ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნებისა და საზოგადოებრივი მოთხოვნების გათვალისწინებით ეროვნულ სასწავლო გეგმაში შეტანილი ცვლილებების საფუძველზე განისაზღვრა პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციები, რომელთა განვითარება ხელს უწყობს თანამედროვე მსიფლიოში დამკვიდრებული XXI საუკუნის უნარების ფლობას. სასკოლო განათლების ხარისხის ამაღლებაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მედიაწიგნიერების კომპეტენციის განვითარება, რომელიც გულისხმობს ტრადიციული ტექსტების კვალდაკვალ მულტიმედიური ტექსტების დამკვიდრებას.
ინფორმაციით გაჯერებული მედია მოიცავს ადამიანის ცხოვრების ყველა სფეროს. მულტიმედიური ტექსტების აღქმა-გააზრება ხდება ენობრივი, ხმოვანი და ვიზუალური საშუალებების გამოყენებით. თუ სწავლება სწორად შერჩეული მეთოდებით ხორციელდება, მოსწავლემ უნდა შეძლოს მედიასამყაროში ორიენტირება, ინფორმაციის გადარჩევა-გაფილტვრა და კრიტიკულად შეფასება. უმჯობესია, მედიაწიგნიერების კომპეტენციის განვითარებას დაწყებით საფეხურზე ჩავუყაროთ საფუძველი. გაკვეთილის დაგეგმვის დროს აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ მნიშვნელოვანი საკითხები და განვსაზღვროთ::
- მედიაწიგნიერების მიზნები.
- რამდენად სანდოა ინფორმაციის წყარო.
- როგორ განვუვითაროთ მოსწავლეებს კვლევითი, შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების უნარები. (არგუმენტები და კონტრარგუმენტები)
- ,,მოსწავლე-ექსპერტები’’
- რატომ ვირჩევთ საანალიზოდ ისეთ მედიაგზავნილს, რომელსაც ჩვენი ვარაუდით მოსწავლეები არ იზიარებენ.
- რატომ ვიყენებთ სოციალურ-კონსტრუქტივისტული თეორიის მიდგომებს.
- როგორ შევუწყოთ ხელი მოსწავლეთა სოციალიზაციას და დამოუკიდებელ, მოაზროვნე, აქტიურ მოქალაქეებად ჩამოყალიბების პროცესს.
- შეფასება: რა ტიპის პროდუქტი შექმნეს მოსწავლეებმა მედიაგზავნილის გამოყენებით.
გთავაზობთ სამოდელო გაკვეთილის გეგმას ქართულ ენაში სწავლების დაწყებით საფეხურზე
| გაკვეთილის თემა | როგორ დაარსდა თბილისი (ხანგრძლივობა – 90 წუთი) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| სწავლების საფეხური, კლასი | დაწყებითი – III კლასი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| მასწავლებლის სახელი, გვარი | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| მოსწავლეთა რაოდენობა | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| განსაკუთრებული საჭიროების მქონე მოსწავლეები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| საგანი | ქართული ენა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| გაკვეთილის სასწავლო მიზნები | ისტორიული ლეგენდის ტიპის ტექსტის წაკითხვა და გაგება, რეალური მოვლენების დაფიქსირება, შინაარსობრივ და საანალიზო კითხვებზე პასუხების გაცემა, გეოგრაფიული სახელების ზოგიერთი ტიპის სიტყვათწარმოების გააზრება.
მედიაწიგნიერების მიზნები: კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარება, მედიის მიერ გამოქვეყნებულ ინფორმაციაში სხვადასხვა პერსპექტივისა და ხედვის იდენტიფიცირება, ლეგენდისა და მედიარესურსის კრიტიკული ანალიზი და განხილვა; მედიის მიერ სინამდვილის რეპრეზენტაციის შეფასება.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ესგ-თი განსაზღვრული მისაღწევი შედეგი (ინდიკატორი) | ქართ. III..2, 3, 4, 5. 7 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| გამოყენებული რესურსები | ძირითადი სახელმძღვანელო – ქართული ენა IVკლასი-როდონაიას ჯგუფი განმარტებითი ლექსიკონები (მასწავლებლის მიერ დამზადებული), ფურცლები ჯგუფური მუშაობისთვის
დანართი 1. სქემა: ,,ვიცი, მინდა ვიცოდე, ვისწავლე’’. დანართი 2. საკითხავი მასალა სახელმძღვანელოში. ლეგენდა ,,როგორ დაარსდა თბილისი’’ (იაკობ გოგებაშვილის მიხედვით) დანართი 3. T დიაგრამა დანართი 4. შეფასების ინსტრუმენტები მულტიმედიური რესურსი -ვიდეორგოლი https://www.youtube.com/watch?v=0QLdLSW2Exc&feature=youtu.be ტელეკომპანია ,,მაესტროს’’ სიუჟეტი ,,უნიკალური აღმოჩენა თბილისში’’
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| გაკვეთილის თანმიმდევრობა (აქტივობა, დრო) | I გაკვეთილი
აქტივობა 1. მოსწავლეები დაფაზე ავსებენ გონებრივი იერიშის რუკას. (3 წთ)
მასწავლებელი დაადგენს, რა დონის წინარე ცოდნა აქვთ მოსწავლეებს.
აქტივობა 2 ჯგუფური სამუშაო. სქემის-,,ვიცი, მინდა ვიცოდე, ვისწავლე’’- I და II სვეტის შევსება. (10 წთ)
აქტივობა 3. მასწავლებლის მიერ ტექსტის კითხვა (3 წთ) როგორ დაარსდა თბილისი თხუთმეტი საუკუნის წინათ, მეხუთე საუკუნეში, საქართველოს ძლევამოსილი მეფე იყო ვახტანგ გორგასალი. ყველაზე დაუვიწყარი სახსოვარი მეფემ თბილისის დაფუძნებით დატოვა. ის ადგილი, სადაც ახლა თბილისია, მანამდე ეჭირა ატეხილ ტყეს, რომელშიც მრავალი ნადირ-ფრინველი ბუდობდა. ვახტანგი ერთხელ ამ ადგილებში ნადირობდა; მან გაჩვეული მიმინო აფრენილ ხოხობს დაადევნა. ხოხობიც და მისი მდევარიც ერთ ღრმა ხევში ჩაიკარგნენ და იქიდან აღარ გამოჩენილან. მაშინ ვახტანგი თავისი ამალით ჩავიდა იმ ხევში. მან იქ ნახა უხვად მომდინარე ცხელი ნაკადული, რომელშიც მეფის მიმინო და ხოხობი მოხარშულიყვნენ. მეფე მიხვდა ამ ცხელი წყლის მარგებლობას, აწონ-დაწონა ამ ადგილის მდებარეობა და მოხერხებულად მიიჩნია ის ციხე-ქალაქის ასაგებად. ამიტომაც ბრძანა, გაეკაფათ ტყე და შესდგომოდნენ სახლების აშენებას. ასე დააფუძნა ვახტანგმა ახალი ქალაქი, რომელსაც დაარქვა თბილისი იმის გამო, რომ თბილი წყლის პირას იდგა. როცა თბილისი გადიდდა და გამშვენიერდა, იგი აღიარებულ იქნა დედაქალაქად, ნაცვლად მცხეთისა და მასში იქნა გადმოტანილი სამეფო ტახტი. იაკობ გოგებაშვილი
აქტივობა 4. ტექსტის კითხვა (ჩუმად და ხმამაღლა) მოსწავლეთა მიერ. მნიშვნელოვანი დეტალების მონიშვნა ფანქრით. (7 წთ)
აქტივობა 5 . ლექსიკონზე მუშაობა (5 წთ) ძლევამოსილი – უძლეველი დაფუძნება – შექმნა, დაარსება ატეხილი – უხვად გაზრდილი ამალა- მხლებლები გაჩვეული – გაწვრთნილი
აქტივობა 6. შინაარსობრივ და საანალიზო კითხვებზე პასუხების გაცემა (5 წთ)
აქტივობა 7. ჯგუფური სამუშაო – სქემის ,,ვიცი, მინდა ვიცოდე, ვისწავლე’’- სრულად შევსება, წარდგენა და შეფასება. (12 წთ)
შესვენება II გაკვეთილი აქტივობა 1. მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, ერთხელ კიდევ გაიხსენონ, რომ ლეგენდა ზეპირად გადმოცემული ისტორიული ამბავია და შესაძლებელია, ის რეალურ ამბავს არ ასახავდეს. მათი სურვილებიდან გამომდინარე, (,,რა მინდა ვიცოდე’’) სთავაზობს, ყურადღებით უსმინონ ტელეკომპანია ,,მაესტროს’’ სიუჟეტს ,,უნიკალური აღმოჩენა თბილისში’’ (8 წთ)
შენიშვნა: სიუჟეტს უნიკალური აღმოჩენის შესახებ მოსწავლეებს ვაჩვენებთ ორგზის, რადგან დროის მოცულობის სიმცირის მიუხედავად (3.20) სიუჟეტი ინფორმაციითაა დატვირთული . იგი მოგცითხრობს XXI საუკუნის აღმოჩენაზე ვახტანგ გორგასლის თბილისთან დაკავშირებით. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მეტეხის ხიდთან აკლდამაში ნაპოვნია I საუკუნით დათარიღებული ჭურჭელი, რომელზეც ხოხობია გამოსახული. მეტეხის ხიდთან, ორმოცი მოწამის სახელობის ეკლესიის მიმდებარე ტერიტორიაზე აღმოაჩინეს ციხის გალავანი, რომელიც ვახტანგ გორგასლის პერიოდს განეკუთვნება. იქვე მიაკვლიეს სასახლის უფრო ძველ ფენებსაც, რაც ვახტანგ გორგასლის მოღვაწეობამდე ბევრად ადრინდელ ხანას მოიცავს. ასევე ნაპოვნია I-II საუკუნის რომაული აბანო, IV საუკუნის მარანი და სხვადასხვა დროის სამარხები, ძვირფასი კერამიკული ჭურჭელი და უნიკალური ლარნაკები, რომლის მსგავსი მანამდე არავის უნახავს. ეს აღმოჩენები ამტკიცებს მოსაზრებას, რომ დღევანდელი აბანოთუბნის ტერიტორიაზე საკმაოდ მაღალი დონის ციხე-ქალაქი ვახტანგ გორგასლის მეფობამდე, ბევრად უფრო ადრე არსებობდა. ასევე აღმოჩენილია სამი აბანო და თიხის მილები, საიდანაც ცხელი გოგირდოვანი წყალი მოკირწყლულ აუზებში ჩაედინებოდა. არქეოლოგიური ჯგუფის ხელმძღვანელის, მერაბ ძნელაძის აზრით, შესაძლოა, სამუშაოების დასრულების შემდეგ ამ აღმოჩენამ თბილისის დაარსების ისტორია სრულიად შეცვალოს.
აქტივობა 2. სიტყვათა განმარტება ( 5 წთ) უნიკალური- ძალიან იშვიათი არქეოლოგია- მეცნიერება, რომელიც კაცობრიობის ისტორიულ წარსულს სწავლობს მეტეხის ხიდი- ძველი თბილისის ისტორიული უბანი მტკვრის მარცხენა ნაპირზე აკლდამა- სამარხი მაგებობა გალავნის ნაშთი- გალავნის ნარჩენი ორმოცი მოწამე- სარწმუნოებისთვის წამებული კაბადოკიელი მეომრები აბანოთუბანი- თბილისის ერთ-ერთი უძველესი უბანი მოკირწყლული – დაგებული
აქტივობა 3 . დისკუსია. ,,მოსწავლე-ექპერტები’’ (8 წთ) (რა არგუმენტები მოჰყავთ მეცნიერებს ფაქტის დასაბუთებისთვის? ეთანხმებით არქეოლოგების მოსაზრებებს? რამდენად სანდოა მედიაინფორმაციის წყარო, დავუჯეროთ მხოლოდ ერთ სიუჟეტს, თუ კიდევ მოვძებნოთ სანდო წყაროებიდან დადასტურება? დაასაბუთეთ თქვენი მოსაზრება არგუმენტებით.)
აქტივობა 4. ინდივიდუალური და ჯგუფური მუშაობა. (15 წთ) მოსწავლეები ლეგენდისა და სინამდვილის შედარებითი ანალიზის მიზნით ინდივიდუალურად ავსებენ T დიაგრამას, შემდეგ ჯგუფებში განიხილავენ და ლიდერები პრეზენტაციის სახით წარადგენენ საუკეთესო ვერსიას.
დანართი 3
აქტივობა 5. შეჯამება. მოსწავლეების მიერ დასკვნის გაკეთება. ( 3 წთ)
აქტივობა 6. თვითშეფასება. შეფასება (5 წთ) შეფასების ინსტრუმენტები: დანართი 4. თვითშეფასება. გვარი, სახელი ——————————————
დანართი 5. შეფასება (შენიშვნა: მასწავლებელი აკეთებს სიტყვიერ განმავითარებელ შეფასებას, ხოლო ნამუშევრების შეფასების შედეგებს მომდევნო გაკვეთილზე აცნობს მოსწავლეებს)
გვარი, სახელი ——————————————
აქტივობა 7. საშინაო დავალების მიცემა: (1 წთ) მოიძიონ ინფორმაცია სხვადასხვა მედიაწყაროებიდან და მოამზადონ კითხვები არქეოლოგიური ცენტრის მეცნიერ-თანამშრომელთან- ბ-ნ მერაბ ძნელაძესთან ინტერვიუსთვის.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| შეფასება | განმავითარებელი (წინასწარ შემუშავებული სქემების მიხედვით)
|
გთავაზობთ გაკვეთილზე განხორციელებული აქტივობების ნიმუშებს:
| ვიცი
|
მინდა ვიცოდე | ვისწავლე |
| ვახტანგ გორგასალი მეფე იყო | რა მოხდებოდა, ვახტანგ მეფეს რომ არ ენადირა, თბილისი აქ არ აშენდებოდა? | ვახტანგ გორგასალი თხუთმეტი საუკუნის წინ მეფობდა |
| მიმინო და ხოხობი ცხელ წყალში მოიხარშნენ | არავინ იცოდა, რომ აქ ცხელი წყალი ამოდიოდა? | თბილისი იმიტომ დაერქვა, რომ თბილი წყლის პირას იდგა. |
| ვახტანგ მეფეს მოეწონა ეს ადგილი და თბილისი ააშენა | ეს ამბავი ლეგენდაა. ვინმემ იცის, რა მოხდა სინამდვილეში? | როცა თბილისი გადიდდა და გამშვენიერდა, დედაქალაქი გახდა |
ძალზედ საინტერესოა მოსწავლე-ექსპერტების მოსაზრებები:
- ეს ინფორმაცია სანდოა, რადგან ლეგენდა არ არის.
- არქეოლოგიური ჯგუფის ხელმძღვანელი ამბობს, რომ თბილისის ისტორია შეიცვლება, ნეტავ მართლა ასე მოხდება?
- ინფორმაციას ვენდობი, რადგან კარგად სჩანს არქეოლოგიური გათხრების შედეგი.
- არ მჯერა ,,მაესტროსი’’, მე კიდრვ გადავამოწმებ!
- ხომ ვნახეთ, ჭურჭელზე ხოხობი მართლა იყო გამოსახული და რამდენჯერ გაიმეორეს ჟურნალისტმა და არქეოლოგებმა, პირველ საუკუნეში უკვე იყო ციხე-ქალაქის ნანგრევებიო!
- ინფორმაცია სანდოა, რადგან ,,მაესტრო’’ არ ტყუის.
- მე მაინც კიდევ მოვძებნი, საინტერესოა, რას ამბობენ სხვა ტელევიზიები.
- მე დავიმახსოვრე, რომ ჯერ არ დასრულებულა სამუშაოები, ხომ შეიძლება ლეგენდა აღმოჩნდეს მართალი!
- წამყვანმა თქვა, ამ ადგილზე დიდგვაროვნები ცხოვრობდნენო. იქნებ მცხეთაზე ადრე თბილისი იყო საქართველოს დედაქალაქი?
- მეცნიერმა ისიც თქვა, რომ ნაპოვნია პირველი საუკუნის რომაული აბანო და თიხის მილები.
- მე მახსოვს, თქვეს, ციხე-გალავანი ვახტანგ გორგასლის მეფობის პერიოდის არისო
- ეგ მართალია, მაგრამ გალავნის ქვემოთ ძველი ფენები იპოვეს, ეს კი შეცვლის ქალაქის ისტორიას…
T დიაგრამის ნიმუში:
| ლეგენდა | სინამდვილე
|
| ეს ამბავი მეხუთე საუკუნეში მოხდა. ვახტანგ მეფემ ტყეში ნადირობის დროს მიმინო ხოხობს დაადევნა. ისინი ხევში ჩაიკარგნენ. მეფე ჩავიდა ხევში და ნახა, რომ მიმინო და ხოხობი ცხელ წყალში მოხარშულიყვნენ. მეფეს მოეწონა ამ ადგილის მდებარეობა, ბრძანა, რომ ტყე გაეკაფათ და ქალაქი აეშენებინათ. მას თბილისი დაარქვეს, რადგან თბილი წყლის პირას იდგა. შემდეგ თბილისი საქართველოს დედაქალაქი გახდა. | მეტეხის ხიდთან 2011 წელს არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოაჩინეს ძველი ციხე-ქალაქის გალავანი. ის პირველ საუკუნეშია აშენებული. იპოვეს ძველი აბანოები, კიდევ ჭურჭელი, რომელზეც ხოხობია გამოსახული და ეს ყველაფერი მანამ არსებობდა, ვიდრე ვახტანგ გორგასალი აღმოაჩენდა. მეცნიერები ამბობენ, ამ ამბავმა შეიძლება თბილისის დაარსების ისტორია შეცვალოსო.
|
შეჯამება და მოსწავლეების მიერ გაკეთებული დასკვნა:
- მეხუთე საუკუნეში ვახტანგ გორგასლის მიერ თბილისის დაარსების ისტორია შეიძლება მთლიანად შეცვალოს არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოჩენილმა ციხე-ქალაქმა და ნივთებმა.
- ეს საოცარი ამბავი შევიტყვეთ მედიაინფორმაციის საშუალებით.
- ჩვენ გვსურს სხვადასხვა წყაროს ძიება.
დასკვნის მაგიერ: მოსწავლეთა დამოუკიდებელი, კრიტიკული და შემოქმედებითი
აზროვნების უნარების განვითარების მიზნით ხშირად უნდა გამოვიყენოთ მედიაგზავნილები, რომელთაც ისინი გააანალიზებენ.
ლევ ვიგოტსკის სოციალურ-კონსტრუქტივისტული თეორიის თანახმად მოსწავლეებს ვთავაზობთ არა მზა რეცეპტებს, არამედ ვეუბნებით, საკუთარ თავზე აიღონ მართვა. (ცხადია, დოზირებულად) არ შეიძლება ბავშვები მუდმივად ჩვენზე იყვნენ დამოკიდებულნი და ვამეორებინოთ კითხვებზე გაცემული სწორი პასუხები.
წარმოუდგენელია ეფექტური კომუნიკაციისა და დიალოგის გარეშე მოსწავლეთა დამოუკიდებელი, კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალიბება, სადაც კვლევა და ანალიზი კომუნიკაციის პროცესის განუყოფელი ნაწილია.
თუნდაც არ ვიზიარებდეთ მათ მოსაზრებებს, საშუალებას ვაძლევთ, იფიქრონ, თავად როგორ დასვან კითხვები, გამოთქვან არგუმენტები და კონტრარგუმენტები.
წარმატებული უკუკავშირის მისაღწევად სასურველია ისეთი მედიაგზავნილების შერჩევა, რომლებსაც მოსწავლეები არ იზიარებენ. ამგვარი მიდგომით ჩამოუყალიბდებათ არგუმენტირებული მსჯელობისა და მედიაანალიზის უნარები.
გამოყენებული ლიტერატურა და მულტიმედია რესურსები:
ეროვნული სასწავლო გეგმა -საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო-თბ.2016
გამჭოლი კომპეტენციები, ეკოლოგიური, სემიოტიკური და მედიაწიგნიერება-მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი -2015
მედიაწიგნიერება -სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი-თბ.2014
-სიუჟეტი ,,უნიკალური აღმოჩენა თბილისში’’
ლელა მანგოშვილი, სწავლების თანამედროვე ტექნოლოგიებზე ორიენტირებული საერო სკოლა ,,ბინულის’’ ქართული ენის ( I-VI) მასწავლებელი
