სამოდელო ინტეგრირებული გაკვეთილი ისტორიასა და ქართულ ენასა და ლიტერატურაში

თანამედროვე მასწავლებლების მოვალეობაა, არ შემოიფარგლონ მხოლოდ საგნის სწავლებით – ისინი მოსწავლის პიროვნების აღზრდასა და მის მოქალაქეობრივ ჩამოყალიბებაზეც უნდა ზრუნავდნენ. ამავე დროს, ზოგადი განათლების მიზნები უბიძგებს მათ, ხშირად გამოიყენონ ინტეგრაციაც, რათა მოსწავლეებმა ისწავლონ ერთი თემის მეორესთან, ერთი სასწავლო საგნის მეორესთან დაკავშირება. ეს ხელს უწყობს ცოდნის გამთლიანებას და შეძენილი ცოდნისა და უნარების ერთი სფეროდან მეორეში გადატანას – ტრანსფერს. მასწავლებლის პროფესიული სტადარტის ეს მოთხოვნა ასახულია სამოდელო გაკვეთილის ტიპშიც – ინტეგრირებულ გაკვეთილშიც. ის ერთი და იმავე, მონათესავე ან გამჭოლი თემატიკის ირგვლივ გაერთიანებული ორი ან რამდენიმე სასწავლო საგნის მიხედვით დაგეგმილი და ჩატარებული გაკვეთილია, რომელიც უზრუნველყოფს ინტეგრირებული საგნების შესაბამისი სასწავლო შედეგების მიღწევას.

გთავაზობთ ჩემი სამოდელო ინტეგრირებული გაკვეთილის ნიმუშს – „ისტორიული პერსონალიები. მოქალაქე და პიროვნება შუა საუკუნეების საქართველოში „წმინდა ნინოს ცხოვრების“ მიხედვით“, რომელიც ჩავატარე ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელ ასმათ გაფრინდაშვილთან ერთად. გაკვეთილზე შევეცადეთ, მოსწავლეებში გაგვეაქტიურებინა ტრანსფერული ცოდნა და უნარები და მათი პიროვნული თვისებების განვითარებისთვისაც შეგვეწყო ხელი.

„ისტორიული პერსონალიები, მოქალაქე და პიროვნება შუა საუკუნეების საქართველოში „წმინდა ნინოს ცხოვრების“ მიხედვით

1. კლასი: IX
2. საგანი: ისტორია, ქართული ენა და ლიტერატურა
3. თემა: „ისტორიული პერსონალიები. მოქალაქე და პიროვნება შუა საუკუნეების საქართველოში „წმინდა ნინოს ცხოვრების“ მიხედვით
4. სასწავლო მიზნები: მოსწავლემ შეძლოს ახსნა, რა კავშირია მოქალაქესა და პიროვნებას შორის, დააკავშიროს ერთმანეთთან ინფორმაციის სხვადასხვა წყაროდან მიღებული ცოდნა, წარმოადგინოს სხვადასხვა თვალსაზრისი პრობლემურ საკითხზე, შეაჯამოს განსხვავებული შეხედულებები და გამოიტანოს დასკვნა პიროვნებისა და მოქალაქის ურთიერთმიმართების შესახებ შუა საუკუნეების საქართველოში, იმსჯელოს საქართველოში არსებულ რელიგიაზე.
5. კავშირი ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან – ისტ. IX.6.: მოსწავლემ იმსჯელოს საქართველოში არსებული რელიგიის შესახებ; ქართული. IX-1: მოსწავლე წარმოადგენს აუდიტორიის წინაშე სხვადასხვა თვალსაზრისს სადავო ან პრობლემურ საკითხზე. IX-9: აჯამებს განსხვავებულ შეხედულებებს მოცემულ საკითხზე.
6. გაკვეთილის ტიპი – ინტეგრირებული

7.ლექსიკონი: ქართული ენა და ლიტერატურა

მუხრანით-კერძო – მუხრანისკენ

მოუხდა უჩინო იგი მტერი – ეკვეთა უჩინარი მტერი (ეშმაკი)

მახვილითა მოწყუედა – მახვილით მოსპობა, მოკვლა

უდებ ვიქმენენით – ვერაფერი შევძელით, ვერაფერი ვიღონეთ

მიუშვით – საშუალება მივეცით

გრძნება – ეშმაკით მოქმედება (საბა) გრძნეულება

ბოროტად მოვსრნეთ – სასტიკად გავუსწორდეთ, დავხოცოთ

მოსავნი ჯვარცმულისანი – ჯვარცმული ქრისტეს მოიმედენი, მორწმუნეები

ღმერთნი მპყრობელნი ქართლისა – იგულისხმება ქართლის კერპები

დაიპყრა ბნელმან არენი – სიბნელემ მოიცვა არემარე

მაღნარი – ხშირი და შამბიანი ტყე მთაში

წარეწირა სასოება – გადაეწურა იმედი

ვხადე ღმერთთა ჩემთა – შევთხოვე ჩემს ღმერთებს (კერპებს)

ყოვლისა ქუეყნისათვის – მთელი ქვეყნისათვის

ოდენ ჩემთვის – მხოლოდ ჩემთვის

დაისწვა ადგილი იგი – დაიმახსოვრა ის ადგილი

მოერთო – შეუერთდა

წარწყმედა – დაღუპვა

მოსწრაფებით – სასწრაფოდ

ხელსა ქუეშე – ხელით

ისტორია: 1. „უცხო“ – „ვითარცა ტყვე“ – „მკვიდრისგან“ განსხვავებული; 2. „მკვიდრი“ – მოქალაქე

9. 9. შეფასება – განმავითარებელი
10. საჭირო საგანმანათლებლო რესურსების ჩამონათვალი:

ა) ნარატივი – საქართველოს ისტორია, IX კლ., ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა, თბ., 2012; მასწავლებლის ინტერაქტიური მინი-ლექცია; ქართული, IX კლ., ვახტანგ როდონაია, მარინე ხუციშვილი, ნინო ნაკუდაშვილი, ავთანდილ არაბული გამომცემლობა „სწავლანი“, თბ., 2012

ბ) დაფა; მარკერი;

გ) მულტიმედიარესურსი – „იესო ქრისტე – უნიკალური პიროვნება“

https://www.youtube.com/watch?v=s3fILfZ7nv0 ლინკი მოცემულ დროზე: 0:26-1:20

4. ისტორიის მასწავლებლის სლაიდები: „დრო და ისტორიული პერსონალიები“
5. 10. გაკვეთილის დროში გაწერილი მიმდინარეობა:

აქტივობა N1 (6 წთ) – მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს კითხვებით. მოსწავლეები, გამოცდილებიდან და წინარე ცოდნიდან გამომდინარე, გასცემენ პასუხებს. მიღებული პასუხები აისახება სქემაზე (სქემა 1):

სქემა1.

პრობლემის გამოკვეთა: ნინოს ქადაგებით უნდა დაიძლიოს ქართლის მკვიდრობის ის გაგება, რომელიც დაკავშირებული იყო არმაზიანელობასა და მეფის უსიტყვო მორჩილებასთან.

აქტივობა N2 (15 წთ) – ისტორიის მასწავლებლის ინტერაქციული მინილექცია სლაიდშოუს თანხლებით პიროვნებისა და მოქალაქის ურთიერთმიმართების საკითხზე „წმინდა ნინოს ცხოვრებაში“. მინილექციის მოსმენის პარალელურად მოსწავლეები პასუხობენ მასწავლებლის კითხვებს:

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს მინილექციას: „მკვიდრი“ დასახელებულ ისტორიულ მონაკვეთში ნიშნავდა საზოგადოების პოლიტიკურად აქტიურ წევრს, შვილს – მემკვიდრეობითი უფლების მქონე პირს, სპას ანუ სამხედრო ვალდებულების მქონე ერთობის წევრს, იმავე თავისუფალ პირს. ეს ერთობა (თავისუფალთა ფენა) უნდა წარმოვიდგინოთ სახელმწიფოს მოქალაქის სტატუსის მქონე პირებად. ამ მკვიდრთა შორის არიან მცხეთის მკვიდრნიც.

„ნინოს ცხოვრებიდან“ ვიგებთ, რომ მკვიდრობის სტატუსი ჰქონიათ არაადგილობრივი სარწმუნოების მიმდევრებსაც, მაგალითად, მცხეთის ებრაული დიასპორის თავს, „ჰურიათა ბაგინის“ მღვდელს – აბიათარს. ჩანს, თავის ერთობაში უცხოების შემოყვანით მცხეთის საქალაქო თემი აძლიერებდა თავის სამხედრო (და, შესაძლოა, არა მარტო სამხედრო) პოტენციალს. მოქალაქეთა, იმავე მკვიდრთა იდენტობაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა სამეფო სახლისა და სამეფო კულტის მიმართ ლოიალობასაც. როდესაც მირიან მეფე „მკვიდრობას“ სთავაზობს ნინო განმანათლებელს, ამით მას ნინოს „უცხოობის“ სამოქალაქო ცხოვრებისთვის დამახასიათებელ ჩარჩოებში მოქცევა სურს.

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს მინილექციას: ძველი ქართული ენის ლექსიკონის მიხედვით, „ტყვე“ არის ნაძარცვი, ალაფი; „ტყვენვა“ – იავარყოფა, ტყვედ წაყვანა; „მოსვრა“; „ტყუეობა“ – ტყვეობა, უცხოობა (აბულაძე 1973: 415), ძალით აყრა და გადასახლება (იმნაიშვილი 1986: 573). როდესაც ნინო თავის თავს სამისიონერო მოღვაწეობის სამიზნეს – მცხეთის ერს ამგვარად წარმოუდგენდა, გულისხმობდა, რომ ის დევნილი ქრისტიანი იყო. ამავე დროს, ნინოს „უცხოობა“ არა მხოლოდ ეთნიკურ (უცხო ნათესავი, უცხო ენა) საფუძველზე იყო დამყარებული, არამედ რელიგიურ სფეროსაც გულისხმობდა და „არმაზიანელობისგან“ სრულიად განსხვავებულ მდგომარეობაზე მიანიშნებდა. ნინომ უარი უთხრა მირიან მეფეს და არც ქადაგება შეუწყვეტია. ქრისტეს ქადაგებით ის მათ „ზეციურის“ დამკვიდრებას სთავაზობდა, რომელიც „გამოსულია“ ამ ქვეყნის მეფეთა ძალაუფლებიდან და მისი მოქალაქე სულ სხვა ღირებულებებს აღიარებს: წმინდა მამათა გადმოცემით, ჭეშმარიტი ქრისტიანები ზეციური იერუსალიმის მკვიდრნი არიან, ზეციური ძალის ქვეშევრდომები და მისი მხედრები, რაც სრულიად განსხვავებული ერთობაა, ვიდრე არაზმის მსახურთა წარმოდგენაში იყო.

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს მინილექციას და ეკითხება კლასს: როგორია ქრისტიანი როგორც პიროვნება? მოსწავლეები პასუხობენ: ქრისტიან პიროვნებას ახასიათებენ ქრისტეს ათი მცნების მიხედვით.

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს მინილექციას: თხოთის მთაზე ნადირობის შემდეგ ქართლის მეფე მირიანი გაქრისტიანდა და ქართლის საზოგადოებაც მოინათლა. ქართლის გაქრისტიანების შემდგომი თხრობის დროს „მკვიდრნი ქართლისანის“ ნაცვლად მემატიანე ხმარობს ცნებას: „მეფე და ყოველი ერი“.

აქტივობა N3 (5 წთ) – ქართულის მასწავლებელი კლასს უყვება, რომ ქართულმა მწერლობამ შემოინახა ცნობები იმის შესახებ, თუ როგორ მოხდა ძირეული ცვლილება ქართლის საზოგადოებაში წმინდა ნინოს მოღვაწეობის შედეგად, რამ შეუწყო ხელი ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადებას, რა როლი შეასრულა ამაში მირიან მეფემ; სთხოვს კლასს, გაეცნონ სახელმძღვანელოში (გვ.260) წარმოდგენილ ნარატივს: „მირიან მეფის ნადირობა თხოთის მთაზე და მისი მოქცევა“ და უპასუხონ მასწავლებლის კითხვებს. მოსწავლეები ასრულებენ დავალებას და პასუხობენ დასმულ კითხვებს. პასუხები აისახება სქემაზე (სურ.2):

აქტივობა N4 (9 წთ): ქართულის მასწავლებელი სთხოვს კლასს, გააგრძელონ ტექსტის კითხვა. მოსწავლეები ასრულებენ.

აქტივობა N5 (3 წთ) – ქართულის მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს: ა) ნახონ ვიდეოფილმი; ბ) უპასუხონ კითხვებს და შეავსონ სქემა 1.

ა) ვიდეოფილმი – „იესო ქრისტე- უნიკალური პიროვნება“

ბ) სქემა 1:

 აქტივობა N6 (4 წთ) – მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, იმუშაონ წყვილებში და ინფორმაციების შეჯამების, გააზრების საფუძველზე გამოხატონ თავიანთი დამოკიდებულება აღნიშნული საკითხისადმი – რამდენად ახლოს დგას პიროვნებისა და მოქალაქის ის გაგება, რომელიც შემოგვინახა „წმინდა ნინოს ცხოვრებამ“, თანამედროვე საზოგადოებაში ჩამოყალიბებულ შეხედულებასთან მოქალაქისა და პიროვნების შესახებ?

მიღებული პასუხებით ივსება ფლირჩატი:

• დღესაც იგივე ღირებულებებია.
• იგივე მოთხოვნილებებია.
• მოქალაქე უნდა იყოს აქტიური პიროვნება.
• პიროვნებას უნდა შეეძლოს სწორი არჩევანის გაკეთება.
• უნდა იყოს შემწყნარებელი.
• ტოლერანტი.

აქტივობა N 7 (1 წთ) – შეფასება და საშინაო დავალების მიცემა: „ჩამოწერეთ, თქვენთვის ცნობილმა ისტორიულმა პირებმა რა გავლენა მოახდინეს თანადროულ საზოგადოებაზე? თანამედროვეობაზე? რა ღირებულებები დაგვიტოვეს? რამდენად აქტიურია ეს ღირებულებები დღეს?“

აქტივობა N8 (2 წთ) – განმავითარებელი შეფასება – ქართულის მასწავლებლისა და ისტორიის მასწავლებლის ზეპირი კომენტარი /განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტები და კრიტერიუმები:

სამოდელო ინტეგრირებულმა გაკვეთილმა საშულება მისცა მოსწავლეებს, ემსჯელათ, გამოეტანათ ლოგიკური დასკვნები, გამოევლინათ ტრანსფერული ცოდნა და უნარები, ხელი შეუწყო თანამშრომლობითი კულტურის ამაღლებას და კოლეგიალობას, სწავლა/სწავლების ხარისხის ამაღლებას და მოსწავლეზე ორიენტირებული პოზიტიური სასწავლო გარემოს ჩამოყალიბებას.