშრობენ და აკიდოებსაც მოამზადებენ, ყურძენი აუცილებლად ჩრდილში უნდა გახმეს, თორემ ისე „ჭუჭყიანი“, ფერშეცვლილი იქნება.
ყურძნის დაწურვის პროცესიც ქართულის მსგავსია, ყურძენს დიდ, აუზის მსგავ ჭურჭელში ჩაყრიან და ფეხით წურავენ. შემდეგ ტკბილს ცეცხლზე დიდხანას ადუღებენ და სქელ ბადაგს – შირას მოამზადებენ.
ვენახთან დაკავშირებული ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბავი მაინც ისაა, რომ ვენახი ყველასია, სტუმრის, ამვლელისაა და ჩამვლელის და ეს დამოკიდებულება ყველაზე კარგად ასახავს ფერეიდნელის ხასიათს:
„”ერთ ჴარ იყო დიდი ბაღი, რო ჩონ ბაღიც იქ იყო, დედასია რო ჩემ თავის მამასი გაკეთებული ბეûრი, ორი ემ ქენ სახლის ოდენი და უფრო დიდი, ისი თავის შვილეფსათი ეთქო, რო ეს ვინც გზაურმა, მოიდა, ექით ყურზენი დაკრიფა, შაჭამა, დალივა არმის ემობა არა აქ რო იმას უთხრა რატო. ესე გზაურისა არიო ეს ყურზენები, ეს ვენახებიო, ვინც გზაური გადის და გამოდისო, უნდაო მოიდეს, შაჭამოს, არვის არ უნდა უთხრასო, რო რატო, რაათიო?”
