მიიწურა დეკემბერი და მასთან ერთად – 2016 წელიც. კიდევ ერთი წელიწადი მიითვალა ისტორიამ. ახალმა წელმა ახალი იმედები მოიყოლა. პირველ იანვარს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებთ. გვგონია (ან, უფრო სწორად, ძალიან გვწადია), გასული წლის აუგიან დღეებს კალენდრიდან ჩამოხეულ ფურცლებს გავატანთ და ამიერიდან ჩვენი ცხოვრების წისქვილი სხვანაირად დაიწყებს ბრუნვას. კოსმოსისთვის კი ეს ისეთივე დღეა, როგორიც ყველა დანარჩენი და 1 იანვარი ისევე განსხვავდება 31 დეკემბრისგან, როგორც 1 აგვისტო – 31 ივლისისაგან ან 16 სექტემბერი – იმავე თვის 15–სგან. უკეთესი მომავალი, ბედნიერი ხვალინდელი დღე და წელიწადი აწმყოზე აღმოცენდება და რანიც დღეს ვართ, იგივენი ვიქნებით მომდევნო დღეებშიც, მით უფრო – ერთი-ორი დღის შემდეგ.
ეს ყველას გვესმის, მაგრამ მაინც იმედით ველოდებით ახალი წლის დადგომას… და აი, უკვე 2017–ია. ვისთვის – მამლის, ვისთვის კი ახალი წარმატებების, გამდიდრების, გამოჯანმრთელების და 2016-ში განცდილი დანაკლისის შევსება-გამოსწორების წელი… ჩემთვის კი ის განათლების წელია. ასე დაგვპირდნენ ჩვენი ქვეყნის მესაჭენი.
დიახ, 2017 განათლების წელია საქართველოში. მაგრამ მაინც რას უნდა ველოდოთ? ოქროს წვიმასა და ფიანდაზდაგებულ ბილიკებს განათლების მუშაკებისთვის? დიდ ინვესტიციას მეცნიერებაში, ხელფასების ასე ნანატრ ზრდასა და შეღავათებს? თუ ძირეულ რეფორმებს, ნარ-ეკლიან გზასა და უამრავ თავსატეხს? გულახდილად გეტყვით – ამ უკანასკნელის მოლოდინი უფრო მაქვს. დღეს რეფორმა განათლებას, როგორც იტყვიან, ჰაერივით სჭირდება, თანაც ძირეული, როგორც საკანონმდებლო თუ მატერიალურ-ტექნიკური, ისე მენტალური. ეს უკანასკნელი კი ჩვენზე, ამ დარგში მოფუსფუსე ხალხზე უფროა დამოკიდებული, ვიდრე კანონებსა და დადგენილებზე. მით უფრო – მაშინ, როცა ბევრ რამეს ადათ-წესებით მიხედვით ვაკეთებთ და კანონისკენ ხშირად არც კი ვიხედებით.
რას ვგულისხმობ? სამწუხაროდ, არაერთი ფაქტი მაძლევს საფუძველს, ასე მეგონოს. მინდა, რამდენიმე მათგანზე გავამახვილო თქვენი ყურადღება.
2004 წლის განათლების რეფორმის შესაბამისად, საქართველოს საგანმანათლებლო სივრცეში გაჩნდა ახალი ტერმინები: ასოცირებული პროფესორი და ასისტენტ–პროფესორი. „პროფესორს“ მანამდეც ვიცნობდით. ერთი შეხედვით უწყინარმა ტერმინებმა დიდი თავსატეხი გააჩინა. გაიხარეს ყოფილმა დოცენტებმა – ამიერიდან ისინიც პროფესორებად იწოდებოდნენ. მერე რა, რომ მათ წოდებას სიტყვა „ასოცირებული“ ერია – მთავარი იყო, რომ ისინიც, მართალია, რაღაცნაირი, მაგრამ მაინც „პროფესორები“ იყვნენ. კიდევ უფრო დიდი ვნებათაღელვა მოჰყვა „ასისტენტ–პროფესორს“, რომელიც, კანონის თანახმად, ახალგაზრდა კადრების გამოზრდისთვის იყო განკუთვნილი. მაგრამ ვინაიდან მათ სტატუსსაც სიტყვა „პროფესორი“ ერია, ბევრმა ახალგაზრდებისთვის ვერ გაიმეტა და არაერთ უნივერსიტეტში ნახავდით ჩამოასისტენტებულ ყოფილ პროფესორსა თუ დოცენტს. რეფორმას არც ძველი პროფესორები დაუტოვებია გულგრილი. მათ, თავის მხრივ, იუცხოეს, რომ ყველა „პროფესორი“ გახდა. უკმაყოფილება იმდენად დიდი აღმოჩნდა, რომ პროფესორების დასამშვიდებლად მათი წოდებისთვის სიტყვა „სრულის“ დამატება გახდა საჭირო და ეს ყველაფერი განათლების კანონშიც კი აისახა.
მეორე დიდი გაუგებრობა სიტყვა „დოქტორმა“ გამოიწვია. წინა ცხოვრებაში მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხს ხანგრძლივი დაძაბული სამეცნიერო მუშაობით მოიპოვებდნენ (ცხადია, გამონაკლისებს არ ვგულისხმობ), ახალ რეალობაში კი დოქტორის ხარისხის მოპოვება დოქტორანტურის სამწლიანი კურსის შემდეგ ხდებოდა ხელმისაწვდომი. დიდი გაუგებრობის ტალღამ ყოფილ მეცნიერებათა კანდიდატებსაც აუჩქროლა გული. მათზე კანონში პირდაპირ არაფერი იყო ნათქვამი. შემდეგ ხმა დაირხა, განათლების სამინისტრო ამ სამეცნიერო ხარისხის „აღიარებას“ ახდენსო და სამინისტროში რიგი დადგა. იგზავნებოდა სპეციალური წერილები, რომლებსაც იურიდიული სამსახური ლაკონიურად პასუხობდა: „თქვენი სამეცნიერო ხარისხი, კანონის ამა და ამ მუხლის თანახმად, გათანაბრებულია ახალ დოქტორის ხარისხთანო“. ეს პასუხი სხვა არაფერი იყო, თუ არა დელიკატური მინიშნება, განათლების კანონში კარგად ჩაიხედეთო, მაგრამ, ჩვენი განათლების ადათ-წესების თანახმად, ფურცელი მაინც საჭირო გახლდათ, რომ ვინმე ურწმუნო თომასთვის თვალებზე აგვეფარებინა. მეცნიერებათა კანდიდატებმა პრობლემა „მოიგვარეს“, მაგრამ „ВАК-დალეულ“ და ახალგამოჩეკილ დოქტორებს შორის ხიდი ვერაფრით გაიდო, ამიტომ წოდების გასწვრივ დღესაც ბევრგან შეხვდებით ჩანაწერს „აკადემიური დოქტორი“.
„მეცნიერებათა დოქტორი“, „მეცნიერებათა კანდიდატი“ და უბრალოდ „დოქტორი“ სხვადასხვა ცნებებია და ერთმანეთისგან განსხვავებულ კომპეტენციებს (სიღრმეს) აღნიშნავს. წინსართი „აკადემიური“ ზედმეტია.
ამდენად, მიმაჩნია, რომ ძველი და ახალი „პროფესორი“, მით უფრო – „დოქტორი“ ომონიმებია და მეტი არაფერი. ღიმილის მომგვრელი იქნება, ყოველი „და“-ს წინ ხან „დედმამიშვილი“ ვწეროთ და ხან „კავშირი“. ამ სიტყვას ყოველგვარი დამატებითი განსაზღვრების გარეშე ვიყენებთ ყოველდღიურ ცხოვრებაში – არც ერთ ჩვენგანს არ უჩნდება კითხვა, როდის ვგულისხმობთ დედმამიშვილს და როდის უბრალოდ ერთმანეთს ვაბამთ სიტყვებს ან წინადადებებს. რატომ? იმიტომ, რომ შეგნებულად გვესმის მისი მნიშვნელობა და ვიცით, რომ სინონიმებთან ერთად ომონიმებიც არსებობს.
