ყოველი ვრცელტანიანი რომანის წაკითხვის შემდეგ ვრწმუნდები, რომ მწერლები თავიანთი ნაწარმოების მთავარ სათქმელზე ჯერ კიდევ შესავალში მიგვანიშნებენ. „საბედნიეროდ, ყველა დიდი წიგნი უკვე დაწერილია“, – გვეუბნება ოთარ ჭილაძე რომანის შესავალში და თავისი ნაწარმოების მისიაზე წერს: „მწერლობა, კაცმა რომ თქვას, სწორედ ესაა, ანდა მხოლოდ ესაა – ვიღაცისთვის ხმის მიწვდენის დაუოკებელი სურვილი – თუ ვერ გაგიგებს, მოგისმინოს მაინც – ნებაყოფლობითი გულახდილობაა… რატომ უნდა დააინტერესოს ვიღაცას, მით უფრო – ჯერ არდაბადებულ ადამიანს, თუ რატომ აკეთებდა ჩემი თანამედროვე ყოველთვის იმას, რისი გაკეთებაც არ შეეძლო?! ანდა, კიდევ უარესი – რამდენი წუმპეჩამდგარი ორმო იყო ჩემს დროს თბილისში და როგორ ახერხებდნენ ერთი და იგივე გამვლელები ერთსა და იმავე ორმოებში ჩაცვენას უსასრულოდ?!“
პროვოკაცია შედგა! – ოთარ ჭილაძის რომანი წუმპეში ჩაცვენილებზე! მწერალს სურს, ქართველ ხალხს თავის ეროვნულ პრობლემებზე ესაუბროს! სამწუხაროა, რომ ქართული მწერლობის მსოფლიო ასპარეზზე გატანა ძნელია ჩვენი მცირერიცხოვნობის გამო. ჩვენ არ გვყავს ნობელიანტი მწერლები. ოთარ ჭილაძე ნამდვილად დაამშვენებდა ნობელის პრემიის ლაურეატთა ნუსხას.
„აველუმის“ მნიშვნელობაზე საუბრობს რომანის გერმანულად მთარგმნელი ქრისტიანე ლიჰტენფელდი: „ჩვენ წინაშეა არაჩვეულებრივად მრავალფეროვანი, უნივერსალური ნაწარმოები, პოეზიის, სასიყვარულო ისტორიის, ფილოსოფიის, საკუთრივ ისტორიის, პუბლიცისტიკის, აფორისტიკის მხატვრული წნული. და ალბათ შემთხვევითი არ არის, ეს მნიშვნელოვანი წიგნი აღმოსავლეთ ევროპაში გარდატეხის ჟამს სწორედ საქართველოდან რომ მოვიდა… ამ წიგნით მიხვდებით, რომ „ბოროტების იმპერიის“ რკინის ფარდის ჩამოგლეჯის შემდეგ ქართული ლიტერატურა თანდათან იკაფავს გზას მსოფლიო ლიტერატურის ასპარეზზე და ძალდაუტანებლად ეწერება საერთო საკაცობრიო კულტურის კონტექსტში როგორც დამოუკიდებელი, თავისთავადი, ორიგინალური ცივილიზაციის ნაყოფი“.
ოთარ ჭილაძის კონცეპტია „საკუთარი უზნეობის კოცონზე დაფერფლილი კაცობრიობა“. ალბათ გადაჭარბებული არ იქნება, თუ ვიტყვით, რომ ეს რომანი არის წერილი საკუთარი უზნეობის კოცონზე დაფერფლილი კაცთა მოდგმისადმი. ამ კონცეპტს ავტორი არაერთხელ მიუბრუნდება და აქვე იმასაც იტყვის: „ჩვენც პანაშვიდი გვიდგას ახლა – მსოფლიო მისტირის საკუთარ ადამიანობას“. აქ ხშირად გაიგონებთ კითხვას: „დავიღუპეთ თუ გადავრჩით?“ ამ რიტორიკულ-ფილოსოფიურ კითხვაზე პასუხის გაცემა ძნელია, თუმცა ერთმნიშვნელოვანია, რომ „აველუმი“ ადამიანობისა და სამშობლოს გადარჩენის იდეის მატარებელი რომანია უპირველესად, თანაც ისე, რომ ეს ორი ცნება გამიჯნულიც კი არ იყოს ერთმანეთისგან.
რომანის შესავალი თავი თანამედროვეობის მორალურ-ეთიკური პრობლემების მიმოხილვით იწყება. მისი ქრონოტოპი – 1989 წლის თბილისი – უკვე მრავლისმეტყველია. ეს გარდამტეხი ეპოქაა, მიჯნა, რომელიც ყოფს ორ რეალობას – საბჭოთა სინამდვილესა და სახელმწიფოებრივი სუვერენიტეტისთვის ქართველთა ბრძოლის სტარტს.
რომანი ე.წ. ცნობიერების ნაკადის სტილით არის შექმნილი და შინაგანი მონოლოგის ტექნიკას ემყარება, გამორიცხავს დიალოგებსა და პოლილოგებს. თხრობის ამგვარი მონოტონური მანერა ინტელექტუალურ მკითხველს ითხოვს.
მართალია, ოთარ ჭილაძე შესავალშივე აცხადებს, „ბუნებით მე უფრო ლირიკოსი გახლავართ, ვიდრე პოლიტიკოსიო“, მაგრამ „აველუმი“ ყველაზე „პოლიტიზებული“ რომანია, რაც კი წამიკითხავს. აქ მწერლის ენაზე გვესაუბრება პოლიტიკოსი: „ჩემი მთავარი საიდუმლო სწორედ ის გახლავთ, არაფერი რომ არა მაქვს დასამალი. უფრო სწორად, არაფრის მეშინია, არც აწმყოს დაუნდობლობისა და არც მომავლის გულგრილობისა“.
რომანის მთავარი გმირი მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის ქართველი მწერალია, რომელსაც უცნაური სახელი – აველუმი ქვია. ავტორმა სახელის სემანტიკა ასე ახსნა: „რაც შეეხება თავად „აველუმს“, შუმერული სიტყვაა და თავისუფალ, სრულუფლებიან მოქალაქეს ნიშნავს. გმირი ობსერვერია, რომელიც „ხალხთა საპყრობილეში“ ანუ საბჭოთა იმპერიაში განვითარებულ მოვლენებსა და ადამიანთა ფსიქოტიპებს აკვირდება. აველუმისა და მისი ფრანგი სატრფოს, ფრანსუაზას, სასიყვარულო თავგადასავლები საბჭოეთის ნგრევის ფონზე ვითარდება, რასაც მოწმობს ავტორის ეს სიტყვებიც: „ეს ის დროა, როცა დედამიწის ერთ მეექვსედზე, ეგრეთ წოდებულ ხალხთა საპყრობილეში, ძირითადად ზედამხედველთა დაუდევრობისა და წინდაუხედაობის წყალობით, იწყება ახალი, არანაკლებ საზარელი ეპიდემია – ვინ იცის, რა გზით შემოღწეული ვირუსი თავისუფლებისა დღითი დღე იპყრობს სატუსაღოს კუთხე-კუნჭულებს, რაც არა მარტო სატუსაღოს ხელისუფალთათვისაა სახიფათო, არამედ ტუსაღებისთვისაც. თუმცა ხელისუფალთ ალბათ ხელსაც აძლევს ამგვარი „თავისუფლება“, რაც სინამდვილეში თავისუფლების იმიტაციაა და მეტი არაფერი, ანუ იგივე მონობაა, ოღონდ გაუფასურებული, უფრო ზუსტად, გაპამპულებული, აბუჩად აგდებული ისევ მონათა სასეიროდ – სამზეოზე გამოტანილი და მორთულ-მოკაზმული გასამკაულებული ჯაჭვებითა და ბორკილებით, სხვათა შორის, ისევ უცხოური ფილმების მიბაძვით“.
რომანის მეორე თავის ფინალში მოთხრობილია აველუმის სიზმარი, სადაც მთხრობელი არის აველუმიც, სონიაც, დანიაც და ეს არ არის შემთხვევითი. მხატვრულ ტექსტში სიზმარსა და სინამდვილეს, რეალურსა და ირეალურს შორის ზღვარი ყოველთვის წაშლილია. მწერლის თქმით, „ყველა ადამიანი, სულ ცოტა, სამი თაობის ჯამია: პაპისა, მამისა და საკუთარისა. ამდენად, სამგზის პასუხისმგებელია შთამომავლობის წინაშე“. სწორედ სამი თაობის შემაჯამებლისა და სამგზის პასუხისმგებელი გმირის განსახიერებაა აველუმი, „ხელოვნური იმედის ფხვნილის“ შემქმნელი. ეს მეტაფორაც მკაფიოდ განსაზღვრავს პერსონაჟის სულიერ მისიას. როცა ის რომანის ფინალურ თავებში მოგვითხრობს 1991 წლის ე.წ. „არტისტული გადატრიალების“ (ოთარ ჩხეიძე) ანტაგონისტური მხარეების შესახებ, საკუთარ თავს ბურიდანის ვირად მოიხსენიებს. ფრანგ ფილოსოფოს ჟან ბურიდანის ცნობილი პარადოქსის მხატვრული სახე ნათლად წარმოაჩენს აველუმის მდგომარეობას – მან იცის, რომ დაპირისპირებულ მხარეთაგან ორივე მისი სისხლი და ხორცია და არ შეუძლია არჩევანის გაკეთება. საკუთარი ქალიშვილის მეამბოხე ბუნებაზეც ჰყვება, თუმცა არც კი ასახელებს, რომელ ბანაკს ეკუთვნოდა ეკაეკატერინეკატო, რადგან ამას მამისთვის მნიშვნელობა არც აქვს.
რომანში მოთხრობილია აველუმის სამი სასიყვარულო თავგადასავალი: მელანიასთან, სონიასა და ფრანსუაზასთან. გმირი საკუთარ თავს ძერწავს სწორედ ამ საინტერესო, ღრმა, ინტელექტუალური ქალების ფონზე. სარკასტულია საკუთარი თავის მიმართ. აი, როგორ ავტოპორტრეტს გვთავაზობს ის: „ხალისიანი მოსაუბრის, უბადლო კულინარის, შეუმცდარი ჭაშნაგირის, შეუცვლელი მეინახისა და გამოუსწორებელი მუსუსის ნაცვლად ავად მოღუშული, წარბებშეჭმუხნული, კრიჭაშეკრული საშინელება შერჩებოდა ხელში – ასკეტი რაინდისა და ორთოდოქსი მეუდაბნოეს ხელოვნური ნაჯვარი, ოღონდ თვითჩასახვისა და თვითშობის გზით მიღებული“.
აველუმი საკუთარ თავს მარადიულ პატიმრად წარმოიდგენს. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ საბჭოთა იმპერიიდან ევროპის ცენტრში გაქცევას ცდილობს, არამედ საკუთარი ბუნების ფილოსოფიური აღქმიდან გამომდინარეც. თუმცა საბჭოთა იმპერიის ტყვეობამ დაღი დაასვა მის სულს. როცა აველუმი ფრანსუაზასთან თავს იმართლებს იმის გამო, რომ ვერ გადაარჩინა საყვარელი, ორ მიზეზს ასახელებს. პირველი: „მე არავის გადარჩენა არ შემიძლია… არ უარვყოფ… შეიძლება მინდოდა კიდეც… მაგრამ… იცი რატომ?.. მე ფეხდაბიჯებული სისხლი მიდგას ძარღვებში“.
ფეხდაბიჯებული სისხლი, რასაკვირველია, უნდა გულისხმობდეს თვითგადარჩენისთვის მებრძოლი ქართველი კაცის მრავალსაუკუნოვან ყოფას. აველუმი საბჭოთა იმპერიის მიერ გათელილი ერის შვილია, მეტროპოლია და კოლონია მის სულში მძაფრი ქარტეხილებით ებრძოდა ერთმანეთს. გმირი თავს მსხვერპლად გრძნობდა. ხოლო მეორე მიზეზი, რის გამოც აველუმს ფრანსუაზას ხსნა არ შეეძლო, გახლდათ სატრფოს სამშობლოს მიერ შესრულებული როლი ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში: „მე ისევე ვერ გადაგარჩინე შენ, ოცდაორი წლის ფრანგი გოგონა, თავშესაქცევ სიყვარულს გამოქცეული და ჭეშმარიტი სიყვარულის საზარელ ხახაში ჩავარდნილი, როგორც თქვენ, ფრანგებმა, ვერ გადაგვარჩინეთ ჩვენ, ქართველები. ბუნებაში არაფერი იკარგება. ისტორიაში ყველაფერი მეორდება… რასაც დასთეს, იმას მოიმკი“.
აველუმი ტრიანონის სასახლეში იმასაც წამოაყვედრებს ფრანსუაზას, რომ სამი საუკუნის წინათ ქართველთა დიდი წინაპარი სულხან-საბა ორბელიანი, საქართველოს ევროპასთან კავშირის იდეით საფრანგეთის მეფის წინაშე გამოცხადებული, სრულიად უპატივცემულოდ გამოისტუმრეს: „სხვათა შორის, ერთი ჩემი დიდი წინაპარი სწორედ აქედან გამოაპანღურეს შენმა დიდმა წინაპრებმა. არა, ცოტა უფრო ზემოდან, მთავარი სასახლიდან, ვერსალიდან. აქ ალბათ არც შემოუშვებდნენ, სასულიერო პირი გახლდათ“.
„ფეხდაბიჯებული სისხლის“ ტკივილიანი განცდა აველუმს საბჭოთა იმპერიაში ცხოვრებასთან ერთად გაუჩინა თავისი ბიოგრაფიის ყველაზე ტრაგიკულმა მოგონებამ – მცირე ასაკში სტალინური რეპრესიების დროს დასჯილი მშობლების გამო პატარა დაიკოს იძულებითმა გაჩუქებამ. უმძიმესმა ბავშვობამ და ოჯახურმა ყოფამ მის სულში ღრმა და მოუშუშებელი ჭრილობები გააჩინა. მოგვიანებით ის შეხვდა კიდეც უმცროს დაიკოს, რომელმაც ძმა არ მიიღო, კივილი მორთო. აველუმმა მილიციას სიმართლე დაუმალა, ჩანთა წავართვი გოგონას და ეს ატირებდაო, თვითონ კი ისე გულმდუღარედ ტიროდა, მილიციელები საგონებელში ჩააგდო. მან შვილს დაარქვა დის სახელი და ეძახდა ეკაეკატერინეკატოს, ყველა სახელს, რომელიც კი შეიძლებოდა დაეძახათ დაკარგული დაიკოსთვის.
რომანის შესავალ თავებში მოთხრობილია აველუმის სამწერლო ვნებებისა და პირადი ცხოვრების შესახებ და აქედანვე ვეცნობით მის ფსიქოტიპს, არც ისე მარტივ ხასიათს, გაორებას, ტანჯვასა და ტკივილს, სულიერ ძიებებს. ეს უაღრესად მომხიბვლელი ადამიანი თვითკრიტიკული და თავმდაბალია, მის ფიქრებში იკითხება განათლებული, სხარტი, მოაზროვნე, თავისუფლებისმოყვარე, ჰუმანური ნატურა. აველუმი ცოდვილად მიაჩნია შვილს და თავადაც ცოდვილად მიიჩნევს თავს, თუნდაც თავისი სექსუალური ვნებების, საყვარელი მეუღლის ღალატის, უკანონო შვილის გაჩენის, საყვარლების მიმართ გამოჩენილი გულგრილობის, საზოგადოებრივ ასპარეზზე პასიურობისა და კარჩაკეტილობის გამო, მაგრამ მკითხველი მისდამი ნეგატიურად მაინც ვერ განეწყობა, რადგან ეს სასიყვარულო თავგადასავლებიც იყო მისი თვითძიების გზა, რუხი და მოსაწყენი საბჭოთა სინამდვილიდან გაქცევა. ბუნებრივიცაა: მწერალს ისევე სჭირდება თავგადასავლები, როგორც სისხლისგან დაცლილს – სისხლის გადასხმა.
„აველუმი“ აქტუალური იქნება ყოველთვის, მაგრამ ის განსაკუთრებით მიმზიდველია მათთვის, ვინც გასული საუკუნის 90-იანი წლებით არის დაინტერესებული. მწერლის ფხიზელი თვალი კარგად იცნობს პოლიტიკურ რეალობას, ადამიანთა ფსიქოლოგიას, მათ მორალურ-ეთიკურ პრობლემებს, ეპოქების პარადიგმებს და გვთავაზობს ერთგვარ რეფლექსიებს ფართო საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ მოვლენებთან დაკავშირებით. რომანში აღიწერება მეოცე საუკუნის სამი უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური მოვლენა: 1956 წლის 9 მარტი, 1989 წლის 9 აპრილი, 1991 წლის სახელმწიფო გადატრიალება და სამოქალაქო ომი. ყოველ ამ პოლიტიკურ მოვლენას ავტორი უკავშირებს სუბიექტურ განცდებს, პიროვნებებს, რომლებთანაც ამ დროს ჰქონდა შეხება. 1956 წლის ამბების მთავარი გმირია საპროტესტო აქციების მონაწილე დაჭრილი ბიჭი, რომელიც აველუმმა მოვლენების ეპიცენტრიდან გამოიყვანა, ცდილობდა მის გადარჩენას, მაგრამ ვერ შეძლო. 1989 წლის 9 აპრილის მოვლენები უკავშირდება სონიასთან მის სასიყვარულო ურთიერთობას, ხოლო 1991 წლის სამხედრო გადატრიალების ამბების პარალელურად აველუმის ფიქრები მელანიასა და ეკაეკატერინეკატოს გარშემო ტრიალებს.
სამივე ეს მოვლენა საბჭოთა იმპერიული პოლიტიკის შედეგია. მართალია, 1991 წლის სამხედრო გადატრიალება უკვე სუვერენული საქართველოს სინამდვილეში მოხდა, მაგრამ ინსპირატორი აქაც აგონიაში მყოფი საბჭოთა იმპერია იყო. აველუმი ყველა ამ მოვლენის დამკვირვებელია შორიდან, გული უსკდება, მაგრამ მაინც არ შედის ცხელ წერტილებში, თუმცა არც შვილს უშლის პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობას. ამ მოვლენების ასახვისას მწერლის მიზანი უპირველესად არის არა მათი შეფასება, მტრების ძიება და მხილება, არამედ ჯანსაღი თვითკრიტიკა, ილიასეული გზა ჩვენი ეროვნული უბედურების მიზეზების ძიებისა, რაც ნამდვილად სჭირდება ხალხს საზოგადოებრივი მანკიერებების მოსაშორებლად. მწერალი მკაცრია საკუთარი ხალხის ეთნომენტალური პრობლემების შეფასებისას. მისი რეკომენდაცია ასეთია: „თავისუფლების სურვილი სრულებითაც არ ნიშნავს თავისუფლებისათვის მზადყოფნას, როგორც სქესობრივი სიმწიფე არ ნიშნავს, ოჯახის შექმნაც რომ შეგიძლია. თავისუფლების სურვილის მოკვლა ხელოვნური ფრთებითაც შეიძლება, თავისუფლების უფლება კი ძალიან პროზაულად, ძალიან არარომანტიკულად მოიპოვება მხოლოდ“.
პირველი თემა გახლავთ 1956 წლის 9 მარტის მოვლენები და უცნობი ბიჭის სიკვდილი. აველუმი ტრამვაით მგზავრობდა, როცა უნებურად ამბოხის შემსწრე გახდა. მართალია, ის არაფრით ყოფილა დაკავშირებული ამბოხებულებთან, მაგრამ სისხლიანი ხელი ამ მოვლენამ მასაც შეახო. აველუმმა ქუჩაში იპოვა დაჭრილი ბიჭი, რომელიც ორბელიანის სამ ნომერში მიყვანას ითხოვდა. აველუმს შიშით უსკდებოდა გული, მაგრამ ასეთ განსაცდელში ბიჭის მიტოვება არ შეეძლო, კარგა ხანს ათრია დაჭრილი, მერე კი ხსენებულ მისამართზე მიადგა მამამისს, რომელიც შიშისგან დაიზაფრა, არ ენდო უცნობს, თუმცა ბოლოს მაინც გაჰყვა და ნახა კიდეც აშმორებული სადარბაზოს კიბეზე, სისხლიან გუბეში, მკვდარი შვილი. შემზარავია სცენა, თუ როგორ ჩადგა უბედურმა მამამ ფეხი შვილის სისხლში და როგორ იწმენდდა მას. ეს ეპიზოდი ზუსტად გამოხატავს 1956 წლის 9 მარტის რეალობას, მისი მეტაფორა და ალეგორიაა. გაუგებარია, რას შეეწირა ის ახალგაზრდა და რა მდგომარეობაში იყო მამების თაობა ამ დროს, დამფრთხალი, შვილის სიკვდილით თავზარდაცემული.
1989 წლის 9 აპრილის მოვლენებმა მკაფიოდ წარმოაჩინა იმპერიული მახინის საზარელი სახე, მისი სისასტიკე, სისხლი, რომელიც რუს ჯარისკაცებს სწყუროდათ. მწერალი აქვე ამხელს 1988 წლის ნოემბრის შიმშილობით დაწყებული ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობის ურაპატრიოტულ სულისკვეთებას, ხალხის მოუმზადებლობას დამოუკიდებლობისთვის საბრძოლველად, მაგრამ მოსკოვიდან წამოსული გზავნილი „საქართველო უქართველებოდ“ რომ ამოძრავებელი იმპერიული ძალებისა, ეს კი ცხადია. ამ მოვლენების გაგრძელებად მიიჩნევს მწერალი აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს ეთნოკონფლიქტებს, 1993 წელს უკვე დაკარგულ აფხაზეთზე კი ასეთი წარმოდგენა აქვს: „უაფხაზეთოდ არც საქართველო არსებობს. საქართველო მინუს აფხაზეთი უდრის ნულს. გინდ ყოფილა, გინდ არა, მიუხედავად იმისა, რომ ნული, თავისთავად, ამოუწურავი შესაძლებლობების სიმბოლოცაა. მაგალითად, მილიონს რომ ნული მივუწეროთ, მილიონი ათმაგად გაიზრდება ერთბაშად და, აქედან გამომდინარე თუ ვიმსჯელებთ, ნული (იგივე საქართველო) იმას ეკუთვნის, ვისაც მილიონი უკვე აქვს და მის გაათმაგებასაც აპირებს“.
1991 წლის სამხედრო გადატრიალება ყველაზე მტკივნეული აღმოჩნდა აველუმისთვის, რადგან ამჯერად იმპერიამ მოახერხა, ქართველები დაეპირისპირებინა. საზარელი სანახავია რუსთაველზე გაჩაღებული ძმათამკვლელი ომი. სიმბოლურია აველუმის მდგომარეობა ამ დროს. ის შვილს ეძებს. მელანია უკვე გარდაიცვალა. ქალიშვილი სახლიდან წასულია და შვილიშვილს მიმხედავი არ ჰყავს. ამ დროს აველუმი აღმოაჩენს, რომ ბავშვის ოთახში ვიღაც უცხო, წვერიანი კაცი ზის და ბავშვს დარაჯობს. ის თავს აველუმის უკანონო შვილიშვილის მამად აცხადებს. აველუმი რუსთაველზე მიდის ეკაეკატერინეკატოს საძებნელად. ხოხვა-ხოხვით, შუშის ნამსხვრევების ხელებში სრესით, სისხლიანსა და განადგურებულს უწევს იმ საშინელების ნახვა, რაც რუსთველზე ტრიალებს: „ერთი საქართველო ბუნკერში, ტყვია-წამლის ცარიელ ყუთებზე შლიდა “საახალწლო სუფრას, მეორე ქუჩაში, სიცივისგან აბუზული ეფიცხებოდა ყრუდ მოგუგუნე ხანძრის მხურვალე გამონაშუქს, მესამე კი საწოლში შფოთავდა, ცხადს სიზმრისაგან ვერ არჩევდა და წარამარა იცვლიდა გვერდს“. აველუმის სიკვდილიც ლოგიკურია. ასეთ ჯოჯოხეთში მას გაძლება არ შეუძლია. ტყვია კი ალეგორიაა იმისა, თუ როგორ აირეკლა ეს მოვლენები ქართველი პატრიოტის ყოფამ. მანამდე აველუმს საშინელი სიზმრები და წინასწარმეტყველური განცდები ჰქონდა. სულ ეჩვენებოდა, რომ კარზე აკაკუნებდნენ, გრძნობდა რაღაც საზარელის მოახლოებას. მისთვის გასაკვირი არ ყოფილა ქვეყნის ამ მდგომარეობამდე მისვლა, რადგან საამისო წინაპირობებს გაცილებით ადრე ხედავდა. ამის გამოხატვას მწერალი გალაკტიონის „მშობლიური ეფემერის“ ასოციაციური ალუზიებით ახერხებს:
„ტაშკენტის შვიდში შფოთავს „მუმია“, გარშემო ისევ ცოდვის ბუმია,
პური ცომია, ხორცი უმია, ქართველისათვის რომი გუმ-ია.
აველუმია, ეგერ რომ მოდის?! აველუმია, აველუმია…“
ახსნაც ზედმეტია, თუ რას ნიშნავს რეალობა, როცა ცოდვის ბუმია, როცა პური ცომია და ხორცი – უმი, როცა ქართველისთვის წმინდა ქალაქად მოსკოვური უნივერმაღი ქცეულა… ასეთ რეალობაში აველუმი, რასაკვირველია, ასოციაციურად ამირანია, ყვავ-ყორანთაგან გვემული საქართველოს ალეგორიული სახე, რომლის მძაფრი კვნესაც გალაკტიონს „უწამლავს დღეებს“.
ავტორისა და გმირისთვისაც, რომელიც უდავოდ მისი ალტერ ეგოა, იმპერიული ძალა მჟღავნდება ყველგან და ყველაფერში. აველუმი კაგებესგან დევნილ-ნათვალთვალევი ტიპია. ის მწერალია, თავისუფალად მოაზროვნე, ოფიციოზისგან თავი შორს უჭირავს, ამიტომაც არ არის მათთვის სანდო. ყოველთვის დევნიან, უთვალთვალებენ. მისთვისაც ყველაფერი იმპერიულ მახინასთან ასოცირდება, ის კარგად იცნობს ამ ლევიათანს. თვითმფრინავიც კი, რომელიც ევროპაში მიფრინავს და უნდა განასახიერებდეს თავისუფალ სამყაროში მოგზაურობის შესაძლებლობას, იმპერიის სახე-სიმბოლოა.
იმპერიული საფრთხეების ფონზე დგას აველუმი, ფიქრის ადამიანი, რომელიც გვასწავლის, როგორ უნდა შევხედოთ ყოფას, საქვეყნო სატკივარს, ადამიანთა სულებს, სამყაროს ცვალებადობას. სწორედ ეს ფიქრია მთავარი, რაც ადამიანს განასხვავებს ცხოველისგან, ანიჭებს მას ჰომო საპიენსის სტატუსს, უბიძგებს სიკეთისა და ჰუმანიზმისკენ. ოთარ ჭილაძე თავის ლექსში „ადამიანი გაზეთის სვეტში“ კრუს ხიმენესს ათქმევინებს: „და როგორც ტყიდან მეორე ტყეში გადააქვთ ქარებს თესლი ხეების, ისე გადადის გულიდან გულზე ჩვენი ფიქრები და სურვილები“. ასეთივე გადამდებია აველუმის ფიქრები, ძიებები და აღმოჩენები.
