სიყვარულის მეტაფორები: ჭიების გუნდი იპყრობს გვამს

Je m’avance à l’attaque, et je grimpe aux assauts,

Comme après un cadavre un chœur de vermisseaux,

Et je chéris, ô bête implacable et cruelle !

Jusqu’à cette froideur par où tu m’es plus belle !

Я как на приступ рвусь тогда к тебе, бессильный,

Ползу, как клуб червей, почуя труп могильный.

Как ты, холодная, желанна мне! Поверь, –

Неумолимая, как беспощадный зверь!

ბოდლერი

სიყვარულის ეს ბოდლერისეული მეტაფორა ერთ-ერთი მძაფრია იმ მეტაფორებს შორის, რომლებიც თავისთავად გამახსოვრდება. სიყვარული სწრაფვაა და ისეთი სწრაფვა, უძლურსაც რომ აიძულებს, გადაადგილდეს, მიუახლოვდეს სიყვარულის ობიექტს. ეს ობიექტი კი ისეთივე მოუხელთებელია, როგორც ჰორიზონტი და ეს სწრფვაც სულ უფრო იზრდება… ის  „ჰგავს ჭიების გუნდის მიერ ცხედრის დასაპყრობად შეტევაზე გადასვლას…“

ახლა შეგიძლიათ ამ მეტაფორის ვიზუალიზაცია მოახდინოთ და თქვენ შეგაცბუნებთ მოულოდნელობა… ჭიების გუნდი მიდის ცხედრისკენ… შეიძლება იფიქროთ, რა შუაშია აქ სიყვარული…? ან როგორ შეიძლება ამ ჰორორით აღიწეროს ეს გრძნობა…? ასეთი ზენაარი და ჰარმონიული…?  რუსთაველიც გაგახსენდებათ: „იგია საქმე საზეო, მომცემი აღმაფრენათა“….

ვისაც ჰგონია, რომ სიყვარული მხოლოდ ნეტარებაა, მისთვის ეს მეტაფორა მიუღებელი იქნება… ჩვენ ყოველთვის გვგონია… ჩვენი სიყვარული  ყოველთვის წარმოდგენებში ცხოვრობს, მისი კონტურებიც მოხაზული გვაქვს, ჩვენ გვაქვს ცოდნა სიყვარულზე, რომელიც ისე განსხვავდება სიყვარულის მდგომარეობისგან, როგორც ცა და მიწა…  როგორ უნდა იცოდე, რა არის სიყვარული? ერთადერთი გზა ამის გაგებისა ის არის, რომ შეყვარებული იყო… მხოლოდ შეყვარებულებმა იციან. მაგრამ თუ შენ გარედან უბრალოდ დამკვირვებელი იქნები, შენ ბევრს გაიგებ სიყვარულის შესახებ, მაგრამ ვერასდროს გაიგებ სიყვარულს… (ოშო)

სიყვარული გრძნობათა და შეგრძნებათა ფოიერვერკია, ვულკანური ამოფრქვევაა და აქ ძნელად გაარჩევ, მისაღებს და მიუღებელს, კარგს და ცუდს, ამაღლებულს და ჩვეულებრივს… აქ ყველაფერია… და ეს ყველაფერი ისეთივე განუმარტავია, როგორც სიყვარული…

სიყვარულის დროს ჩვენ ხშირად გვტკივა… ეს ტკივილია სწორედ სიყვარულის ფესვების ღრმად გადგმა ცნობიერებაში… სულის ზრდაც მტკივნეულია და ცნობიერების საზღვრების გაფართოებაც… გვტკივა, რადგან ინგრევა, ბეტონით ნაშენები საზღვრები ინგრევა ჩვენსა და სამყაროს შორის… ანგრევ და ვერც ანგრევ… ანგრევ და შენც ინგრევი, თითქოს აღარ ხარ მაშინ, როცა გეგონა, რომ სიყვარული აღგამაღლებდა… ახლა კი თითქოს პირიქით ხდება, ფსკერზე ჩაგიყვანა, მორევში ჩაგაგდო, ჭიების გუნდად გაქცია, ცხედრისკენ რომ მიისწრაფვის, რათა აფუთფუთდეს გვამში და იკვებოს…

და აღარაფერი არ ხდება ისე, როგორც „გეგონა“… აი, ასეთ ტკივილს გამოხატავს ბოდლერის ეს მეტაფორა, ასეთი მძაფრი და მტკივნეულია შეუძლებლის შეგრძნება… ამ გზაზე საბედისწერო ის არის, რომ გაჩერება და დანებება შეუძლებელია, უძლურებაც ძალად იქცევა…

ერთ წყვილს შევხვდი რეალურ ცხოვრებაში წლების წინ… ახალგაზრდა ვაჟს შეუყვარდა ეტლს მიჯაჭვული ულამაზესი გოგონა… გოგონამ უთხრა: – აი, ხომ შეიძლება, შენი კიდურებიც უძლური გახდეს… მერე…? მერე როგორ მატარებ? როგორ ამიყვან ხელში…? ვაჟმა უთხრა ისეთი გასაოცარი მეტაფორა, რომელიც არცერთ ლექსში არ ამომიკითხავს: – იცი, კატები როგორ ატარებენ შვილებს…? კბილებით… აი, კბილებით შემიძლია გატარო, ისე მიყვარხარ…

ახლაც სიამოვნების ცრემლები მომდის, როცა ეს ეპიზოდი მახსენდება და ეს ძალიან ჰგავს ბოდლერის ჭიების სწრაფვას… უძლურების გარდაქმნას ძალად, იმ ძალად, რომელმაც შეიძლება ეტლს მიჯაჭვული გოგონაც კი წამოაყენოს ფეხზე…

„ბებიაქალმა კარგად იცის: ტკივილის გარეშე ბავშვი დედის საშოდან ვერ გამოაგნებს და ვერ დაიბადება. ვერც შენი ახალი მე დაიბადება სიძნელეების გარეშე. თიხას გამოსაკვებად დიდი სიმხურვალე სჭირდება. ასეა სიყვარულიც: მან დიდი ტკივილი უნდა გამოიაროს, რომ სრულყოფას მიაღწიოს…“ (ელიფ შაფაქი „სიყვარულის ორმოცი წესი“).

გიორგი კეკელიძეს აქვს სიყვარულის ერთი საინტერესო მეტაფორა:

„სიყვარული მრუდე ქვევრია – სიხარული ჩავძახე
და სევდა ამომძახა,
ტკივლი ამომძახა, ღიმილი რომ ჩავძახე.
რომ შემეძლოს, ტკივილს ჩავძახებდი, სევდასაც…
– მაგრამ სიყვარული ჰქვია ამ მრუდე ქვევრს…“

მრუდე ქვევრი – სიყვარულის სხვა რაკურსია იმ მოულოდნელობების და კონტრასტების აღსანიშნავად, რაც გრძნობის ამ ოკეანეში შესულ ადამიანს შეიძლება შეემთხვეს… აქ ბუნებრივია ამბივალენტურობა, ნორმების დარღვევა… აქ ბუნებრივია არაბუნებრივობა, არასტანდარტულობა. ამიტომ ცნობილი ფრაზეოლოგიზმი: „ქვევრს რასაც ჩასძახებ, იმას ამოგძახებს“ – სრულიად ირღვევა ამ მეტაფორით… ქვევრი მრუდდება და არავინ იცის, რას ამოგძახებს, ტკივილი და სევდა რომ ჩასძახო…

გამრუდება (სარკის, ქვევრის) – ეს არ არის ცალსახად ნეგატიური მოვლენა, რადგან ის შემადგენელია უფრო დიდი მოვლენის – რასაც ტრანსფორმაცია ჰქვია, სიყვარულის(გან) ტრანსფორმაცია… მოსარკული ტბის ზედაპირზე რომ კენჭი გააცურო, უცებ დაირღვევა ანარეკლი… ზედაპირიც გამრუდდება, რეალობის საგნები ფორმას დაკარგავენ… დროა საჭირო, რომ ზედაპირი ისევ დადგეს, დამშვიდდეს და ანარეკლიც კონგენიალური იყოს…  გამრუდებული ქვევრის შემთხვევაშიც ასეა… გრძნობები დეფორმირდებიან თითქოს, მუტაცია ხდება და საკუთარ თავსაც მთლად კონკრეტულად და ხელშესახებად ვეღარ აღიქვამ… არის შეგრძნება, რომ გაქრი, აღარ ხარ, დაიკარგე…

გიორგი კეკელიძის სიყვარულის სხვა მეტაფორის მიხედვით კი, სიყვარული – მტერია…

„ხანდახან სიყვარული მტერს ჰგავს.
მდინარესთან უნდა დაჯდე, დაელოდო
და მდინარე მტრის გვამივით ჩამოატარებს.“

სიყვარულის ამ რყევების შემდეგ გაგადიხარ სრულიად სხვა რეალობაში, რომელშიც ცუდი-კარგი, მტერი-მოყვარე, კეთილი-ბოროტი…. იკარგება და სულერთი ხდება…  ეს სხვა განზომილებაა, სადაც ჩვეულებრივი კანონებით ნავიგაცია შეუძლებელია…

ერთხელ ოშოს ჰკითხეს:

_ რატომ არის სიყვარული ასე მტკივნეული?

_ სიყვარული მტკივნეულია, რადგან სიყვარული კვალავს გზას ღვთაებრივისკენ. სიყვარული მტკივნეულია, რადგან ის გარდაგვქმნის, სიყვარული – ეს არის მუტაცია. ნებისმიერი ტრანსფორმაცია მტკივნეულია, რადგან ძველი უნდა დატოვო და ახალი მიიღო. ძველი – ეს არის ნაცნობი, უსაფრთხო, საიმედო რეალობა, ხოლო ახალი – აბსოლუტურად უცნობი. შენ მოგზაურობ იმ ოკეანეში, რომელიც რუკაზეც კი არ არის აღნიშნული…

სიყვარული მოგზაურობაა… მეტაფორების ხეივანში მოგზაურობა… რუკაზე არარსებულ ოკეანეში მოგზაურობა… „არსებითი მნიშვნელობა არა აქვს, აღმოსავლეთისკენ აიღებ გეზს თუ დასავლეთისკენ, ჩრდილოეთისკენ თუ სამხრეთისკენ. მხოლოდ ერთ რამეში უნდა იყო დარწმუნებული: ნებისმიერი მოგზაურობა არის მოგზაურობა საკუთარ თავში, თუ საკუთარ თავში მოგზაურობ, მთელ ქვეყნიერებას მოივლი და მის სამანებსაც კი გაარღვევ“ (ელიფ შაფაქი „სიყვარულის ორმოცი წესი“).