ამ ბოლო დროს თბილისის წიგნის ფესტივალებზე სასიხარულო ტენდენცია გამოიკვეთა: ქართველი ავტორების წიგნები ბესტსელერები ხდება. ეს შესაძლოა ავტორის პირადად ნახვისა და ავტოგრაფის მიღების სურვილითაც იყოს განპირობებული. თუმცა ბოლო წლების ერთგვარი ტრადიცია რომ იცვლება და ნათარგმნ ლიტერატურას ღირსეულად ეჯიბრება ქართული, ორიგინალური პროზა თუ პოეზია, უდავოდ მისასალმებელია. საქართველოში ნამდვილად მაღალი დონის ლიტერატურა იქმნება და ის არაფრით ჩამოუვარდება თანამედროვე ევროპულ თუ ამერიკულ პოეზიას, რომანს, მოთხრობას თუ დრამატურგიას. როდესაც სოციალურ ქსელში სიხარულით ვამცნე ხალხს კიდევ ერთი ქართველი ავტორის წიგნის უცხო ქვეყანაში გამოცემის ამბავი, მახსოვს, ერთმა ქალმა დაწერა, სირცხვილია, ჩვენ ჯერ ქართულად არ გავცნობივართ და უკვე ევროპელებს შეუძლიათ წაიკითხონო.
უნდა ვაღიარო, რომ მეც, თავის დროზე, ცოტა არ იყოს დამეზარა ზაზა ურუშაძის „მანდარინებზე“ წასვლა კინოთეატრში. ხოლო როცა აღიარება მოიპოვა, მაშინღა დავინტერესდი და მოვახერხე კიდეც ფილმის ნახვა. ამ შემთხვევის შემდეგ ვცდილობ არც ერთი ქართული ფილმი არ გამომრჩეს. სამწუხაროდ არ მაქვს ქართველი დიზაინერების სამოსიც. არადა ნებისმიერი სახის ეროვნული პროდუქტის გაცნობა და შეძენა ერთგვარი სოლიდარობის აქტია თანამოქალაქის მიმართ.
ქართველი ავტორების წიგნებს ძალიან ცოტა მკითხველი ჰყავს იქიდან გამომდინარე, რომ ქართულ ენაზე კითხვა სულ ოთხ მილიონამდე ადამიანს თუ შეუძლია. რომ არაფერი ვთქვათ იმ სავალალო შედეგებზე, რასაც მაგალითად 2016 წლის ქართული წიგნის ბაზრის კვლევა აჩვენებს – საქართველოში თანამედროვე ავტორებს მხოლოდ გამოკითხულთა 7% კითხულობს. უფროსი (55 წლის და მეტი) ასაკის მკითხველები უპირატესობას მეტწილად მხოლოდ კლასიკურ ნაწარმოებებს ანიჭებენ, ხოლო თანამედროვე ავტორებს უფრო ახალგაზრდები (16-34 წლის) კითხულობენ. მასწავლებელს მნიშვნელოვანი როლი აქვს კითხვის პოპულარიზაციის საქმეში, რადგან მოსწავლისათვის ის ავტორიტეტია. როგორც აღმოჩნდა, მკითხველების ნახევარზე მეტი (53%) წიგნის შერჩევისას ახლობლებისა და მეგობრების რეკომენდაციით ხელმძღვანელობს. ამიტომ კარგი იქნება ქართველი კლასიკოსების წიგნებთან ერთად თქვენს მოსწავლეებს თანამედროვე მწერლების ნაწარმოებების გაცნობასაც თუ ურჩევთ. მასალის მოძიების პროცესში ვფიქრობ, კარგ სამსახურს გაგიწევთ თანამედროვე ლიტერატურული ჟურნალ-გაზეთები, ლიტერატურული პრემიების გრძელი და მოკლე სიები. სასურველია, სკოლები აქტიურად ჩაერთონ სხვადასხვა აქციაში, რომელიც წიგნთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი დღეების, დღესასწაულების აღნიშვნას ემსახურება. ერთ-ერთია წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღე, რომელსაც 2017 წელს საქართველო მეორედ უერთდება. წელს ეს დღე 16 თებერვალს აღინიშნება. შეგიძლიათ მოაწყოთ თანამედროვე ქართული პროზის, პოეზიის, დრამატურგიის კვირეულები, ეწვიოთ წიგნის წარდგინებებს, დაესწროთ თანამედროვე დრამატურგების პიესების მიხედვით დადგმულ სპექტაკლებს, მოიწვიოთ მწერლები სკოლაში და ა. შ.
ეს ღონისძიებები უკვე აქტიურადაა დამკვიდრებული ბევრ ქვეყანაში. მაგალითად, „მწერლები სკოლებში“ შესანიშნავი პროექტია, რომლის შესახებაც მეტს შეიტყობთ ამ სტატიებიდან, სადაც ლევან ალფაიძე ირლანდიის, აშშ-სა და კანადის გამოცდილებას გვიზიარებს ამ მიმართულებით. https://mastsavlebeli.ge/?p=12302 და https://mastsavlebeli.ge/?p=12456
ნორვეგიას, რომლის მოსახლეობის რაოდენობა თითქმის ემთხვევა საქართველოსას, ასეთი ტრადიცია აქვს: სახელმწიფო ყოველწლიურად შეისყიდის გამომცემლებისგან ნორვეგიელი მწერლების ახალი წიგნების ტირაჟიდან 700 ეგზემპლარს და ამარაგებს ბიბლიოთეკებს ქვეყნის მასშტაბით. ეს ცხადია, დიდი ხელშეწყობაა როგორც საგამომცემლო სფეროსთვის, ისე მწერლისთვის, რომელიც დარწმუნებულია, რომ მისი წიგნი ყველა რეგიონში მცხოვრები მკითხველისათვის იქნება ხელმისაწვდომი. ეს თავისთავად მოქმედებს ლიტერატურის განვითარებაზეც.
ამ ახალი წლისთვის ერთ-ერთმა ბანკმა თავის მომხმარებელს წიგნები რომ გაუგზავნა საჩუქრად ტკბილეულისა თუ საახალწლო აქსესუარების ნაცვლად, უკვე მნიშვნელოვანი ფაქტი მგონია. ამასთან, არჩევანი გაკეთდა სწორედ ქართველ ავტორებზე, რაც ხელის წაშველებაა ქართული ლიტერატურისათვის, სტიმულის მიმცემია მწერლებისათვის, სავარაუდოდ გაზრდის კიდეც მათ პოპულარობას საზოგადოებაში. ამ აქციას მალევე გამოუჩნდნენ კრიტიკოსები, ხან შინაარსს უწუნებდნენ წიგნებს, ხან კი ქილიკობდნენ, რომ ეს საგანმანათლებლო პროექტი არ არის და არც შეიძლება, ადამიანს ის აჩუქო, რაც არ აინტერესებსო. ამგვარი, სამწუხაროდ ნაკლებპოპულარული პროდუქტის საჩუქრად გაცემა, ნამდვილად შეიცავდა რისკებს, თუმცა ვფიქრობ ბანკის მხრიდან ეს ღირსეული გადაწყვეტილება იყო. ამ აქციის მეშვეობით რამდენიმე ადამიანი მაინც თუ აღმოაჩენს ახალ ქართველ ავტორს, ჩემი აზრით, კამპანია წარმატებულად შეგვიძლია მივიჩნიოთ. ხოლო საჩუქარს რომ კბილი არ გაესინჯება, მგონი ყველამ კარგად ვიცით.
მახსოვს, სკოლაში მასწავლებელმა ერთხელ სახალისო დავალება მოგვცა: დაფაზე მხოლოდ სამი სტრიქონი დაგვიწერა და გვითხრა, რომ ნაკლებადცნობილი ავტორის ლექსი ჩვენი ფანტაზიით უნდა გაგვეგრძელებინა. დავალებამ ლექსის ბევრი საინტერესო ინტერპრეტაცია წარმოშვა, რამდენიმე ვერსიამ ორიგინალსაც კი აჯობა. ქართულის და სხვა საგნების მასწავლებლებსაც ვურჩევ, რომ ინტერესი თუნდაც ერთი სტრიქონით, ერთი ფრაზით გააღვივონ და მერე ქართველი ავტორის აღმოსაჩენად პატარა ტალღა თავისთავად აგორდება. აი, თუნდაც ეს სტრიქონები გამოგადგებათ თავისუფალი წერისთვის, პრეზენტაციისთვის, დისკუსიისთვის როგორც ქართულის, ისე ბუნებისა თუ ისტორიის გაკვეთილებზე:
„ჩვენ ვართ ნაძვები“. (ნინო სადღობელაშვილის ლექსიდან „მეგობრებს“)
„სად არის
ჩემი სამშობლო –
ლტოლვილი ბავშვის ცრემლში,
თუ სახელმწიფო დროშის
მოფრიალე ღიმილში?..“
(ტანკა იაკი კაბესი (ფსევდონიმი ირაკლი კაკაბაძისა))
„ეს მე ვარ, ფიროსმანი“. (სათაური შორენა ლებანიძის დეტექტიური რომანისა, რომელიც დიდ მხატვარს უფრო ახლობელს ხდის მკითხველისათვის)
„გვიანი გაზაფხულის ამ მზიან დღეს, ქერჩის ქუჩაზე, „დებილების სკოლის“ ძველ აბანოში, დგას ლელა ცხელი წყლის ჭავლის ქვეშ თავდახრილი, ოდნავ მხრებაწურული და ფიქრობს: …“. (დაასრულეთ წინადადება ნანა ექვთიმიშვილის რომანიდან „მსხლების მინდორი“, რომელიც შშმ პირების, უდედმამო მოზარდებისა და თვრამეტ წელს გადაცილებული ინტერნატელების გაუსაძლის ყოფაზე მოგვითხრობს).
