„ვიმედოვნებ, რომ ამ წიგნში მოცემულ ცოდნას გამოიყენებთ არა მხოლოდ თქვენი ცხოვრების გასაუმჯობესებლად, არამედ – თქვენ გარშემო მყოფთათვისაც. ფორმულა ძალიან მარტივია: ისწავლე + დაეუფლე + გააზიარე. გმირის მოგზაურობა მხოლოდ მას ვერ მოუტანს სარგებელს: თქვენი ახალი ცოდნით შეგიძლიათ დაეხმაროთ გარშემო მყოფებსაც“.

ჯიმ კვიკი

მერვე კლასის ქართულის სახელმძღვანელოში შეტანილია ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლექსი „ფიქრნი მტკვრის პირას“. პოეტის ბიოგრაფიის უკეთ გასაცნობად მოსწავლეებს მაიკო ორბელიანისადმი მიწერილი მისი პირადი წერილი წავუკითხე და ვთხოვე, დაჰკვირვებოდნენ, რა ინტერესები ჰქონდათ იმ ეპოქის ადამიანებს. შემდეგ პოეტს პირადი წერილები მისწერეს და საკუთარი თვალთახედვით 21-ე საუკუნე გააცნეს. ამგვარი აქტივობებით 13 წლის მოზარდებს წარმოდგენა შეექმნათ მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში მცხოვრები ადამიანების შესახებ. „ფიქრნი მტკვრის პირას“ მთელი გულით შეიყვარეს. ბოლოს კი ნიკოლოზ ბარათაშვილის სახლ-მუზეუმს ვესტუმრეთ. ქალაქის გარეუბნიდან ძველი თბილისისკენ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით გავემგზავრეთ. თან სამი მშობელი გვახლდა. ფეხტურები სასკოლო ცხოვრებას სიხარულით ავსებს.

ნიკოლოზ ბარათაშვილის მემორიალურ სახლ-მუზეუმში დავესწარით საგანმანათლებლო პროგრამას, რომელიც პოეტის ბიოგრაფიის, ძველი თბილისის ქუჩების ისტორიის, მუზეუმში გამოფენილი ექსპონატების გაცნობასა და სამაგიდო თამაშს მოიცავდა. ინტერაქციული მეთოდებით განახლებული პროგრამა ახალი ინფორმაციის მარტივად ათვისებას უწყობს ხელს და ბავშვებიც ხალისით ჩაებნენ მასში. მათი ყურადღება წამით არ მოდუნებულა, რისთვისაც დიდ მადლობას ვუხდი მუზეუმის ყურადღებიან თანამშრომლებს და მასწავლებლებს ვურჩევ, ხშირად მიიღონ მონაწილეობა მუზეუმების გაერთიანების მიერ შემოთავაზებულ პროგრამებში.

მუზეუმიდან გამოსულებმა ძველი თბილისის ქუჩებში გავისეირნეთ. პირველ სემესტრში კლასის საკითხავ წიგნად შერჩეული მქონდა ნატო დავითაშვილის „ამბავი ლილე იროელისა“. 25 დეკემბერი იდგა. წიგნის წაკითხვის შემდეგ სპექტაკლისთვის სცენარის წერისას თავზე დამათენდა. რამდენიმე მონაკვეთი დადგმული გვქონდა და იმ დღეს რეზო გაბრიაძის თეატრის წინ, მოედანზე, ნატო დავითაშვილის წიგნის „ამბავი ლილე იროელისა“ მიხედვით პანტომიმა გავმართეთ, უფრო ზუსტად, ღვთისშვილებისა და ქაჯების ბრძოლა გავაცოცხლეთ. გამვლელები ჩერდებოდნენ და წარმოდგენას სიამოვნებით ადევნებდნენ თვალს. ვიდეოს გადაღებისას შევნიშნე ერთი უცხოელი ბიჭი დიდი ზომის ქურთუკით, გულღია ღიმილითა და ამოიღლიავებული წიგნით. წარმოდგენის დასრულების შემდეგ ის ბავშვებს გამოესაუბრა. ასე გავიცანით მოგზაური კორეელი მინზა. რას კითხულობთ-მეთქი, ვკითხე და აღფრთოვანებულმა გამაცნო ჯიმ კვიკის წიგნი, ტვინის უსაზღვრო შესაძლებლობებში არწმუნებს მკითხველსო. მინზას გამოვემშვიდობეთ და სადილისთვის რესტორნისკენ გავეშურეთ. სანამ ჩვენ ფოტოებს ვიღებდით, ის ისევ შემოგვხვდა გზად. ჩვენთან ერთად სადილობა შევთავაზეთ და სიხარულით გამოგვყვა. გადამდები იყო მისი კეთილგანწყობა. რესტორანში სადილის საფასურის გადახდისას თანხა შემოგვთავაზა. ვუთხარით, რომ ის ჩვენი სტუმარი იყო. ცოტა ხანში მომიახლოვდა და წიგნი მომიტანა, კორეაში კიდევ მაქვს ერთი ცალი და ეს თქვენ გქონდეთ ჩემგან სახსოვრადო. ასე უცნაურად მოვიდა ჩემთან ჯიმ კვიკის „უსაზღვროება“ ულამაზესი ყდით.

სანამ რესტორანში კუთვნილ შეკვეთას ველოდებოდით, ბავშვებსა და მშობლებს გასასვლელი ბილეთები დავურიგე და შევსება ვთხოვე. ყველამ წერა დაიწყო. მინზა ღიმილით გვაკვირდებოდა. მერე ბავშვებმა კითხვები ინგლისურად უთარგმნეს (მიუწერეს) და მასაც ვთხოვე, შთაბეჭდილებების დაწერა. მინზამ ამგვარად შეავსო გასასვლელი ბილეთი:

5 რამ, რაც დაგამახსოვრდა:

1. მე გავიგე ულამაზესი ქართული კულტურის შესახებ;
2. გავიგე, როგორი კეთილი და მეგობრული ხალხი ხართ;
3. და ლამაზი – lamazi smile (ლამაზი ღიმილი).
4. გავეცანი ულამაზეს ქართულ ცეკვას.

2 რამ, რაც პირველად გაიგე დღეს:

1. როგორ ხარ?
2. მწვადი.

1 რამ, რის შესახებაც მეტის გაგების სურვილი გაქვს:

1. ქართული ტრადიციული ცეკვის ისტორია.

1 შეკითხვა, რომელიც დაგებადა:

1. რა არის იმ ცეკვის სახელი, რომელიც დღეს დადგით?

რის თქმა მსურს ლელა მასწავლებლისთვის?

მე ძალიან ვაფასებ სადილად მოწვევას. თავს დაფასებულად ვგრძნობ და ეს დღე არასდროს დამავიწყდება.

5-წუთიანი ჩანაწერი. დაწერეთ, რა ხდება ახლა თქვენ ირგვლივ. რას ფიქრობთ?

მე დღეს ვიგრძენი სიყვარული და სიკეთე და ეს შიგნიდან მათბობს. ძალიან დიდი მადლობა დღევანდელი სიკეთისთვის.

სადილის შემდეგ მინზამ ყველა სანაყინეში დაგვპატიჟა. მისი გასასვლელი ბილეთიდანაც ჩანს, რომ მისთვის სიკეთე მთავარი ღირებულებაა. გამოვემშვიდობეთ მინზას და შინ დაბრუნებული ბავშვების გასასვლელი ბილეთების კითხვისას დავრწმუნდი, რომ მან ჩვენი დღის განწყობა შექმნა. 25 დეკემბერს ნიკოლოზ ბარათაშვილის ბიოგრაფიის გაცნობის პარალელურად სამყარომ დაუვიწყარი თავგადასავლები გვაჩუქა. სოციალურ ქსელში ჩვენი ფეხტურის შესახებ სტატუსი რომ გამოვაქვეყნე, ერთმა მასწავლებელმა მომწერა, ქუჩაში დაგინახეთ და ისეთი მხიარულები და ბედნიერები იყავით, ყურადღება მიიქციეთო.

მინზას ნაჩუქარი ინგლისურენოვანი წიგნის წაკითხვა რამდენჯერმე ვცადე. ჩემი ყურადღება მიიქცია ერთ-ერთმა თავმა, რომელიც კითხვის მნიშვნელობას ეხებოდა. თბილისის წიგნის ფესტივალზე კი შემთხვევით გადავაწყდი ქართულ თარგმანს და შევიძინე.

ჯიმ კვიკის „უსაზღვროება“ სამოტივაციო ჟანრის წიგნია. ავტორი პირად ამბებსა და ცნობილი ადამიანების გამოცდილებას გვიზიარებს. ჯიმ კვიკს ბავშვობაში კითხვა უჭირდა, რაც პრობლემებს უქმნიდა. შემდეგ სკოლაში რადიატორს თავი ჩამოარტყა და ტვინი დაუზიანდა, რამაც კიდევ უფრო მეტი პრობლემა შეუქმნა დასწავლისას. წიგნის მთავარი გზავნილიც სწორედ ის არის, რომ ბავშვობაში გადატანილი ტრავმები ხშირად განმავითარებელ სტიმულად იქცევა და ადამიანს აძლიერებს.

ჯიმ კვიკის მოსაზრებით, ტვინს, სხეულის სხვა კუნთების მსგავსად, სჭირდება ვარჯიში, გამოკვება და ზრუნვა. იგი გვიზიარებს მეხსიერების, აზროვნების, მოტივაციის შესახებ სხვადასხვა შეხედულებას, სავარჯიშოებს, მეთოდებს. წიგნში აღწერილი ინფორმაციიდან ბევრი რამ ჩემთვის ნაცნობი იყო, თუმცა, წიგნის წაკითხვის შემდეგ მოტივაცია გამიღვივდა და ცხოვრებისადმი ჯანსაღმა დამოკიდებულებებმა თავი ერთად მოიყარა.

წიგნს მასწავლებლის თვალითაც ვკითხულობდი და ვცდილობდი, საკვანძო საკითხები მოსწავლეებისა და კოლეგებისთვისაც გამეცნო.

პოზიტიური აზროვნება

ჯიმ კვიკის აზრით, პოზიტიურ აზროვნებას დიდი ძალა აქვს და სამყაროს მიმართ ოპტიმისტურ დამოკიდებულებას გულისხმობს:

• სიცოცხლის გაზრდილ ხანგრძლივობას;
• დეპრესიის დაბალ მაჩვენებელს;
• ორგანიზმის გამოფიტვის დაბალ დონეს;
• გაციებისადმი დიდ მედეგობას;
• უკეთეს გონებრივ და ფიზიკურ ჯანმრთელობას;
• გულ–სისხლძარღვთა სისტემის გაუმჯობესებას;
• სირთულეებისა და სტრესული სიტუაციებისადმი გამკლავების ძლიერ უნარს. [კვიკი 2023, 128] „ჭიანჭველები“.

პოზიტიური აზროვნების ერთ-ერთ ხელისშემშლელ ფაქტორად შეიძლება იქცეს „ჭიანჭველები“ „ავტომატური ნეგატიური აზრები“, რომლებიც თითოეულ ჩვენგანის ტვინს აბინძურებენ. ნეგატიური აზრების ცხოვრებისგან განდევნა გვეხმარება თავდაჯერებულობის მოპოვებასა და სიხარულის შეგრძნებაში.

პოზიტიური გარემო

„თქვენ ჰგავხართ მათ, ვისთანაც ურთიერთობთ“ – წერს ჯიმ კვიკი და გვაფრთხილებს, რომ არასასურველი გავლენებისგან თავი დავიცვათ. „კარგი იქნება, გამოყოთ რამდენიმე წუთი და დაფიქრდეთ იმაზე, თუ ვინ არიან თქვენ გარშემო მყოფი ადამიანები, რამდენად ახდენენ გავლენას თქვენს ცხოვრებაზე და როგორ მოქმედებს ეს თქვენს სურვილზე – იყოთ სხვისი აზრებისგან გათავისუფლებულები“. [კვიკი 2023, 196]

პატარა ნაბიჯების ძალა

ხშირად დასახული მიზნისკენ სიარულისას მოტივაცია ქრება. ამის მიზეზი შეიძლება იყოს საკუთარი თავისთვის დასახული რთული ამოცანები, რომლებიც თანდათან მრავლდებიან. ჯიმ კვიკის მიხედვით, სჯობს, ყოველდღიურად პატარა ნაბიჯები გადავდგათ, დავასრულოთ დაწყებული საქმეები და მალე ჩვენი ქცევა ჩვევაში გადაიზრდება.

ყურადღების შენარჩუნება

კიდევ ერთი საჭირო უნარი ყურადღების შენარჩუნების გამომუშავებაა. მულტიფუნქციურობა, როდესაც ერთდროულად რამდენიმე საქმეს ვაკეთებთ, ტვინის მუშაობას აფერხებს. ერთდროულად საუბარი და შეტყობინებების შემოწმება მობილურ ტელეფონში არასწორია. მასწავლებლებს ხშირად გვიწევს მოსწავლის საუბრის მოსმენა. ამ დროს გონება შეიძლება გაგვეფანტოს, ფიქრებით სხვაგან ვიყოთ. თუკი შევეცდებით, პრაქტიკულად ვიმუშაოთ ყურადღების ფოკუსირებაზე, თუნდაც ვიყოთ ეფექტური მსმენელები, აუცილებლად გამოგვივა და ამას მოსწავლეებიც იგრძნობენ. რადგან ძალიან რთულია აქტიური მოსმენა, შეგვიძლია, მოკლე ჩანაწერები გავაკეთოთ და მოსწავლის ნათქვამი საკვანძო ფრაზები ჩავინიშნოთ. აქ და ახლა – ყოფნა მუდმივად აწმყო დროში ყველაზე დიდი საჩუქარია, რაც შეგვიძლია ურთიერთობებისას სხვებს თუ საკუთარ თავს ვაჩუქოთ.

ცხოვრების წესი

ჯიმ კვიკი გვირჩევს, მოვიწესრიგოთ ძილი, გაღვიძებისთანავე ჩავიწეროთ სიზმრები, დავლიოთ წყალი, რამდენიმე წუთი მაინც დავუთმოთ ვარჯიშს, მედიტაციას, გავთავისუფლდეთ ცრუ წარმოდგენებისგან, ჩამოვწეროთ დღის გეგმა, გავაკეთოთ ჩანიშვნები და დღის განმავლობაში სულ ცოტა 10 წუთი მაინც ვიკითხოთ, რადგან კითხვა გონების საუკეთესო ვარჯიშია.

 კითხვა

ცალკე თავი აქვს დათმობილი დაჩქარებული კითხვის მნიშვნელობის განმარტებასა და მეთოდებს. ერთ-ერთი საინტერესო რჩევაა, წამმზომის გამოყენება კითხვისას, კერძოდ, ყოველი 25 წუთის შემდეგ გავჩერდეთ და ჩამოვწეროთ 5 მნიშვნელოვანი რამ, რაც დაგვამახსოვრდა. ამგვარად წაკითხულის გააზრებას ვსწავლობთ და ვსწავლობთ მნიშვნელოვან ფაქტებზე ყურადღების გამახვილებას, შეჯამებას, ყოველივე ეს კი მეხსიერების გაუმჯობესებას უწყობს ხელს. შეიძლება, ყოველი წიგნის წაკითხვისას ამგვარი წყვეტა დამღლელი იყოს, თუმცა დროდადრო ამ მეთოდის გამოყენება საინტერესოა. ასევე, ვაპირებ, რომ ჩემს მოსწავლეებს ვასწავლო 25-წუთიანი შესვენებები კითხვისას და ჩანაწერების გაკეთება. ამ მეთოდს საშინაო დავალების ინსტრუქციადაც ვაქცევ.

„თუ ვინმე გეტყვით, რომ წიგნებს არ კითხულობს, ეს არსებითად ნიშნავს, რომ მან შეწყვიტა რაიმე ახლის სწავლის მცდელობა“, – მეც ვეთანხმები ამ მოსაზრებას, რადგან მთელი ცხოვრების განმავლობაში სწავლა კითხვის გარეშე წარმოუდგენელია. „თითქმის შეუძლებელია, სწავლა გახადოთ დინამიკურ პროცესად და აქციოთ იგი თქვენი ცხოვრების მუდმივ ნაწილად კითხვისადმი მიზანმიმართული მიდგომის გარეშე“. [კვიკი 2023, 308]

ავტორი კიდევ ერთხელ შეგვახსენებს კითხვის დადებით მხარეებს, კერძოდ, კითხვა:

• ააქტიურებს ტვინს;
• აუმჯობესებს მეხსიერებას;
• აძლიერებს თქვენს ფოკუსირებას;
• ამდიდრებს ლექსიკას;
• ხელს უწყობს წარმოსახვას;
• გიღვივებთ თანაგრძნობის უნარს.

დინება (Flow)

ფსიქოლოგ ჩიკსენტმიჰალის მიხედვით, დინება არის ის მდგომარეობა, რომლის დროსაც იღებ უზარმაზარ სიამოვნებას, კარგავ დროის შეგრძნებას და ივსები დადებითი ემოციებით. სწავლა, უფრო მეტად კი სწავლება, ნამდვილად არის ჩემთვის ის, რასაც შეუძლია ჩამაყენოს დინების მდგომარეობაში.

ჯიმ კვიკი დაწვრილებით მიმოიხილავს დინების მახასიათებლებს და გვაძლევს რჩევებს, რათა მიზანმიმართულად აღმოვჩნდეთ დინებაში: გააკეთეთ ის, რაც გსიამოვნებთ – ჩემი აზრით, ეს არის მთავარი მაქსიმა. დინებისთვის ხელისშემშლელია:

1. მრავალამოცანა;
2. სტრესი;
3. წარუმატებლობის შიში;
4. თავდაჯერებულობის ნაკლებობა.

ჩემთვის დინება არის თითქმის ყოველი გაკვეთილი, როდესაც სხვა მოვალეობები და პრობლემები თავისთავად მავიწყდება. დრო მიქრის, მსიამოვნებს ბავშვებთან ყოფნა, რადგან თავს საჭიროდ ვგრძნობ. განსაკუთრებულია მოსწავლეებისთვის დაგეგმილი აქტივობები არაფორმალურ გარემოში: ლიტერატურული კაფეები, ფეხტურები, მუზეუმში სტუმრობა, სპექტაკლები, მწერალთან შეხვედრა…

ჰკითხეთ საკუთარ თავს, როდის ხართ დინებაში?

დადებითი ემოციები

მასწავლებლის როლის მნიშვნელობაზე დადებითი ემოციების შესახებ აღწერილმა კვლევამ დამაფიქრა. უარყოფითი ემოციები ტვინის შესაძლებლობების გამოვლენას თრგუნავს, დადებითი ემოციები კი პირიქით – ხელს უწყობს.

„როდესაც განიცდით დადებით ემოციებს, როგორიცაა სიხარული, კმაყოფილება და სიყვარული, თქვენ ხედავთ ბევრად მეტ შესაძლებლობას ცხოვრებაში“. [კვიკი 23023, 135]

წიგნში დამოწმებული კვლევის მიხედვით, დადებითი ემოციები:

• ზრდის ყურადღებისა და აზროვნების შესაძლებლობებს;
• აქრობს უარყოფით ემოციურ აღგზნებადობას;
• ასტიმულირებს ფსიქოლოგიურ სტაბილურობას;
• ქმნის შესაბამის პერსონალურ რესურსებს;
• ხელს უწყობს ცხოვრების დონის ამაღლებისკენ მიმართულ საქმიანობას და ადამიანის პიროვნულ კეთილდღეობას.

ჯიმ კვიკის „უსაზღვროებაში“ თავმოყრილმა ცოდნამ თავისი სახელი დაარქვა იმას, რისკენაც სასწავლო პროცესი მიმყავს – მოსწავლეებისთვის სიხარულის, კმაყოფილების, სიყვარულის მინიჭება. დადებითი ემოციები ადამიანის კეთილდღეობისა და დღეგრძელობისკენ გადადგმული ნაბიჯიაო, შემაჯამებელ აბზაცში წერს ჯიმ კვიკი და მეც დიდ სტიმულს მაძლევს ჩემი პროფესიული საქმიანობის გასაახლებლად. შეიძლება ითქვას, კორეელი მინზას ნაჩუქარ წიგნში ვიპოვე პასუხი იმისა, თუ როგორი დადებითი ემოციების მომტანია მოსწავლეებთან ერთად არაფორმალურ გარემოში დროის გატარება, ფეხტური ქალაქში, მუზეუმების მონახულება, წიგნის კითხვა და საკლასო ოთახში დადგმული ცეკვით სხვებისთვის წაკითხულის გაზიარება თუ სიამოვნების მინიჭება.

ჯიმ კვიკი წიგნის ბოლოს ურთავს მადლიერების წერილს, რომელიც ძალიან მიყვარს, განსაკუთრებით კი მასწავლებლებისადმი გამოხატული მადლიერება:

„განსაკუთრებული მადლობა ჩემი სკოლის მასწავლებლებს (და მთელი მსოფლიოს მასწავლებლებს) – ვიმუშავე უამრავ პედაგოგთან. ვიცი, რამდენად რთულია თქვენი შრომა. გმადლობთ ყურადღების, თანაგრძნობისა და ერთგულებისთვის. თქვენ ნამდვილი სუპერგმირები ხართ. ჩვენ გვიყვარს სუპერგმირების ლაბადები, რომლებსაც ატარებთ“. [კვიკი 2023, 366]

ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლექსი „ფიქრნი მტკვრის პირას“ ასე მთავრდება:

„მაგრამ, რადგანაც კაცნი გვქვიან – შვილნი სოფლისა,
უნდა კიდეცა მივდიოთ მას, გვესმას მშობლისა.
არც კაცი ვარგა, რომ ცოცხალი მკვდარსა ემსგავსოს,
იყოს სოფელში და სოფლისთვის არა იზრუნვოს!“.

25 დეკემბერს ნიკოლოზ ბარათაშვილის სახლ-მუზეუმში სტუმრობამ და ამ დღეს განვითარებულმა მოვლენებმა 21-ე საუკუნის მასწავლებელი და მოსწავლეები კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნა, რომ „სოფლისთვის ზრუნვა“ შეიძლება აღმოჩნდეს ქართული პოეზიის კითხვა. ქალაქის გარეუბნის სკოლაში მთელი გულით გადაშვებამ მე-19 საუკუნის პოეტის ცხოვრებასა და პოეზიაში ახალი გზებით გვატარა, დაუვიწყარი ემოციები გვაჩუქა, გაგვაცნო მინზა და მანაც ჯიმ კვიკის „უსაზღვროებით“ კიდევ უფრო დიდი შემართებით მიმაბრუნა ჩემი საყვარელი საქმისკენ. სწორედ „უსაზღვროების“ ფურცლებზე ამოვიკითხე შემდეგი ფრაზაც: „სიცოცხლის ერთადერთი მიზანი ცოდნის გადაცემაა. უმაღლესი მიზანი არ არსებობს. ასე რომ, თუ მეკითხები, რა უნდა მოიმოქმედო მთელ ამ ცოდნასთან ერთად, რომელსაც აგროვებ, მე გეტყვი – გადაეცი“. [კვიკი 2023, 353] ამ წიგნში ასახული მეთოდებიც „სოფლისთვის ზრუნვაა“.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. კვიკი, ჯიმ. 2023. „უსაზღვროება“ – ავარჯიშე ტვინი, ისწავლე სწრაფად და მიაღწიე უსაზღვროებას. თარგ. ლიკ გურაბანიძე. რედ. მზია რაზმაძე, გოგი სალიაშვილი. თბილისი: წიგნი+ერი

ყოველი სასწავლო წლის დასაწყისი ემოციებით არის სავსე, თუმცა ცხოვრებაში ერთხელ მაინც ალბათ ყველას გვქონია გამორჩეული მომენტი, როცა ჩვენი საყვარელი პატარა პირველად მიდის სკოლაში.

პირველი კლასი, პირველი მასწავლებელი, პირველი საშინაო დავალება, პირველი პასუხისმგებლობა, პირველი ნაბიჯები დიდობაში – ბავშვებთან ერთად ამ გზას მშობლებიც კიდევ ერთხელ გადიან. პატარა შვილების მსგავსად ისინიც განიცდიან სიახლეებით გამოწვეულ შფოთს, მით უმეტეს, თუ პირველი შვილი შედის სკოლაში.

როგორი მასწავლებელი შეხვდება? როგორ შეეგუება მეგობრებს? რას იზამს გაკვეთილზე? მიაგნებს თუ არა საპირფარეშოს? შეძლებს თავის თავს მოემსახუროს? დაძლევს თუ არა პროგრამას? იგრძნობს თუ არა თავს უსაფრთხოდ? ამ და სხვა ფიქრებით არის მოცული სექტემბერში პირველკლასელის მშობლის გონება.

როგორ დავეხმაროთ პირველკლასელის მშობლებს, დაძლიონ დაძაბულობა, რომ სწორად შეასრულონ მათ წინაშე მდგომი ამოცანები და გახდნენ შვილებისა და მასწავლებლების პარტნიორები?

რადგან ამ პერიოდში მშობლებს ნაკლები წარმოდგენა აქვთ სასკოლო ცხოვრების შესახებ, მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა მათ მიაწოდოს ინფორმაცია, რომელიც დაეხმარება სწორი წარმოდგენა შეიქმნან სკოლის როლის შესახებ. კერძოდ:

• რა არის არის სკოლის მიზანი? რა მოეთხოვება სკოლას? რა ღირებულებებზე დგას მათი სკოლა? – შესაძლებელია, ელფოსტით ან სხვა საშუალებით გაუზიაროს ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების დოკუმენტი https://matsne.gov.ge/ka/document/view/11098?publication=0, სკოლის მისიის, ხედვისა და ღირებულებების ამსახველი საინფორმაციო ბიულეტენი.
• მასწავლებელთან კომუნიკაციის როგორი ფორმაა მიღებული მათ სკოლაში?
• პედაგოგების გარდა, რომელი პროფესიის წარმომადგენლები არიან სკოლაში დასაქმებული (ექიმი, მანდატური, ფსიქოლოგი და სხვა), რა არის მათი ფუნქცია?
• როგორ ხედავს პედაგოგი მშობლების ჩართულობას? ხომ არ დასჭირდებათ სკოლაში დამატებითი რესურსები? ან ოჯახის წევრების აქტივობებში მონაწილეობა?
• ექნებათ თუ არა ბავშვებს საშინაო დავალებები პირველ კლასში? თუ არ ექნებათ, სასურველია, გააცნოს მშობლებს არგუმენტები.
• აუხსნას, რომ პირველკლასელ მოსწავლესთან გამოჩენილმა სიხისტემ შესაძლოა, ბავშვს სწავლის მოტივაცია დაუკარგოს.
• გაუზიაროს სურვილი, რომ ითანამშრომლოს მშობლებთან არა მხოლოდ მაშინ, როცა ისინი მადლიერები არიან, არამედ იმ შემთხვევაშიც, თუ მოსწავლეები სკოლის თაობაზე უკმაყოფილებას გამოთქვამენ სახლში.

მეორე მხრივ, მშობელი ხომ ის ადამიანია, ვინც უამრავ ინფორმაციას ფლობს მოსწავლის შესახებ. სწორედ ამიტომ, სასურველია, მასთან საქმიანი ურთიერთობა პედაგოგმა საჭირო ინფორმაციის მოძიებით დაიწყოს. შესაძლოა, შედგეს კითხვარი ბავშვის შესახებ, რომელიც, ერთი მხრივ, მასწავლებელს დაეხმარება მოსწავლის საჭიროებების, მოლოდინებისა და სურვილების დადგენაში; მეორე მხრივ, მშობელს მიაწვდის ინფორმაციას, რომ პედაგოგი მის შვილთან ინდივიდუალურად თანამშრომლობს. შეიძლება ისეთი კითხვარის შემუშავება, რომელიც დააფიქრებს პირველკლასელის მშობელს და უკეთ დაანახებს თავისსავე შვილს.

მაგალითისთვის, პირველკლასელთა მშობლების გამოკითხვა, შესაძლოა ასეთი შინაარსის იყოს:

–           ბავშვის სახელი და გვარი

————————————————-

–           რა სახელით მიმართავთ მოფერებით?

————————————————

–           რა არის მისი საყვარელი სათამაშო?

————————————————–

–           რომელია მისი საყვარელი მულტფილმის გმირი?

—————————————————–

–           თამაშობს თუ არა კომპიუტერულ თამაშებს?

ა) დიახ

ბ) არა

– საშუალოდ რამდენ დროს ატარებს ბავშვი ეკრანთან?

ა) ყოველდღიურად არ იყენებს;

ბ) დღეში ერთ საათს ან ნაკლებს;

გ) დღეში 1 საათს და მეტს.

–           რომელია მისი საყვარელი კომპიუტერული თამაში?

—————————————-

–           როგორია მისი სწავლის მოტივაცია? როგორი მოლოდინი აქვს სკოლისგან?

—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————-

–           დადიოდა თუ არა საბავშვო ბაღში?

ა) დიახ;

ბ) ხშირად ავადობდა, თითქმის არ უვლია;

გ) არ უვლია.

–           თუ დადიოდა, რამდენი წელი იარა?

———————————————————–

–           გავლილი აქვს თუ არა სასკოლო მზაობის პროგრამა?

ა) დიახ;

ბ) არა.

–           იცის თუ არა კითხვა?

ა) დიახ;

ბ) არა;

გ) იცის რამდენიმე ასო.

–           იცის თუ არა წერა?

ა) დიახ;

ბ) არა.

–           იცის თუ არა ანგარიში ?

ა) არ იცის;

ბ) დიახ იცის 10-ის ფარგლებში;

გ) იცის 20-ის ფარგლებში.

დ) იცის 100-ის ფარგლებში.

–           ხომ არ აქვს ბავშვს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროება?

ა) დიახ;

ბ) არა.

–           ხომ არ აქვს ბავშვს რაიმე საჭიროება, რომლის შესახებაც გსურთ მასწავლებლის საქმის კურსში ჩაყენება?

———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————–

–           დაახასიათეთ თქვენი შვილი.

———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————–

კითხვარი მასწავლებელს დაეხმარება, უკეთ გაიცნოს თითოეული მოსწავლე, გაიგოს მათ შესახებ აქამდე უცნობი დეტალები, რაც გამოადგება ბავშვთან ინდივიდუალური მიდგომის დაგეგმვაში. ამავე დროს, მასწავლებელი დაინახავს, რა წარმოდგენა აქვს მშობელს შვილის შესახებ, შესაძლოა, შთაბეჭდილება შეექმნას მისი აღზრდის სტილზეც, რაც გავლენას ახდენს ბავშვის განვითარებაზე.

საბოლოო ჯამში, პირველი სასწავლო წლის ასეთი დასაწყისი მასწავლებელსა და მშობელს კეთილად განაწყობს ერთმანეთის მიმართ, რაც მომავალში წარმატებული თანამშრომლობისა და მოსწავლის წინსვლის საფუძველი გახდება.

ფრაზეოლოგიზმები – ენის ძარღვია, ენის სული და გული, თუ გინდა ენას ფლობდე, მისი იდიომების ამოცნობა უნდა შეგეძლოს. სამწუხაროდ, ახალ თაობაში იდიომები დავიწყების პირასაა, ბევრმა ახალგაზრდამ აღარ იცის მათი მნიშვნელობა. გთავაზობთ კიდევ ერთ აქტივობასა და ტექსტს, რომელიც მოსწავლეს კონკრეტულ ფრაზას გაუცოცხლებს და სამუდამოდ დაამახსოვრებს.

ალბათ ხშირად გინახავთ ადამიანი, რომელსაც ესაუბრები, ის კი დაწყებულ თემაზე საუბარს წყვეტს ან შენს შეკითხვას პასუხს არ სცემს და სულ სხვა რამის მოყოლას იწყებს. ამ დროს შეგიძლია, თამამად უთხრა: რატომ ამიგდე სიტყვა ბანზეო. ბანზე სიტყვის აგდება, საუბრის თემის სპეციალურად, განზრახ შეცვლას აღნიშნავს.

ბანი – ძველი ქართული სახლების ბრტყელი სახურავია, მასზე მიწა იყო დაყრილი, რომელიც იტკეპნებოდა, ეს პროცესი მეტად რთული და შრომატევადი ყოფილა. ბანზე ზაფხულობით სუფრასაც კი შლიდნენ, საოჯახო საქმეებს აკეთებდნენ, ან ცას შეჰყურებდნენ და ვარსკვლავებს ითვლიდნენ.

მოკლედ რომ ვთქვათ, ბანი თანამედროვე სახლის აივანივით იყო, ოღონდ აივანი სახურავზე. სიტყვის ბანზე აგდება, სიტყვის გაშვებას, ასროლას, აფრენას, სხვა სიტყვებით ჩანაცვლებას ნიშნავს, თან ბანზე, რომელიც ჩვენი წინაპრებისთვის სიმაღლეს აღნიშნავდა. იმ აგდებულ სიტყვას მოსაუბრე მაშინ დაიბრუნებდა, თუკი შემოუძახებდა: სიტყვას ბანზე ნუ აგდებ, მიპასუხე ახლავეო.

ბანს ქართულ ენაში რამდენიმე ომონიმი მოეძებნება:

ბანი — ძველი ქართული, კახური სახლის ბრტყელი სახურავი;

ბანი — სოფელი საქართველოში;

ბანი — ყველაზე დაბალი ხმა მუსიკაში;

ბანი — ქართული ანბანის მეორე ასო;

ბანი — მდინარე ირლანდიაში.

ლექსიკონი:

ომონიმი – სიტყვა, რომელიც ბგერითი შემადგენლობით ემთხვევა სხვა სიტყვას, ხოლო მნიშვნელობით განსხვავდება მისგან.

აქტივობა 1:

წარმოიდგინე, როგორი იქნებოდა ბანიანი სახლი. დახატე და შენი ნახატი დაასათაურე.

აქტივობა 2:

დაწერე პატარა მოთხრობა სიტყვაზე, რომელიც პატრონს გაუფრინდა. ჩართე ფანტაზია და წარმოსახვა, რომელი სიტყვა იქნებოდა? როგორი იქნებოდა? თუ ექნებოდა ფორმა? სად წავიდოდა? იქნებ ბანზე ან იქნებ უფრო შორს? დაუბრუნდებოდა თუ არა ის პატრონს? დაასათაურე და დაასურათე.

აქტივობა 3:

მოცემული სიტყვები ომონიმებს წარმოადგენს, მათ სხვადასხვა მნიშვნელობები აქვთ, ისევე როგორც სიტყვას „ბანი“. წინადადებებში იპოვე მათი ადგილი, ერთი სიტყვა ორჯერ, ორი მნიშვნელობით გამოიყენე. შემდეგ კი წინადადებისა და კონტექსტის მიხედვით განმარტე ამ სიტყვის ორივე მნიშვნელობა. მიუხატე პატარა ილუსტრაციაც:

წელი

ატლასი

ბარი

თვალი

მეფის გვირგვინი ძვირფასი ———– იყო შემკული, ეს საოცრება ქალაქის მთავარ ოქრომჭედელს დაუმზადებია.

ჰეტეროქრომია ადამიანებში და ცხოველებში სხვადასხვა ფერის ——————– ნიშნავს.

ნიკოლაძეების ოჯახს ბედნიერი ———– დაუდგათ, გაზაფხულზე მეხუთე შვილი შეეძინათ და დავითი დაარქვეს.

გოგონამ ბებიას ნაჩუქარი ქამარი ———— შემოირტყა და სარკის წინ დატრიალდა.

გეოგრაფიული ————– რუკების კრებულია, რომელსაც თან განმარტებებიც ახლავს.

პრინცესას სამეჯლისო კაბა წითელი – —————- იყო შეკერილი და მზის სინათლეზე ათასფრად ელვარებდა.

იმ ადამიანისთვის, ვინც გადაწყვიტა სოფლად ცხოვრება, საკვების საკუთარი ხელით მოყვანა, მიწის დამუშავება ——————— საჭირო და მნიშვნელოვანი იარაღია.

ოდესღაც ჩვენი წინაპრები მთიდან ————- ჩამოსახლდნენ, ახლა კი სუფთა ჰაერის საძებნელად, დროა უკან – მთაში დავბრუნდეთ.

აქტივობა 4:

სიტყვას ბანზე ნუ აგდებ – ამ ფრაზის გამოყენებით შეადგინე დიალოგი ორ პერსონაჟს შორის. დიალოგი ორი ადამიანის მონაცვლეობით საუბარია. თითოეული მოსაუბრის სიტყვის, წინადადების წინ დასვი ტირე და დაიწყე ახალი სტრიქონით. პერსონაჟები და სასაუბრო თემა თავად შეარჩიე.

აქტივობა 5:

ბანი – ანი – ვანი – კანი …. ახლა შენ გააგრძელე, რაც მეტ სიტყვას გაურითმავ „ბანს“ მით უკეთესი. მთავარია, სიტყვებს მნიშვნელობები ჰქონდეთ, მერე იქნებ ლექსის დაწერაც სცადო.

„ყმა სოფლისა ხასიათი…“

პირველი, რაზედაც, როგორც ჩანს, თინათინი და ავთანდილი შეთანხმდნენ, ისაა, რომ მეფემ არ უნდა გაიგოს ავთანდილის არაბეთიდან წასვლის რეალური მიზეზი და მიზანი. დაე, ახლა მაინც არაფერმა დაურღვიოს  სიმშვიდე როსტევანს და სჯეროდეს, რომ მისი სპასპეტი სახელმწიფო საზღვრების მოსახილველად მიდის. მართალია, თინათინსა და ავთანდილს შეხვედრის დროს ამ საკითხზე ღიად არ უსაუბრიათ, მაგრამ მოვლენების შემდგომი განვითარება აჩვენებს, რომ ეს მნიშვნელოვანი ფაქტი რუსთაველმა იმ სამ სიტყვაში ჩაგვიმალა, ვითომდა სხვათა შორის რომ თქვა: „საუბარი ასად აგეს…“ – ბევრი ისაუბრეს და ბევრ რამეზეო.

პირველი შეთქმულება როსტევანის ზურგსუკან უკვე დაიგეგმა – როგორც ჩანს,  ახალმა მეფემ თავისი რეალური პოლიტიკის გატარება მამისაგან ფარულად დაიწყო. მისი აზრები სპასპეტმა უნდა გაახმოვანოს და აკი, ავთანდილიც, რომელსაც გამზრდელის ასე პირისპირ მოტყუება უჭირს, მეფეს ეჯიბის მეშვეობით ატყობინებს: „მე წავიდე, მოვიარო, ვილაშქრო და ვინაპირო…“.

თუ რას იზამს გრძელ და გაურკვეველ გზაზე დამდგარი ჩანგზე მომღერალი „ჭრელკაბიანი“ ყმაწვილი, მალე გავიგებთ, რადგან ჩვენც ფეხდაფეხ მივყვებით.

თავიდან მთლად ყოჩაღად ვერ გამოიყურება მარტო დარჩენილი და გაღარიბებული. ეჭვის ჭია  ღრღნის გულს – არის კი სატრფოს დავალების შემსრულებელი კაცი? თან ეს რუსთაველიც ისე ძალიან გვაბრალებს ამ აცრემლებულ და თვითმკვლელობაზე მოფიქრალ ყმაწვილს, რომ ვეღარც ხვდები, უნდა შეიბრალო თუ დასცინო. შეიბრალეთო, გვაძალებს ავტორი, რომელიც  მხოლოდ თავის ავტორიტეტს არ სჯერდება და ჩვენი თანაგრძნობის  გასაძლიერებლად უფრო დიდ ავტორიტეტს იშველიებს: „ამ საქმესა მემოწმების დიანოსი, ბრძენი ეზროს: საბრალოა, ოდეს ვარდი დაეთრთვილოს, და-ცა-ეზროს“.

შეიბრალეთ, მიწაზე სძინავს და ბალიშად საკუთარი მკლავი უდევსო. ესეც შენი ძლევამოსილი არაბეთის სპასპეტი, რომელსაც შემდეგ, ტარიელთან პირისპირ შეყრისას, ჯერ მიწიდან აყოლილი მტვერიც კი არ ექნება ჩამობერტყილი, მაგრამ ისე ყოჩაღად იტყვის: „მე ვარ არაბი, არაბეთს არს ჩემი დარბაზებია…“, რომ მსმენელს ტანში დაბურძგლავს.

ნელ-ნელა, ჩვენ თვალწინ იბადება ახალი ავთანდილი – არა მარტო გრძნობისა და ემოციების – მოვალეობისა და პასუხისმგებლობის კაცი, რომელიც ვიდრე ამას იტყვის: „არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს ფილოსოფოსთა ბრძნობისა?!“, მანამდე ისეთ რამეს ამბობს, რომ სიბრალული თუ დაცინვა  პატივისცემით გვეცვლება: „ავსა კარგად ვერვინ შეცვლის, თავსა ახლად ვერვინ იშობს“. არარუსთველისებურად   ეს ხომ სხვა არაფერია, თუ არა კარგად ნაცნობი: „სახელის გატეხას თავის გატეხა სჯობიაო“.

ავთანდილი კი სახელისა და სიტყვის გატეხას ძალიან უფრთხილდება. თუმცა ის ყველაზე კარგად მაშინ შეიცნობა, როცა თავად გასაჭირში ჩავარდნილს სხვისი გასაჭირის მოგვარების დაუოკებელი სურვილი საკუთარ პრობლემებს დაავიწყებს ხოლმე. იქნებ სწორედ ასეთ კაცს  ეხმარება ღმერთი, იქნებ ამიტომ გადაეყარა ის ხატაელ ძმებს, რომლებმაც უცხო მოყმის კვალზე დააყენეს.

არადა სულ რაღაც ერთი საათის წინ, ვიდრე ხატაელებს შეხვდებოდა, როგორი სასოწარკვეთილი იყო: „გასცუდებოდეს მკლავნი და მისნი სიამაყენია…“, ერთი საათის შემდეგ კი მშიერ-მწყურვალმა აშიშხინებული მწვადი ნაკვერჩხლებზე მიატოვა და სანატრელი ამბის გაგებით ფრთაშესხმული: „ვითა გავაზი გაფრინდა, არ-გაშვებული ხეზითა“.

მისდევს ახლა ავთანდილი ამ გაველურებულ კაცს, რომელიც ვერც კი წარმოიდგენს, რომ თითქმის ოთხი წელია მთელი არაბეთის თავის ტკივილად არის ქცეული.

სამი წელია ცა და მიწა შეაჯერა ავთანდილმა, ახლა რომ კვალში უდგას და თან ტვინს იჭყლეტს, როგორ მოაგვაროს ეს „ძნელი საქმე“ ისე, რომ თან ამ გადარეულის  წუხილის მიზეზი შეიტყოს, თან მასთან შებმა-შეტაკება თავიდან აირიდოს. ყოფნა-არყოფნის დილემასავით ამბავია: „ანუ მოვჰკლავ, ანუ მომკლავს…“

და რა იქნება ამბის შეტყობის შემდეგ? იქნებ ავთანდილს შურისძიების სურვილიც გაუჩნდეს…

მსგავსიც არაფერი იქნება. აკი, ვთქვით, რომ არაბეთში შურისძიებაზე არავინ ფიქრობს, მაგრამ თითქოს ისიც მეტისმეტია, ავთანდილი ტარიელს პირველივე შეხვედრისას ამას რომ  ეუბნება: „ამა დღემან დამავიწყა, გული ჩემი ვინ დაბინდა…“ – შენთან შეხვედრამ თინათინი დამავიწყაო.

ავთანდილს ხომ ჯერ არც ტარიელის სულისშემძვრელი ისტორია მოუსმენია, არც საკუთარი თავი ჩაუყენებია მის მდგომარეობაში, არც ის გაუცნობიერებია, როგორ გაუმართლა, რომ როსტევანის ფრთის ქვეშ გაიზარდა და არა ფარსადანისა – მაშ, რა შეიძლება იყოს მიზეზი ამ უცნაური სიტყვებისა: „შენ გეახლო სიკვდილამდის, ამის მეტი არა მინდა“.

რა არის ის ძალა, რომელიც თითქოსდა სამტროდ შესაყრელ ადამიანებს (ნუ დავივიწყებთ, ერთი მხრივ, ავთანდილის შელახულ რეპუტაციას, დახოცილ მეომრებსა და სატრფოს გარეშე გატარებულ სამ უმძიმეს წელს, ხოლო, მეორე მხრივ, არაბეთში უცხო მოყმის უსამართლო დევნა-შეპყრობის დაუოკებელ სურვილს), მოყვრად შეახვედრებს და უთქმელ-უსიტყვოდაც აგრძნობინებს, რომ ერთნაირნი არიან, ერთმანეთის ტოლი და სწორი.  ამიტომაც:  „მათ აკოცეს ერთმანეთსა, უცხოობით არ დაჰრიდეს…“

ბავშვივით ხელჩაჭიდებული მიუყვანა ასმათმა ავთანდილი ტარიელს, რომელმაც არც კი იცის, თუ რა გადახდა თავს მის უერთგულეს ქალს, როგორ ემუქრებოდა ავთანდილი მოკვლით. ის ისტორია, რომელიც ასმათს არც კი უამბია ტარიელისთვის,  თითქოს წვრილმანი და უმნიშვნელოა. არის რაღაც უფრო მეტი და დიდი, რასაც გამორჩეული ადამიანები გრძნობენ და ხედავენ „თვალითა ზემხედველითა“. ასე დაინახა და შეაფასა ასმათმა ავთანდილის როლი და შესაძლებლობები ტარიელის ამქვეყნად მობრუნების საქმეში. ასე ხედავენ არა მხოლოდ ერთმანეთის პირისპირ მდგარი ზემხედველნი, არამედ ამგვარი თვალით სადღაც შორიდან „დაინახა“ თინათინმაც ტარიელი, რომლის შესახებაც იმ საუბარის დროს, ასად რომ აგეს, ასე უთქვამს ავთანდილისთვის: „მიცან ამბავი მის ყმისა წახდომილისა…“, ხოლო მოგვიანებით, როცა წახდომილი კაცის ამბავი უამბო მიჯნურმა,  უკვე ეს იკითხა: „რაა წამალი მისისა წყლულისა განკურნებისა?“…

არაბეთი მარტო ბედნიერი ქვეყანა არაა, კარგი ქვეყანაცაა, რადგან იქ თურმე არა მხოლოდ თავისიანთა მოვლა-მოფრთხილება, არამედ  ისიც იციან, რომ ადამიანი ვერასდროს იქნება ბოლომდე ბედნიერი, თუ სამყაროს რომელიღაც წერტილში ვიღაც ღირსეული კაცი უბედურია. შეიძლება ძალიან პათეტიკურად კი ჟღერს ეს სიტყვები, მაგრამ ვერაფერს იზამ, რადგან რუსთაველის სამყაროში ეს ასეა.

ამიტომაც აღარავის ეპარება ეჭვი, რომ არაბეთში დაბრუნებული ავთანდილი ისევ უკან დაბრუნდება ტარიელთან და ყველაფერს გააკეთებს, რომ ეს ბედისაგან ნაბურთავები კაცი ღმერთს, სატრფოსა და ინდოეთს დაუბრუნოს. ერთ მშვენიერ დღეს ტარიელმაც ხომ უნდა გადააფასოს ის სიტყვები, რომლებიც ავთანდილთან შეხვედრამდე ასმათს უთხრა: „ღმერთსა ჩემი უბედობა უნდა, მემცა რას ვეცადე?“

ასეთ სასოწარკვეთილ კაცს მხოლოდ ავთანდილისნაირი კაცი თუ ეტყვის: „შენ ვერას ირგებ, მე გარგებ, ძმა ძმისა უნდა ძმობილი!“

არა მარტო ეტყვის, შეასრულებს კიდეც.

თინათინმა ჯერ კიდევ მაშინ იცოდა, რა შეეძლო ავთანდილს, როცა თავად ავთანდილმაც ბევრი არაფერი იცოდა საკუთარი თავის შესახებ. ავთანდილმა თავისი ავთანდილობის არსი ნელ-ნელა, ნაბიჯ-ნაბიჯ გააცნობიერა და რომ არა ტარიელთან შეხვედრა, შესაძლოა ბოლომდე ვერც გაეგო, რა სურდა და რა შეეძლო.

ნადირობაში გამარჯვებული ავთანდილიდან ქაჯეთში გამარჯვებულ ავთანდილამდე გრძელი გზაა. ყველაფერი იყო ამ გზაზე: ყმაწვილური თავდაჯერება და პირველი გამარჯვების ეიფორია, სატრფოს დავალების სიმძიმე და ამ დავალების არსის გაცნობიერება, სასოწარკვეთის წლები და თვითმკვლელობის სურვილი, ასმათთან დამარცხების დიდი გაკვეთილი და გენიალური ანდერძი,  გასაჭირში ჩავარდნილ მექარავნეთა შეწევნა და სატრფოს ღალატი, ჭაშნაგირის ცივსისხლიანი მკვლელობა და მისთვის სრულიად უცნობი ქალის თავგადაკლული ძებნის ოდისეა…

რაშია ავთანდილის ძალა?

ბედნიერ ბავშვობაში, საყვარელ გამზრდელში, ბრძენ მიჯნურში, დიდებულ სამშობლოში თუ როგორც ერთ ხალხურ ზღაპარშია, გრძნეულ ზარდახშაში, რომელიც უამრავ  მასზე დიდ ზარდახშაში ძევს…

ავთანდილის ძალა ღმერთის რწმენაშია და აკი ეუბნება კიდეც ტარიელს: „იგია მზრდელი ყოვლისა დანერგულ-დათესულისა!“

ღმერთი, რომელიც ინდოეთში დაივიწყეს, არაბეთში ჯერ კიდევ კარგად ახსოვთ და სანამ არაბები იქნებიან, მის არსებობას ინდოელებსაც გაახსენებენ.

რამდენად დაუჯერებლადაც არ უნდა ჟღერდეს, ჩემს პროფესიულ გამოცდილებაზე დაყრდნობით, შემიძლია თამამად გითხრათ, რომ წერა ყველა ბავშვს შეუძლია. მთავარია, მოვძებნოთ მინავლებული შემოქმედებითი ნაპერწკლები და სული შევუბეროთ.

მკაფიო ინსტრუქცია, მოდელირება, აქტიური მოსმენა, თვითპრეზენტაციისთვის დროის დათმობა, განმავითარებელი კომენტარებით წახალისება, აუდიტორიისთვის მათი ნაშრომების გაზიარება – აი, ის ეფექტური გზები, რომლებსაც წერის სწავლებისას ვიყენებ.

მეოთხეკლასელებს ხმამაღლა წავუკითხე ნორვეგიელი მწერლის, მარია ფარის წიგნი „ვაფლის გულები“. წიგნის დასრულების შემდეგ ფორმატზე ჩამოვწერე თავისუფალი თემის სათაურები, რომლებიც წიგნის მიხედვით მოვიფიქრე და გაკვეთილი ნაბიჯ-ნაბიჯ დავგეგმე.

თემის სათაურები ამგვარად გამოიყურებოდა:

• ჩემი პაპა/ბაბუა
• თოვლიანი დღე
• სხვა სკოლაში გადასული კლასელი
• ჩხუბი თანატოლთან
• საყვარელი ნამცხვარი
• დაუვიწყარი ცელქობა
• ჩემი კლასელი ბიჭები/გოგოები
• ყველაზე სევდიანი დღე
• ჩემი მეგობრის დედა/მამა
• ფული და ხელნაკეთი წიგნები
• მონატრება
• ჩემი უბანი
• ნაქსოვი ტანსაცმელი
• ჩემი მასწავლებელი
• ზამთრის ჩვეულებრივი დღე
• ხიფათი
• ჩემი ბებიაა
• ჩემი ნათესავები

თავდაპირველად მოსწავლეებს გავაცანი დაფაზე გაკრულ ფორმატზე ჩამოწერილი სათაურები, რომელთა მიხედვით გავიხსენეთ წიგნის ეპიზოდები, პერსონაჟები, განვითარებული მოვლენები.

შემდეგ ხმამაღლა წავუკითხე ჩემი შერჩეული სათაურის მიხედვით დაწერილი თავისუფალი თემა, რომელსაც თქვენც გიზიარებთ:

ჩემი პაპა

თრილეს პაპამ ჩემი პაპა გამახსენა. მაღალი, მწვანეთვალება, ბრგე, მხრებგაშლილი – ასე ჩამრჩა მეხსიერებაში პაპაჩემი შიო.

ტანისამოსიც უცნაური ეცვა – ბეწვიანი „უშანკა“ ქუდები, კოსტიუმები, ყავისფერი შარვალი, რეზინის მაღალყელიანი ჩექმები. ხშირად შიო პაპას გარდერობში ვიქექებოდი და 6-7 წლის გოგო მის ტანსაცმელს ვიცვამდი.

ერთხელ დედა პაპას ფრჩხილებს აჭრიდა და მე მიკვირდა დედას სიკეთე. მგონი, მაშინ პირველად ვისწავლე ადამიანის სიყვარული და სიბრალული.

პაპა ნახევარ-ლიტრიანი ჭიქით სვამდა ჩაის. შიგ პურს ყრიდა, ალბობდა და ყველს ატანდა. ესეც ძალიან მიკვირდა. ვფიქრობდი, რომ ვერასდროს შევჭამდი ჩაიში ჩამბალ პურს.

პაპას საოცარი მწვანე ფერის თვალები ჰქონდა. ხშირად ვეუბნებოდი, კატის თვალები გაქვს-მეთქი და სწყინდა. ახლა ვხვდები, რომ არასწორად ვეუბნებოდი, უნდა მეთქვა, ისეთი მწვანე თვალები გაქვს, როგორც კატებს-მეთქი. შიო პაპას მწვანე თვალები იყო პირველი რამ, რამაც ამ სამყაროში გამაკვირვა და გამაოცა. ჩემს უფროს გოგონას აქვს მწვანე თვალები. ხშირად მეკითხებიან, საიდან გამოჰყვაო. ამ დროს შიო პაპა მახსენდება.

პაპა უზარმაზარ ტრაქტორს მართავდა და მიუვალ მთებში გზები გაჰყავდა. ისეთ სახიფათო ადგილებში მუშაობდა, რომ თურმე მისი გაბედულების შესახებ გაზეთებში სტატიებს წერდნენ.

ზამთრის ერთ დღეს პაპა ყინულზე მოცურდა და ფეხი მოტყდა. თბილისში წამოვიყვანეთ. დედა და მამა უვლიდნენ. აბაზანაში ღრუბელს უფენდნენ და პატარა ბავშვივით აბანავებდნენ. ერთი წლის შემდეგ დედამ გამაღვიძა და მითხრა, შიო პაპა გარდაიცვალაო. ის პირველი ადამიანი იყო, ვისმა სიკვდილმაც გული მატკინა.

მომდევნო ნაბიჯად ვთხოვე დამოუკიდებლად შეერჩიათ სასურველი სათაური და დაეწერათ თავისუფალი თემა – ნებისმიერი რამ, რასაც სათაური გაახსენებდა.

დამხმარე რჩევები ამგვარი იყო:

• სათაურის მიხედვით გაიხსენე საკუთარი ცხოვრებიდან საინტერესო, დაუვიწყარი, შთამბეჭდავი, სევდიანი ან სასიხარულო ამბავი;
• დააკვირდი, როგორ ემოციებს აღძრავს შენი არჩეული სათაური და აღწერე შენი ემოციები;
• წერე თავისუფლად, არ იფიქრო იმაზე, თუ როგორ წერ;
• მიჰყევი შენს გულის ხმას;
• პირველი წინადადება მეთაურს ჰგავს – შეარჩიე ის და დანარჩენი წინადადებები მას გაჰყვებიან;
• შეგიძლია წიგნიდან სათანადო ეპიზოდი გაიხსენო და მერე შენი ამბავი გვიამბო;
• შენი ნაწერი გადაიკითხე, ჩაასწორე და თუ სურვილი გაქვს, დახატე შესაბამისი ილუსტრაცია.

ბოლო ეტაპი კი ერთმანეთისთვის თავისუფალი თემების წაკითხვა იყო. ახლაც სიხარულით მევსება გული იმის გახსენებისას, როგორი შესანიშნავი და გულწრფელი თემები დაწერეს. ჩემს ბლოგზე ატვირთულ ნაშრომებს ამ ბმულზე წაიკითხავთ:

https://comreadspress.wordpress.com/2023/07/27/%e1%83%97%e1%83%90%e1%83%95%e1%83%98%e1%83%a1%e1%83%a3%e1%83%a4%e1%83%90%e1%83%9a%e1%83%98-%e1%83%97%e1%83%94%e1%83%9b%e1%83%90-%e1%83%9b%e1%83%90%e1%83%a0%e1%83%98%e1%83%90-%e1%83%a4%e1%83%90/

წერილი შეეხება QAR (Question Ansver Relationship) ინტერაქციული მეთოდის (რომელსაც ქართულად კიპა-ს – კითხვებისა და პასუხების მეთოდს – უწოდებენ) გამოყენებას ქიმიის გაკვეთილზე საშუალო საფეხურის მოსწავლეებთან კოლოიდების შესწავლისას.

მეთოდი მოსწავლეს:

• ეხმარება კითხვის კომპეტენციის ჩამოყალიბებაში. ეფექტურია სხვადასხვა საფეხურის მოსწავლეებთან. კითხვები აუცილებლად უნდა შეესაბამებოდეს მოსწავლეთა ასაკობრივ თავისებურებებს.
• უყალიბებს გამოცდილებას, როგორ წაიკითხოს მხატვრული თუ სამეცნიერო ტექსტი ისე, რომ კითხვებზე პასუხის გაცემა შეძლოს;
• უბიძგებს წინარე ცოდნასა და ტექსტს შორის კავშირების დამყარებისკენ.

რა ეტაპები უნდა გაიარონ მასწავლებელმა და მოსწავლემ?

• მასწავლებელი არჩევს ტექსტს (საგნის სპეციფიკიდან გამომდინარე);
• მასწავლებელი აყალიბებს ოთხივე კატეგორიის შეკითხვებს:

1. იქვე ტექსტში;
2. იფიქრე და მოიძიე;
3. ავტორი და შენ;
4. მე თვითონ.

• მოსწავლეები ეცნობიან ყველა კატეგორიის შეკითხვას;
• წაიკითხავენ ტექსტს (მეთოდს მასწავლებელი შეარჩევს);
• მასწავლებელი კიდევ ერთხელ გააცნობს ინსტრუქციას;
• მოსწავლეები უპასუხებენ შეკითხვებს წერილობით;
• შეკითხვებს დაყოფენ ორ კატეგორიად: პირველი, რომელიც ახლო კავშირშია ტექსტთან და მეორე, რომელიც უშუალოდ უკავშირდება მოსწავლის გამოცდილებას;
• მოსწავლეები წარადგენენ პასუხებს.

(მეთოდის გამოყენება შეიძლება როგორც ინდივიდუალური მუშაობისას, ისე მცირე ჯგუფებსა და მთელ კლასთან).

კითხვების ტიპების შესახებ:

1. იქვე ტექსტში – დაიწყე! პასუხი ტექსტშია

ვინ…

სად…

როდის…

რა…

როგორ…

2. იფიქრე და მოიძიე! ტემპი ცოტა შეანელე – Slow Down! პასუხი ტექსტშია, თუმცა ცოტა ძებნა დაგჭირდება:

შეაჯამე…

გააანალიზე…

რამ გამოიწვია…

შეადარე…

შენი სიტყვებით გადმოეცი…

მოიყვანე მაგალითები…

3. ავტორი და შენ! შეჩერდი – STOP! შენი სქემა გამოიყენე, გააკეთე მონახაზი.

ივარაუდე, რა მოხდებოდა…

რა არის მთავარი იდეა…

რას გულისხმობს ავტორი…

შენ როგორ დაასრულებდი…

4. მე თვითონ! დააკავშირე!

გამოთქვი საკუთარი აზრი…

რას ფიქრობ…

რას იგრძნობდი…

როდისმე…

აღწერილი მეთოდი შეგიძლიათ გამოიყენოთ კონკრეტული საკითხისთვის:

კოლოიდები მერვე კლასის ქიმიის კურსში ზოგადად ისწავლება, მეთერთმეტე კლასში კი უფრო დეტალურად და ღრმად. მე კოლოიდები კულინარიას დავუკავშირე, რადგან კულინარიით ბევრი მოსწავლეა გატაცებული. ისინი თავადაც ამზადებენ კერძებს და კულინარიულ შოუებსაც ადევნებენ თვალს.

სამეცნიერო ტექსტი მოცემულია ბმულზე.

შეკითხვები კი ასე გავანაწილე:

1. იქვე ტექსტში:

• რა არის კოლოიდი?
• რისგან შედგება აგარი და პექტინი?
• რა ეწოდება სახამებლის სწორხაზოვან და განტოტვილ ნაწილებს?
• რა არის დისპერსიული გარემო? ფაზა?
• რომელ ხილში უფრო მეტი პექტინია – ყურძენში თუ კომშში?

2. იფიქრე და მოიძიე:

• რატომ გამოიყენება ვეგეტარიანულ სამზარეულოში ჟელატინის ნაცვლად აგარი?
• რატომ არ იყენებენ მედიცინასა და მოლეკულურ ბიოლოგიაში სახამებელს?
• რა მნიშვნელობა აქვს კოლოიდებს ადამიანის ცხოვრებაში?
• რა ფაქტორები ახდენს გავლენას ცილების დენატურაციაზე?

3. ავტორი და შენ:

• რატომ იყენებენ ჯემებისა და მურაბების დასამზადებლად მცირე რაოდენობით ლიმონს ან სუფრის ძმარს? ახსენი მოვლენის ქიმიური საფუძველი.
• რა მნიშვნელობა აქვს ტორტის ბისკვიტის დამზადების დროს მწიკვ მარილს?
• რატომ არ შეიძლება კვერცხის ცილის თქვეფისას მიქსერის ძალიან დიდ სიჩქარეზე ჩართვა?

4. მე თვითონ:

• როგორ მზადდება მაიონეზი?
• როგორ ფიქრობ, რატომ არის მაიონეზი კოლოიდი?
• შექმენი მაიონეზის შემადგენელი ნივთიერებების ზეთის, ძმრისა და ლიპიდის, – განლაგების სქემა;
• როგორ ფიქრობ, რატომ იყენებენ დიდ საკონდიტროებში კვერცხის ფხვნილს ჩვეულებრივი კვერცხის ნაცვლად?

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://www.readingrockets.org/strategies/question_answer_relationship
2. https://www.adlit.org/in-the-classroom/strategies/question-answer-relationship-qar
3. https://www.nbss.ie/sites/default/files/publications/qar_strategy_handout.pdf