რა არის Midjourney AI?

Midjourney არის გენერაციული ხელოვნური ინტელექტის პროგრამა, რომელსაც შეუძლია მარტივი ტექსტის აღწერილობიდან განსაცვიფრებელი და მიმზიდველი სურათების შექმნა. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, Midjourney-ის სურათები ფოტოგრაფიის ექსპერტებმაც კი ვერ ამოიცნეს.

Midjourney ეყრდნობა მანქანათმცოდნეობის ორ შედარებით ახალ ტექნოლოგიას, კერძოდ, დიდ ენობრივ მოდელებს და დიფუზიურ მოდელებს. დიდი ენის მოდელი პირველ რიგში ეხმარება Midjourney-ს გაიგოს ჩვენ მიერ შეყვანილი სიტყვების მნიშვნელობა. შემდეგ ის გარდაიქმნება ვექტორად, რომელიც შეგვიძლია, წარმოვიდგინოთ, როგორც ჩვენი მოთხოვნის რიცხვითი ვერსია.

Midjourney-ით შეგვიძლია, უფასოდ შევქმნათ მაღალი ხარისხის სურათები მარტივი ტექსტური მოთხოვნიდან. შევიყვანთ სურათის ტექსტურ აღწერას და რამდენიმე წამში მივიღებთ შედეგს. არ არის საჭირო სპეციალური აპარატურა ან პროგრამული უზრუნველყოფა Midjourney-ის გამოსაყენებლად, რადგან ის მუშაობს პირდაპირ კომპიუტერის ან ტელეფონის ბრაუზერში.

როგორ გამოვიყენოთ Midjourney?

1. დასაწყებად გავხსნათ აპის გვერდი ჩვენს მოწყობილობაზე. AI-ბოტი მუშაობს ონლაინ და არ საჭიროებს ჩვენგან რაიმე პროგრამის ჩამოტვირთვას.
2. შემდეგ მივუთითოთ იმ სურათის დეტალური ტექსტური აღწერა, რომლის შექმნაც გვსურს.
3. როგორც კი ჩატში გავგზავნით შეტყობინებას, მაშინვე დაიწყება ჩვენი აღწერილობის მიხედვით სურათის გენერაცია. ამას ჩვეულებრივ რამდენიმე წამი სჭირდება.
4. როგორც კი სურათი მზად იქნება, შეგვიძლია, მარტივად გადმოვწეროთ ან შეცვალოთ აღწერა და მივიღოთ ახალი ვერსია.

ზუსტი სურათის მისაღებად აუცილებელია, შევიყვანოთ სურათის ძალიან დეტალური აღწერა, ასევე – სტილის აღწერა, რომელშიც ის უნდა იყოს.

Midjourney.online-ის მიერ შექმნილი ყველა სურათი არის ლიცენზირებული, შეგვიძლია გამოვიყენოთ ისინი, როგორც პირადი, ასევე კომერციული მიზნებისთვის.

Midjourney-თან ნებისმიერი ურთიერთქმედება დაშიფრული და ანონიმურია. ყველა მონაცემი უსაფრთხოდ ინახება ინდუსტრიის სტანდარტების შესაბამისად.

ყველა ჩვენი AI მიმოწერა ინახება მხოლოდ ჩვენი ბრაუზერის ლოკალურ საცავში და ნებისმიერ დროს შეგვიძლია მათი წაშლა.

შესაძლებელია დღეში 15-მდე სურათის გენერირება უფასოდ და ეს ლიმიტი აღდგება ყოველ 24 საათში.

პლატფორმაზე მოცემულია Midjourney-ის მიერ შექმნილი სურათების ნიმუშები.

მოთხოვნა: ასტრონავტი მარსზე მზის ჩასვლისას, კინემატოგრაფიული, დრამატული, 4k, ლამაზი სტუდიის რბილი განათება, ელეგანტური, ჰიპერრეალისტური, სუპერ დეტალური, არარეალური ძრავა.

მოთხოვნა: პატარა გოგონა ღია ყავისფერი მოკლე ტალღოვანი ხვეული თმით და ცისფერი თვალებით, რომელიც სივრცეში მცურავს, გაოცებული უყურებს კვაზარს, წმინდა, დეტალურ სახეს.

გამოყენებული რესურსი:

https://midjourney.online/#what

რა არის ხელოვნური განაყოფიერება?

ვის უნდა ჰქონდეს უფლება ბავშვის გენეტიკურ მასალაზე?

როგორ ფიქრობ, რამდენად ეთიკურია ბავშვის გაჩენა სხვა ადამიანის გადარჩენის მიზნით?

უშვილობის მკურნალობის ერთ-ერთი მეთოდი ხელოვნური განაყოფიერებაა. დღეს მრავალი ბავშვი არსებობს, ვინც ამ მეთოდით ჩაისახა. ჩვეულებრივ ცხოვრობენ და უშვილო წყვილებისთვის ბედნიერების მომტანნი არიან. თუმცა, აქვთ თუ არა მშობლებს უფლება, შვილი მხოლოდ იმიტომ გააჩინონ, თუნდაც ხელოვნური განაყოფიერების გზით, რომ მან სხვა, დაავადებული შვილი გადაურჩინოს?

ბიოლოგია საოცარი საგანია, თუ სამოქალაქო განათლებასთან შევაერთებთ, ხომ კიდევ უფრო საქმიანი და საინტერესო გაკვეთილი გამოგვივა. ხელოვნური განაყოფიერების მეთოდის გამოყენებას ბევრი ადამიანი, ზოგიერთი რელიგია საერთოდ ეწინააღმდეგება. ბოლო პერიოდში ბიოეთიკაც ძლიერდება. მოსწავლეებსაც შეუძლიათ ამ საკითხებზე მსჯელობა. მით უფრო, რომ საკითხი მეცხრე კლასში ბიოლოგიის კურსში ისწავლება. ამიტომ გთავაზობთ დილემას, ,,ჩემი დის მცველი“.

,,ჩემი დის მცველი“ (,,My Sister’s Keeper”) ამერიკელმა ნოველისტმა ჯოდი პიკულტიმ 2004 წელს გამოაქვეყნა. ეს მისი მეთერთმეტე ნოველაა. ნაწარმოები დაფუძნებულია ნამდვილ ამბავზე, ანისა და მარისა აიალებზე. ნოველის მიხედვით 2009 წელს გადაიღეს იმავე სახელწოდების ფილმი, სადაც მთავარ როლს კამერონ დიასი თამაშობს. სრული ფილმი განთავსებულია Netflix-ზე. ქართული თარგმანი არ არსებობს, ამიტომ გთავაზობთ მოკლე შინაარსს, რომელიც შეიძლება ასევე შესთავაზოთ მოსწავლეებს.

ნოველის მთავარი გმირი ანა ფიცჯერალდია, მან 13 წლის ასაკში სასამართლოში უჩივლა მშობლებს, რათა მოეპოვებინა უფლება საკუთარ სხეულსა და ორგანოებზე. მის მშობლებს ლეიკემიით დაავადებული ქეითისთვის ანას თირკმლის გადანერგვა სურდათ. თხრობა წარმოსახვით ქალაქ ზედა დარბიში, კუნძულ როდიზე 2004 წელს მიმდინარეობს. ანა ფიცჯერალდის უფროსი და ქეითი იტანჯება მწვავე ლეიკემიით, მას სისხლისა და ძვლის ტვინის კიბო აქვს. ანა ქეითის სიცოცხლის გადამრჩენად დაიბადება, მხოლოდ იმისთვის, რომ მისი ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედები გადაუნერგონ ქეითს. მკურნალობა წარმატებით სრულდება. შემდეგ ეტაპზე ქეითს თირკმლის უკმარისობა განუვითარდება. ანა 13 წლამდე მზადაა დისთვის ყველაფერი გაიღოს, თუმცა გაიგებს რა, რომ ახლა თირკმლის გადანერგვა ხდება საჭირო და ოპერაცია საკმაოდ დიდ რისკს შეიცავს, გადაწყვეტს უჩივლოს მშობლებს. ამიტომ მიმართავს ადვოკატს საკუთარ სხეულზე უფლების მოსაპოვებლად. თავიდან გოგოების დედა, სარა ფიქრობს, რომ ანას მხოლოდ ყურადღების მიქცევა სურს, თუმცა გოგონა არ აპირებს საჩივრის გამოტანას და საქმე მოსამართლემდე მიდის. სარა შვილების გაჩენამდე სამოქალაქო ადვოკატად მუშაობდა, ამიტომ გადაწყვეტს თავად წარადგინოს საკუთარი პოზიცია. მოსამართლე დე სალვომ ერთი წლის წინ 12 წლის შვილი ნასვამი მძღოლის გამო დაკარგა. სასამართლოზე ანასა და სარას ერთად ყოფნა არ შეიძლება. ამიტომ მოსამართლე ქირაობს ჯულია რომანოს, რომელიც არასრულწლოვანის წარმომადგენელი იქნება. ჯულია და ადვოკატი კემპბელი ჰაი სქულში შეყვარებულები იყვნენ, თუმცა კემპბელმა მიატოვა. ჯულიამ მიზეზი არ იცის. სინამდვილეში კი ადვოკატი ავარიის დროს იღებს ტვინის შერყევას და შემდეგ ეპილეფსია უვითარდება. მიიჩნია, რომ გოგონა უფრო მეტს იმსახურებდა და დაშორდა მას.

ქეითს ერთი ძმაც ჰყავს, ჯესი, რომელიც უმეტეს დროს უყურადღებოდაა მიტოვებული, დის ავადმყოფობის გამო თითქმის არავინ პატრონობს. უმეტესად მიტოვებულ შენობაში არალეგალური ნივთიერებების გამოყენებით ასაფეთქებლების დამზადებაშია ჩართული. ის არასრულწლოვან დამნაშავედ მიიჩნევს თავს, მამაც უპირისპირდება მას არასწორი საქციელის გამო.

სასამართლოზე ირკვევა, რომ ანა დის სურვილით მოქმედებს. ქეითი დაიღალა ცხოვრებით, ის მზადაა სიკვდილისთვის და არ სურს და აიძულოს, აჩუქოს თირკმელი. ანა ჩვენების მისაცემად დგას, კემპბელს ეპილეფსიური კრუნჩხვა აქვს და სწორედ ამ დროს აღმოაჩენს ჯულია მათი დაშორების მიზეზს, ქალს იმედი ეძლევა . . .

მოსამართლე გადაწყვეტილებას ანას სასარგებლოდ იღებს. მეურვეობა კემპბელს ენიჭება. გოგონას საუბარში იკვეთება, რომ მას გადაწყვეტილი აქვს და გადაარჩინოს. სასამართლოდან მიმავლები სატვირთოს ეჯახებიან. მეხანძრე-მაშველი ანას დამტვრეულ სხეულს ამოიტანს, ეს მეხანძრე მაშველი ბრაიანია, გოგონას მამა. საავადმყოფოში ექიმები ტვინის სიკვდილს ადასტურებენ, სწრაფი მოქმედებაა საჭირო. დაშავებული კემპბელი ადასტურებს, რომ ექიმებს უფლება აქვთ, გადაუნერგონ ქეითს თირკმელი.

სარა და ბრაიანი რვა წელს შვილის აპარატებზე შეერთებულ სხეულთან ატარებენ. ამ დროში ქეითი ბალეტის მასწავლებელი გახდა, ჯესი კი პოლიციის ოფიცერი. ამბავი ქეითის მონოლოგით სრულდება, ის საკუთარ თავს დამნაშავედ გრძნობს, მის სხეულში ანა ცოცხლობს.

მასწავლებლის როლი მოსწავლეებისთვის თავისუფლების მიცემაა, ფიქრის თავისუფლებისა, სადაც ისინი წარმოადგენენ არგუმენტებსა და კონტრარგუმენტებს. ამ ცხრილში კი მოკლე არგუმენტებია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. http://tfssbio.pbworks.com/w/file/fetch/54980708/Biology_for_the_IB_Diploma.pdf
2. https://moviesanywhere.com/movie/my-sisters-keeper

მონდომებით ვადევნებ თვალს ჟურნალ „მასწავლებლის“ ავტორის, ცნობილი ფილოლოგის – პროფესორ ცირა ბარბაქაძის წერილებს ხელოვნური ინტელექტის (AI) შესახებ. მეცნიერი, მისთვის დამახასიათებელი სილაღითა და პროფესიონალიზმით, აღწერს ხელოვნური ინტელექტის განუზომელ შესაძლებლობებს, საუბრობს ამ შესაძლებლობების განათლებისა და მეცნიერების სისტემაში შედეგიანად გამოყენების თაობაზე. მოხიბლული ვარ პროფესორის აღმოჩენებით, მასწავლებლებსა და ავტორს შორის მიმდინარე დისკუსიებით. მიხარია, რომ ბევრ პროფესიონალს შრომა შეუმსუბუქდება და დრო გამოუთავისუფლდება შემოქმედებითი საქმეების ბოლომდე მისაყვანად. თუმცა, ქ-ნი ცირაც აღნიშნავს და ჩვენც ყველამ შესანიშნავად ვიცით, რომ დიდ ტექნოლოგიურ ნახტომებს მნიშვნელოვანი საფრთხეებიც ახლავს თან.

არავინ აპირებს ლუდისტური მოძრაობის ჩამოყალიბებას, ტექნოლოგიების განადგურებას. გასაგებია, რომ ჩვენს მომავალზე უზარმაზარი გავლენა ექნება ხელოვნურ ინტელექტს. უბრალოდ, აუცილებელია, მასთან დაკავშირებულ სირთულეებზე არ დავხუჭოთ თვალი და ოდნავ უფრო ცივი გონებით მივუდგეთ დიგიტალურ რევოლუციას, რომელიც ლამის ყოველწამიერად იკრებს ძალას.

შევეცდები, თქვენი ყურადღება ჩემს დარგსა და ხელოვნურ ინტელექტს შორის ურთიერთმიმართების საკითხს მივაპყრო.

ვუპასუხოთ შეკითხვას: რა სიკეთე მოუტანა ახალმა გამოგონებამ დემოკრატიას?

დასავლური სამყაროს უამრავი პოლიტიკური ძალა რესურსების სიმცირეს განიცდის. მოკრძალებულ პარტიებს, სამოქალაქო ჯგუფებსა თუ მოძრაობებს არ აქვთ შესაძლებლობა, მდიდარი სუბიექტების მსგავსი კამპანიები აწარმოონ. ხან კარგი ვიზუალური მასალის შესაქმნელად არ ჰყოფნით ფული, ხან კადრები არ ჰყავთ მონაცემთა ანალიზისთვის. დღეს, ამგვარ გაერთიანებებს, სულ რაღაც 18-20 დოლარად შეუძლიათ ხელოვნური ინტელექტის რომელიმე პროგრამის შეძენა. ერთი ბრძანების გაცემაა საკმარისი და პროგრამა არც თუ ისე უხარისხო პოსტერებს, აუდიოჩანაწერებს, ვიდეორგოლებს დაამზადებს, პოლიტიკური ბრძოლის ორგანიზატორებს რამდენიმე წუთში შეუძლიათ, ხელში ჩაიგდონ თავიანთი მოქმედების მთავარი იარაღი – სააგიტაციო რესურსები. იმავე პროგრამისთვის მიცემული ბრძანებით, ასევე შესაძლებელია უამრავი მონაცემის დამუშავება ქალაქის მოსახლეობის, უბნის გეოგრაფიის, სამიზნე ჯგუფის სტატისტიკური მახასიათებლების შესახებ. ერთი სიტყვით, ხელოვნური ინტელექტი ხელს უწყობს სუსტთა ძლიერი ინსტრუმენტებით აღჭურვას და ამგვარად თანასწორობის წისქვილზე ასხამს წყალს.

თუმცა, ჩვენ ხომ ვიცით, რომ აუდიო-ვიდეო მასალების სინთეზი ბოროტმოქმედებსაც აძლევს ხელს. აშშ-ის 2024 წლის საარჩევნო კამპანია დახუნძლული იყო ხელოვნური ინტელექტის მიერ შექმნილი ყალბი ცნობებით. დავაზუსტოთ! ჩვენ არ ვსაუბრობთ პროპაგანდისტული მიზნით დამზადებულ შარჟებზე, ე.წ. „მემებზე“ და სხვა მსგავს საშუალებებზე. დემოკრატიას საფრთხეს უქმნის ხელოვნური ინტელექტის საშუალებით შექმნილი Deepfake. მაგალითად, წლის დასაწყისში ნიუ-ჰემფშირის შტატის ზოგიერთ საგრაფოში მცხოვრებთა ტელეფონებზე უცნაური ზარის ხმა გაისმა. ახალი ინგლისის მოქალაქეებს პრეზიდენტმა ბაიდენმა დაურეკა და სთხოვა, არ მიეღოთ მონაწილეობა შტატის წინასწარ კენჭისყრაში. ადგილობრივთა მნიშვნელოვანმა ნაწილმა ე.წ. რობოქოლი დემოკრატთა წინასაარჩევნო სტრატეგიის ნაწილად მიიჩნია და პრეზიდენტის თხოვნას დაემორჩილა. მოგვიანებით გაირკვა, რომ დემოკრატებს ასეთი სააგიტაციო მასალა არ დაუმზადებიათ. ბაიდენის ყალბი ზარით მოქალაქეთა თავისუფალ ნებაზე ზემოქმედება სცადეს.

AI-ის იარაღებს მონდომებით იყენებს აშშ-ის არჩეული პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი. მისი ყველაზე თვალსაჩინო მანიპულაცია ტეილორ სვიფტს უკავშირდება. რესპუბლიკელმა თავის გვერდზე არაერთი ყალბი ფოტო გაავრცელა, სადაც პოპ მომღერალს ტრამპის მხარდამჭერი მაისური აცვია, კონსერვატიულ დროშას აფრიალებს, ახურავს კეპი წარწერით Make America Great Again. არადა, მოზარდი თაობის კერპი კამალა ჰარისის ღია გულშემატკივარი გახლდათ.

გერმანიაში ხელოვნური ინტელექტით დამზადებულ სააგიტაციო მასალას ჩვენთვის ნაცნობი ფორმა აქვს. ალბათ, ზოგიერთ თქვენგანს მაინც ახსოვს 2010 წელს საქართველოს ერთ-ერთი ტელევიზიით გასული გადაცემა „იმიტირებული ქრონიკა“. საგანგებოდ დამონტაჟებული, გამოგონილ ამბებზე დაფუძნებული საინფორმაციო გამოშვება მოსახლეობას რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიის, ხელისუფლების დამხობის, სატრანსპორტო კომუნიკაციების დაბომბვისა და პრეზიდენტის ლიკვიდაციის შესახებ მოუთხრობდა. მაშინ ამ გადაცემის მომზადებას მთელი თვე დასჭირდა, ცალკე დაიწერა სცენარი, ცალკე გამოიყო ჯგუფი, რომელმაც კადრები შეარჩია არქივიდან, ხმების მონტაჟმაც უამრავი დრო წაიღო. დღეს, რომელიმე გერმანელ ულტრამემარჯვენეს შეუძლია, AI-ის პროგრამაში ჩაწეროს: „ვიდეო უნდა აღწერდეს არალეგალურ მიგრანტთა ძალადობრივ ჯანყს რომელიმე ტიპურ, საქსონიურ პატარა ქალაქში“, ველში ატვირთოს რამდენიმე ფოტო, რამდენიმე პოლიტიკოსის აუდიო-ვიდეო ჩანაწერი და სულ რამდენიმე წუთში „იმიტირებული ქრონიკის“ აღმოსავლეთ გერმანული ვარიანტიც მზად არის. სულ რამდენიმე თვის წინ ასეთი ვიდეოებით დაიბომბა ევროპის უმდიდრესი ქვეყნის სოციალური ქსელები, ტელევიზორს აღარც იქ უყურებენ.

წარმოიდგინეთ, რა მოგველის, როცა AI განვითარების უფრო მაღალ საფეხურზე გადაინაცვლებს.

ერთი სიტყვით, მომავალში რეალობასა და სინთეზურ სიმულაციას შორის ზღვარი რომ არ წაიშალოს, მოსწავლეთა შორის სასწრაფოდ უნდა დავიწყოთ ხელოვნური ინტელექტის შესახებ ცოდნის გავრცელება. ყველამ უნდა იცოდეს ხელოვნური ინტელექტით შექმნილი სიყალბის ნამდვილი ცნობებისგან განსხვავება, თორემ დემოკრატიას ტექნოლოგიური საფრთხეც ემუქრება.

ჩემს მეგობარს ტატუ აქვს. იდაყვის გარეთა მხარეს აფრებიანი გემი ახატია. როგორც მახსოვს, რამდენიმე წლის წინ დაიხატა, თავისუფლების სიმბოლო მინდაო. არადა, თინეიჯერობის ასაკს  გამცდარი იყო. მისი არც ახლა მესმის და ნააზრევს მაშინაც ვერ ჩავწვდი, მაგრამ კაცია და გუნება. ბოლოს და ბოლოს ამ გემთან ერთად მთელი ცხოვრება თავად უნდა გაატაროს.

დერმატოლოგიის მიხედვით ტატუს რამდენიმე კატეგორია არსებობს.

• ტრავმული ტატუ – როდესაც რაღაც შემთხვევის ან ტრავმის შედეგად საღებავი კანის ეპიდერმისის ღრმა ფენებში აღწევს და სამუდამოდ რჩება. ასეთი რამ, მაგ. მაღაროელებს ემართებათ, ნახშირის მტვერი კანში შეიზილება და, ფაქტობრივად, სამუდამოდ რჩება იქ.
• სამოყვარულო ტატუ – ეს დაახლოებით ის სახეობაა, რაშის დახატვას, რომ გპირდებიან და პატარა ცხენუკას მიგახატავენ.
• სამედიცინო ტატუ – შრამის დასაფარად იყენებენ, ან სამედიცინო ინფორმაციის დასაფიქსირებლად. მაგ. სისხლის ჯგუფი, ან ინფორმაცია, რომ ადამიანს დიაბეტი აქვს. ასეთი ამბები პასპორტში იწერება, ზოგან ე.წ. სამაჯურებს ატარებენ, თუმცა ადრე ტატუთი აფიქსირებდნენ, რადგან უფრო სანდოდ ეჩვენებოდათ.
• კოსმეტიკური ტატუ, იგივე პერმანენტული მაკიაჟი.
• დაბოლოს, პროფესიული, მხატვრული ტატუ.

ეს ბოლო სახეობა ყველანაირ სურათს მოიცავს და სულ მიკვირს იმ ადამიანების, ვინც სხეულზე, ასე არაფრის გამო რაღაცას იხატავს. ნუთუ რამდენიმე წლის შემდეგ არ მოგბეზრდებათ ერთი და იგივე გამოსახულების ყურება? ერთ ჟურნალში  ნამდვილად მომხდარი სასაცილო ამბები წავიკითხე: ვიღაც დანიის მოქალაქეს ხელზე შტრიხ-კოდი დაუხატავს. შემდეგ სუპერმარკეტში წასულა რაღაც საყიდლებზე და იქ აპარატს უცნია… დიახ, გადასახდელმა აპარატმა  მწვანე მუხუდოს ქილად ამოიცნო.

თუმცა, საბედნიეროდ მუდმივი აღარაფერია. მათ შორის, ტატუც ლაზერის რამდენიმე სეანსით შეიძლება წაიშალოს.

ზოგადად, ტატუს ტრადიცია უძველესი დროიდან მოდის. თუმცა, ცივილიზაციამ მხოლოდ ახლა დაიწყო მისი ლოიალურად მიღება.

1996 წელს ალპებში ბრინჯაოს ხანის მუმია იპოვეს, სახელად „ეტსი“. მის ტანზე 61 ტატუ იქნა აღმოჩენილი. მასალა მური იყო.

დაახლოებით იმავე დროს, როცა „ეტსი“ თოვლიან ალპებში დასეირნობდა, ძველ ეგვიპტეში ტატუ ქალებს შორის იყო გავრცელებული. ასეთი დასურათებული ეგვიპტელი ქალი ვინმე „ამუნეტი“ ყოფილა, ფარაონის ოჯახთან ძალიან დაახლოებული პირი. ტატუ მუცლის გარშემო აღმოაჩნდა და ფიქრობენ, რომ უფრო რელიგიურ დატვირთვას ატარებდა, ვიდრე დეკორატიულს.

იულიუს ცეზარი ტატუირებულ „პიქტებს“ აღწერდა, რომლებსაც ბრიტანეთის კუნძულებზე ებრძოდა. ისინი ლურჯი ყვავილებისგან მიღებული ლურჯი საღებავით იყვნენ შეღებილნი (სავარაუდოდ, ინდიგოთი). თავად ძველი რომაელები, ისევე, როგორც ძველი ბერძნები, ტატუს ბარბაროსობად მიიჩნევდნენ. ძირითადად ტატუს მონების, ჯარისკაცების და პატიმრების დასანომრად იყენებდნენ. ქრისტიანულ სამყაროში ტატუ თავიდანვე მკაცრად იყო აკრძალული. თუმცა, მაგ. შუა საუკუნეების ბოსნია ჰერცოგოვინაში მცხოვრები კათოლიკეები ხელებსა და შუბლზე ჯვარს ისახავდნენ, რათა გამორჩეულ-გამოყოფილები ყოფილიყვნენ იქ მცხოვრები მუსლიმანებისგან.

არადა, თავად მუსლიმანებმა და ასევე ინდუსებმა შემოიღეს პრაქტიკა ტატუსთვის „ხნა“  გამოეყენებინათ. „ხნა“ დროებით ტატუს შექმნის საშუალებას იძლეოდა. დღეს მუსლიმანურ ქვეყნებში ძველი ტრადიცია კვლავ შემორჩენილია. ქორწილის წინა ღამეს  ე.წ. „ხნის საღამოს“ აწყობენ, სადაც ბევრს ცეკვავენ და პატარძალს ხელებზე ლამაზ დეკორატიულ დროებით  ნახატებს უკეთებენ.

ხნის ფხვნილს ლიმონის წვენს ამატებენ, რათა მჟავა გარემო შეიქმნას და აქტიური ნივთიერების – ლავსონის გახსნა იოლად იყოს შესაძლებელი. მიღებულ კონსისტენციას ამატებენ წყალს და კანზე დაიტანენ. აჩერებენ სადღაც 6 საათის განმავლობაში. უფრო დიდი ხნით გაჩერება სახიფათოა, რადგან ალერგიული რეაქციები შეიძლება განვითარდეს. ლავსონი პრეპარატიდან მიგრირებს კანის ზედა ფენებში და კერატინთან წარმოქმნის ნაერთს. საღებავი კანზე 6 კვირის განმავლობაში რჩება. ხნის წარმომავლობის, გახსნისა და კონცენტრაციის მიხედვით ფერი შეიძლება იყოს მუქი წითლიდან ყავისფრამდე. სხვათა შორის, მაგ. თურქეთში ხნას ფრჩხილებზეც ისვამენ და რაღაცნაირი წითელი ფერის ფრჩხილებით დადიან.

ზოგიერთი ტიპის ხნა შეიძლება, ლავსონის გარდა, სხვა დამატებით აქტიურ ნივთიერებებსაც შეიცავდეს. მაგალითად, ე.წ. „შავი ხნა“ შეიძლება შეიცავდეს p-ფენილენედიამინს (PPD). PPD სწრაფად აღწევს კანში და შავად ღებავს, თუმცა შეიძლება გამოიწვიოს გამონაყარი, შესივება, ძლიერი ქავილი.

ძველ ჩინეთში ტატუ ასევე მიუღებელი იყო. თუმცა, ძველი დროის ჩინურ ლიტერატურაში, სადაც ე.წ. ჩინელ რობინ ჰუდებზე იყო მოთხრობილი, ეწერა, რომ მათი სხეული ტატუთი იყო დაფარული. ოფიციალური წყაროებიდან ისიც ცნობილია, რომ ტატუთი ნიშანს ჩინეთში პატიმრებს ადებდნენ. ჰოდა, ეს რომანტიზებული „ჰუდებიც“ ხომ ყოფილი ან გაქცეული პატიმრები იყვნენ.

ჩრდილოეთ იაპონიაში ერთი გამორჩეული ტომი ცხოვრობდა, სახელად „აინუ“. ამ ტომის ქალები ინდიგოს საღებავით იხატავდნენ მხრებს, ხოლო პირს ისე იღებავდნენ, რომ ულვაშების შთაბეჭდილება დაეტოვებინა. ეს რაში სჭირდებოდათ, არ ვიცი, ალბათ ტუჩებს თუ იდიდებდნენ.  შემდეგ უკვე ეს საღებავები კაბუკის თეატრში გავრცელდა. იაკუდზას ტატუები კი ისტორიას შემორჩა, როგორც ამბოხი და თავისუფლებისთვის ბრძოლა.

სიტყვა ტატუ პოლინეზიიდან მოდის. იქაური სიტყვიდან „ტატაუ“. ეს კი თავის მხრივ ნიშნავდა-მფრინავი მელიის ძვალს. სავარაუდოდ, სწორედ ამ ძვალს იყენებდნენ საღებავის დასატანებლად. თავად პოლინეზიის კუნძულების მცხოვრებლები, ბუნებრივია, თავიდან ბოლომდე, მოხატული იყვნენ.

ფილიპინელებისთვის ტატუირება ასევე ტრადიციულ მოხატვასთან ასოცირდებოდა. “Los Pentados” – ასე უწოდებდნენ ფილიპინელებს ესპანელები, რაც გაფერადებულებს ნიშნავდა. მაგელანი წერდა – ამ ხალხს, ტანსაცმლის ქვეშ კიდევ რაღაც აცვიათ, რომლის გახდა ვეღარ ხერხდებაო.

ტატუსთვის ძირითადად ჭვარტლს (მურს) იყენებდნენ.  ჭვარტლი შავი ფერის ნადებია, რომელიც ამა თუ იმ ქიმიური ნივთიერების წვის დროს წარმოიქმნება.

მაგ. აცეტილენი ქლორის არეში შეგვიძლია დავწვათ. ქლორის მისაღებად ცილინდრში მოვათავსოთ კალიუმის პერმანგანატი, კალციუმის კარბიდი და მცირე რაოდენობით მარილმჟავა. მოხდება მცირე აფეთქება. ცილინდრის კედლები კი ჭვარტლით დაიფარება. ჭვარტლს, იგივე მურს, ტატუს გარდა, ადრე, როგორც საღებავს,  ტოპოგრაფიაშიც იყენებდნენ. დღეს ტყავის ნაწარმებისთვის შავის ფერის საცხს ამზადებენ მისგან. 2KMnO₄+16HCl=2KCl+2KMnO₄+8H₂O+5Cl₂

CaC₂+2H₂O=C₂H₂+Ca(OH)₂; C₂H₂+Cl₂=2HCl+2C

ჭვარტლის შემდეგ ყველაზე გამოყენებადი საღებავი ინდიგო და ალიზარინი იყო. მეცხრამეტე საუკუნის ბოლომდე ინდიგოს მცენარე ინდიგონოქსიდან გამოყოფდნენ (Indigofera tinctoria). ამისთვის ახლად მოჭრილ მცენარეებს 12-24 საათით ამოთხრილ ორმოში ათავსებდნენ და ორმოს წყლით ავსებდნენ. იწყებოდა დუღილის პროცესი, რასაც თან ახლდა ნახშირორჟანგის გამოყოფა. თავად პიგმენტი კი ხსნარში გადადიოდა და  ყვითლად ღებავდა. ამის შემდეგ ხსნარი ქოთნებში გადაჰქონდათ, სადაც მუდმივი მორევის პირობებში პიგმენტი რეაქციაში შედიოდა ჰაერის ჟანგბადთან და წარმოიქმნებოდა ლურჯი ფერის  ინდიგო.

ინდიგოს შემადგენლობა ბაიერმა 1870 წელს დაადგინა და ლაბორატორიაში სუფთა სახით მიიღო. ბაიერის  მთავარი კომპონენტი იზატინი გახლდათ. თუთიის მტვერთან ერთად მისი გამოხდით, ქიმიკოსმა მიიღო ნივთიერება, რომელსაც ინდოლი უწოდა, რომლისგანაც გამოყო ინდიგო.

ოდნავ მოგვიანებით კრებემ გაშიფრა ალიზარინის შედგენილობა. ეს უკანასკნელი ანტრაქინონის წარმოებული წითელი ფხვნილია, ქიმიური ფორმულით C₁₄H₈O_4.  პირველად სინთეზირებულ იქნა ანთრაცენისგან.

ჩემს მეგობარს ტატუ აქვს. იდაყვის გარეთა მხარეს თავისუფლების სიმბოლო – აფრებიანი გემი ახატია. თავადაც ასეთია, თავისუფალი და მეამბოხე სულის პატრონი.

თავისუფლება მეც მიყვარს, მაგრამ ამისთვის ტატუს ვერ გავიკეთებ და ისევ გულსაბნევ  გემს დავჯერდები.

სიტყვა „თავისუფლება“ უმნიშვნელოვანესია ყოველი ადამიანისთვის, როგორც არა მხოლოდ თეორიული გაგება, არამედ პრაქტიკულად განსახორციელებელი მოცემულობაც, ზრუნვის საგანი – ეს უკანასკნელი ჩვენი იდეალების, ოცნებების, მისწრაფებების ხორცშესხმას უკავშირდება, ანუ სწორედ ესაა მისი ყოფნა-არყოფნის საკითხი, განხორციელება. ჩვენი სასიცოცხლო ინტერესი ხომ ჩვენივე უნიკალური ინდივიდუალობის დამკვიდრებაა და ეს ჩაქსოვილია სწორედ ჩვენს თავისუფლებასა და მის მიღწევაში, ესაა ადამიანის ღირსებისა თუ სიძლიერის მაჩვენებელი. ბევრი რამ ფასდება ამ საზომით: თუნდაც საზოგადოებრივი გარემო (დადებითია, თუ უზრუნველყოფს ადამიანის თავისუფლების მაქსიმალური, ჰარმონიული გამოვლენის საშუალებას, პირობებს).

თავისუფლების პრობლემა, ცხადია, არ შეიძლება იყოს მშვიდი, გულგრილი განსჯის საგანი და გამუდმებით იწვევს ვნებათაღელვას, ინტერესთა შეჯახებას, კონფლიქტს, ანტაგონიზმს, ტრაგიზმსა და სიხარულს, პესიმიზმსა თუ ოპტიმიზმს.

ჩვენმა ქვეყანამ გადაიტანა ოქტომბრის რევოლუციის თუ სამოქალაქო ომის წლები, დიქტატურა, მასობრივი რეპრესიები, დესპოტიზმი, მოგვიანებით უძრაობა და კორუფციონიზმი, თვითნებობა და ყოვლისდაშვებულობა, რომლებისგანაც დღემდე ვერ გავთავისუფლდით, თუმცა უდიდესი ძალისხმევით, ტანჯვა-წვალებით, ასე თუ ისე, მოვიპოვეთ პიროვნების თავისუფლება, კანონის უზენაესობა. დღემდე აქტუალურია სამართლებრივი სახელმწიფოს ფორმირება, რომელმაც უნდა მიგვაღწევინოს საზოგადოების დემოკრატიზაციამდე. ეს უკანასკნელი გულისხმობს საჯაროობას, ტოლერანტობას განსხვავებული აზროვნებისადმი, აზრის, კრიტიკის, მოქმედების თავისუფლებას ნებისმიერ საკითხზე.

მოკლედ, პიროვნების რეალური თავისუფლების მოპოვება, დამკვიდრება და დაცვის გარანტია მომავლის საქმეა.

ადამიანური ყოფიერება და თავისუფლების პრობლემა

თავისუფლება განსხვავებული სპექტრის ცნებაა. ის შეიძლება გამოვიყენოთ ისეთი მოვლენების მიმართ, რომლებსაც, თითქოს, არც ახასიათებთ ის ან, პირიქით, სულ თავისუფალნი არიან, ვერავინ წარსტაცებთ მას („მდინარე მიედინება“, „გალიის ჩიტს უნდა თავისუფლება“). თავისუფლება უფრო სულიერი გაგებაა, მაღალცნობიერი მოცემულობა. თავისუფლება სიმბოლური, პირობითი გაგებაცაა. პატიმარს, გვგონია, არ შეიძლება ჰქონდეს ის, თუმცა ეს ფიზიკურად; მაგრამ დატყვევებული ადამიანის სულმა შეიძლება დაამსხვრიოს სხეულის ბორკილებიც კი (შუშანიკი, მერაბ კოსტავა).

ეს ცნება ხშირად იხმარება კლასის, ერის, სახელმწიფოს მიმართ. ამ ჩამონათვალში თუ ჩაგვრა, ექსპლუატაცია იგულისხმება, მაშინ ვამბობთ დამონებული ან დაჩაგრული კლასი, ერი, სახელმწიფო და მათი თავისუფლებაც ამ ჩაგვრის „საკვრელთაგან“ გათავისუფლებას გულისხმობს, ანუ ერის სუვერენიტეტს, მის დამოუკიდებლობას. თავისუფლება ყოველი ერის ბუნებრივი, ნორმალური განვითარების აუცილებელი პირობაა. ამიტომ როცა ხალხი იბრძვის ეროვნული დამოუკიდებლობისთვის, ეს სრულიად კანონზომიერი მოვლენაა. ეს მიემართება სახელმწიფოსაც.

თავისუფლება ავტონომიური, გარეგანი პირობებისგან დამოუკიდებელი ქცევაა და იგი მხოლოდ ადამიანს ახასიათებს. ეს ნიშნავს, რომ მარტო ადამიანს აქვს ნება, რომელიც ამ სპეციფიკურ ქცევას განსაზღვრავს, რომელშიც აპრიორია არა გარეგანი ფაქტორები, არამედ ხანდახან მათ საპირისპიროდაც – საკუთარი სურვილი. ამიტომ თავისუფლება ადამიანის ნების თავისუფლების პრობლემაა.

ადამიანი და პიროვნება

ადამიანის ცნება სხვაა, პიროვნებისა კიდევ სხვა. თავისუფლების ცნებაც სხვადასხვაგვარი ეტიმოლოგიით დაისმის მათ მიმართ.

ადამიანის ცნება მისი არსებობის ამსახველია და ყოველ ინდივიდზე ვრცელდება. ამ სიტყვით ვახასიათებთ ადამიანს, როგორც გარკვეულ ტიპს, სახეობას, რომელიც საკუთარი ბუნებით განსხვავდება ყოველი სხვა ცოცხალი არსებისგან. ანუ ეს ცნება იმ არსებითის, ზოგადისა და აუცილებლის გამომხატველია, რაც მოცემული ცნების ყოველი განსხეულების, კლასის ყოველი წარმომადგენლისთვისაა დამახასიათებელი.

სხვადასხვაა ბუნებრივი თუ სოციალური გარემო, რომელშიც გვიხდება ცხოვრება თუ მოღვაწეობა. ისტორიული ეპოქებიც განსხვავებულ პირობებს ქმნის საქმიანობისთვის. სხვადასხვაა სოციალური ფენა, სარწმუნოება, ტრადიცია, რომლებიც დიდ გავლენას ახდენს მათი ცხოვრების თავისებურებაზე. ადამიანის ცნება კი გამოხატავს არა ამ განსხვავებებს, არამედ – ს ა ე რ თ ო ს, რადგან ის ზოგადი კატეგორიაა, სწორედაც ეროვნული, სოციალური თუ ისტორიული განსხვავებების უგულებელმყოფელი. ეს ცნება ადამიანს ანთროპოლოგიურ-ეგზისტენციალურად ახასიათებს.

ადამიანს განსაზღვრავენ იმის გათვალისწინებით, რას მიიჩნევენ მის არსებად. ზოგი გონებას მიიჩნევს განმსაზღვრელად და კაცს გონიერ ცხოველს უწოდებს (homo sapiens); სხვა წარმოებით საქმიანობას ანიჭებს უპირატესობას და ადამიანს მწარმოებელ არსებად მიიჩნევს (homo faber); ზოგი კი მას მორალურ არსებად განიხილავს (homo moralis). არისტოტელე ადამიანის არსებად სახელმწიფოში ცხოვრებას მიიჩნევდა და მას „პოლიტიკურ ცხოველს“ უწოდებდა. თომა აკვინელმა იგი განსაზღვრა, როგორც „საზოგადოებრივი ცხოველი“. კ. მარქსი კი ეთანხმებოდა ფრანკლინს, რომელმაც ადამიანს „იარაღის მკეთებელი ცხოველი“ უწოდა. კასირერი ადამიანს ცნობდა სიმბოლოების შემქმნელ არსებად (homo simbolicum). ამ ტრადიციას გავაგრძელებთ, თუ ადამიანს ვუწოდებთ თავისუფალ არსებას (homo liber).

ყოველი ზემოთქმული განსაზღვრება ადამიანს ცალმხრივად ახასიათებს და არა მთლიანად. მაგრამ მთავარია, რომ მათში ადამიანი ანთროპოლოგიურ-ეგზისტენციალურადაა განხილული, ანუ ზოგადად, იმის მიხედვით, რა არის მიჩნეული მისი ბუნებისა და ყოფიერების წესის ადეკვატურ შესატყვისად.

აი, მოვედით პ ი რ ო ვ ნ ე ბ ი ს ცნებამდეც. მას უკვე განსხვავებული შინაარსი აქვს – ესაა ადამიანური ინდივიდი, რომელსაც გაცნობიერებული აქვს საკუთარი მეობა, ინტერესები და მოთხოვნილებები, მიზნები, სურვილები და საკუთარი შესაძლებლობების საფუძველზე ცდილობს მათ რეალიზაციასა თუ დამკვიდრებას. პიროვნების ცნება შეიძლება სამი ნიშნით დავახასიათოთ:

• ინდივიდუალობა, სხვისგან გამორჩეულობა, განსხვავებულობა;

ყოველი ჩვენგანი ინდივიდია, საკუთარი უნარებითა და მიდრეკილებებით, განვსხვავდებით ჩვენი ნიჭიერების, სურვილების და ა.შ. მიხედვით. ამიტომ ყველას ჩვენი პიროვნული ხასიათი თუ ტემპერამენტი გვაქვს.

• ინდივიდუალურობის გაცნობიერება;

ინდივიდუალიზმი სამყაროს ნებისმიერი მოვლენის მახასიათებელია. არ არსებობს ორი იდენტური ფოთოლი თუნდაც. მგლების ხროვაში, მაგალითად, ყოველი მგელი ინდივიდია, სხვისგან განსხვავებული. მაგრამ მხოლოდ ამის გამო რომელიმე მათგანი პიროვნებად მივიჩნიოთ, აბსურდია; ე.ი. ცხოველი ინდივიდია, მაგრამ არა პიროვნება. ეს ნიშნავს, რომ პიროვნებად ყოფნის აუცილებელი ნიშანი კი არის ინდივიდუალობა, მაგრამ ეს საკმარისი არაა. პიროვნული ყოფის მეორე აუცილებელი ნიშანი საკუთარი ინდივიდუალობის გაცნობიერებაცაა. ეს კი ნიშნავს თ ვ ი თ ც ნ ო ბ ი ე რ ე ბ ი ს ქონას. ანუ ადამიანი-ინდივიდი მხოლოდ თვიცნობიერებით შეიძლება იყოს პიროვნება. ასეთი ვერ იქნება ფსიქიკურად დეფექტური ადამიანი, რომელსაც დარღვეული აქვს ცნობიერება (თვითცნობიერების არმქონეცაა, თავისთავად); აგრეთვე, ბავშვი, რომელიც ჯერ არაა ამაღლებული თვითცნობიერებამდე, რაც გარკვეული ასაკიდან იწყება, იგივე პატარის პიროვნებად ფორმირების პროცესი.

• აქტიური მოქმედება საკუთარი მეს განსახორციელებლად, დასამკვიდრებლად;

თვითდამკვიდრება საკუთარი პოზიციისა თუ მრწამსისა სწორედ პიროვნებისთვისაა დამახასიათებელი.

მოკლედ, პიროვნება ასე შეიძლება განვსაზღვროთ: ეს არის თვითცნობიერების მქონე ადამიანური ინდივიდი, რომელიც აქტიურად მოქმედებს თავისი ინდივიდუალობის გამოვლენისა და დამკვიდრებისთვის.

ორი სახის პიროვნება არსებობს: გამოჩენილი და ჩვეულებრივი. პიროვნებები არიან დიდი ადამიანები, სხვებისგან გამორჩეულნი ნიჭითა და გამჭრიახობით, მტკიცე ნებითა და მიზანსწრაფვით (აქ აღსანიშნავია გამოჩენილი პიროვნებისა და ხალხის ურთიერთობის პრობლემა; მაგალითად, თუნდაც ქართულ სინამდვილეში: მწერალი და საზოგადოება). ხოლო ჩვეულებრივი ადამიანი-პიროვნება, ყველასგან განსხვავებული მიზნებითა და ზრახვებით (აქ უნდა ითქვას პიროვნებისა და საზოგადოების ურთიერთობის პრობლემაზე). ჩვენ ვსაუბრობთ პიროვნების ამ მეორე სახეზე.

ადამიანი საზოგადოებაში არსებობს და არც შეუძლია მის გარეშე. მისი განმარტოებულად ცხოვრება, განდეგილობა გამონაკლისია და ატიპიური საზოგადოების განვითარებისთვის. თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ განდეგილი მთლიანად მოწყვეტილი როდია საზოგადოებას და გარკვეულ შემთხვევებში, ნაწილობრივ, თუნდაც შეზღუდულად, მაინც სარგებლობს საზოგადოებრივი სიკეთეებით. ასე რომ, ადამიანი საზოგადოებრივ-სოციალური არსებაა და საზოგადოებაში ყოფნა, ცხოვრება თუ საქმიანობა მისი ბუნებრივი და ნორმალური არსებობის საფუძველია. ამაზე არავის დავობს, არამედ სულ სხვა რამეზე…

ადამიანს საზოგადოებაში უწევს სხვა ადამიანებთან თანაარსებობა, თანაცხოვრება, თანასაქმიანობა და ამ დროს იგი ეჯახება სხვების ინტერესებსა და მოთხოვნილებებს. ყოველი ადამიანი ამა თუ იმ სახელმწიფოს მოქალაქეა, რომელიმე სოფლისა თუ ქალაქის მცხოვრები, სხვადასხვა დაწესებულებაში საქმიანობს, მიეკუთვნება რომელიმე სოციალურ ფენას და ა.შ. ამიტომ ის ნათლად უნდა აცნობიერებდეს, რომ, საკუთარის გარდა, არსებობს კიდევ სხვათა – დაწესებულების, ქალაქის, სახელმწიფოს ინტერესები და მოთხოვნილებები, ანუ ის საზოგადოებრივი მოცემულობა, რომელსაც ის იძულებულია, ანგარიში გაუწიოს თუ დაემორჩილოს (ან წინ აღუდგეს). ხომ არ გვაქვს საქმე ამ შემთხვევაში (პიროვნულსა და საზოგადოებრივს შორის) ინტერესთა კონფლიქტთან? აი, სადავო საკითხიც.

ერთნი ფიქრობენ, რომ საზოგადოება და მის ინტერესებზე ზრუნვა პიროვნებას კლავს. იგი იზღუდება და აღარ აქვს საშუალება, სრულად გამოავლინოს ინდივიდუალური ძალები; მეორენი კი მიიჩნევენ, რომ მხოლოდ საზოგადოებაში შეუძლია პიროვნებას თავის სრულყოფილად გამოვლენა, თვითდამკვიდრება.

საზოგადოება, რასაკვირველია, გარკვეულწილად, ზღუდავს პიროვნებას და ამ უკანასკნელს არ შეუძლია, ჰქონდეს აბსოლუტური თავისუფლება, აკეთოს ის, რაც მოესურვება. მაგრამ სხვა გამოსავალი არაა: იგი არსებობს საზოგადოებაში და სხვაგან ვერსად შეძლებს თავის გამოვლენას, რეალიზაციასა თუ დამკვიდრებას. მხოლოდ საზოგადოებაა სარბიელი, პიროვნებას თავის გამოხატვის საშუალებას რომ ანიჭებს.

სხვა საკითხია, რომ ყოველი საზოგადოება ვერ უქმნის ერთნაირ პირობებს ინდივიდს, განავითაროს და დაიმკვიდროს თავი, რაშიც მას სჭირდება პირადი თავისუფლება. ასე რომ, ადამიანს სჭირდება გარკვეული უფლებები და მათი შესაბამისი გარანტიები, რომლებიც თავისუფალი აზროვნების საშუალებას მისცემს. მას არ უნდა ავიწროებდნენ: ისტორიულად ვიცით, რომ ადამიანებს სდევნიდნენ, კოცონზეც კი წვავდნენ თავისუფალი, სხვათაგან განსხვავებული აზროვნებისა და მოქმედებისთვის. ამიტომ ზოგი საზოგადოება ადამიანს პიროვნულობას ართმევს, სხვის სათამაშო „ტიკინად“ აქცევს და კლავს კიდეც მას.

გამოდის, პირადი თავისუფლება პიროვნებად არსებობის აუცილებელი პირობაა. ეს პირადი თავისუფლება საზოგადოებაში მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული. ერთ-ერთი მთავარია პოლიტიკური სისტემა, მისი სტრუქტურა თუ ხასიათი. ამ სისტემის დომინანტი ელემენტია სახელმწიფო, რომელიც ახორციელებს ხელისუფლებას საგანგებო ორგანოების მეშვეობით – გამოსცემს კანონებს, ხოლო კანონები განსაზღვრავს მოქალაქეთა პირად უფლებებსა და მოვალეობებს. სახელმწიფო ძალას იყენებს, თუ მავანი არ დაემორჩილება კანონის სანქციებს. ამისთვისაა მართლმსაჯულების ორგანოები. ანუ ძალდატანება, მოქალაქეთა მიმართ იძულების გამოყენება ყველა ტიპის სახელმწიფოს აუცილებელი შემადგენელი მომენტია, მის გარეშე ის, უბრალოდ, არ არსებობს. ამიტომ სახელმწიფოს იდეა საკუთარ თავში ყოველთვის მოიაზრებს უარყოფითს, ბოროტ ელემენტებს და ვერცერთი სახელმწიფო ვერ იქნება იდეალური.

ორი განსხვავებული ტიპის პოლიტიკური რეჟიმი არსებობს: დიქტატურა და დემოკრატია. დიქტატურა კანონით შეუზღუდავ ძალაუფლებას ემყარება და ქვეყანას მართავს არა სამართლებრივი ნორმების დაცვით, არამედ მათი გვერდის ავლით, სწორედაც რომ, დარღვევით. დარღვეულია ხოლმე ადამიანთა ელემენტარული უფლებები: უდანაშაულობის პრეზუმფცია, პიროვნების ხელშეუხებლობა, მისი ღირსება და ასე და ამგვარად. ჩვეულებრივი ამბავია, ნორმირებულია ადამიანზე ფიზიკური ზემოქმედება, დაპატიმრება, წამება. მართლმსაჯულების ორგანოები მოქმედებენ არა სახელმწიფოს მიერ შემუშავებული კონსტიტუციის საფუძველზე მიღებული კანონების, არამედ ფარული ინსტრუქციებისა და მითითებების მიხედვით. ანუ დიქტატურა აკანონებს უკანონობას.

დიქტატორული რეჟიმების მრავალი მაგალითი იცის კაცობრიობის ისტორიამ და ამ მხრივ არც ჩვენი თანამედროვეობაა გამონაკლისი. დიქტატურა პიროვნულობის დაუძინებელი მტერია, რადგან ის ადამიანს ართმევს პირად თავისუფლებას. დიქტატურის დროს პიროვნების უფლებები მინიმუმამდეა დაყვანილი: მას წართმეული აქვს აზრის გამოთქმის, პრესის, სინდისის, მოქმედების თავისუფლება; ხოლო დატოვებული – შრომისა და უსიტყვო მორჩილების უფლება. ადამიანს არ შეუძლია, გააკრიტიკოს ოფიციალური აზრი, უნდა მოისმინოს და უსიტყვოდ შეასრულოს ის; მეორეც: არაა დაცული პიროვნების ხელშეუხებლობა, სიცოცხლის უსაფრთხოების გარანტია. მას სულ საფრთხე ემუქრება და უბრალო დაბეზღება თუ დასმენაც მისთვის სერიოზული საფრთხეა უკვე. ასეთ დროს ადამიანი შიშითა და ძრწოლით ცხოვრობს, ცდილობს როგორმე თავის გადარჩენას, გაძლებას, გარემოსთან შეგუებას. იგი ხდება თავკერძა, თავდაცვის უუნარობის გამო – გულგრილი, თავში ჩაკეტილი. სხვისი უბედურება მას უკვე აღარ აწუხებს და კმაყოფილია, რომ უბედურება მას ჯერ არ შეხებია. ანუ ის ხდება ასოციალური, ცხოველს ემსგავსება, კარგავს სახეს, უფერული არსება ხდება, ხმაჩახშობილი და იძულებულია, აკეთოს ის, რაც მისი სინდისის ხმას ეწინააღმდეგება; მისი პიროვნულობაც კვდება და მასაში ითქვიფება.

დიქტატურის საპირისპირო რეჟიმს ქმნის დემოკრატია. ეს მმართველობის ისეთი ფორმაა, კანონებს რომ ემყარება და გულისხმობს კანონით შეზღუდულ ძალაუფლებას. დემოკრატიაც ზღუდავს ადამიანის პირად თავისუფლებას: ამ უკანასკნელს არ შეუძლია ყველაფერი გააკეთოს, რაც მოეპრიანება. იგი შეზღუდულია უკვე ქვეყნის კონსტიტუციით, მის საფუძველზე შემუშავებული სამართლებრივი ნორმებით, კანონმდებლობით. ანუ კაცს მინიჭებული აქვს შეფარდებითი თავისუფლება, რომელიც სათანადოდ გარანტირებულია და დაცული მართლმსაჯულების მიერ. დემოკრატია უზრუნველყოფს ადამიანის ხელშეუხებლობას, დამოუკიდებლობასა და თვითმყოფობას, რაც მას საშუალებას აძლევს, გამოავლინოს და დაიმკვიდროს თავი, თავისი პიროვნულობა. გამოდის, პიროვნებად ჩამოყალიბება მხოლოდ დემოკრატიის ფარგლებშია შესაძლებელი.

დემოკრატიისთვის დამახასიათებელია პლურალიზმი საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში. ადამიანს მინიჭებული აქვს პირადი თავისუფლება ეკონომიკისა თუ პოლიტიკის სფეროებში; მას აქვს აზრის, სიტყვის, რწმენის და მოქმედების თავისუფლება; მას შეუძლია ჰქონდეს ოფიციალურისგან განსხვავებული, საკუთარი აზრი და გამოთქვას ის საზოგადოების ცხოვრების ნებისმიერ საკითხზე. მისთვის არ არსებობს „ჩაკეტილი ზონები“.

დემოკრატია უშვებს სხვაგვარად აზროვნებისა და მოქმედების თავისუფლებას. საჯაროობა და კრიტიკის თავისუფლებაა მისი საფუძველი.

დემოკრატიასაც აქვს თავისი ისტორია: ის წარმოიშვა ჯერ კიდევ ანტიკურ ეპოქაში და მისი მრავალი ნიმუში მოგვცეს ძველმა საბერძნეთმა და რომის რესპუბლიკამ. ეს იყო მონათმფლობელური დემოკრატია, რომელსაც აშკარად შეზღუდული კლასობრივი ხასიათი ჰქონდა, რადგან მეტ-ნაკლებად ვრცელდებოდა თავისუფალ მოქალაქეებზე და არ ეხებოდა მონებს. ფეოდალიზმის ეპოქამ უფრო შეზღუდა დემოკრატიის სფერო, ხოლო კაპიტალიზმმა გაარღვია წინა საზოგადოებათა კლასობრივ-წოდებრივ- პოლიტიკური შეზღუდულობანი და დასაბამიც მისცა დემოკრატიის აღორძინებასა თუ განვითარებას. ის ემყარება თავისუფალ მეწარმეობას, კონკურენციას და სასტიკ, დაუნდობელ ბრძოლას საქონლის წარმოებისა და გასაღების სფეროში. მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესი არის ამ პროცესებისთვის აუცილებელი ფაქტორი.

თუმცა არც კაპიტალიზმს დაუმყარებია სრულყოფილი და ნამდვილი დემოკრატია. კაპიტალისტურმა დემოკრატიამ, რთულ და წინააღმდეგობრივ გზაზე, ვერ გამორიცხა დიქტატურის სისტემის წარმოშობა თავისი განვითარების ამა თუ იმ ეტაპზე. თუნდაც მე-20 საუკუნეში ზოგიერთ კაპიტალისტურ ქვეყანაში გარკვეული დროის განმავლობაში მძვინვარებდა საშინელი დიქტატურა: ფაშისტურ გერმანიასა თუ იტალიაში.

მიუხედავად ზემოთქმულისა, კაპიტალისტური ეკონომიკა, თავისი ბუნებით, მოითხოვს დემოკრატიას – აზრისა და მოქმედების თავისუფლებას. ამიტომ განვითარებული კაპიტალისტური ქვეყნები თანამედროვე ეტაპზე ემყარებიან დემოკრატიულ სისტემას: საჯაროობას, არჩევითობას, მრავალპარტიულობას და ა. შ. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ კაპიტალისტური დემოკრატია იდეალური და სრულყოფილია. მას აქვს როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი მხარეები, მაგრამ მისი წარმოქმნა, უდავოდ, წინ გადადგმული ნაბიჯია კაცობრიობის ისტორიაში.

მმართველობის ეს ორი სისტემაა საინტერესო პიროვნებასთან მიმართებით, მისი ამ „პრიზმაში“ შესაფასებლად. დასკვნები შემდეგია: პიროვნების აუცილებელი პირობა პირადი თავისუფლებაა, რომელსაც უზრუნველყოფს დემოკრატია და არა დიქტატურა. შესაბამისად, პიროვნების თავისუფლებაც მხოლოდ დემოკრატიულ საზოგადოებაშია შესაძლებელი, რადგან დიქტატურა მას პრინციპულად გამორიცხავს.

გამოდის, პიროვნების თავისუფლების პრობლემა ისტორიულ-სოციალური საკითხია და დამოკიდებულია საზოგადოების სოციალურ-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ სტრუქტურაზე. ხოლო საზოგადოების პოლიტიკური სისტემა – დემოკრატიული თუ დიქტატორული – განაპირობებს მის ყოფნა-არყოფნას, შესაძლებლობა-შეუძლებლობას.

განსხვავება თავისუფლების ორ ასპექტს შორის ნათელია: პრინციპული სხვაობაა ადამიანისა და პიროვნების თავისუფლებას შორის…

ადამიანის თავისუფლების პრობლემა, როგორც ვთქვით, ეგზისტენციალურ-ანთროპოლოგიურია; პიროვნებისა კი ისტორიულ-სოციალური. პირველი ადამიანს ახასიათებს დამოუკიდებლად იმისგან, თუ რომელ საზოგადოებაში ცხოვრობს იგი. თავისუფლება ადამიანის ყოფიერების გაშლის წესის სტრუქტურაში ძევს, ადამიანი თავისუფალი არსებაა და მას მისი მოპოვება არ სჭირდება – იგი მას მუდამ აქვს (თავისუფალი ნება ღვთისგან – მ.ი.). ხოლო მეორე ადამიანს არ ახასიათებს. იგი მან უნდა მოიპოვოს, რათა პიროვნებად იქცეს. ეს კი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რომელ საზოგადოებაში ცხოვრობს იგი; პიროვნების თავისუფლება განპირობებულია საზოგადოების სოციალურ-ეკონომიკურ-პოლიტიკური სტატუსითა და აგებულებით.

(პირველი ნაწილი)

„ხოლო როცა იუდეის ბეთლემში დაიბადა იესო ქრისტე, ჰეროდეს მეფობის ჟამს, აჰა, აღმოსავლეთით მოვიდნენ მოგვნი იერუსალიმს, და თქვეს: სად არის იუდეველთა ახალშობილი მეფე? ვინაიდან ვიხილეთ მისი ვარსკვლავი აღმოსავლეთში და მოვედით, რათა თაყვანი ვცეთ მას“ (მათე, 2:1-2).

სახარებისეული ისტორიებიდან ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესოა „აღმოსავლეთით“ მოსულ მოგვთა მიერ ახალშობილი მაცხოვრის თაყვანისცემა: სამი წარმართი შორეული მხარიდან ცაზე აკაშკაშებულ ვარსკვლავს მიჰყვება იერუსალიმისკენ, თან ძვირფასი ძღვენი მიაქვს და ეძიებს ღმერთს ჭეშმარიტს.

აღმოსავლეთიდან მოსული „სამი მოგვის“, ან „სამი მეფის“, ან „სამი გრძნეულის“ (ბერძნ. Οι Τρεις Μάγοι) მოულოდნელი გამოჩენა იერუსალიმში და იუდეველთა ტირანი მეფის, ჰეროდეს, სასტიკი რეაქცია მათ მიერ მოტანილ ამბავზე მოკლედ არის მოთხრობილი მათეს სახარების მეორე თავში. იდუმალებით არის მოცული მოგვების წარმომავლობა, მათი მოგზაურობა და ასევე მოულოდნელი გაუჩინარება იუდეის მიწიდან ბეთლემში დაბადებული მაცხოვრის თაყვანისცემის შემდეგ.

ყოველივე ეს კიდევ უფრო ამძაფრებს სურვილს, მეტი გავიგოთ სახარების ამ პერსონაჟებზე.

საიდან მოვიდნენ მოგვნი? რატომ მიენიჭათ პრივილეგია, პირველებს მიელოცათ (ადგილობრივ მწყემსებთან ერთად) ღვთისმშობლისთვის მაცხოვრის დაბადება და თაყვანი ეცათ მისთვის?

უყოყმანოდ რატომ დაიჯერა ჰეროდემ მოგვთა ნათქვამი: „სად არის იუდეველთა ახალშობილი მეფე? ვინაიდან ვიხილეთ მისი ვარსკვლავი აღმოსავლეთში და მოვედით, რათა თაყვანი ვცეთ მას“?

იმდროინდელ რომის იმპერიაში ჯადოქრობა, მისნობა და სხვა ამგვარი პრაქტიკა, მეტადრე უცხოთა (ანუ იმ ქვეყნების მცხოვრებთა, რომლებიც რომის იმპერიის შემადგენლობაში არ შედიოდა), მიჩნეული იყო დამაზიანებლად და სასტიკად იკრძალებოდა (იმპერატორ სულას კანონი „Lex Cornelia de sicariis et veneficiis“, ძვ. წ. 82 წ.). განსაკუთრებით დიდი ყურადღება ეთმობოდა იმ ქმედებათა აღმოფხვრას, რომლებიც რომის პოლიტიკის წინააღმდეგ იყო მიმართული და სასტიკად ისჯებოდა.

„ჯადოქრობას და მაგიას“ ებრძოდა ებრაული კანონიც. ებრაელთა წმინდა წიგნის, თორის, მიხედვით: „ნუ იქნება შენ შორის თავისი ვაჟისა და ასულის ცეცხლში გამტარებელი, ჯადოქარი, მომნუსხველი, მარჩიელი, მსახვრალი, გრძნებით შემკვრელი, მესულთანე, მჩხიბავი და მკვდართა გამომკითხველი“ (მეორე რჯული, 18:10-11).

ამიტომ ცოტა უცნაური ჩანს მოგვთა მიღება მეფე ჰეროდეს მიერ და მათთან საუბარი, თუმცა შემდგომში ამბავი ისე გრძელდება, რომ მოგვები ფაქტობრივად უჯანყდებიან ჰეროდეს – ისე უჩინარდებიან ბეთლემიდან, რომ მეფეს არ აცნობებენ ჩვილი იესოს დაბადების ადგილს.

და მაინც, საიდან მოვიდნენ მოგვნი?

მათეს სახარებაში გამოყენებული სიტყვა „მაგები“ (ბერძ. Μάγος, Μάγοι – მათეს სახარება ბერძნულად არის დაწერილი) საკმაოდ ბუნდოვანი მინიშნებაა, რადგან ეს სიტყვა შეიძლება აღნიშნავდეს ასტრონომებს, ბრძენკაცებს ან ჯადოქრებს და გამოიყენებოდეს სხვადასხვა ხალხის მიმართ. რუსი მღვდელი, მამა ალექსანდრ გუმეროვი, წერს: „მათე მახარებელი მოგვებს მოიხსენიებს ბერძნული სიტყვით „მაგოი“ (მრავლობითი სიტყვა „მაგოსიდან“). კლასიკურ ბერძნულში ამ სიტყვას ხშირად განსაზღვრული ერის/ხალხის აღსანიშნავად იყენებდნენ. ჰეროდოტეს ნაშრომებში „მაგი“ მიდიელთა ექვსიდან ერთი ტომის სახელწოდებაა“. მართლაც, ჰეროდოტე თავის „ისტორიებში“ (წიგნი პირველი, 101-ე თავი) „მაგებს“ უწოდებს მიდიელ სასულიერო პირთა (ქურუმთა) ჯგუფს (მიდია დღევანდელი ირანის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში მდებარეობდა). ისევ ჰეროდოტეს მიხედვით, „მაგები“ გავლენიან სასულიერო კლასს შეადგენდნენ ანტიკური ეპოქის სპარსეთში და ევალებოდათ როგორც მნიშვნელოვანი რელიგიური რიტუალების ჩატარება, ისე ნიშნების ინტერპრეტაცია და ახსნა.

ძველ ბერძნულ ლიტერატურაში „მაგებს“ უწოდებდნენ სპარსელ ან ბაბილონელ ქურუმებსა და ასტროლოგებს, რომლებიც წარმართულ, ქრისტიანობამდელ ტრადიციასთან იყვნენ დაკავშირებულნი.

ვარსკვლავებისადმი მოგვთა ინტერესი კი შესაძლოა მიუთითებდეს ბაბილონზე, რომელიც ცნობილი იყო ასტროლოგებით, თუმცა არსებობს საინტერესო გადმოცემა, რომელიც ბეთლემში მე-4 საუკუნეში აგებულ შობის ეკლესიას უკავშირდება. ამ ეკლესიის მოზაიკაზე მოგვები (მაგები) მაზდეანი (ზოროასტრელი) ვარსკვლავთმრიცხველების სამოსელში არიან გამოწყობილნი. ლეგენდა გვაუწყებს, რომ როდესაც 614 წელს სპარსელებმა ეს მხარე დაარბიეს, შობის ეკლესია იყო ერთადერთი საკულტო ნაგებობა, რომელიც არ გადაწვეს…

შესაძლოა, მოგვთა მიერ მირთმეული ძღვენი დაგვეხმაროს მათი წარმომავლობის გარკვევაში.

სახარებაში ვკითხულობთ: „როდესაც შევიდნენ სახლში, იხილეს ყრმა მარიამთან, თავის დედასთან ერთად, დაემხნენ და თაყვანი სცეს მას; გახსნეს თავიანთი საუნჯე და მიართვეს მას ძღვენი: ოქრო, გუნდრუკი და მური“ (მათე, 2:11).

ოქრო (χρυσός), გუნდრუკი (λίβανος) და მური (σμύρνα) შესაძლოა არაბეთზე მიანიშნებდეს, რადგან ისინი ბიბლიის სხვა წიგნებშიც არის ნახსნები. კერძოდ, გვხვდება ინფორმაცია, რომ ამგვარი საქონელი აქლემების ქარავნებით ჩამოჰქონდათ შებადან (დღევანდელი იემენი) და მიდიანიდან (ახლანდელი საუდის არაბეთის ჩრდილოეთი ნაწილი და იორდანია-სირიის ტერიტორიები).

ჩვენი წელთაღრიცხვის დასაწყისში, ისევე როგორც დღეს, ოქრო სიმდიდრისა და ძალაუფლების სიმბოლოდ მიიჩნეოდა. გუნდრუკი საკმეველია. რაც შეეხება მურს, ძველად ის გამოიყენებოდა ნელსაცხებლად და მუმიფიკაციისთვის, ხოლო ქრისტიანულ სახისმეტყველებაში ის იესოს სიკვდილის წინასწარმეტყველებად მიიჩნევა. მარკოზის სახარებაში იესოს ჯვარცმის წინ მურით შეზავებულ ღვინოს სთავაზობენ, რომელიც ტკივილგამაყუჩებლის ფუნქციას ასრულებდა: „მიიყვანეს იგი იმ ადგილას, რომელსაც ჰქვია გოლგოთა, რაც ნიშნავს თხემის ადგილს. და მისცეს მას სასმელად მურნარევი ღვინო, მაგრამ არ მიიღო“ (მარკოზი, 15:22-23).

მურს ასევე ურევდნენ ზეთში, რომელიც მეფეების ცხებისთვის იყო განკუთვნილი. ეს მნიშვნელოვანია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ მაგები იუდეველთა მეფის საპოვნელად იყვნენ მოსულნი. შესაძლოა, ამასთანვე იყოს დაკავშირებული დასავლეთის ქრისტიანულ (კათოლიკურ) ტრადიციაში მოგვთა მოხსენიება „მეფეებად“ – ადამიანებად, რომლებმაც მური იცხეს.