გახსოვთ, რა თქმა უნდა, კონსტანტინე გამსახურდიას „დიდოსტატის მარჯვენაში“ ნონაი რომ აფრთხილებს უტას, მორიელები დახოცოს. რამდენჯერმე მეორდება ეს თხოვნა სხვადასხვა ეპიზოდში. მანამდე რატის ვაჟის დაღუპვის ამბავიცაა ნახსენები ტექსტში – დიდოსტატის სასახლის წინა ბინადრის სიცოცხლე მორიელების ნაკბენს შეუწირავს. რომანის დასასრულს „სვეტიცხოვლის ცუდად აგებისთვის“ მკლავმოჭრილი ხელოვანი სწორედ მორიელების მსხვერპლი გახდება.

ყველამ ვიცით ანტონ ჩეხოვის ცნობილი დრამატურგიული პრინციპი: „თუ პიესის პირველ მოქმედებაში კედელზე თოფი კიდია, მაშინ ბოლოში ეს თოფი უთუოდ გაისვრის.“ და თუ თოფი არ გვჭირდება, მაშინ ის არც უნდა გამოვიტანოთ სცენაზე. მხატვრულ ნაწარმოებში (ტექსტში, ფილმში, სპექტაკლში…) უმიზნოდ გაჩენილი ნებისმიერი დეტალი შინაარსის აღქმას აძნელებს.

ამ პრინციპზეა აგებული მთელი წყება ტექსტებისა ქართულ, და არამარტო ქართულ, კლასიკურ, და არამარტო კლასიკურ ლიტერატურაში…

ამ პრინციპზეა აგებული ზღაპრების უმრავლესობა.

ყველაზე ცნობილი მაგალითები გავიხსენოთ: ზღაპარ „ეთერში“ აბესალომი ეთერს სჩუქნის შავტარიან დანას წინდობისთვის. უცნაურია, არა? როდის იყო, ნიშნად შავტარიან დანას აძლევდნენ ბეჭდის ნაცვლად! ნაწარმოების ბოლოს მთავარი პერსონაჟი სწორედ ამ დანით იკლავს თავს:

„აბესალომის დანაო,

ჯიბეს მიდევხარ, განაო.

ამოვიღებ და დავიცემ

მარცხენა ძუძუსთანაო“…

ესეც – ჩეხოვის წმინდა დრამატურგიული პრინციპი.

ცოტა უფრო შორს წავიდეთ. ლევ ტოლსტოის „ანა კარენინაშიც“ ასეა: ნაწარმოების დასაწყისში სრულიად უცხო პერსონაჟი (რომლის ისტორიაც ტექსტისთვის არანაირად არაა საინტერესო) მატარებელს უვარდება და ისე კვდება. მთელი უზარმაზარი ტექსტის კითხვისას ერთგვარად გაურკვეველია, რაში სჭირდებოდა კომპოზიციის დიდოსტატს ეს ეპიზოდი. ყველაფერი მაშინ ლაგდება ტოლსტოისეულ სისტემაში, როცა ცხოვრების ასეთი აღსასრული რომანის მთავარ პერსონაჟს დაუკავშირდება.

აღარაფერს ვამბობ დეტექტიური ჟანრის ტექსტებზე, სადაც მთლიანი სიუჟეტი ამ ერთი დრამატურგიული პრინციპის გარშემო ტრიალებს.

თანამედროვე ბესტსელერების დრამატურგიული სტრუქტურის ამოსავალიც მსგავსია და შესაბამისი მაგალითების მოხმობა არც თქვენ და არც მე არ გაგვიჭირდება („ბეჭდების მბრძანებელი“, „ჰარი პოტერი“, „დიდი გეტსბი“…).

მწერლის სათქმელის ამოცნობასაც ხშირად აადვილებს ტექსტის სტრუქტურაზე დაკვირვება, ესეც არის იდეის გასაღები, სხვა ელემენტებთან ერთად.

ჩემი წერილი ერთი ცნობილი კინოფილმის თენგიზ აბულაძის, „მონანიებიდან“ მაგალითებით მინდა, დავასრულო: 1. ვარლამ არავიძე პირველად რომ გამოდის ხალხის წინაშე, როგორც ქალაქის ახალი მერი, ფონზე ძალიან მკრთალად ყვავი და სახრჩობელა მოჩანს, ნიშნად იმ უბედურებისა, რომელსაც ის მოუვლენს საზოგადოებას. 2. თორნიკეს ბაბუა ვარლამი თოფს სჩუქნის. ნაჩუქარი იარაღი (წარწერით „სახსოვრად თორნიკეს ბაბუა ვარლამისაგან“) შვილიშვილს ოთახში, საწოლთან უკიდია. ეს სწორედ ის თოფია, რომელიც ფილმის ბოლოს გაისვრის – არავიძეების შთამომავლობას, გვარს ის მოუღებს ბოლოს.

ამ ფილმიდან (ისევე, როგორც ბევრი შესანიშნავი ნაწარმოებიდან) მაგალითების მოხმობა უხვად შეიძლება, თუმცა თავს აღარ შეგაწყენთ, საჭირო დროს და საჭირო ადგილას ყველა მათგანის გახსენებას ადვილად შევძლებთ ჩვენს მოსწავლეებთან ერთად.

წიგნი, რომელზეც მინდა გიამბოთ, ჩვენზეა, უკლებლივ ყველაზე. როდესაც კრისტინ როშიპთეს „მოდი, ერთად დავითვალოთ“ ჩემს მოსწავლეებს წარვუდგინე, ვუთხარი, რომ ამ წიგნში ერთმანეთს აღმოვაჩენდით.

ა4 ზომის ფერადი წიგნი, რომლის გარეკანიდან მილეთის ხალხი იმზირება, ჩემი მოსწავლეების საყვარელ თავშესაქცევად იქცა.

მოსწავლეებს განსაკუთრებით ის მოეწონათ, რომ ფერადი, ნახატებიანი წიგნი მათგან კითხვის რუტინას არ მოითხოვდა, თუმცა ეს ერთგვარი ანკესი აღმოჩნდა მათთვის, შეებიჯებინათ უტექსტო თავგადასავალში, სადაც უამრავი ამბავი და განსხვავებული პერსონაჟი იყრიდა თავს ფიქრის, ძიებისა და აღმოჩენების გზაზე.

წიგნი ბუნების სურათით იწყება, უადამიანოდ, ისევე, როგორც სამყარომ დაიწყო არსებობა ძალიან დიდი ხნის წინ, სანამ ადამიანის სახლად გადაიქცეოდა. შემთხვევითი არც ის უნდა იყოს, ილუსტრატორი სამყაროს პირველ მინიშნებას მხოლოდ კონტურებად რომ გვიხაზავს, ბავშვურად, მარტივი მონასმებით, ფერების გარეშე, ფერადი ნახატი კი წიგნის მომდევნო გვერდზე გვხვდება – პატარა ბიჭუნა საკუთარ ოთახში, უამრავი პირადი ნივთით გარემოცული, შეჰყურებს ცას და ოცნებობს, როგორც ყველა მისი თანატოლი. ვხვდებით, რომ სწორედ ისაა ამ წიგნის მთავარი გმირი – მოზარდი, რომელიც ეს-ესაა სამყაროს შესაცნობად ემზადება.

თავდაპირველად, მოსწავლეები აკვირდებოდნენ გამოსახულ ნივთებს, სამოსელს, გარემოს და პერსონაჟთა გამომეტყველებას. ამ ძიებისას აღმოაჩინეს, რომ მთავარი გმირი 8 წლისაა, უყვარს ბუნებაში ხეტიალი, ლეგოს კონსტრუქტორების აწყობა, ჰყავს დედა, მამა, და-ძმა, ბებია-ბაბუა და ახლობლები. მისი საყვარელი სათამაშო კი დიდთვალება დათუნიაა.

ამის შემდეგ მოსწავლეებმა აღწერეს თავიანთი საყვარელი გასართობი და სამეცადინო სივრცე, ისაუბრეს საკუთარ მიზნებსა თუ ოცნებებზე, მეტი შეიტყვეს ერთმანეთზე, გაავლეს პარალელები აღმოჩენილ გმირებთან და წიგნისადმი მეტი ინტერესი გაუჩნდათ.

ყველა ილუსტრაციას თან ახლავს შეკითხვა თუ მინიშნება, რომელიც მკითხველ-დამთვალიერებელს მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის გამოსახულ გმირზე. წიგნის ბოლო გვერდი კი ჩვენი ვარაუდების გადამოწმებაში გვეხმარება. მალევე აღმოვაჩენთ, რომ, მიუხედავად განსხვავებული გარეგნობისა, ხასიათისა, ცხოვრების სტილისა და მისწრაფებებისა, წიგნზე გამოსახული ადამიანები ერთ დიდ ოჯახს ქმნიან – დედამიწელების ოჯახს. შედეგად მოსწავლეებს უვითარდებათ ემპათიის, დაკვირვებისა და წარმოსახვის უნარი. აღმოაჩენენ, რომ ყველა ადამიანი უნიკალური და განუმეორებელია, ერთად კი სამყაროს მთლიანობას ვქმნით.

წიგნზე მუშაობისას შეგვიძლია, ბარათებად ვაქციოთ და კლასს დავურიგოთ შემდეგი დავალებები:

1. დააკვირდი ნახატს. დაითვალე პერსონაჟები.
2. აღწერე გარემო, აღწერე პერსონაჟი.
3. შექმენი პერსონაჟების დღიური.
4. ყოველ ჯერზე დაამატე ახალი ინფორმაცია ნაცნობ პერსონაჟზე.
5. ამოირჩიე რომელიმე პერსონაჟი და გაგვაცანი.
6. პირველ პირში გადმოეცი პერსონაჟის თავგადასავალი.
7. გვიამბე, თავად თუ ყოფილხარ იმ გარემოში, სადაც პერსონაჟი იმყოფება. (ბიბლიოთეკა, მარკეტი, თეატრი, გამოფენა).
8. მოგვიყევი, რით გგავს ან რით განსხვავდება შენგან ესა თუ ის პერსონაჟი.

კრისტინ როშიპტეს წიგნი, ბევრ სიკეთესთან ერთად, კარგი თვალსაჩინოებაა იმისა, როგორ აფართოებს ჩვენს თვალსაწიერს მიღებული ცოდნა.

წიგნი შესაძლებლობას იძლევა, მოსწავლეებს ვესაუბროთ:

1. ოჯახზე;
2. სკოლაზე;
3. მეგობრებზე;
4. სპორტზე;
5. ჰობიზე;
6. დაშვებულ შეცდომებზე;
7. შიშებზე;
8. პროფესიებზე;
9. გარდაცვალებაზე;
10. სიყვარულზე;
11. ცხოვრებისეულ მიზნებზე.

სიმბოლურია, რომ წიგნის ბოლო გვერდზე დემონსტრაციულ მსვლელობაზე აღმოვჩნდით, სადაც ტრანსპარანტებზე შემდეგი მოწოდებები ამოვიკითხეთ: თავისუფლება, თანასწორობა, პატივისცემა, ღიაობა, სამართლიანობა, მშვიდობა, მხნეობა, უსაფრთხო გარემო, იყავი კაცთმოყვარე, იზრუნე გარემოზე, ფრთხილად ატარე და ა. შ. შეგიძლიათ, ყველა ეს წარწერა ცალკე საუბრის, განხილვისა და მსჯელობის თემად აქციოთ.

საგულისხმოა, რომ ყველა მათგანი უკეთეს სამყაროში ცხოვრებას ესწრაფვის. სამყარო კი უკეთესია მაშინ, როდესაც ერთმანეთს პატივს ვცემთ და მიმღებლობა სიძულვილს აღემატება.

წიგნის დასასრულს მოსწავლეებმა თამაშ-თამაშით, დეტალებზე დაკვირვებით, გუნდურად, ხალისიანად და ყოველ ჯერზე ახალ გმირთან შეხვედრით ფაზლივით გაამთლიანეს ისტორიები და, თავისდა უნებურად, მზა ილუსტრირებული წიგნის თანაავტორებად იქცნენ.

1. S. ეს წერილი აქ უნდა დასრულებულიყო, მაგრამ შევიტყვე, რომ კრისტინ როშიფტე საქართველოში იმყოფებოდა და ნორდიკული დღეების ფარგლებში ქართველ მკითხველთან გეგმავდა შეხვედრას. შეხვედრის ორგანიზატორი გამომცემლობა „არტანუჯი“ გახლდათ.

პრეზენტაციაზე ავტორმა წიგნის შექმნის პროცესზე ისაუბრა, იმაზე, ერთ დღესაც როგორ გადაწყვიტა, საყვარელი ადამიანები ერთ წიგნში მოეხვედრებინა და მათი თავგადასავალი მკითხველისთვის ილუსტრაციებით მოეთხრო. „ჩემი სახლიდან ოფისამდე სულ რვა ნაბიჯია“, – ჰყვებოდა ავტორი და ეკრანზე ჩანდა სახლი, ყვავილებიანი ეზო და პატარა ოთახი, სადაც უამრავი წიგნი და უფრო მეტი ილუსტრაცია დაეხვავებინა.

წიგნი ორმოცზე მეტ ქვეყანაშია თარგმნილი და სხვადასხვა ასაკის მკითხველს აერთიანებს. შეხვედრის დასასრულს, ავტოგრაფების ჯერი რომ დადგა, უნიკალური შესაძლებლობა მოგვეცა – ავტორმა ინდივიდუალურ წარწერებთან ერთად სახელდახელო ილუსტრაციებიც გვისახსოვრა, ჩემს მოსწავლეებთან კი „მშვიდობის მტრედი აფრინა“ წიგნის კლუბ „სათილისმოს“ სახელზე.

წერილის დასასრულს ჩემი მოსწავლეების გულწრფელ შთაბეჭდილებებს გაგიზიარებთ, რომლებიც ავტორთან გამომატანეს და მეც პირნათლად გავაჟღერე შეხვედრისას.

ლილე: „მე ამ წიგნმა მასწავლა დაკვირვება. მომეწონა, კითხვები გამოცანებივით რომ უნდა ამოგვეხსნა“.

გიო: „ამ წიგნს ვურჩევ ჩემს მეგობრებს, რადგან სახალისოა“.

დემე: „მე ეს წიგნი მომეწონა, რადგან სააზროვნოა და ბევრ რამეს იმახსოვრებ“.

მაშო: „ჩვენ შეგვხვდა სხვადასხვა პერსონაჟი, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან, მაგრამ სულ უკავშირდებიან ერთმანეთს“.

მაქსი: „მე ამ წიგნმა მასწავლა, ვიფიქრო განსხვავებულად“.

შემეძლო, ამ წერილისთვის „ცნობილი ადამიანები და სამოქალაქო პასუხისმგებლობა“ დამერქმია, რადგან, მგონია, რომ საზოგადოების მოთხოვნაში, აუცილებლად გამოვთქვათ აზრი მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესზე, ჩვენი ცნობადობაც გარკვეულ როლს თამაშობს. მაგრამ სხვის ნაცვლად ლაპარაკი რომ არ გამომივიდეს, მხოლოდ ჩემი პროფესიის ადამიანებზე ვიმსჯელებ, უფრო კი – ჩემს გამოცდილებაზე.

ერთ-ერთ ადრეულ ინტერვიუში ვთქვი, საქართველოში საჯარო სივრცე იმდენად პოლიტიზებულია, მწერალს უჩნდება ცდუნება, ყოველდღე ეხმაურებოდეს პოლიტიკურ მოვლენებს ფეისბუქპოსტებით-მეთქი.[1] იქვე დავამატე, რომ მე ამას არ ვაკეთებ, მაგრამ წნეხი კი მართლაც დიდია.

ახლა ვფიქრობ, ჩემი ნათქვამი მსოფლიოზე შეიძლება, განზოგადდეს – საჯარო სივრცე არამხოლოდ საქართველოში, არამედ მსოფლიოშია პოლიტიზებული. ომები, ეკოლოგიური კატასტროფები, დიდი სახელმწიფოების როლი ამ ყველაფერში – ეს ყოველივე პოლიტიკის ნაწილია. უბრალოდ, ჩვენისთანა სპეციფიკური გეოპოლიტიკური მდებარეობის ქვეყანაში, რომლის დემოკრატიაც ახალგაზრდა და არასტაბილურია, რომლის ტერიტორიის მეხუთედიც დაპყრობილია და სადაც სიღარიბეა და უმუშევრობა, საჯარო სივრცის პოლიტიზება მეტად საგრძნობია. ასეთ ვითარებაში კი სრულიად ბუნებრივია, საზოგადოებას სურდეს, შეიტყოს, რას ფიქრობენ მისი საყვარელი ცნობილი ადამიანები – მწერლები, ხელოვანები, სპორტსმენები და ა.შ. – იმაზე, რაც ჩვენს ქვეყანაში ხდება. ამიტომაც იყო, რომ გარდა აქციის კადრებისა, გასამხნევებლად ცნობილი ადამიანების გამონათქვამებსაც აქტიურად ვაზიარებდით. მაგალითად, ბევრმა გააზიარა ბორის აკუნინის გაფრთხილება რუსული კანონის შესახებ.

როცა მწერლები ერთიან განცხადებას ვაკეთებთ ხოლმე, სულ არის მსჯელობა იმაზე, რად გვინდა ეს მანიფესტები და პეტიციები, ვის რაში არგიაო. გვინდა და თანაც აუცილებლად – ჩვენმა მკითხველებმა უნდა იცოდნენ, რომელ მხარეს ვდგავართ და რისთვის ვიბრძვით. მათ ამის უფლება აქვთ. და აქვთ უფლება, პასუხიც მოგვთხოვონ, თუ ჩვენი აზრი მთლად მკაფიოდ გამოხატული ვერაა. ქართველი მწერალი ვერ იქნება განდეგილი, ის ვერ მოსწყდება პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებას. ეს, შეიძლება, ნორვეგიელმა, შვედმა ან შვეიცარიელმა მწერალმა მოახერხოს ანუ იმ ქვეყნის წარმომადგენელმა, რომელშიც მეტნაკლებად დალაგებული ცხოვრება აქვთ. ქართველ მწერალს კი ჯერჯერობით განდეგილობის ფუფუნება არ გააჩნია. რა თქმა უნდა, სახელოვნებო სფეროსგან გამიჯვნა შეუძლია: შეუძლია, ლიტერატურულ ორომტრიალში არ მიიღოს მონაწილეობა, არ იაროს ფესტივალებზე, უარი თქვას ჯილდოებზე, მაგრამ საზოგადოებრივ ცხოვრებას ვერ გამოეთიშება. და თუ გამოეთიშა, ეს მხოლოდ ერთს ნიშნავს – იგი, უბრალოდ, პასუხისმგებლობას არ იღებს და სამოქალაქო მოვალეობის შესრულებაზე ამბობს უარს.

ერთადერთი ინსტრუმენტი აქვს ლიტერატურას – ენა, სიტყვა. ქვეყნისთვის გარდამტეხ მომენტში კი სწორედ სიტყვას შეუძლია, გარდამტეხი მნიშვნელობა შეიძინოს. აბა, დაფიქრდით, რა დაგვრჩა გმირებისგან, გარდა მათი საქმეების ხსოვნისა? მათ მიერ ნათქვამი სიტყვა. ჩვენ დაგვრჩა ამბროსი ხელაიას სიტყვა, ილია ჭავჭავაძის სიტყვა, თამაზ გინტურის სიტყვა, მარო მაყაშვილის სიტყვა, რომელიც ჩვენს დევიზად იქცა ამ ბრძოლაში – უსასრულოდ შემიძლია ჩამოთვლა.

მაგრამ მაინც რა უნდა თქვას მწერალმა? ან როგორ უნდა თქვას?

მწერლისგან, სპორტსმენისგან, უბრალოდ ცნობილი ადამიანისგან პოლიტიკოსივით ლაპარაკს არავინ ითხოვს. მე, მაგალითად, საერთოდ არ მემარჯვება პოლიტიკაზე არც წერა და არც ლაპარაკი. რაც უნდა ვთქვა ან დავწერო, გამოცდილი პოლიტიკოსის სიტყვასთან ვერ მივა – რიტორიკული თვალსაზრისით, ჩერჩილისა და მარგარეტ ტეტჩერის ნათქვამს ვერ გაუტოლდება. ჩემმა მკითხველებმა იციან ეს. ეს ყველა მკითხველმა იცის. მათთვის მხოლოდ ისაა მნიშვნელოვანი, ჩვენი აზრი გამოვხატოთ, თუნდაც ერთი, თუნდაც მარტივი და გაცვეთილი ფრაზით. გამოვხატოთ ჩვენი აზრი ისე, როგორც შეგვიძლია.

მაგრამ რა უნდა იყოს ეს აზრი?

მე მგონია, რომ მწერალმა უნდა თქვას არა ის, რასაც ფიქრობს, არამედ ის, რაც საჭიროა. ბრძოლას თავისი ფაზები აქვს. უიმედობა ზოგჯერ ყველას გვერევა. აქაოდა გულწრფელი ვარო, გამოვიდეთ ყველა და საჯარო გოდება გავმართოთ, რომ არაფერს აქვს აზრი და ყველა დასაღუპად ვართ განწირული, არც საქმეს წაადგება და არც – ჩვენ. ასეთ დროს პირიქით, მთელი მხნეობა უნდა მოიკრიბო და თანამებრძოლები შეაგულიანო, თუნდაც შენ თვითონ იმწამს გამარჯვებისა არ გჯეროდეს.

ჩვენში საერთოდაც ბევრს ჰგონია, რომ ლიტერატურაში მთავარი გულწრფელობაა. სინამდვილეში, მთავარი არის ლიტერატურული ოსტატობა. თუ ეს არა გაქვს, ყველაზე გულწრფელი სათქმელიც კი შეიძლება, ისე ყალბად გადმოსცე, წამკითხველს გული აერიოს. მეტიც, არავითარი გულწრფელობა არ არსებობს – ჩვენ გამოგონილ სამყაროზე ვსაუბრობთ, ლიტერატურა ფიქციაა. ეს თანაბრად ეხება პროზასაც და პოეზიასაც. თუ გგონია, რომ გულწრფელად წერ და არაფერს იგონებ, ეს მხოლოდ იმაზე მიუთითებს, რომ შემოქმედებით პროცესს ვერ იაზრებ, რაც დასაწყისისათვის ნორმალურია, თუმცა მცირე განათლება ლიტერატურაში საკმარისი იქნება იმის მისახვედრად, რომ ცდები.

ჰოდა, მე მგონია, რომ მწერალი პოლიტიკურ გამოსვლასაც ისევე უნდა მიუდგეს, როგორც ლიტერატურულ ტექსტს – იფიქროს კონტექსტზე და იმოქმედოს კონტექსტის შესაბამისად. მაგალითს მოგიყვანთ:

შარშან, მარტის აქციებისას, პირველი დარბევის მერე, მეორე დღეს, ერთმა პროდიუსერმა დამირეკა და გადაცემაში მიმიწვია, გუშინ მომხდარზე გვექნება საუბარი და ზოგადად, ამ პროტესტზეო. მე ძალიან დათრგუნული ვიყავი. ვერაფრით წარმოვიდგინე, იქ როგორ მივიდოდი ან რომც მივსულიყავი, რა მეთქვა.

ვერ შევძლებ-მეთქი.

ახლა ძალიან ვნანობ ამ უარს – ვალდებული ვიყავი, მომეკრიბა ძალა და ჩემი სიტყვით ადამიანები გამემხნევებინა, მათთვის საბრძოლო სულისკვეთება გამეღვიძებინა, მენუგეშებინა. ვალდებული ვიყავი იმიტომ, რომ მწერალი ვარ, იმიტომ, რომ მიცნობენ, იმიტომ, რომ მისმენენ, იმიტომ, რომ ვუყვარვარ და პატივს მცემენ, იმიტომ, რომ ჩემი აზრი მნიშვნელოვნად და ანგარიშგასაწევად მიაჩნიათ. ვალდებული ვიყავი, მაგრამ ეს არ გავაკეთე. ასეთი შეცდომა მეტად აღარ მომივა.

მეორე მხრივ, უიმედობაც შიშის ერთგვარი ფორმაა. სასოწარკვეთას მიეცემი? ესე იგი, დანებდი. ბრძოლას კი რა იგებს? სიმამაცე და სტრატეგია.

ადრე ერთი ფილმი ვნახე, რომლის პერსონაჟიც ამბობს, იქნებ სწორედ ესაა სიმამაცე, როცა გეშინია და მაინც აკეთებო. მეც მგონია, რომ ესაა. და კარგი მოქალაქეობაც იმას ნიშნავს, სწორედ მაშინ რომ შეაგულიანებ ადამიანებს, როცა შენ თვითონ ყველაზე მეტად შეგიპყრობს ნიჰილიზმი.

[1]ინტერვიუ იხ. აქ:  https://www.youtube.com/watch?v=lTmyJTaQ65w&t=7s

თანამედროვე ქართული კონვენციური ლექსის დეკადანსის ერთ-ერთი მაჩვენებლი ისიცაა, რომ დამწყები თუ ახალგაზრდა პოეტები ტექსტუალურ-ვერბალური თვითგამოხატვისთვის, ძირითადად, თავისუფალ ლექსს ირჩევენ. როცა კონვენციური ლექსის დეკადანსზე ვსაუბრობ, ზოგადი ფონი მაქვს მხედველობაში, თორემ, რა თქმა უნდა, გვყავს რამდენიმე, სრულიად ბრწყინვალე, კონვენციონისტი პოეტი (ხსენებული დეკადანსი გამომსახველობითი საშუალებების და მეტრულ-ტროპული ინვენტარის უკიდურესი მოძველებით და “გადაღლით” აიხსნება და ახალი გზების დასახვას და მიგნებას მოითხოვს). დიდი ხანია, დამწყები პოეტები პირდაპირ ვერლიბრით იწყებენ წერას, ეს იმანაც განაპირობა, რომ ვერლიბრი უკიდურესად “გაიაფდა”, ანუ საკმარისია, ნებისმიერი სახის გაურითმავი ტექსტი თავისუფალი ლექსის გრაფიკით დაალაგო, რომ ის უკვე “ლექსია”, ყოველ შემთხვევაში, ასე თვლიან მათი ავტორები. სინამდვილეში კი – ყველაფერი, რასაც ვერლიბრის ფაქტურა აქვს, არ არის ვერლიბრი (ისევე, როგორც ყველაფერი, რაც გარითმულია, არ არის კონვენციური ლექსი), მკითხველთა ნაწილი შეეჩვია უექსპრესიო და უსათქმელო სადღიურო ჩანაწერების და ფეისბუქსტატუსების პოეზიად შემოსაღებას, ანუ – ისეთი ტექსტებისა, საიდანაც პოეზიის მინიმალური ემანირებაც არ იგრძნობა. ამიტომ, ნიჭიერ დამწყებ პოეტზე გაცილებით მეტია უნიჭო დამწყები პოეტი, რომელიც თავისუფალ ლექსაა შეფარებული.

შარშანწინ გამომცემლობა “ინტელექტმა”, ნინო სადღობელაშვილის რედაქტორობით, გამოსცა სალომეა ლომინაძის სადებიუტო კრებული – “ნოემბრის მწუხრი”, რომელიც (სულ რამდენიმე, ძალიან კარგ, ვერლიბრს თუ არ ჩავთვლით) კონვენციური ლექსების კრებულია. ავტორმა, თანამედროვე ქართულ პოეზიაში გაბატონებული პარადიგმის გათვალისწინებით, სახიფათო გზა არჩია, თუმცა კრებულიდანვე ჩანს, რომ ეს მხოლოდ და მხოლოდ შინაგანი აუცილებლობით იყო და არის (სალომეა ახლაც, ძირითადად, კონვენციურ ლექსებს წერს) ნაკარნახევი. მე ვიცი, რომ სულ რამდენიმე წელია, რაც მან წერა დაიწყო, ამიტომ გასაკვირია ის სიმწიფე, რაც კრებულში ჩანს. აქ ვერ ნახავთ შემოქმედებითი განვითარების – ფილიაციის – ეტაპებს, ყველა ლექსის უკან დაღვინებული პოეტი დგას. არსებობს ასეთი ფენომენი – სუგესტია, რომელიც პოეტური შთაგონების გადადებას ნიშნავს (სიმბოლისტები მიმართავდნენ ხოლმე), ხოდა, თითქოს მთელი იმ წლების მანძილზე ავტორი სუგესტიური გადავადების რეჟიმში იყო, რომ კონდენსირებულ პოეტურ ენერგიას ერთბაშად ამოეხეთქა.

სალომეას პოეზია კონცეპტუალური, სათქმელის პოეზიაა, აქ არაა თითიდან გამოწოვილი შთაგონება, რომლის რეზულტატიც მხოლოდ და მხოლოდ სიტყვების უაზრო კონსტრუქციაა. აქ ყველა ლექსი გარდაუვალი აუცილებლობით და მოთხოვნილებით არის დაწერილი, ყველა ტაეპში იგრძნობა მძაფრი პულსაცია. თითქოს ყველა ლექსი ავტორისთვის ვიტალურობის ინდიკატორია – უნდა დაეწერა, რომ გადარჩენილიყო. ეს არ არის დამღლელი მედიტაციურ-ინტროსპექციური ლირიკა, აქ სათქმელი პრევალირებს და წარმართავს ლექსის შინაგან დინამიკას, სათქმელს ოსტატურად ექვემდებარება ფორმა, ამიტომ ბევრია მოხდენილი თქმები, რომლებიც მკითხველს არ ავიწყდება და აიძულებს, ისევ მიუბრუნდეს ლექსებს. ლექსების ლირიკული გმირი ინფანტილურიც (კარგი გაგები) არის და რთულად ფემინური ცხოვრებისეული გამოცდილებაც მიუღია (ეს ჩანს თითქმის ყველა ლექსში, იქაც კი, სადაც თითქოს სხვა შრეებით არის ვუალირებული მელანქოლია). მთელი ეს შინაგანი შფოთვა საინტერესო ვერსიფიკაციული მრავალფეროვნებით არის პროეცირებული – ყველაზე გავრცელებულ პოეტურ საზომებთან ერთად, ბევრ მელოსურ-მუსიკალურ საზომს შეხვდება მკითხველი ქართული პოეზიის მეტრული საცავიდან…
სხვისი არ ვიცი და, მე ინტერესით დაველოდები სალომეას მომდევნო კრებულებს.

მსოფლიოს განვითარებული ნაწილი უპირობოდ აღიარებს, რომ მშობლების მონაწილეობას სასკოლო ცხოვრებაში დადებითი შედეგები მოაქვს მოსწავლეებისთვის. გარდა ამისა, აუმჯობესებს სასკოლო კლიმატს, ნაკლებად სტრესულს ხდის მასწავლებლების სამუშაო გარემოს და ათბობს ურთიერთობას მშობლებსა და ბავშვებს შორის.

მიუხედავად იმისა, რომ მშობელთა ჩართულობა საქართველოსთვის სიახლეა, საჯარო თუ კერძო სკოლებში არაერთი საინტერესო აქტივობა ტარდება მშობლების მონაწილეობით. თუმცა, სახალისო ჩართულობის მაგალითები, უმეტესად, ფრაგმენტულია და სისტემურობით არ ხასიათდება.

იმისთვის, რომ სისტემა შეიქმნას, მნიშვნელოვანია, სკოლაში არსებობდეს გუნდი, რომელიც წლიდან წლამდე დაგეგმავს, განახორციელებს, შეაფასებს და გააუმჯობესებს აქტივობებს.

სტატიაში მოგითხრობთ, როგორ დაგეგმოს სკოლამ ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული და ხალხმრავალი აქტივობა, მშობელთა ჩართულობის კვირეული, რომლის ჩატარება რეგულარულად, წელიწადში ერთხელ ან ორჯერ არის მიზანშეწონილი.

კვირეულის მოწყობა ნებისმიერ სკოლას თუ ცალკეულ მასწავლებელს შეუძლია. მისი უპირატესობა ის არის, რომ ადვილად შესაძლებელია შინაარსის და ფორმატის წინასწარ განსაზღვრა, პროგნოზირებადი გარემოს შექმნა და ხანგრძლივი პოზიტიური მუხტის შენარჩუნება.

როგორც ყველაფერი, მშობელთა ჩართულობის კვირეულზე მუშაობაც დაგეგმვით იწყება.

ამ დროს პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია კვირეულის შინაარსის განსაზღვრა. სასურველია, სხვადასხვა წლებში კვირეულს განსხვავებული შინაარსობრივი დატვირთვა ჰქონდეს, ამით თავიდან ავირიდებთ თემების დუბლირებას. თუმცა არც გამეორებაა პრობლემა, რადგან მშობლების სკოლასთან თანამშრომლობა დინამიკური პროცესია, ყოველწლიურად სკოლებში მშობლების ახალი ნაკადი შედის.

რა შინაარსს შეიძლება ატარებდეს კვირეული?

• ეს შეიძლება იყოს სკოლისა და მშობლების თანამშრომლობის თემა;
• შეიძლება იყოს, მშობლების მონაწილეობა ბავშვებისთვის სწავლის მოტივაციის ამაღლებაში;
• ან ბულინგის პრევენციაში;
• შეიძლება იყოს მშობლების და შვილების ურთიერთობის გაუმჯობესება;
• ან სულაც მშობლების ცნობიერების ამაღლება;
• შესაძლოა, გვინდოდეს, რომ მშობლები მოსწავლეებს კარიერის დაგეგმვაში დაეხმარონ;
• ან წიგნის კითხვა შეაყვარონ;
• ან ოჯახური ტრადიციები გააცოცხლონ და ბავშვებიც ჩართონ პროცესში;
• შესაძლოა, გემრიელი კვირეული მოვაწყოთ, ცხობის, მზადების პროცესებით და ეს სასკოლო კვებას დავუკავშიროთ.
• სპორტის ან ხელოვნების პოპულარიზაციას შევუწყოთ ხელი
• და ა.შ.

იდეა იმდენი შეიძლება გაჩნდეს, რამდენი გუნდიც დაიწყებს შინაარსზე მსჯელობას.

ცხადია, კვირეულში მონაწილეობის მიღება ყველა მსურველი მშობლისთვის უნდა იყოს შესაძლებელი. ხოლო აქტივობები ისე შეირჩეს, რომ ნებისმიერი კატეგორიის მშობელს მოუნდეს პროცესში რაიმე სახით მონაწილეობა. ამისთვის კი ფორმების მრავალფეროვნება დაგვჭირდება. რა ფორმატების გამოყენება შეგვიძლია მშობელთა ჩართულობის კვირეულის ფარგლებში?

• ჯგუფური და/ან ინდივიდუალური შეხვედრები;
• დისკუსიები;
• სტუმრების მოწვევა სკოლაში;
• არაფორმალურ გარემოში გასვლები;
• ლექცია/ტრენინგები;
• პირადი ამბის თხრობა ბავშვებისთვის;
• ვიდეოს ერთად ყურება და გაანალიზება;
• ვიდეო მიმართვის გადაღება;
• ჯგუფური კითხვა;
• შეჯიბრი;
• კონცერტი;
• ვიქტორინა და ა.შ.

კვირეულის ფარგლებში 3-4 განსხვავებული ფორმატი სრულიად საკმარისი შეიძლება იყოს. მონაწილეობის მსურველი თავად განსაზღვრავს რომელში და რა დოზით ჩაერთვება.

კიდევ ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი კომპონენტია გონივრული დროით ადრე საინფორმაციო კამპანიის წარმოება, რათა მშობლებმა მიიღონ ინფორმაცია და გაითავისუფლონ თავი სხვა ვალდებულებებისგან.

კვირეულის წარმატებით განხორციელებისთვის საკმარისი არ არის დამრიგებლების კომუნიკაცია კლასის მშობლებთან. სასურველია, ურთიერთობის ტრადიციულ ხერხებს სოციალურ მედიაში გამართული საინფორმაციო კამპანიაც მივახმაროთ. სკოლის ფეისბუქ გვერდზე გამოვაქვეყნოთ კვირეულის გეგმა და ანონსი. ასევე, ყველა მშობელს ელ. ფოსტის საშუალებით გავუგზავნოთ ინფორმაცია. გარდა ამისა, დავაბეჭდვინოთ ან ბავშვების მონაწილეობით დავამზადოთ პოსტერები, რომლებსაც სკოლის ფოიეში გავაკრავთ. სასურველია, ციფრულ თუ ხელნაწერ პოსტერებზე ეწეროს, რისი გაკეთება მოუწევთ მშობლებს კვირეულის ფარგლებში და რა მოლოდინი აქვს სკოლას მათგან.

სკოლაში ქაოსი რომ არ მივიღოთ, კარგი იქნება წინასწარ იყოს გაწერილი და ყველასთვის ცნობილი ის ფორმატები, რასაც სკოლა კვირეულის ფარგლებში უმასპინძლებს. ასევე, მშობლებს და მასწავლებლებს უნდა ჰქონდეთ არჩევანის შესაძლებლობა, თუ რომელ აქტივობაში და რა როლით ჩაერთონ. ამ საკითხის კარგად ორგანიზება შესაძლებელია წინასწარი გამოკითხვით, სადაც გაწერილი იქნება ღონისძიებების კონკრეტული ჩამონათვალი. პოტენციური მონაწილეები დარეგისტრირდებიან და მათთვის სასურველ როლებს მონიშნავენ. გამოკითხვის აწყობა მარტივად შეიძლება google form-ის საშუალებით.

დაბოლოს, კვირეულზე მუშაობის დაწყებისთანავე გავიხსენოთ, რომ მშობლებსაც და მასწავლებლებსაც ძალიან უყვართ წახალისება. თუ კვირეულის ორგანიზატორები თვლიან, რომ შესაძლოა პროექტს არ მოჰყვეს სასურველი რაოდენობით გამოხმაურება, კარგი იქნება თადარიგის დაჭერა და მონაწილეებისთვის ციფრული  სერტიფიკატების გადაცემა. ხოლო თუ ყველაზე აქტიური მშობლების კიდევ უფრო გახარება გვინდა, შესაძლოა კვირეულის გმირების გამოვლენა და  სამადლობელ ტექსტთან ერთად მათი ფოტოების გამოქვეყნება.

როგორ მოვამზადოთ მარწყვის ნაყინი

ზაფხულის ერთ დღეს, როდესაც ჩემი მოსწავლეებისთვის სახალისო დავალებას ვეძებდი, ყველასათვის საყვარელ ვებპორტალს https://www.kargiskola.ge/-ს ვესტუმრე და ასეთი ორიგინალური დავალება ვიპოვე.

გაგისინჯავს შინ დამზადებული ნაყინი? წაიკითხე რეცეპტი და გაიგებ, როგორ მზადდება ნაყინი სახლის პირობებში.

დასაწყისმა იმდენად მომნუსხა,  მაშინვე მივხვდი, სწორედ ის იყო, რასაც ვეძებდი.

ნაყინი გემრიელი დესერტია. ის ასევე გაგრილების საუკეთესო საშუალებაა ზაფხულის ცხელ დღეებში. ამიტომ უყვარს ნაყინი ყველას. არსებობს ბევრნაირი ნაყინი: რძიანი, ნაღების, ხილის და სხვა. მისი დამზადება სახლშიც შეიძლება. ეს სულაც არ არის რთული. არც  დიდი დროა  საჭირო, არც – ბევრი რამის ყიდვა. ამას შენ თვითონ ნახავ, თუ რეცეპტს გაეცნობი.

მარწყვის ნაყინის რეცეპტი

საჭირო მასალა:

ნაღები –   100 გრ;

კვერცხი – 5 ცალი;

შაქარი –   100 გრ;

მარწყვი – 100 გრ.

მომზადების წესი:

აიღე ორი ჯამი. გატეხე ხუთივე კვერცხი. გული ერთ ჯამში მოათავსე, ცილა – მეორეში. ეს ჯამი გვერდზე გადადე. ცილა აღარ არის საჭირო.

ჯერ კარგად  ათქვიფე  კვერცხის  გული და შაქარი. შემდეგ ცალკე ათქვიფე ნაღები. ეს ყველაფერი შეურიე ერთმანეთს. მერე დაუმატე მარწყვი. ბოლოს მიღებული მასა ჩადე სუფთა ჭიქაში. ჭიქა ორი საათით შედგი გასაყინად. აი, ნაყინიც მზადაა!

• როგორ ფიქრობ, შეძლებ ამ რეცეპტით ნაყინის დამზადებას?
• მარწყვის ნაცვლად რომელ ხილს გამოიყენებდი და რატომ?

სავარჯიშოები და აქტივობები:

ტექსტის გაგება

ყოველ შეკითხვას შეურჩიე თითო სწორი პასუხი.

ნაყინის რეცეპტში ჯერ:

ა) მითითებულია, როგორი ჭურჭელი გჭირდება.

ბ) ჩამოთვლილია მასალა, რომელიც უნდა გამოიყენო.

გ) ჩამოთვლილია მისი მომზადების წესები.

მას შემდეგ, რაც ერთ ჯამში მოათავსებ კვერცხის გულს:

ა) ათქვიფე იგი შაქართან ერთად.

ბ) ორი საათით შედგი გასაყინად.

გ) ათქვიფე ნაღებთან ერთად.

მარწყვი უნდა დაუმატო:

ა) კვერცხის გულის, შაქრისა და ნაღების ნარევს.

ბ) კვერცხის გულს შაქართან მისი ათქვეფის დროს.

გ) ნაყინს მას შემდეგ, რაც მაცივრიდან გამოიღებ.

ნაყინის მომზადების წესში მითითებულია:

ა) რა ზომის ჭურჭელი არის საჭირო.

ბ) რატომ არ სჭირდება ნაყინს ცილა.

გ) რისთვის არის საჭირო ორი ჯამი.

ლექსიკა

ხაზებით დააკავშირე სიტყვები და მათი მნიშვნელობები.

1. ნაღები კვერცხის გულის გარშემო არსებული გამჭვირვალე მასა.
2. ცილა რაიმეს გასაკეთებლად საჭირო მასალა და მომზადების წესი.
3. რეცეპტი ხილი ან ტკბილეული, რომელსაც სადილის შემდეგ მიირთმევენ.
4. დესერტი რძის ზედაპირზე მოდებული ცხიმი.

ხაზებით დააკავშირე საპირისპირო მნიშვნელობის სიტყვები (ანტონიმები).

ცხელი                        ცოტა

ბევრი                        რთული

მარტივი                    ცივი

რომელია ზედმეტი სიტყვა?

ა) კვერცხი.    ბ) ნაღები.      გ) შაქარი.      დ) ჯამი.

გრამატიკა

სწორად დაწერე ფრჩხილებში ჩასმული სიტყვები.

1. (მაცივარი) ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ კარი კარგად დახურე.
2. (შაქარი) ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ დამატება არ დაგავიწყდეს.

დაწერე ნიმუშის მიხედვით.

ნიმუში: გრილი – აგრილებს.

1. რთული – ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­. 2. ცხელი –   ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­.

დაწერე მოცემული სიტყვები მრავლობით რიცხვში.

ნიმუში: ჯამი – ჯამები.

1. დღე – ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­. 2. კვერცხი –  ­­­­­­­­­­­­­­­­­­.

დაწერე ნიმუშის მიხედვით.

ნიმუში: შენ ათქვიფე.         მე ავთქვიფე.

1. შენ შეურიე. მე ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ .
2. შენ დაუმატე. მე ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ .

წერა – ჩამოწერე ნაყინის მომზადების ყველა ნაბიჯი. გააფორმე ნაწერი ნახატებით.

რომელია შენი საყვარელი საჭმელი? დაწერე მისი რეცეპტი. გააფორმე შენი ნამუშევარი ნახატით.

————————————————————————–

————————————————————————–

————————————————————————–

 აღსანიშნავია, რომ ვებპორტალზე ,,კარგი სკოლა’’ უამრავი ტექსტია, რომელიც შეიცავს საინტერესო ინფორმაციას, ბავშვებისთვის გასაგებად არის დაწერილი და ამავდროულად მასწავლებელს ეხმარება მოსწავლეთა უნარების განვითარებაში, როგორიცაა ტექსტის შინაარსის გაგება-გააზრება, მთავარი აზრი და დეტალები, ფაქტები და მოსაზრებები, მოვლენების თანმიმდევრობა, შეჯამება (რეზიუმირება), მიზეზები და შედეგები, დაჯგუფება (კატეგორიები), პრობლემის გადაჭრა, შედარება (მსგავსება-განსხვავებები), ლექსიკა, გრამატიკა და წერა.

გამოყენებული რესურსი:

ვებპორტალი ,,კარგი სკოლა’’

https://kargiskola.ge/index.php

პერფორმანსული კომუნიკაცია

თუ ვერბალური კომუნიკაცია გადაცემისათვის იყენებს ვერბალურ არხს, ვიზუალური – ვიზუალურს, პერფორმანსი განკარგავს თავის გზავნილს სივრცეში.

პერფორმანსს რიჩარდ სეხნერი იგებს, როგორც ერთი ადამიანის ან ჯგუფის მოქმედებას მერე ადამიანის ან ჯგუფისადმი. ცენტრალურ მახასიათებლად აქ იქცევა მესამე პირი, მეთვალყურე, მაყურებელი, რომლის რაოდენობა კარდინალურად ცვლის მთელ პროცედურას. საზოგადოებაში ყოველთვის იყო განსაზღვრული უტრირებულ-პერფორმანსული როლები.

ასე ვეძახით, რადგან მათ შესასრულებლად საჭირო იყო გარკვეული „ქცევის გადახრა“. ესაა სულელის, მასხარას როლი. სულელი არ ისჯება თავისი მოქმედებისთვის, რადგან, როგორც თვლიდნენ, მისი საშუალებით შეიძლება ღმერთმა ისაუბროს.

თუ გავიხსენებთ სიას დიდი მასხარებისა, მივხვდებით, რომ კარგი მასხარის როლი არაა ადვილი, რაც მთავარია, ის არავითარ შემთხვევაში არაა დამამცირებელი, როგორც დღეს წარმოუდგენიათ. „ისტორიის მრავალი მაგალითია, როცა დიდი მონარქები სიამოვნებით უსმენდნენ (და ხშირ შემთხვევებში წარმატების მომტან) თავიანთი ერთგული და საუკეთესო მასხარების რჩევებს, ვიდრე თავიანთ ერთგულ და საუკეთესო მინისტრებს, რაც საბოლოოდ გვარწმუნებს, რომ ისტორიული ღირებულება მასხარისა, რომელიც რჩეულ სიტყვათა ლექსიკონშია შესული, მოითხოვს გადასინჯვას…“ (ნიკოლაი ევრეინოვი „თეატრი საკუთარი თავისთვის“). ალბათ ამ სიბრტყეზე უნდა მოვათავსოთ დისიდენტები ყოფილ საბჭოთა საზოგადოებაში, იმდენად რამდენადაც ისინი აშკარად ამოვარდნილი იყვნენ ქცევის მიღებული ნორმებიდან.

ამერიკელი მკვლევარი ქალი არტ ბორეკა პირდაპირ აკავშირებს პოლიტიკასა და დრამატურგიას, ხაზს უსვამს რა მას-მედიის მზარდ როლს ამ პროცესში. იგი ჩამოთვლის მთელ რიგ პოლიტიკურ მოვლენებს, რომლებიც პერფორმანსულ ხასიათს ატარებს.

მითოლოგიური კომუნიკაცია

მირჩე ელიადემ დაწერა სიტყვები, რომლებიც ეპიგრაფად სრულიად შეეფერება ამ თავს: „შესაძლოა დარწმუნებით ვივარაუდოთ, რომ მითის გაგება მიკუთვნებული იქნება მეოცე საუკუნის ყველაზე სასარგებლო აღმოჩენებს“.

თანამედროვე მითი ხშირად იღებს იმ ფორმებს, რომლებიც აღწერს სრულიად ყოველდღიურ მოვლენებს. მაგრამ ამასთან, აქტიურად ეყრდნობა არატიპურ სიტუაციებსაც, ჩანერგილებს თანამედროვეობაში. მითის შემადგენლობაში განიხილავენ „არაჩვეულებრივს“. საკუთარი გმირების ცხოვრებიდან ყველაზე ნათელი მოვლენების შერჩევისას, მას-მედია მიემართება მათი მითოლოგიზაციის გზით. თუ მოვლენები არაა თვალისმომჭრელი, ისინი არ წარმოადგენს საინტერესოს არც ჟურნალისტის, არც მკითხველისათვის. ასე რომ, კომუნიკაციის პროცესის შემდგენლები (მოვლენათა მახასიათებლების შერჩევა აუდიტორიის თვალსაწიერიდან) ძალიან აქტიურად ახდენს მითოლოგიური გარემოს ფორმირებას. მით უფრო ეს ეხება, მაგალითად, საპრეზიდენტო არჩევნებს, რომელიც მითოლოგიური აზროვნების აპოთეოზს წარმოადგენს.

მითი სრულიად თავისუფლად იჭრება ჩვენს სინამდვილეში, იღებს რა სხვადასხვა ფორმას. მითი კონკიაზე იდენტურია მითისა წაღების მწმენდავზე, რომელიც მილიონერი გახდა და ის ბევრ რამეში მსგავსად რეალიზდება. მითის სქემების ეს თავისუფალი განმეორებადობა სხვადასხვა ხალხებისა და დროისთვის მეტყველებს მის პრინციპულ უნივერსალურობაზე.

მითი წარმოადგენს ქცევის გარკვეულ გრამატიკას, ამიტომაც არ შეიძლება მხოლოდ ტექსტუალურ დონეზე მისი უბრალოდ დარღვევა, რაც საპასუხოდ შეიძლება წარმოჩინდეს, როგორც წესებიდან გამონაკლისი. „არის რა რეალური და წმინდათაწმინდა, მითი ხდება ტიპური, შესაბამისად, განმეორებადი, რადგან წარმოადგენს მოდელს და გარკვეულ დონეზე ყველა ადამიანური ქცევის გამართლებას“ (ელიადე „მითები, სიზმრები, მისტერიები“).  მაგრამ რომელი ობიექტები ხვდებიან ამ გრამატიკაში? თუ ყველა კონკია იპოვის თავის პრინცს, ვინღა გარეცხავს ჭურჭელს და მიიტანს კაფეში საჭმელს? თუ ყველა ფეხსაცმლის მწმენდავი გახდება მილიონერი, ვინღა გაწმენდს ფეხსაცმელს? მითი უცნაურად მუშაობს არარეალიზებულ სივრცეში. მისთვის შესაფერისია ისეთი სიტუაცია, როცა ადამიანი კბენს ძაღლს და არა პირიქით.

არსებობს გარკვეული სიმბოლური მახასიათებლები, რომლებსაც შეუძლია გადმოგვცეს საჭირო ინფორმაცია. ამბობენ მოგზაურობის აუცილებლობაზეც გმირის ტრანსფორმაციისათვის – მაგალითად, ოდისევსს, ჰამლეტს, წითელქუდას სჭირდებოდათ სახლიდან გამგზავრება, რომ ჰქონოდათ შესაძლებლობა აკრძალვის დარღვევისა. ნორმის სივრცე განსხვავდება ის სივრცისაგან, გმირს რომ სჭირდება. გმირს არაფერი ესაქმება ტროლეიბუსში, გარდა კონტროლიორისთვის ტალონის ჩვენებისა. გმირს სჭირდება სხვა სივრცე, რომელშიც ის თავის გმირულ თვისებებს გამოავლენს.

დღევანდელი მითოლოგია ზემოქმედებს ახალგაზრდობაზე თავისი მისაბაძი ნიმუშებით.

მ. ელიადე საუბრობს თანამედროვე წიგნის მითოლოგიურ ხასიათზე. ,,ყოველი პოპულარული რომანი უნდა აჩვენებდეს სიკეთისა და ბოროტების ბრძოლას, გმირსა და ანტიგმირს (დემონის თანამედროვე ხორცშესხმა) და იმეორებდეს ფოლკლორის ერთ-ერთ უნივერსალურ მოტივთაგანს – დევნილ ახალგაზრდა ქალს, გადარჩენილ სიყვარულს, უცნობ კეთილისმყოფელს. დეტექტიური რომანებიც კი სავსეა მითოლოგიური თემებით. აქ დავამატოთ ტიპური სქემები თანამედროვე პოლიტიკის ინტერპრეტაციებისა, სადაც ყოველი მხარის ინტერპრეტაცია მიჰყვება კეთილისა და ბოროტის ხაზებს.

მითი – ეს ყველასთვის ფსიქოლოგიურად ხელმისაწვდომი პასუხია საერთო მნიშვნელობის პრობლემებზე. ის გშველის და გიცავს.

თანამედროვე მსოფლიოში მასობრივმა კომუნიკაციამ და კულტურამ გაზარდა მითოლოგიის ახალი ასპექტები. რა არის უფრო დამახასიათებელი მითოლოგიური ტექსტებისთვის? მთავარს წარმოადგენს შემდეგი პარამეტრები:

ისინი შეუმოწმებელია (როგორც თქმულებები სასწაულებზე, წმინდანებზე და ა.შ.). პრინციპულად არ შეიძლება მათი უარყოფა, მხოლოდ ახალი მაგალითით დამტკიცება.

მათ ახასიათებს გარკვეული ცნობადობა – ეს ახალი ინფორმაცია არაა, არამედ თითქოს ჩვენთვის უკვე ცნობილი სქემის რეალიზაცია. ხშირად ამ მოდელში, ჩარჩოში, სტერეოტიპში ჩვენ სინამდვილის ჩართვას ვცდილობთ.

მხატვრული კომუნიკაცია

ცივილიზაცია ფლობს ორ ტიპს მანქანებისა, რომლებიც ბადებენ სიმბოლოებს. თავისი ფუნქციების მიხედვით ისინი დაახლოებულად შეიძლება ჩაითვალოს, რადგან ერთნიც და მეორენიც მიმართულია, შემოიტანოს საერთო სქემები ინფორმაციის გზით სინამდვილის ინტერპრეტაციისთვის. კულტურის ფარგლებში ასეთი სქემების შემოტანა უფრო ჰედონისტურ ხასიათს ატარებს, იმდენად რამდენადაც ის უფრო ემოციურად შეფერილია. ამასთან საინტერესოა, რომ (თუმცა ზუსტი ციფრები უცნობია) მხატვრული სამყაროების შექმნაში დღეს ჩართული აღმოჩნდა ბევრად მეტი ადამიანი, ვიდრე ობიექტური რეალობის აღწერაში.

აუცილებელია გვახსოვდეს ის, რომ მასმედია ბადებს სიმბოლურ რეალობას, რადგან მილიონი მოვლენიდან გაზეთის ფურცლებზე თუ ტელევიზიის ეკრანზე ხვდება მხოლოდ ზოგიერთი. მოვლენათა შერჩევის  პროცესი რეზულტატში მასობრივ შემეცნებაში შეტანილ მოვლენას ნიშანდობლივს ხდის. ამავდროულად, მასმედია ასევე ფლობს ნიშანდობლივ მეთოდს მოვლენათა დემონსტრაციისა.

გადავიდეთ უშუალოდ სიმბოლური რეალობის ქმნადობის ორი ვარიანტის  დამაახლოებელ თუ განსხვავებების ხაზგამსმელ  მახასიათებლებზე – მხატვრული კომუნიკაცია და მასმედია. მასმედია ქმნის ხანმოკლე სიცოცხლის ტექსტს, ლიტერატურა და კულტურა – ხანგრძლივს. ეს შეიძლება უკავშირდებოდეს მათი ფუნქციონირების შემდეგ თავისებურებებს: მასმედიის ტექსტები თითქოს ავიწროებს ერთმანეთს, ობიექტზე ხვალინდელი მონათხრობი ჩემთვის უფრო მნიშვნელოვანი იქნება, ვიდრე გუშინდელი მონათხრობი. ამავე დროს, მხატვრული კომუნიკაცია ბადებს ალტერნატიულ და არა ერთმანეთის შემავიწროებელ ტექსტებს. მის ველში თანაარსებობა შეუძლია სხვადასხვა სახის ტექსტს, როცა მასმედიის ველში ტექსტები ურთიერთგამანადგურებელია. ეს შეიძლება ირიბად უკავშირდებოდეს იმასაც, რომ მასმედიის ტექსტები, ცვლიან რა ერთმანეთს, ხშირად ჰყვებიან ერთსა და იმავე ობიექტებზე. მხატვრული ტექსტები კი გვატყობინებენ სხვადასხვა ობიექტზე, ამიტომაც მსგავსი კონკურენცია უსათუოდ უნდა გავიგოთ.

მაგალითად, დეტექტივი, რომელშიც დამნაშავე ბოლოს კანონით ისჯება, გარკვეული თვალსაზრისით, შესაბამისია საგაზეთო შენიშვნისა ძებნილი დამნაშავის დაკავების შესახებ. მაგრამ დეტექტივისთვის მისი ბოლო აქტი ზედმეტია, ჩვენ ვწინასწარმეტყველებთ ტექსტს, ჟანრის კანონებიდან გამომდინარე, როცა დამნაშავის დაჭერა კი არ არის დეტექტივის ცენტრალური შემადგენელი, არამედ თვითონ დაჭერის პროცესი.

ამგვარად, რეალობის ინტერპრეტაციის სქემები შეიძლება აქცენტირდეს თავის სხვადასხვა ნაწილზე. საგაზეთო შენიშვნა პირობითად ორიენტირებულია ფინალზე, თუ ფორმალურ ნაწილებზე ვისაუბრებთ, დეტექტივი – ასევე პირობითად – შუა ნაწილზე. ეს ორი ორიენტაცია მოედინება ჟანრობრივი კანონზომიერებებიდან. მასმედია ორიენტირებულია სივრცისა და დროის მოცემულ წერტილთან მიბმაზე. მაგალითად, გუშინდელი გაზეთი არავის აინტერესებს. მოცემულ მომენტთან ყველაზე ახლოსაა დამნაშავის დაჭერა: დანაშაულისა თუ ძებნის წერტილები უკვე შორსაა ინფორმაციის მიღების დროსთან. დეტექტივისთვის კი ეს წერტილი წარმოადგენს არანაკლებ საინტერესოს, რამდენადაც ნარატიულად ის დამამთავრებელია. მოვლენათა შუაში მყოფობას, პრაქტიკულად, არ აქვს საზღვრები, ჩვენ შეგვიძლია, ვზარდოთ ეპიზოდების ნებისმიერი რაოდენობა. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან ჩვენი ცივილიზაციური ნორმების ჩარჩოებში საგაზეთო შენიშვნა მიისწრაფვის თავისი მოცულობის შემცირებისკენ იმ დროს, როცა, მაგალითად, დეტექტივს აქვს განსხვავებული მოცულობის შემოსაზღვრულობა. ყოველ შემთხვევაში, მას აქვს გაცილებით მეტი სიდიდის უფლება.

მასმედიის კომუნიკაციებს ჩვენ მივიჩნევთ უფრო ობიექტურად ანუ ფსიქოლოგიურად ისინი ითვლება სინამდვილესთან უფრო შესაბამისად, ხოლო მხატვრული კომუნიკაცია საზოგადოების მიერ განიხილება, როგორც სუბიექტური. უფრო მეტიც, ყოველი, კომუნიკაციის ამ პოლუსებიდან, ესწრაფვის, მიაღწიოს მაქსიმუმს: ერთი მხრივ – ობიექტურობისა, მეორე მხრივ – სუბიექტურობის. ობიექტურობის სტანდარტის  მიღწევისას ჟურნალისტები შეიძლება სროლაში მოყვნენ, დაიღუპონ მოვლენების ეპიცენტრში, რაც ძნელი წარმოსადგენია მწერლის შემთხვევაში.

სიმბოლური სინამდვილის წარმოქმნის ამ მეთოდის განსაკუთრებულ ხასიათს აქტიურად და ძირძველი დროიდან გამოიყენებს ადამიანური ცივილიზაცია. სიმბოლური რეალობის წარმოქმნის ყველა ტიპი ამა თუ იმ ხარისხით ექვემდებარება ურთიერთგავლენას. მაგალითად, რომანი, როგორც ითვლება, ამოიზრდება რიტორიკაში სპეციალური აკადემიური სავარჯიშოებიდან. დღეს არსებობს რომანები, ჟურნალისტური ჟანრების მამოდელირებელი. ასე რომ, კომუნიკაციური სიბრტყე მთლიანობაში გამუდმებით იყენებს ზემოქმედების უფრო ეფექტურ საშუალებებს, რთავს რა მათ ახალ კონტექსტებში.

მხატვრული კომუნიკაცია ეყრდნობა სინამდვილეს, მაგრამ უფრო რთულ დონეზე. ის ახდენს სინამდვილის რეინტეგრაციას, ალბათ უფრო რომანტიკული მოდუსით და საკმაოდ ხშირად ზუსტად ის ხდება მასობრივი შემეცნების გზამკვლევი ისტორიაში.

(მეორე ნაწილი)

“ძლიერია ის, ვისაც სხვების მართვა შეუძლია,

მაგრამ უფრო ძლიერია ის, ვისაც შეუძლია თავი მართოს“,

ლაო ძი (ჩინელი ფილოსოფოსი, ძვ.წ. VI საუკუნე)

საბაზო ინფორმაცია ჩინური ენის და დამწერლობის შესახებ

ჩინური ასო-ნიშნები, ან ჩინურად ‘ჰან-ძე“ (汉字 ,hànzì), წარმოადგენენ სიტყვების და იდეების პიქტოგრაფიულ გამოსახულებებს, რომლბიც საუკუნეების განმავლობაში, მარტივი გრაფიკული გამოსახულებებით შეივსო და დაიტვირთა აბსტრაქტული იდეებით და სიმბოლოებით.

ჩინური იეროგლიფების ორი ჯგუფიდან, (1) ფონეტიკურ-იდეოლოგიური ნიშნები ყველაზე მეტია (80%-მდე). ამ ტიპის იეროგლიფში გამოიყოფა ორი ნაწილი: ერთი მიგვითითებს მოვლენის ან საგნის ტიპზე, რომელსაც გამოხატავს ეს იეროგლიფი (მას დასავლურ ლიტერატურაში ეძახიან დეტერმინანტს, გასაღებს), ხოლო მეორე ნაწილი- ფონეტიკურია და იგი იეროგლიფის წაკითხვაში გვეხმარება. ქვემოთ იხილეთ მაგალითები, თუ როგორ განსხვავდება ერთმანეთისგან იეროგლიფები, რომლებსაც მსგავსი ჟღერადობა აქვთ (მიაქციეთ ყურადღება ტრანსკრიფციას), მაგრამ სხვანასხვაგვარად იწერებიან:

里 “ლი” – შიგნით, -ში; 鲤 “ლი”– კობრი (თევზი);

理 „ლი“– მართვა.

(2)         იდეოგრაფიკული იეროგლიფები – მათი მნიშვნელობა ყალიბდება ორი გრაფემისგან და მათი „შთანხმება ავსებს იეროგლიფის შინაარს, მაგრამ არ აისახება მის წაკითხვაზე. მაგალითად ამ ორი გრაფემის შეერთევა 好 (ჟღერადობა: „ჰააო“) – აერთიანებს ორ „გასაღებს“«ქალი» და «ბავშვი», რაც უდრის ცნება „კარგს“;

ორი გრაფემის გაერთიანებით 休 (ჟღერადობა: „სიოუ“), რომლებიც ცალ-ცალკე „ადამიანს“ და „ხეს“ აღნიშნავენ,  მიიღება ზმნა „დასვენება“.

კიდევ ერთი მაგალითი: 功 (ჟღერადობა: „გონ-გ“); ორი „გასაღები“ გრაფემა „მუშაობა“ და „ძალა“, შესაბამისად, ქმნიან ახალ სუტვას, რომელიც „მიღწევას“ აღნიშნავს.

ზოგადად, გამოდის რომ ასეთი სიტყვები, გარკვეულწილად, მოკლე ისტორიებია, რომელიც გვიყვებინა რომ თუ „ადამიანი ხის ქვეშ“ არის, ის  – ისვენებს.  თუ ყურადღებას მივაპყრობთ ფონეტიკურ-იდეოგრაფიკული იეროგლიფის სტრუქტურას, შეიძლება დავასკვნათ, რომ მათი ერთი ნაწილი შინაარსს „გვიყვება“, მეორე კი – წარმოთქმაზეა პასუხისმგებელი; იდეოგრაფიკულ იეროგლიფებში, მათი ორივე ნაწილი შინაარს ემსახურება და არ ახდენს გავლენას წაკითხვაზე და ფონეტიკურ ჟღერადობაზე.

როგორ გავიგოთ ჩინური დამწერლობის “გასაღები” ნიშნების მნიშვნელობა?

იეროგლიფის ის ელემენტები, რომლებიც სიტყვის მნიშვნელობებს ან კატეგორიებს მიგვითითებენ, „გასაღებებს“.  მათ შეუძლიათ „გვიკარნახონ“ თუ რომელ სფეროს შეეხება ესა თუ ის იეროგლიფი. თუმცა გრაფემების შემადგენელი ხაზები, არაფრით არ მიუთითებენ სიტყვის მნიშვნელობას. მაგალითისთვის შეადარეთ „ვერტიკალი მარყუჟით“, რომელიც სხვადასხვა სიტყვებში და იეროგლიფში გამოუიყენება:

水 – «წყალი» (ასე იწერება „წყალი “– „შუეი “); 月 – «მთვარე» („იუე “);  小 – «პატარა» („სიაო “); 手 – „ხელი “(„შოუ “); 八 – «რვა» („ბა “); 人 – «ადამიანი» („ჟენ “). ყველაზე ხშირად გამოყენებადი იეროგლიფი-„გასაღებების“ ცხრილი 1716 წლიდან არის სისტემატიზირებული და 214 პოზიციას მიცავს.

ასევე არსებობენ „გასაღებები“, რომლeბიც თვითონ შეიძლება იყვნენ გამოყენებულნი როგორც ცალკე სიტყვა, ან შედიოდნენ ორ- ან სამწევრიან იეროგლიფში.

მაგალითად „გასაღები“-იეროგლიფი „ბალახი“ („ცაოო“), სხვა იეროგლიფებთან/გრაფემებთან ერთად, მიგვანიშნებს რომ საქმე გვაქვს მცენარეულ სამყაროსთან:

სიტყვა «ბალახი», ცალკე ასე იწერება: 艹 “ცაოო“. სხვა „გასაღებებთან“ კომბინაციაში, „ბალახი“ მიგვითითებს სხვა „მცენარეულ“ სიტყვებზე:

茶 – «ჩაი» („ჩა “); 花 – «ყვავილი» (“ჰუა “); 菜 – «ბოსტნეული» („ცაი);

მსგავსია მდგომარეობა, იეროგლიფ „წყალთან“ დაკავშირებითაც, რომელიც ორნაირად იწერება:  «წყალი» („შუეი“) – 氵და 水:

酒 – «ალკოჰოლი» („ძიაუ “); 湖 – «ტბა» („ჰუ “); 海 – «ზღვა» („ჰაი “); 河 – «მდინარე» („ხ “); 汗 – «ოფლი» (“ჰან “);

汁 – «წვენი» („ჯი “).

ნებისმიერი გეოგრაფიული სახელწოდება შეიცავს შინაარს, თუმცა, ისიც ხშირია რომ დროსთან ერთად, საუკუნეებისა და ათასწლეულების განმავლობაში  სახელწოდების შინაარსი, ენაში ცვლილების, ან სხვა მიზეზებით, ჩვენგან დაფარული და უცნობი ხდება. დღეს ძნელია ზუსტად განვმარტოთ ისეთი ძველი სახელწოდებების მნიშვნელობა და შინაარსი როგორებიცაა ვთქვათ „რიონი“, „თერგი“ თუ „ლიახვი“.

ზოგადად, ჰიდრონიმების (ანუ მდინარეთა, ტბების და სხვა წყლიანი ობიექტების) სახელების ცვლილება ძალიან ნელა ხდება და სწორედ მდინარეები ატარებენ ხშირად, წარსულში, ათასწლეულების წინ მათთვის ადამიანების მიერ დარქმეულ სახელებს. სწორედ სახელების სიძველე განაპირობებს იმას რომ ბევრი გეოგრაფიული ტოპონიმის შინაარსი ჩვენთვის დაფარულია. ტერიტორიაზე ადამიანთა ერთობა და საზოგადოებები იცვლებიან და ხშირად ამ ცვლილებებს ეწირება ძველი სახელები, რომლებიც ადრე იმ კონკრეტულ მცხოვრებთათვის შინაარსის მატარებელნი იყვნენ.

ძალიან საინტერესოა ჩინური ტოპონიმების (და ჰიდრონიმების) იეროგლიფური ფორმები. ფონეტიკური ანბანებისგან განსხვავებით, ჩინური იეროგლიფური ანბანი იწერს არა სიტყვის (სახელის) ჟღერადობას, რომელიც ექვემდებარება ფონეტიკურ ცვლილებებ,  არამედ მის მნიშვნელობას. ეს ბევრად უფრო კონსერვატიული ჩანაწერია და ხშირად მას გასაგები შინაარსი ახლავს. გარდა ამისა, ჩინელები, უძველესი დროიდან ცნობილნი იყვნეn იმითი რომ სკრუპულოზურად ინიშნავდენნ და იწერდნენ მიმდინარერ მოვლენებს წიგნებსა და არქივებში. უძველესი ჩინური ჩანაწერები, რომელბმაც დღევანდლამდე მოაღწიეს, სულ მცირე 3,500 წლის წინ არიან შექმნილნი (ე.წ. „სამისნოს ძვლების“ წარწერები კუს ბაკანზე და ბრინჯაოზე, შანგის დინასტია 1400-1200 წწ. ჩვენს წელთაღრიცხვამდე).

ადამიანისთვის, რომელმაც არ იცის ჩინური, ჩინეთის რესპუბლიკაში არსებული სახელების განსხვავება ძნელი იქნება. ხშირად შეუძლებელი გეჩვენება განასხვაო შიანი და შაიანი, შანსი და შაანსი, ჰაინანი და ჰენანი. ამ დროს, ყველა ეს სახელი ერთმანეთისგან განსხვავებულია და უმეტეს შემთხვევაში, ისინი დღესაც გასაგენ შინაარს ა მნიშვნელობას შეიცავენ – მათში დაფარულია ადგილის დამხასიათებელი ნიშნები, ადგილი შინაარსი და ხშირად ისინი ადგილის პოეტურ მნიშვნელობასაც კი ავლენენ.

და მაინც რას ნიშნავს გეოგრაფიული ჩინური სახელები? ვცადოთ განვიხილოთ ძირითადი და ყველასთვის მეტ-ნაკლებად ნაცნობი რამდენიმე სახელის წარმოშობა და შინაარსი.

ჩინურში, ძალიან ხშირად გვხვდება ტოპონიმები, რომლებშიც სამყაროს მხარეების დასახელებებია გამოყენებული.

მაგალითად, სიტყვა „ბეი“, ჩინურად (北) ჩრდილოეთს აღნიშნავს იგი ქალაქ პეკინის, იგივე „ბეიჯინის (პეკინის)“ სახელში გამოიყენება (北京) და ნიშნავს „ჩრდილოეთის დედაქალაქს“. სიტყვა „ბეიშანი“ (北山), „ჩრდილოეთის მთას“ აღნიშნავს.

სიტყვა „დუნ“ (东), „აღმოსავლეთს“ ნიშნავს და მისგან არის წარმოქმნილი გეოგრაფიული სახელები „შანდუნი“ (ჩინეთის ერთ-ერთი პროვინციის სახელი) – აღმოსავლეთის მთა“ (山东) – ამ პროვინციის სახელი უკავშირდება ჩინეთის ხუთი წმინდა მთიდან ერთ-ერთის, ყველაზე აღმოსავლეთით მდებარე მთის, ტაი-შანის, სახელს; „დუნხუანი“ (东皇) – „აღმოსავლეთის იმპერატორს“ ნიშნავს, სადაც აღმოსავლეთის აღმნიშვნელი „დუნ“ ნიშანია გამოყენებული.

სიტყვა „ნან“ (南) ჩინურად „სამხრეთია“ და მისგან უამრავი გეოგრაფიული სახელის წარმოქმნილი: „ნანჯინი (ნანკინი)“  (南京)  -„სამხრეთის დედაქალაქი“, „ნანჩანგი“ (南昌)- „სამხრეთის კეთილდღეობა“,  „ჰაინანი“  (海南) – „სამხრეთის ზღვა“.

სიტყვა „სი“ (西) ჩინურად „დასავლეთს“ ნიშნავს და ჩინურ გეოგრაფიულ სახელებში ისიც ხშირად გვხვდება: „სინინი“ (西宁) – „მშვიდობა დასავლეთით“; „გუანსი“ (广西) –„დიდი დაბლობის დასავლეთი [ნაწილი]“ , „სიანი“(西安) – „სიწყნარე დასავლეთით“;

სიტყვა „ჩჟონ“ (中) „ცენტრი/შუაგული“: „ჩჟონგუო“ -ჩინეთი ( 中国) – „შუა სამეფო“ – ჩინელები, უძველესი ფდროიდან თავიანთ სამშობლოს „შუამდებარე სამეფოს“ ეძახიან, რადგან უხსოვარი დროიდან თვლიან რომ მათი ქვეყანა სამყარო და მსოფლიოს ცენტრში მდებარეობს; „ჩჟონჰაი“ (中海) – „შუა ზღვა/ხმელთაშუა ზღვა“.

როგორც ხედავთ, ჩინური ტოპონიმების სწავლა შესა-ძლებელია; მათ თან ახლავთ შინაარსი, ჩამოყალიბებული ფორმა და მათი ერთობლივად გააზრება ნამდვილად აადვილებს ჩინური დამწერლობის დასწავლას მათი გეოგრაფიული, ბოტანიკური თუ სხვა მნიშვნელობების დახმარებით…

„ჩინურის სწავლას რა უნდა ბიჭო, მთელი ჩინეთი ჩინურად ლაპარაკობს“ – დარწმუნებით ამბობდა პატივცემული გურული ოლღა ბებია, ნოდარ დუმბაძის უკვდავ რომანში.

ზაფხული ერთი დიდი თავგადასავალია, იდეალური დრო, როდესცა ბავშვები თამაშ-თამაშით უამრავ რამეს შეიმეცნებენ და სწავლობენ. მათი საყვარელი საქმიანობის ცოდნის მიღების წყაროდ ქცევა გაცილებით მარტვია, ვიდრე სკოლითა და უამრავი წრით დატვირთულ დღეებში. ასეთია ნიღბების დამზადება, ერთი შეხედვით ამ ჩვეუელბრივ, გასართობ აქტივობას შეგვიძლია განსაკუთრებული შინაარსი შევძინოთ.

ვის არ უყვარს ნიღბების დამზადება! სხვადასხვა ცხოველის თუ საყვარელი გმირის გამოსახულებით. გარდა იმისა, რომ დამზადების პროცესი მეტად სახალისოა, ნიღბების მორგება იდუმალ, საიდუმლოებით მოცულ ადამიანად გვაქცევს, სულ ცოტა ხნით იმ როლს ვირგებთ, რომელსაც ჩვენ ვირჩევთ.

ნიღაბი ჩამოიფარა  კი გამონათქვამია, რომელსაც ამბობენ ადამიანზე, რაიმეს დამალვა და დაფარვა რომ გადაუწყვეტია.  ხოლო ნიღაბი ჩამოიხსნა – აღნიშნავს ეს ადამიანი ამ დამალულს რომ გამოაშკარავებს და გაამჟღავნებს. ნიღბით ხომ საკუთარ სახეს, პიროვნებას ვმალავთ  და იმად წარმოვაჩენთ თავს,  ვინც სინამდვილეში არ ვართ.

კარნავალი,  ღია ცის ქვეშ სახალხო ზეიმი, დღესასწაული წარმოუდგენელია ნიღბებისა და კოსტიუმების გარეშე.

ნიღბებს ჩვენამდე ძალიან, ძალიან შორეული წარსულიდან მოუღწევიათ. ადრე სჯეროდათ, რომ თუ კი ნიღბებს გაიკეთებდნენ თავადაც იქცეოდნენ იმ ცხოველად თუ მითიურ არსებად, ან მათ ძალას, უნარებს მიიღებდნენ, რომლის გამოსახულების ნიღბებსაც იფარებდნენ სახეზე. საქართველოშიც საუკუნეების წინ დაუწყიათ ნიღბების გამოყენება, იყენებდნენ სახალხო დღესასწაულებზე, რიტუალების დროს. ამზადებდნენ ქეჩისგან, ხის ქერქისგან, ნამჯისგან,  ტყავისგან, გოგრისგან, ქსოვილისგან.

შეგვიძლია დავამზადოთ ნიღბები, ბავშვებს თავადა ავარჩევინოთ სასურველი პერსონაჟი, სასურველი ქვეყნიდან და კულტურიდან, კარგი იქნება თუ ამ ნიღბების შინაარს ჯერ გაიაზრებენ, მოძებნიან მათ ისტორიას, წაიკითხავენ და შემდეგ მოირგებენ. საბოლოოდ სამეზობლოში ერთი დიდი კარბავლის მოწყობაც შეგიძლიათ, უამრავი ფერადი ნიღბითა და აქსესუარებით.

მარტივი ნიღბის დამზადება ბავშვებს თავად  შეუძლიათ, ამისთვის კი მუყაო, საღებავები, წებო, ძაფი და მაკრატელი დასჭირდებათ. მუყაოზე სასურველი ზომის და ფორმის ნიღბის კონტურის დახატვის შემდეგ სასურველია გააფორმონ,  გააფერადონ,  დააწებონ სხვადასხვა მასალისგან დამზადებული ფორმები და მძივები, გამოჭრან და ძაფით შესაკრავი ზონრები დაუმაგრონ. ნიღაბიც მზადაა, გაიკეთე და ცოტა ხნით გახდი ის, ვინც გინდა რომ იყო.

გაგიზიარებთ რამდენიმე აქტივობას, რომლებიც ნიღბების კარნავლის მოსამზადებლად დაგეხმარებათ:

როგორ ნიღაბს ისურვებდი? შექმენი ესკიზი!

მე გაგიზიარებთ რამდენიმე იდეას:

ესეც ნიღბების ესკიზები:

შეგვიძლია თამაშ-თამაშით პატარა დავალებებიც შევაპაოთ, მაგალითად ასეთ:

• გამონათქვამების: ნიღაბი ჩამოიფარა, ნიღაბი ჩამოიხსნა – გამოყენებით შეადგინე წინადადებები, სადაც გამონათქვამებს გამოიყენებ გადატანით მნიშვნელობით.
• ალბათ შენ ცხოვრებაში იქნებოდა ისეთი მომენტი, როდესაც ნიღაბის მორგება მოგიწია. ეს შესაძლოა სასკოლო ღონისძიება, დღესასწაული, შენი ან  შენი მეგობრის დაბადების დღე ყოფილიყო. გაიხსენე და გადმოეცი მოგონება. აღწერე როგორი ნიღაბი გეკეთა, რას გრძნობდი, როგორ შეარჩიე და რა შთაბეჭდილება მოახდინე სხვებზე.
• ვენეციაში, იტალიის ქალაქში, ძალიან ძველად, კატები ძალიან ცოტა ყოლიათ, ამიტომ მათ დიდ პატივს სცემდნენ და ნიღბებს უძღვნიდნენ. ამაზე უამრავი ლეგენდაც არსებობს. მოიფიქრე ამბავი, შექმენი ლეგენდის შენი ვარიანტი, თუ როგორ დაიწყეს ვენეციის მცხოვრებლებმა კატის ნიღბების დამზადება. მოიფიქრე პერსონაჟები, დაარქვი სახელები. მოთხრობას სათაურიც დასჭირდება და ილუსტრაციაც.
• ნიღბების კარნავალი კარგად დაგეგმე, შეგიძლია შეარჩიო მუსიკა – გირჩევდი კამილ სენ სანსი ნაწყვეტს სიუიტიდან ,,ცხოველთა კარნავალი”: https://www.youtube.com/watch?v=AnSiYCpzap4 ასევე სიტყვები, ცეკვა – რომელითაც წარმოდგენას გაალამაზებ. კარნავლის ადგილი მოაწყვე: ძველი ფარდებით, ხალიჩებით, ნათურებით, სანთლებით. შეგიძლია ასეთი დეკორაციები გამოიყენო (იხ. ფოტოები ქვემოთ).
• კარნავლაზე აუცილებლად გადაიღე ფოტოები და შექმენი შენი სამახსოვრო ალბომი, სადაც ასევე ჩააწებებ კარნავლიდან მორჩენილ ნიღბებისა და დეკორაციები ნაწილებს, ჩაწერ მოგონებებს წარმოდგენის შესახებ. აუცილებლად ჩააწებე შენი ნამუშევრები, რომლებიც კარნავლის მომზადების დროს მოამზადე. ეს ალბომი შეგიძლია შემდეგ სკოლაშიც წაიღო და ზაფხულის უმაგრესი შთაბეჭდილება მთელს კლასს გაუზიარო, დარწმუნებული იყავი, შენი ალბომით კლასში კარნავლის სურნელსა და განწყობას დაატრიალებ!

ინა იმედაშვილი