როგორ გაჩნდა მწვანე ეკონომიკის იდეა?
უკანასკნელ ხანს დამკვიდრდა და უკვე აქტიურად გამოიყენება ტერმინი „მწვანე ეკონომიკა“. რა არის ეს? რისთვისაა საჭირო და რატომაა მწვანე? რატომ აღარ გვჭირდება ტრადიციული ეკონომიკა ან რა ფერისაა იგი?
ახალი, ე.წ. მწვანე ეკონომიკის შექმნის მიზეზების ძებნა დიდხანს არ მოგიწევთ. ამისთვის საკმარისია, ფანჯრიდან გადაიხედოთ – შეუიარაღებელი თვალითაც ადვილად დაინახავთ, რომ, მაგალითად, ქალაქი, სადაც ცხოვრობთ, სმოგში – სამრეწველო ობიექტებისა და ტრანსპორტის გამონაბოლქვშია გახვეული.
თითქმის ჩვენს თვალწინ შეიცვალა კლიმატი, რომელზეც მოქმედებს სამრეწველო ნარჩენები; წყლისა და მიწის რესურსები ჭუჭყიანდება და იწურება; მცენარეთა და ცხოველთა მრავალი სახეობა გადაშენდა, მრავალიც გადაშენების პირასაა; გარემოს დაბინძურებით გამოწვეული დაავადებების გამრავლება და გახშირება კი პირდაპირ და ერთმნიშვნალოვნად მიგვანიშნებს, რომ არსებულმა ეკონომიკამ კაცობრიობისა და პლანეტის ურთიერთდამოკიდებულება კრიზისამდე მიიყვანა. მისი დამსახურებით ადამიანები თვალსა და ხელს შუა ვკარგავთ ჯანსაღი ცხოვრებისათვის საჭირო გარემოს.
რა არის მწვანე ეკონომიკის არსი?
მწვანე ეკონომიკა ადამიანების კეთილდღეობისა და სოციალური თანასწორობის მთავარი შედეგია, რომელიც მნიშვნელოვნად ამცირებს გარემო რისკებს და ეკოლოგიურ დანაკარგებს (გაერთიანებული ერების გარემოს პროგრამა, 2010 წელი). მწვანე ეკონომიკა ეკონომიკური განვითარების ის მოდელია, რომელიც მდგრად განვითარებასა და ეკოლოგიური ეკონომიკის ცოდნაზეა დაფუძნებული. ის ეკონომიკის სხვა დარგებისგან იმით განსხვავდება, რომ პირდაპირ აფასებს ქვეყნის ბუნებრივ კაპიტალს, რომელსაც ეკონომიკური ღირებულება აქვს. მწვანე ეკონომიკა ქმნის მწვანე სამუშაო ადგილებს, უზრუნველყოფს რეალურ, მდგრად ეკონომიკურ განვითარებას და ამცირებს გარემოს დაბინძურებას, კლიმატის ცვლილებას, გარემოს დეგრადაციას, რესურსების გამოლევის საშიშროებას. ის სტიმულს აძლევს ბიზნესს, აწარმოოს მწვანე პროდუქტი და მომსახურება.
მწვანე ეკონომიკა სახელმწიფო და კერძო სექტორებს ერთმანეთისაგან არ მიჯნავს. პირიქით, ცდილობს, იპოვოს ეკონომიკური გადაწყვეტილების დადებითი და შედეგიანი ალტერნატივა. მწვანე ეკონომიკის მთავარი რეგულატორია არა სახელმწიფო ან კერძო ბიზნესი, არამედ საზოგადოება, რომელიც ირჩევს და თავად მართავს მას.
მწვანე ეკონომიკის თეორია სამ ძირითად აქსიომას ემყარება:
● შეუძლებელია გავლენის სფეროების უსაზღვრო გაფართოება შეზღუდულ სივრცეში;
● შეუძლებელია მუდმივად მზრადი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება განსაზღვრული რაოდენობის რესურსების არსებობის პირობებში;
● ყველაფერი, რაც დედამიწის ზედაპირზე არსებობს, მჭიდრო ურთიერთკავშირშია.
როგორია მწვანე ეკონომიკის პრინციპები?
მწვანე ეკონომიკის პრინციპებია:
● სამართლიანობა და ობიექტურობა, როგორც ერთი თაობის ფარგლებში, ისე თაობათა შორის;
● მდგრადი განვითარების პრინციპებებთან თანხვედრა;
● პრევენციული მიდგომა სოციალურ და ბუნებრივ გარემოზე ზემოქმედების მიმართ;
● ბუნებრივი და სოციალური კაპიტალის შეფასება, მაგ., საგარეო ხარჯების ინტერნაციონალიზაცია;
● რესურსების მდგრადი და ეფექტური გამოყენება, მოხმარება და წარმოება;
● „მწვანე“ სამუშაო ადგილების შექმნა, სიღარიბის აღმოფხვრა, კონკურენტუნარიანობის ამაღლება და ზრდა.
რას მოიცავს მწვანე ეკონომიკა?
ექსპერტთა აზრით, მწვანე ეკონომიკა ექვს მთავარ სექტორს მოიცავს. ესენია:
1. განახლებადი ენერგია (მზის, ქარის, გეოთერმული, ზღვის, მათ შორის – ტალღებისა და მიქცევა-მოქცევის, ბიოგაზის და სითბური უჯრედების ენერგია);
2. მწვანე შენობები (ენერგიის მწვანე მოდიფიკატორები, მწვანე პროდუქტები და მასალები);
3. სუფთა ტრანსპორტი (ალტერნატიული საწვავი, საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, ჰიბრიდული და ელექტროსატრანსპორტო საშუალებები);
4. წყლის მენეჯმენტი (წყლისა და წვიმის გამწმენდი სისტემები, შიდა წყლის ლანდშაფტი, წყლის გამოყენება);
5. ნარჩენების მენეჯმენტი (ნარჩენების მართვა, უტილიზაცია, მუნიციპალური ნარჩენი მასალების გამოყენება, ნიადაგის ნაყოფიერების გაუმჯობესება, გაწმენდა);
6. მიწის მენეჯმენტი (ორგანული სოფლის მეურნეობა, ურბანული ტყეები და პარკები, ტყეების განაშენიანება).
მწვანე ეკონომიკის განხორციელების წარმატებული მაგალითები განვითარებად ქვეყნებში:
● ეკოლოგიურად სუფთა ინფრასტრუქტურა ინდოეთში. ინდოეთის ურბანული განვითარების სამინისტრო ახორციელებს სპეციალურ პროგრამას, რომელიც გამიზნულია ეკოლოგიურად სუფთა ინფრასტრუქტურის შექმნისა და გაუმჯობესებისთვის.
● ტყეების მართვა ნეპალში. ნეპალის ტერიტორიის დაახლოებით 40% ტყეებს უკავია. ქვეყანაში შექმნილია სატყეო მეურნეობის სპეციალური ჯგუფი, რომელიც მართავს და თვალყურს ადევნებს სატყეო რესურსებს.
● მზის ენერგია ტუნისში. გაზისა და ნავთობის იმპორტზე ქვეყნის დამოკიდებულების შესამცირებლად ტუნისის მთავრობამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა განახლებადი ენერგიის განვითარების კუთხით. შეიქმნა ენერგიის მართვის ეროვნული ფონდი, რომლის მთავარ მიზანს განახლებადი ენერგიის ტექნოლოგიების შემუშავება და ეფექტურობის ზრდა წარმოადგენს.
● განახლებადი ენერგია ჩინეთში. ჩინეთში წარმატებით ხორციელდება განახლებადი ენერგიის წყაროების მოძიება. ჩინეთის მთავრობა იმედოვნებს, რომ 2020 წლისთვის ძირითადი ენერგიის დაახლოებით 16%-ს განახლებადი წყაროებიდან აწარმოებს.
● ორგანული სოფლის მეურნეობა უგანდასა და კუბაში. უგანდაში მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადაიდგა სოფლის მეურნეობის წარმოების ორგანული ფერმერული მეურნეობით ჩასანაცვლებლად, რაც ძალზე მომგებიანია როგორც ქვეყნის ეკონომიკისთვის, ასევე საზოგადოებისა და გარემოსთვისაც. ორგანული სოფლის მეურნეობა ერთიანი წარმოების ისეთი მართვის სისტემაა, რომელიც უზრუნველყოფს და ზრდის ეკოსისტემის სიჯანსაღეს, რაც მოიცავს ბიომრავალფეროვნებას, ბიოციკლებსა და ბიოლოგიურ აქტიურობას. ის უარყოფს სინთეტიკური მასალების: შხამქიმიკატების, პესტიციდებისა და სასუქების – გამოყენებას. აღსანიშნავია, რომ უგანდა მსოფლიოში ყველაზე ნაკლებ სასუქს მოიხმარს.
ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და კუბას შორის არსებული ემბარგოს შედეგად კუბაში ნავთობის, პესტიციტებისა და სასუქების ნაკლებობაა, ამიტომ მეურნეობები თავად ზრუნავენ საკუთარ პროდუქციაზე და ბევრად უფრო „მწვანე“ მეურნეობას ეწევიან.
რეალობა და პერსპექტივები
მწვანე ეკონომიკა აქტიურად ვრცელდება მთელ მსოფლიოში და ამ პროცესში თითქმის ყველა ქვეყანა ერთვება. 2009 წელს მარტო კვლევისა და განვითარებისთვის განკუთვნილი ბიუჯეტი ევროკავშირმა 300%-ით გაზარდა. ჩინეთმა 2010 წელს 34 მილიარდი აშშ დოლარი დახარჯა სუფთა ენერგიის დასაფინანსებლად. შესაბამისად, გაუსწრო აშშ-ს და მსოფლიოში პირველი ადგილი დაიკავა განახლებად ენერგოტექნოლოგიურ დარგებში დაბანდებული ინვესტიციების მოცულობით. ხუთეულში ასევე შედიან დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი და ბრაზილია.
როგორც არსებული ტენდენციები ვგიჩვენებს, მსოფლიოს არაერთი ქვეყანა აქტიურად ნერგავს მწვანე ეკონომიკას, რადგან ის 21-ე საუკუნის ბიზნესშესაძლებლობაა. ვინაიდან მსოფლიოს მოსახლეობა მუდმივად იზრდება, ხოლო ბუნებრივი რესურსების მოცულობა იგივე რჩება და უფრო მეტიც – მცირდება კიდეც, დღეს მწვანე ეკონომიკის განხორციელება ისე აქტუალურია, როგორც არასდროს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გარემოს პროგრამა
Click to access GreenEconomy_SuccessStories.pdf
2. მწვანე ეკონომიკის ინსტიტუტი
https://greeneconomics.org.uk
3. საერთააშორისო ჟურნალი მწვანე ეკონომიკის შესახებ
https://www.inderscience.com/ijge
