გაკვეთილების შემდეგ საკითხავი 

(ახალი სერია და ძველი წერილები)

– ბავშვებო, ოდესმე თუ გიოცნებიათ, თანამედროვე ქართველი საბავშვო მწერლისთვის წერილი მიგეწერათ, მისგან კი პასუხი მიგეღოთ? ციფრულ გზავნილებსა და სოციალურ ქსელში მიმოწერას როდი ვგულისხმობ, ნამდვილ წერილზე გეკითხებით: ფურცელზე პასტით  დაწერილზე, მარკიან კონვერტში დალუქულზე, საფოსტო ყუთში რომ ჩააგდებთ და ადრესატამდე ფოსტალიონს მიაქვს… და თუ გიოცნებიათ, რომელ ავტორს აირჩევდით „კალმის მეგობრად?“

ჩემი აზრით, ზემოთ დასმული კითხვები ორიგინალური გაკვეთილის ჩატარების მშვენიერი წინაპირობაა. პასუხების მოსმენაც საინტერესო იქნება და ხელასყრელ ნიადაგსაც მოვამზადებთ ერთი წიგნის წარსადგენად, რომელსაც „შენს წერილებს ლეიბის ქვეშ ვინახავ“ ჰქვია.

„შენს წერილებს ლეიბის ქვეშ ვინახავ“  შვედი გოგონა სარა იუნგკრანცისა და საქვეყნოდ ცნობილი მწერლის ასტრიდ ლინდგრენის ოცდაათწლიან მიმოწერას ასახავს. წიგნში გაერთიანებული 80 წერილი თავიდან ასტრიდ ლინდგრენის არქივში, შემდგე შვედეთის ბიბლიოთეკაში ინახებოდა, 2005 წლიდან კი მსოფლიო მემკვიდრეობად გამოცხადდა. წელს წიგნი ქართულ ენაზე ითარგმნა და მნიშვნელოვან სერიასაც ჩაუყარა საფუძველი.

„გაკვეთილების შემდეგ საკითხავი“ მსოფლიო ლიტერატურის სხვადასხვა დროის, ჟანრობრივად განსხვავებულ ბესტსელერებს გააერთიანებს. ამ სერიით გამოცემულ წიგნებში განსაკუთრებულ აქცენტს თინეიჯერების პრობლემებზე, ინტერესებსა და მისწრაფებებზე დასვამენ. აქედან გამომდინარე, არა მხოლოდ მოზარდებს, მათ მშობლებსა და მასწავლებლებსაც დააინტერესებს.

სწორედ ასეთი წერილები

„გამარჯობა ასტრიდ ლინდგრენ! მე მქვია სარა იუნგკრანცი. მე ვარ 12 წლის. მსახიობი უნდა გამოვიდე,“ – ასე იწყებოდა პირველი წერილი, რომელიც 1971 წლის აპრილში სარამ ასტრიდს მისწერა. გოგონას მხატვრულ ფილმ „თეთრ ქვაში“ ფიდელის როლის შესრულება სურდა და იმედოვნებდა, სახელგანთქმული მწერალი მიზნის მიღწევაში დამეხმარებაო.

ეს ის პერიოდი გახლდათ, როდესაც საბავშვო ბაღის აღსაზრდელები ათასობით ნახატს, სკოლის მოსწავლეები კი აურაცხელ წერილს უგზავნიდნენ თავიანთ ფავორიტ მწერალს. ლინდგრენი თვლიდა, უპასუხოდ არც ერთი ბავშვის წერილი არ უნდა დარჩენილიყო, წერილების ავტორებიც მოლოდინით იყვნენ განმსჭვალულები. ასტრიდი ხომ ერთხელ მაინც  ყველა ბავშვს პასუხობდა, სარას შემთხვევა კი სრულიად განსაკუთრებული აღმოჩნდა!

12 წლის გოგონა

„ძალიან ხშირად მემართება ასე, ჯერ რაღაცას ვაკეთებ და მერე ვნანობ; აურზაური გამოვიწვიე, გავიქეცი, გავიპარე, სკოლა გავაცდინე და… შედეგიც შესაბამისი მოჰყვა; მოზარდთა ფსიქიატრიულ კლინიკაში მომათავსეს, იმის გამო სიბნელის რომ მეშინია და სახლში კი სულ ჩხუბი და დავიდარაბაა; თუ გინდა ამ ცხოვრებაში რამეს მიაღწიო, შენზე ძლიერს (პოპულარულ მეგობრებს) უნდა დაეთანხმო და მიეკედლო; თუ ვინმე მაწყენინებს, ტყეში შევრბივარ და იქ ვბღავი და მოვთქვამ. საკუთარი თავი მებრალება და იმიტომ; ზოგჯერ ხმამაღლა სიცილს ვიწყებ და მთელ კლასს ვიყოლიებ; მე თან კარგად ვარ თან ცუდად – ყოველდღე სხვადასხვანაირად ვარ;  რომ შემეძლოს საერთოდ არ ვივლიდი სკოლაში, მეზიზღება სკოლა, ქანცს გაძრობს და არანაირი სარგებლობა არ მოაქვს… სადაც არ უნდა გადახვიდე, სკოლა ყველგან ერთნაირად საძაგელია; მეზიზღებიან ის ადამიანები, რომლებიც ცდილობენ თავისი უპირატესობა დამიმტკიცონ; მეზიზღება ყველა, ვინც რაიმე სახით ძალადობს სხვა ადამიანზე. დაჯერებაც მიჭირს, რომ ისინიც პატარა ბავშვები იყვნენ და მოსიყვარულე მშობლები ჰყავდათ; დიდი ხანია მინდა გავერკვე იმაში, ჩემი ცხოვრება რატომ არ ჰგავს ნამდვილ ცხოვრებას; შენიშვნები მცდარი იქნება თუ ნამდვილი, ყველა ერთნაირად მეზიზღება;  მთელი სამყარო სიყალბით არის სავსე; ნეტავ ერთი ვინმე მაინც მყავდეს, რაც არ უნდა მოხდეს ყოველთვის ჩემს მხარეს რომ იქნება;!“

ვფიქრობ, სარას ეს ფრაზები თინეიჯერებისთვის ნაცნობი ემოციებით უხვადაა გაჯერებული. ახალგაზრდები წიგნის წაკითხვის შემდეგ არაერთ პრობლემურ შეკითხვაზე მიიღებენ პასუხს, მეამბოხე გოგონასთან მეტ საერთოს აღმოაჩენენ და წერილების ლეიბის ქვეშ შენახვის მიზეზსაც შეიტყობენ.

55 წლის მწერალი

რით დაიმსახურა რიგითმა შვედმა გოგონამ მსოფლიოში სახელგანთქმული მწერლის ყურადღება? პასუხს ასტრიდის წერილებში მიაგნებთ: „სარა, შენში არის რაღაც, რაც ძალიან მომწონს, მიუხედავდ იმისა, რომ არაერთხელ გატკინეს გული, ცდილობ თავი სხვა ადამიანების ადგილას წარნომოიდგინო, იგრძნო, რას გრძნობენ ისინი.“

დროთა განმავლობაში მწერალი უფრო და უფრო დაუახლოვდა სარას, მისთვის სასარგებლო რჩევებს არ იშურებდა, ესაუბრებოდა რწმენაზე, განათლების მნიშვნელობაზე, მომავალ პროფესიაზე. არწმუნებდა სიმთვრალის, აბორტისა და სიგარეტის მავნებლობაში: „როგორ იცხოვრებ, დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ მოეპყრობი შენს ორგანიზმს.“ უხსნიდა, რომ „მამაკაცის გარეგნობით მოხიბვლა და შეყვარებულობა“ განსხვავებული მცნებებია. ზოგიერთი წერილში კი ასტრიდ ლინდგრენი გულახდილობის ხასიათზე დგებოდა და უმცროს მეგობარს ფამილიარულად უმხელდა საკუთარ „ახირებებს:“

„ცეკვა კოლოსალურ სიამოვნებას მანიჭებს, თუმცა ყველაზე დიდი ხალისით მაშინ ვცეკვავ, როცა მარტო ვრჩები გრამოფონის წინ; ბავშვობაში და მოზარდობაში ბევრს ვტიროდი, მაგრამ გადავწყვიტე, რომ 30-40 წლისა აღარ ვიტირებდი; შობის დღეს ძვირფასი სამკაულივით ვუფრთხილდები. ამ დღეს არსად მივდივარ და სტუმრებსაც არ ვიეღებ, სრულებით მარტო ვზივარ, ვკითხულობ, მუსიკა ვუსმენ და ვცდილობ მაქსიმალუი სიამოვნება მივიღო. ჩემი აზრით, შობა ყველაზე კარგი დღეა; უცნობი ადამიანები მირეკავენ, ათას რამეზე ჩივიან და ჰგონიათ, რომ მე ყოვლისშემძლე ვარ!“

საბოლოოდ ლინდგრენისთვის სარას ცხოვრება ერთ საინტერეო წიგნად იქცა, უმცროსი მეგობრისგან პასუხებს სულმოუთქმელად ელოდა, რათა გაეგო როგორ მიედინებოდა მისი ცხოვრება სკოლისა თუ კოლეჯის დსარულების, სამსახურის არჩევის, დაოჯახების შემდეგ:

 „ არავის არ უნდა მისცე უფლება დაგჩაგროს! შენ იმათ რიცხვს მიეკუთვნები, ვისაც ზოგჯერ ძალიან უჭირს თავის ყოფასთან შეგუება, იმიტომ, რომ ძალიან ჭკვიანი და მგრძნობიარე ხარ. შენნაირ მგრძნობიარე ახალგაზრდებს ყველაგფერი გულთან ახლოს მიაქვთ და ამიტომ მკვეთრად შეიგრძნობენ ჩვენს გარშემო დაგროვილ ყველა დარდსა და წუხილს. ისინი კი ვინც ზედმეტად თავდაჯერებულნი არიან, დროს მხიარულად ატარებენ და მოზარდთა ფსიქიატრიულ კლოინიკაშიც არასდროს ხვდებიან; შენ შენი ასაკისთვის უჩვეულოდ ბევრს ფიქრობ და განიცდი. იმ ადამიანთა ჯგუფს მიეკუთვნები, რომლებიც მთელი სამყაროს დარდსა და საზრუნავს განიცდიან. მეც ხშირად შემომაწვება ხოლმე  ეგ გრძნობა. ზოგჯერ ყველა ვხედავთ იმ საზარელ რეალობას, რომელშიც ვცხოვრობთ, რომელშიც ადამიანები მარტოსულები, სევდიანები და სასოწარკვეთილები არიან;  როგორ მინდა, ერთი ნამდვილი მეგობარი მაინც გყავდეს, რომელსაც ბოლომდე ენდობი; ყველაზე მეტად მინდა ვნახო, როგორ განვითარდება სარა, ოღონდ ობიექტივით კი არ დაგაკვირდე, გისურვებ ბედნიერი და სისხლსავსე ცხოვრებით იცხოვრო. შეძლო შენს წინაშე არსებული ყველა შესაძლებლობის გამოყენება.“

როდესაც გოგონა 53 წლის გახდა

„თუ სინამდვილე უნდა აღვწეროთ, მაშინ მხოლოდ ნათელი მოგონებები კი არ უნდა გავიხსენოთ, ცუდზე და კარგზე ერთნაირად უნდა ვილაპარაკოთ. სხვანაირად ჩვენი მოყოლილი ამბავი არ იქნება გულწრფელი,“ – ამ სიტყვებს ამოიკითხავთ 53 წლის სარა იუნგკრანცის ბოლო წერილში, რომელიც მკითხველს ეკუთვნის. ბუნებრივია, რომ 12 და 53 წლის ადამიანები ცხოვრებას სხვადასხვანაირად აღიქვამენ. მიუხედავად ამისა, როდესაც წერილები გამოსაცემად მზადდებოდა, სარამ გადაწყვიტა უცვლელად, ყოველგვარი რედაქტირებისა და ჩასწორების გარეშე დაებეჭდათ და გამოემზეურებინათ ყველაფერი. მას ხომ ყოველთვის მოსწონდა შეულამაზებელი ცხოვრება – „სწორედ ისეთი, როგორიც არის მაშინ, სტუმრებს რომ არ ელოდები.“

P.S იმედს გამოვთქვამ, „შენს წერილებს ლეიბის ქვეში ვინახავ“ უმცროსი თაობის ქართველი მკითხველისთვის საინტერესო წიგნი აღმოჩნდება და ინსპირაციის წყაროდაც იქცევა (თანამედროვე ქართველ საბავშვო მწერლებთან არაერთ საინტერესო მიმოწერას ჩაუყრის საფუძველს).