ცხოვრება გზებისგან შედგება. ყოველ ეტაპს, ყოველ ახალ გზაზე გასვლას მოაქვს როგორც სირთულეები, ისე გამოცდილებაც. გზაზე შემდგარს გიწევს სხვა მაგისტრალზე გადახვევაც, თუმცა მიზანი ყოველთვის ერთია – როგორმე დანიშნულების ადგილამდე მიაღწიო. ეს კი მრავალი ხერხით, მრავალი გზითაა შესაძლებელი, რომლებიც, ვფიქრობ, გამუდმებით უნდა ეძებო. მე ჩემს შედარებით ახალ გზაზე მოგითხრობთ – აუტიზმის მქონე ბავშვის დედობის გზაზე, პრობლემებზე, რომლებიც შემხვედრია და რეალურ გზაზე, რომელსაც ჩემს შვილთან ერთად ყოველდღე გავდივარ.
შესაძლოა, არ იცოდეთ, რომ აუტიზმის მქონე პირებს რუტინა უყვართ; ეჯაჭვებიან ნაცნობ გარემოს, ნივთებსა და ადამიანებს. თუმცა ამის თავიდან აცილება მრავალფეროვანი გარემოს შეთავაზებითაა შესაძლებელი. ასეთი ბავშვები ხშირად აწყობენ ტანტრუმს უცხო ადგილას. მართალია, ეს მშობლის დიდ ძალისხმევას მოითხოვს, მაგრამ განსხვავებულ სივრცესა და სიტუაციაში ხშირად მოხვედრა ნელ-ნელა აჩვევს მათ შფოთვის დაძლევას.
ამბობენ, რომ აუტიზმის მქონე მოსწავლეები ეჯაჭვებიან ერთ კონკრეტულ, მათთვის ყველაზე საყვარელ, მისაღებ მასწავლებელს და მხოლოდ მასთან „იხსნებიან“. არის ამაში სიმართლის წილი. მაგრამ თუ გვსურს, მათ მეტი ხალხი გაიცნონ, სხვადასხვა მეთოდით ისწავლონ და, შესაბამისად, თვალსაწიერიც გაუფართოვდეთ, სასურველია, პარალელურად რამდენიმე მასწავლებელთან ჰქონდეთ ურთიერთობა.
ჩემმა აუტიზმის მქონე ბიჭმა დაძლია მიჯაჭვულობა, უცხო გარემოს შიში და უფრო ინტერესიანი გახდა, ვიდრე წინათ იყო, მაგრამ ზოგიერთი რამ მაინც რჩება მოსაგვარებელი. ერთ-ერთია გზა.
ჩემი აზრით, ბავშვის სასწავლო სივრცედ გზის გამოყენება ძალიან მოხერხებულია. მაგალითად, თუ მანქანით მგზავრობთ, გზაში შეიძლება ჩაურთოთ ქართული სიმღერები, ლექსები, ზღაპრები, რათა ყოველგვარ გარემოში ესმოდეს ის, რაც ხელს შეუწყობს მისი მეტყველების განვითარებას. შუქნიშანი შესანიშნავი საშუალებაა ფერების შესასწავლად. შუქნიშანზე მინიშნება ყურადღების დეფიციტის მქონე ბავშვთან კომუნიკაციის დამყარებაში დაგეხმარებათ, მას კი მცირე „საგარეო დავალება“ უკეთ კონცენტრირებაში შეუწყობს ხელს.
გზაზე ჩვენი მთავარი პრობლემა ჩემი სამსახურის ოფისია, რომელიც ჩემს შვილს ძალიან უყვარს. არადა, დრო ხშირად სხვაგვარადაა გათვლილი. თუ გავბედე და ოფისთან ჩასახვევს გვერდი ავუარე, ჩემს შვილს ისტერიკა ეწყება. არ ჭრის არც წინასწარი შეგონებები, რომ სხვაგან მივდივართ, არც შუქნიშანი, არც დაპირებები, არც მუსიკა… ძალიან ძნელია მანქანის მართვა, როდესაც უკანა სავარძელზე შენი შვილი ტანტრუმს აწყობს – მთელი ხმით ტირის და ფეხებს აბაკუნებს, ამიტომ მიწევს შემოვლითი, ზოგჯერ საკმაოდ შორი გზების ძიება, რომ მისი და საკუთარი ნერვები დავზოგო. ალბათ წარმოიდგენთ, ასეთ შემთხვევებში რა უხერხულ მდგომარეობაში ვარდებიან მშობლები, რომლებიც აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებთან ერთად საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მგზავრობენ. გამოსავალი ერთადერთია – ტანტრუმის იგნორირება, და ბავშვი ადრე თუ გვიან შეეგუება მოცემულობას. ჩემი შვილი უცხო ქუჩებს ყოველთვის ინტერესით ათვალიერებს ფანჯრიდან, შედარებით მშვიდადაა, თუმცა ხანდახან ვრისკავ და განგებ გავდივარ ხოლმე იმ მონაკვეთს, სადაც, სურს, შევყოვნდე, ოღონდ წინასწარ ყოველთვის ვაფრთხილებ, რომ აქ ვერ გავჩერდებით, სხვაგან მივდივართ – მინდა, პატარაობიდანვე მიეჩვიოს, რომ, სამწუხაროდ, ცხოვრება ისე არ არის მოწყობილი, როგორც გვინდა. ბებია-ბაბუები მის დასაშოშმინებლად მის საყვარელ მარილიან ჩხირებს იყენებენ ხოლმე. სპეციალისტები ამას „განმამტკიცებელს“ უწოდებენ და ბავშვს საყვარელ ნივთს თუ ნუგბარს მხოლოდ მას შემდეგ აწვდიან, რაც დამშვიდდება, რათა არ დაასკვნას, რომ ტირილითა თუ სხვა არასასურველი ქცევით სურვილების ასრულება შეიძლება.
სასურველია, ბავშვმა იცოდეს საკუთარი დღის განრიგი, რათა წინასწარ განეწყოს იმისთვის, რის შემდეგ რას უნდა ელოდეს. მე ყოველთვის ვცდილობ ახსნას, რის შემდეგ რა აქტივობა გვაქვს დაგეგმილი, მაგრამ, სამწუხაროდ, ვერა და ვერ მოვახერხე ვიზუალური მასალის შედგენა. არადა ფოტოებს და ნახატებს ბავშვი გაცილებით ადვილად აღიქვამს და მათ ხშირადაც იყენებენ ბაღებსა თუ სკოლებში. ჯერჯერობით ბიჭუნა კვლავ ისტერიკას მართავს იმ ქუჩაზე, სადაც ოფისია, მაგრამ, მჯერა, ამასაც მოვერევით.
გზის ძიება საჭიროა სწავლის პროცესშიც. მაგალითად, ბავშვს ხატვა უყვარს, მაგრამ ციფრებს ვერ სწავლობს? შეიძლება ვთხოვოთ რამდენიმე ღრუბლის დახატვა, შემდეგ მიმდევრობით ჩავაწერინოთ მათში ციფრები, ბოლოს კი მივეხმაროთ, რომ თითოეუკ ღრუბელს იმდენივე წვიმის წვეთი მიუხატოს, რა ციფრიცაა მასზე გამოსახული. ეს თამაში სახალისოცაა და სწავლაშიც დაეხმარება – ასწავლის წერას, ციფრებს, თვლას, საგნების რაოდენობის გამოცნობას.
ერთ-ერთმა მშობელმა აუტიზმის მქონე შვილს ანბანი ძერწვით ასწავლა. ახლა გოგონა პლასტილინისგან გასაოცარ ფიგურებს ქმნის. მუსიკის მოყვარული ბავშვისთვის შეიძლება სიმღერისა და ტექსტის მოფიქრებაც მისი საჭიროებებისა და შესასწავლი მასალის მიხედვით. შემეცნებითი სიმღერის შესანიშნავი მაგალითია ეს ვიდეოც. კარგი იქნებოდა, ასეთი მასალა ქართულ ენაზეც ბევრი იყოს.
ბავშვს თქვენთან ურთიერთობა არ უნდა? უპოვეთ „სუსტი წერტილი“. ერთმა ცნობილმა ფსიქოლოგმა მირჩია, შვილთან ურთიერთობა მისთვის სასიამოვნო აქტივობის მეშვეობით დამემყარებინა. მართლაც, მეც დავიწყე მის საყვარელ ბატუტზე ხტუნვა და ბავშვი გაოცდა, გაიღიმა. მერე ხელებიც ჩავკიდე და ბედნიერმა თვალებში შემომხედა. არადა მანამდე თვალით კონტაქტს გაურბოდა. ერთად როცა ვხტუნავთ, თავის სამყაროს სწყდება და ნამდვილად ჩემთანაა. ასევეა ცურვის დროსაც, რადგან ძალიან უყვარს წყალი. ცურვა ისე აბედნიერებს, რომ მზადაა, ყველა სიტყვა გითხრას, რაც კი იცის, ბოლომდე გამოხატოს საკუთარი განცდები. ასეთ დროს შესაძლებელია ემოციების სახელდებისა და მათთან დაკავშირებული ფრაზების დასწავლაც. მაგალითად: „მიხარია!“, „რა კარგია!“, „ცურვა ბედნიერებაა!“, „ზღვაში ტალღებია!“, „მომწონს!“ – და ა. შ.
სიტყვას აღარ გავაგრძელებ, მინდა, წარმატებები და გამძლეობა გისურვოთ ახალი გზების ძიებაში. დაე, გეპოვოთ გზა, რომელიც საუკეთესო შედეგამდე მიგიყვანთ.
