***

მე და ღვინჯო სტუდენტობის მერე პირველად აღმოვჩნდით ერთად ავტობუსში და მიუხედავად იმისა, რომ სხვაგან მივდიოდით, მაინც უნივერსიტეტთან ჩამოვედით.

***

შემოდგომაზე ქალაქგარეთ თუ გაისეირნებთ, ნიჩბისიდან აუყევით დიდგორის გზას. სოფელშიც ბევრია სანახავი – უმზეურის ეკლესია, თავკაპიწას სასახლის ნანგრევები, სასხორის წმინდა გიორგის საყდარი, ციციშვილების ციხესიმაგრე… მერე შეუყევით დიდგორის წითელ-ყვითელ ტყეებს, რომლებიც სავსეა ანწლით, თრიმლით, ასკილით, ხმელი დიყით (უფრო საშემოდგომო თაიგულის მოსართავად). ზაფხული ისევ მოვა, თქვენ მაგაზე არ იდარდოთ.

***

ნიჩბისის მაღაზიაში ქარხნის ყველს ყიდიან. სოფლებს საძოვრები აღარ აქვთ, კერძო მესაკუთრეების ხელშია მიწა. კავთისხეველები კიდევ უფრო ცუდ დღეში ყოფილან. ნიჩბელებმა, მაწვნით მოვიკითხავთ ხოლმეო. ადრე თუ 500 ძროხას გადენიდნენ, ახლა ნახირში 50 სულიაო. ძალიან კარგია ეს თვალმახარა ნუშის ბაღები, მაგრამ ნუშის რძეზე გადავიდეთ? მა ძროხის კაპუჩინო?!

***

რიგის ქუჩაზე მოხუცი ქალი შემომხვდა წაბლებით ხელში.

– შვილო, ეს გაისამდე უნდა შევინახო, არა?

– როგორც გნებავთ.

– ვაიმე, ვინმემ რომ გადამიყაროს, რა ვქნა, ჰა?! ვინმემ რომ გადამიყაროს?

– აი, მე ჩანთის ფარულ ჯიბეში შევინახე.

მე ჩემი სიბერე დავინახე, იმან  – თავისი ახალგაზრდობა.

***

ერთ ზაფხულობით კოჯორში ვისვენებდით. დილაობით მეფუნთუშე ჩამოივლიდა ხოლმე, ორი დიდი ჩანთით. ჩვენ ყველაზე დიდები და დაბრაწულები ამოვიჩემეთ, ნიგვზიანი გულსართით. ერთხელაც ლევანს ვეუბნები, იმ ქალის მოსვლამდე არ ავდგეთ და ფუნთუშების ლოდინსაც ადვილად გავუძლებთ-მეთქი. მზე რომ მოადგა ფანჯარას, ცუდად მენიშნა და დიასახლისს გავძახე, ის ქალი ხომ არ გამოჩენილა-მეთქი. ჩაიარა უკვე, ეტყობა ჩაგეძინათო. თმაგაწეწილი ქუჩაში გავვარდი, კოჯრისთვის წრის დარტყმას ვინ ჩივის, ყველა ეზოში შევირბინე, მეფუნთუშე აქ ხომ არ არის-მეთქი. თან ყველგან იმ ქალის მაღალი შლაპა მელანდებოდა. ვერ დავეწიე, კვალს ვერ მივაგენი. ხელცარიელი, მაგრამ ათლეტი დავბრუნდი.

***

ყველა სარეკლამო მესიჯს წაუკითხავად ვშლი, რომელიც იწყება ასე: რუსუდან, იჩქარე…

ამათ ჩემი სიარულის ტემპი არ უნახავთ, თავსხმაშიც კი.

***

მამაჩემმა ის ვერ მითხრა, წონაში მოგიმატიაო და ინგა გრიგოლიას ნამეტანი დოუკლიაო.

***

ავტობუსმა მოულოდნელად დაამუხრუჭა, ქალს ჩანთა დაუვარდა და სიცილი აუტყდა, ვაიმე, ორიანს მივიღებო. მარტო მე და ის ვიცინოდით.

***

თქვენ გაქვთ 360 ღიმილი, მეუბნება ფარმაცევტი. დავრჩი გაღიმებული და ეგაა.

***

ლევანი ბრუნდება ლაშქრობიდან, მატასი ეხუტება: მა, ბუნების სუნი გაქვს.

***

დააინიციირო – კითხვის ტემპს აგდებს, დანარჩენი ვნახოთ.

***

„საბას“ ჟიურის ორჯერ წევრობა უდრის მაგისტრის ხარისხს ქართულ თანამედროვე ლიტერატურაში.

***

ლაპის ლაზული

წლების წინ ოლესია თავაძის თავისუფლების დღიურში ამოვიკითხე: „თიბვისას ჩემი ლაზურიტები გამიწყდა (კიდევ კარგი, გათიბულში). ავხიკე, ავასხამ.“ წელს გათიბულზე ეს კადრი ისევ გამახსენდა და ლაჟვარდის მძივი ვიყიდე. მთელი ზაფხული ყელიდან არ მომიშორებია, ღამითაც კი.

***

ბავშვობაში რაჭაში ვისვენებდით. ხან ვინ მომიტანდა ერთი უთქმელი ბიჭის ამბავს და ხან ვინ. მოსწონხარ, მოსწონხარ, გიჟდება შენზეო. ერთხელაც გაბედა, პანსიონატის კინოში უკან დამიჯდა და ჩემს ვარდისფერ ბაფთას უყნოსა. ვიგრძენი კიდეც და ბიჭების სიცილითაც მივხვდი.

სოხუმი რომ დაეცა, პირველად რამაც გამიელვა თავში, ეგ იყო  –  სადაა ძაძამია?!

***

ნებისმიერ ამბავს გამოხდა სჭირდება, ლიტერატურად რომ იქცეს. აი, კარგი მოთხრობა მთლად ორნახადი უნდა იყოს.

***

სახურავიდან წვიმა ჩამოვიდა. ისეთი წიგნები დამისველდა და ისეთები გადამირჩა, სადღაც მხოლოდ საუკეთესოს კითხულობენ.

***

ხალხი ვიცი, ქუჩაში მისალმება ვერ ვასწავლე და დღეს ფეისბუქზე გამოუდიათ: გამარჯობა, შემოდგომა!

ოჰ, გაგიმარჯოს, გენაცვალე!

***

მამაჩემს ყავას რომ შევთავაზებ, პატარა ჭიქითო, ხელით მანიშნებს. მე კიდევ სულ დიდი ჭიქები მაქვს, ჩაისთვის. ამ ზაფხულს რამდენჯერმე რომ გადადო ნიჩბისში ამოსვლა, ბოლოს პატარა ჭიქა ვიყიდე და დავურეკე, ახლაც არ ამოხვალ-მეთქი.

შესანიშნავია, დუდი, შესანიშნავი! – არ ვიცი, ყავა მოსწონდა თუ ამბავი, საგანგებოდ რომ გავისარჯე.

***

სადღაც იქიდან ისმის ხოლმე ტურების კივილი. ნიჩბელი ძაღლებიც აიჯაგრებიან, ხევის პირას დადგებიან და გაბმულად ყეფენ.

***

ცხოვრება 80 წლის მერე

„მამა, ვალტერს ვურეკავ და რეგისტრირებული არ არისო. რამე ხომ არ მოუვიდა უბედურს?!“

***

„გრამატიკაში დედნის ასლი ვარ.“

გრამატიკას შენგან ვსწავლობო, მატასიმ.

***

სოფელში მხოლოდ ლოკის თანხლებით დავიარები. ჭიშკარს გავცდები თუ არა, შავი ძაღლიც ამედევნება და სახლამდეც აუცილებლად მიმაცილებს. სხვათა შორის, გლახა საქციელში იყო შემჩნეული თეთრ ნაგაზთან ერთად. რა ჰქონდათ გასაყოფი არ ვიცი, მაგრამ ძროხებთან და ღორებთან ჩხუბობდნენ. სოფელი კიდევ ამათზე მეტად დაუნდობელი აღმოჩნდა და არ მოვუთმენთო… ამიტომაც ბელი ეზოში გამოამწყვდიეს, ამფსონის გარეშე დარჩენილმა ლოკიმ კი გამცილებლად დაიწყო მუშაობა.

***

რ.რ.: გავალ ბაღში, მივხედავ ცოტა.

ლ.ც.: ცხელა ჯერ. სანამ ძაღლი არ გადის გარეთ, შენც არ უნდა გახვიდე.

***

FAQ

„ექიმი ბრძანდებით?“

„მოიცა, არ ხარ ფილოლოგი?“

არა და არა.

***

ქუჩაში უცებ ვგრძნობ კისერზე შეხებას. თან მესმის: „რომ არ გამესწორებინა არ შემეძლო, იარლიყი გქონდათ ამობრუნებული.“ სანამ გონს მოვედი, ახალგაზრდა ქალმა ნერვიული ნაბიჯით გამასწრო. თან თმას ისწორებდა ორივე ხელით.

***

მაღაზიის მეპატრონე ტელეფონზე ლაპარაკობს, საჩვენებელი თითით მანიშნებს, ერთი წუთი მადროვეთო.

– კი, ისევ გვაქვს. თუ ღამე არ გეძინათ და ბორგავდით, უნდა იყიდოთ აუცილებლად.

–

– მესმის, აღარ გაუშვათ ხელიდან.

-.

– ახლა წარმოიდგინეთ, როგორი იქნება თქვენს სახლში… წარმოიდგინეთ?

–

– ჰოდა, გელოდებით!

მე კი არაფერი მიყიდია, მაგრამ ამ მაღაზიაში კიდევ შემოვივლი.

***

წისქვილის გასაღებზე გაგზავნა დიდი პატივი იყო, ყოველ შემთხვევაში, ბავშვები ასე აღვიქვამდით. გასაღები ოჯახებს მონაცვლეობით ჰქონდათ, წინასწარ შეთანხმებული გრაფიკის მიხედვით. დაბლაგვებული ქვის მოკოდვის ხარჯს ყველა ინაწილებდა ბალავაძეები, ღვინერიები, რუხაძეები, კიკაჩეიშვილები, ხაბეიშვილები… ხანდახან მოწილეები დღეებს უცვლიდნენ ერთმანეთს, ან შეუთვლიდნენ – სტუმრები მყავს, მასისხე ან ჩამომაღერღიე. წყლის ჩაგუბება ბიჭებს ევალებოდათ, გოგოები პატარა ცოცხით ვასუფთავებდით იქურობას. ვლაპარაკობდით ცოტას და ხმამაღლა, რომ წისქვილის ხმა გადაგვეფარა. საღამოს იქვე ვიჭერდით ღორჯოებს და კიბოლეებს (კიბორჩხალებს). შეწვისას, რა თქმა უნდა, საფანელად სიმინდის ჯერ კიდევ თბილ ფქვილს ვიყენებდით.

ვისი დღეც იყო, კიბეზეც ის იჯდა – იმ დღის მეწისქვილე, იმ დღის მასპინძელი.

***

ბებიაჩემს ნაბოლარა და რომ მოენატრებოდა და შვილიშვილებს თავისახლისკენ გაგვიძღვებოდა, ბამბუკის ჯოხზე დაყრდნობილი შატულია სიხარულით შემოგვეგებებოდა –  სად რაია, კი იცით, თქვენც ჭამეთ და მეც მაჭამეთო. ვახშმის სამზადისს ყველანი ერთად შევუდგებოდით, სუფრას გავშლიდით, მეზობლებსაც მოვიწვევდით და გემრიელად მოვილხდენდით. მერე ჩვენივე თეფშებით სიმაღლის მიხედვით დავეწყობოდით, ასწლოვანი კოპიტის ძირას მოჩუხჩუხე წყაროსკენ გავემართებოდით, დავრეცხავდით და საშრობზე რიგ-რიგობით ჩამოვალაგებდით. ჭელიძეებში ლხინი კარალიოკებს შორის გაბმულ ჰამაკებში ნებივრობით სრულდებოდა.

რაც ასაკი მემატება, სულ უფრო მომწონს შატულიას წესი.

***

ლ.ც.: ამ დილითაც ოფოფი იყო მოსული.

რ.რ.: და რა იცი?

ლ.ც.: დავინახე! შენ გგონია, წერილი დატოვა, ვიყავი, არ დამხვდით, ხვალაც შემოვივლიო?

***

მე და მატასის შლაპუნა არ გვეუცხოება. მგონი, 2-3 წლის წინ დაწერა ფეისბუქზე ძვირფასმა ანა ჭაბაშვილმა და მაშინვე ძალიან მოგვეწონა.

შარშან კი ამიწყდა და რიგის ქუჩა ფეხშიშველმა ავიარე.

***

Mastsavlebeli.Ge რომ არა, ჩემს ჩანაწერებს ვერასოდეს მოვუყრიდი თავს. თან გაირკვა, რომ 200 გვერდამდე ყოფილა.

ცოტა ხნის წინ თბილისს ერთი საინტერესო არტისტი სტუმრობდა – თიხის ფირფიტებით დადიოდა ქუჩებში და შენობების “ანაბეჭდებს” იღებდა. ეს მისთვის ქალაქის აღქმის და დეტალების დამახსოვრების პრაქტიკაა, რომელსაც სხვადასხვა ქალაქებში იყენებს ხოლმე. თიხის ფირფიტებზე ზოგჯერ ჩვეულებრივი სახლების კედლები გადმოდის, ზოგჯერ ჩუქურთმები და ორნამენტები, ხანაც დაზიანებები და წარწერები.

ქალაქებზე დაკვირვება და ურბანული ქსოვილების შესწავლა ჩემი დიდი ვნებაცაა და ხშირად და ბევრს ვფიქრობ იმაზე, რას ამბობენ ადგილები მათი მაცხოვრებლების შესახებ, რა ქმნის ამა თუ იმ ადგილის ხასიათს და როგორ უნდა ისწავლო ქალაქების მოსმენა, მათი წაკითხვა. ამ თემებზე აქაც დამიწერია, მაგრამ ვინაიდან ეს უწყვეტი პროცესია, დაე, კიდევ ერთხელ დავფიქრდეთ იმაზე, რატომ და როგორ შეიძლება აკვირდებოდე დეტალებს და ამით თავსაც ირთობდე და გარემოს აღქმის საკუთარ მეთოდებსაც აყალიბებდე. ქალაქების “კითხვა” ერთდროულად არის ვარჯიში კონცენტრაციაში, ინტერპრეტაციასა და ამბის თხრობაში. ამ პროცესში ყველაფერს გაიგებ: ადგილობრივების გემოვნებას, იუმორს, რწმენა-წარმოდგენებს, ჩაგვრის მექანიზმებს და თაყვანისცემის ობიექტებს, ფესვგადგმულ სტერეოტიპებს და ცხოვრების სტილს, უკმაყოფილების მიზეზებს და დაუვიწყარ აღფრთოვანებებს, ურბანულ ლეგენდებს და გადაულახავ შიშებს, საკითხებს, რომელზეც შეთანხმება ვერ ხერხდება და თეზისებს, რომელიც სადაო აღარ არის – მთავარია, შენ რა გაინტერესებს, რისი დანახვა გინდა, ვისი სულის დაჭერა გსურს.

მაგალითად, მე ძალიან მიყვარს იმ წარწერებზე დაკვირვება, რასაც ადამიანები ქუჩებში ტოვებენ გვარ-სახელების გარეშე – ამ წარწერების შინაარსს ფართო დიაპაზონი აქვს: სიყვარულის ახსნიდან პოლიტიკურ სლოგანებამდე. ზოგიერთი წარწერა დიალოგად იქცევა ხოლმე, ზოგი ცენზურას ექვემდებარება, ზოგი გაფრთხილებს, ზოგი რაიმე კონკრეტულ მოვლენაზე კომენტარია, ზოგი მარადიული სევდების და სიხარულის გამოძახილია, ზოგი პოეზია, ზოგიც კლიშე ან სულაც სისულელე.

კიდევ იმაზე დაკვირვება მიყვარს, რა რჩება სახლებიდან, როცა მათ ანგრევენ გარდა მათი ბინადრების მოგონებებისა ამ სახლში გატარებულ დღეებზე. არ ვიცი, შეგიმჩნევიათ თუ არა, რა კვალს ტოვებენ შენობები “მათი მეზობლების” კედლებზე. ეს შეიძლება იყოს კერამიკის ფილები ყოფილი აბაზანის კედლიდან, შპალერის ნაგლეჯები ვიღაცის საძინებლიდან, ბუხარი, თაროები ან სულაც პირსაბანი უკვე დაჟანგებული მილით. “ურბანული პალიმფსესტების” კითხვა ქალაქის განაშენიანების აღმწერი პროცესია და ფანტაზიის სავარჯიშოდაც გამოდგება იმ ამბების გამოგონებას თუ შევყვებით, როგორ ცხოვრობდნენ ადამიანები ამ უკვე დანგრეულ სახლებში.

სხვათა შორის, შენობების, როგორც პალიმფსესტების კითხვა, არაურბანულ სივრცეებშიც შეიძლება – პატარა დასახლებებში მშენებლობის განვითარების მთელი ეტაპები ჩანს ხოლმე შერეული მასალებით ნაშენ კედლებზე და შეიძლება იმის მიმანიშნებლადაც გამოდგეს, როგორი განსხვავებული ხედვა ჰქონდათ საცხოვრებლის შესახებ ამა თუ იმ შენობაში მცხოვრებ სხვადასხვა თაობებს.

ქალაქის “კითხვის” კიდევ ერთი მეთოდი ქუჩების სახელებზე დაკვირვებაა – აქ კარგად ჩანს გავლენები, მისწრაფებები, ისტორია და იდეალები. მაგალითად, საქართველოს გორის ცენტრალურ ქუჩას ჯერ კიდევ საბჭოთა დიქტატორის სახელი რომ ჰქვია, ეს შეგვიძლია იმის ნიშნად მივიღოთ, რომ ადგილობრივებს წინ აქვთ საბჭოთა მემკვიდრეობის ლანდებთან ომის მოგება და საამაყო გორელებისთვის საკადრისი პატივის მიგებაზე ფიქრი. შეიძლება იაკობ გოგებაშვილის ან ეკატერინე გაბაშვილის სახელი იმდენმა ადამიანმა არ იცის მსოფლიოში, რამდენმაც სტალინი იცის, მაგრამ ვისი მემკვიდრეობა უფრო საამაყოა, მგონია ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა არ გაჭირდება, თუკი კითხვა ასე დაისმება.

ქუჩებზე ერთი შესანიშნავი არტისტული ნამუშევარი გამახსენდა და ბარემ მაგაზეც გეტყვით – ემოციური კარტოგრაფია ჰქვია და ქუჩების, მოედნების და სკვერების საკუთარი შეხედულებების, მოგონებების, განცდების შესაბამისად სახელდების გზით ქალაქების მოწყობის მცდელობაა. მგონია, მოსწავლეებიც გაერთობიან, თუკი რომელიმე მათი წარმოსახვით შექმნილ დასახლებაში ადგილების სახელდება ექნებათ დავალებად ან რუკაზე ვარჯიშის საბაბად ექცევათ გრძნობებთან, ემოციებთან დაკავშირებული ადგილების მოძებნა.

ქალაქების წასაკითხად კიდევ ერთი გზა არა თავად ქალაქზე, არამედ ადამიანებზე დაკვირვებაა – ვინ გხვდებათ პარკებში დღის საათებში? ვინ დადის ქუჩაში დილის 8 საათამდე ან ღამის საათებში? ვინ დარბის სავარჯიშოდ ტროტუარებსა და სანაპიროებზე? შეგხვედრიათ საზოგადოებრივ ტრანსპორტში ის ადამიანები ვისაც ტელევიზორის ეკრანიდან იცნობთ? ეზოებში სკოლის საათებში თქვენთანაც ეწევიან უფროსკლასელები სიგარეტს გამალებით? თქვენც ხშირად შეგინიშნავთ, ეტლში მყოფი შვილები მშობლებს მანქანის სავალ ნაწილებზე დაჰყავთ იმის გამო, რომ ტროტუარი მოუწყობელია, ზედ მანქანები დგას ან უბრალოდ არ არსებობს? თქვენს ეზოებშიც აღარ დატოვეს ავტომობილებმა ბავშვებისთვის სათამაშო ადგილი? თქვენი მეზობლებიც ღობავენ მათი ფანჯრების წინ მიწის ნაგლეჯს, რაც სინამდვილეში საჯარო სივრცეა და ყველას ერთნაირად ეკუთვნის? და მერე ამ შემოღობილში თქვენთანაც ყრიან სხვები ათასნაირ ნაგავს? შეგიმჩნევიათ, რომელიმე კაფეში ან სანაყინეში პირის ჩასატკბარუნებლად მარტო შემოსული მოხუცი? და იმას თუ დაჰკვირვებიხართ, დიდ მაღაზიებში დიასახლისები ზოგჯერ ისე რომ მიდიან, როგორც სასეირნოდ და ან მეგობრის სანახავად, უმიზნოდ დახეტიალობენ და უსარგებლო ნივთებითაც კი ინტერესდებიან იმის გამო, რომ შეიძლება ეს არის ერთადერთი ადგილი სახლის გარდა, სადაც ისინი რეგულარულად და უპრობლემოდ ახერხებენ გასვლას. და ხმაური? რა ხმები გესმით? რა არის ამ ხმებიდან განმეორებადი და რა სპონტანური? ვისია ეს ხმები და რას ითხოვენ ისინი სხვა ადამიანებისგან?

ქალაქების კითხვა ჩემი მოგონილი ცნება არ არის – უნივერსიტეტებში სემინარები იმართება ამ დისციპლინაში და Google-ში წიგნები იძებნება ამ პრაქტიკაზე. ეს ფართო და მრავალმხრივი პროცესია და დაინტერესების შემთხვევაში, დარწმუნებული ვარ, ყველას შეუძლია მისი, თუ შემეცნების გზად არა, გასართობად მაინც გამოყენება და საკუთარ ინტერესებსა და ჭკუაზე მორგება.

განათლების პოლიტიკის განმსაზღვრელი სპეციალისტები უფრო და უფრო მეტ ყურადღებას უთმობენ საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების მიმართ მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივებას და ამ მიმართულებით სწავლების ტექნოლოგიების დახვეწას. მრავალმა კვლევამ ცხადყო, რომ მოსწავლეთა შინაგანი მოტივაციისა და საბუნებისმეტყველო საგნების მიმართ ინტერესის გაზრდა იმ ასაკში, როდესაც მოსწავლე თავის მომავალ კარიერაზე იწყებს ფიქრს, ზრდის საბუნებისმეტყველო სფეროში დასაქმების მსურველი მოსწავლეების რაოდენობას [1]. ჩვენმა ჩატარებულმა კვლევებმაც გვიჩვენა, რომ მოსწავლეთა უმეტესობას მოსწონს განსხვავებული ფორმატით ჩატარებული გაკვეთილები. მათ მიაჩნიათ, რომ ჯგუფური სამუშაო, მიგნებებით სწავლება და საკუთარი პრეზენტაციების მომზადება გაცილებით საინტერესო, სახალისო და შემეცნებითია, ვიდრე ჩვეულებრივი, კლასიკური, ტრადიციული მეთოდი. განსაკუთრებით დასამახსოვრებლად მიაჩნიათ ინტეგრირებული, პრობლემაზე ორიენტირებული და მედიაწიგნიერების კომპეტენციით ჩატარებული გაკვეთილები [2].

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, წარმოგიდგენთ ინტეგრირებული გაკვეთილის იდეასა და გეგმას სამ საგანში: ქიმიაში, ბიოლოგიასა და მათემატიკაში. გაკვეთილი განკუთვნილია საშუალო საფეხურისთვის. სასურველია, ჩატარდეს მე-11 კლასში. სწორედ ამ ასაკში დგება მოსწავლე პროფესიის არჩევანის წინაშე.

თემა: PH, საჭმლის მომნელებელი სისტემა და ლოგარითმები.

გაკვეთილს ეთმობა 2 საგაკვეთილო საათი, სასურველია, საათობრივი ბადე დალაგდეს ორი ერთმანეთის მომდევნო გაკვეთილის შესაბამისად.

ინტეგრირების მიზანი: მოსწავლემ გამოიმუშაოს ტრანსფერის უნარი – შეძლოს PH-ის მნიშვნელობის შინაარსობრივი დაკავშირება და ცოცხალი ორგანიზმების შინაგან და გარეგან ტუტე- და მჟავა გარემოზე მისი ზემოქმედების ახსნა, PH-ის სკალის განსაზღვრამდე კი თავად მივიდეს ათობითი ლოგარითმის გამოყენებით.

სამივე ეს თემა ცალ-ცალკე ვრცლად ისწავლება შესაბამის საგნებში, მაგრამ მათი ურთიერთკვეთა, გამოყენება და ფართო კონტექსტში დანახვა პასუხობს თანამედროვე განათლებისა და 21-ე საუკუნის უნარ-ჩვევების შეძენის გამოწვევებს.

აქტუალურობა: საგანთაშორისი ტრანსფერის განხორციელება, რაც გულისხმობს მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარებას.

ჩვენ მიერ განხორციელებული კვლევის საფუძველზე, ერთ-ერთი ფოკუს-ჯგუფის ანალიზიდან გამომდინარე, გამოიკვეთა მოსწავლეთა მოსაზრება იმის შესახებ, რომ წინარე ცოდნისა და მასწავლებლის ფასილიტაციის გარეშე, ინტერნეტის დახმარებით, ნებისმიერი საკითხის სწავლა ამომწურავად შეიძლება. ამ „ამბიციის“ მართებულობის შესაფასებლად საჭიროა დაიგეგმოს ინტეგრირებული გაკვეთილი აქტუალურ თემაზე და წარიმართოს ისე, რომ მასწავლებლის დახმარების გარეშე, მხოლოდ მოკლე ინსტრუქციებით, პირდაპირ შეუდგნენ ბავშვები ჯგუფურ მუშაობას მოდელით: „მასწავლებელი – პასიური, მოსწავლე – აქტიური“.

მსგავსი გაკვეთილის ჩატარებით მასწავლებელი ერთგვარ მინიკვლევასაც ატარებს და ადგენს, რამდენად შესაძლებელია მასწავლებლის მხოლოდ მცირედი ჩარევით საკმაოდ ღრმაშინაარსიანი საკითხის გააზრება, დამუშავება და გამოყენება სხვა საკითხების შესწავლის პროცესში.

აქტივობა 1. დრო – 10 წთ. მასწავლებლის შესავალი, თემის მიმოხილვა და მკაფიო ინსტრუქცია გაკვეთილის ფორმატისა და სტრუქტურის შესახებ. დავალებების გაცემა – საორგანიზაციო საკითხები.

ჯგუფები კომპლექტდება დიფერენცირებულად.

კლასი იყოფა სამ ჯგუფად სახელწოდებებით: „ბიოლოგები“, „ქიმიკოსები“ და „მათემატიკოსები“. შემადგენლობა შეირჩევა მოსწავლეთა ინტერესებისა და შესაძლებლობების შესაბამისად. გარემოს გასახალისებლად და განწყობის შესაქმნელად წინ დაიდებენ წარწერებს გუნდების სახელებით. ყოველ ჯგუფს აქვს ლეპტოპი, პლიფჩარტი, მარკერები, რომელთა გამოყენებითაც მოამზადებენ პრეზენტაციას (ვისაც რომელი ეხერხება ან მოსწონს), ასევე – ამობეჭდილი თეორიული მასალა, რათა არჩევანი ჰქონდეთ ბეჭდურ და ელექტრონულ რესურსებს შორის და მოიძიონ ინფორმაცია დიფერენცირებული სწავლების მეთოდის შესაბამისად, ინტერესების, ხასიათისა და უნარების გათვალისწინებით.

აქტივობა 2. დრო – 30 წთ. მეთოდი – ჯგუფური მუშაობა.

პრეზენტაციაში უნდა წარმოაჩინონ:

ქიმიკოსებმა:

• როგორ მიმდინარეობს მჟავებისა და ტუტეების დისოციაცია;
• რა არის PH, როგორ გამოითვლება, რატომ უნდა ვიცოდეთ ამის შესახებ;
• რა კავშირია ყოფა-ცხოვრებასა და ორგანიზმისა და საკვები პროდუქტების მჟავატუტოვან ბალანსს შორის.

სამიზნე ცნებები: ნივთიერება (ქიმ. საშ. 1,2,3,4); ქიმიური ბმა – (ქიმ. საშ. 1,2,3,4)

ბიოლოგებმა:

• საჭმლის მომნელებელი სისტემის აგებულება და ფუნქციები;
• ორგანიზმის რომელ ნაწილშია ტუტე გარემო და რა მნიშვნელობა აქვს მას იქ მიმდინარე პროცესებისთვის;
• ორგანიზმის რომელ ნაწილშია მჟავა გარემო და რა მნიშვნელობა აქვს მას იქ მიმდინარე პროცესებისთვის;
• რომელი გარემო უწყობს ხელს ინფექციების გავრცელებას, მაგ.: პირის ღრუში, ნაწლავებში, სისხლში და ა.შ.

სამიზნე ცნებები: სასიცოცხლო თვისება (ბიოლ. საშ.1.2,3,4,5); ჯანმრთელობა და დაავადება (ბიოლ. საშ. 1.2,3,5)

მათემატიკოსებმა:

• რას ნიშნავს ლოგარითმი;
• რისთვის გამოიყენება იგი;
• როგორ იწარმოება ათობითი ლოგარითმი;
• მოცემული ინფორმაციის საფუძველზე (ეძლევათ რესურსი: წყალში წყალბადიონების ან ჰიდროქსონიუმის კონცენტრაციის შესახებ ხსნარში) შექმენით PH სკალა და წარმოადგინეთ კოორდინატთა ღერძზე.

სამიზნე ცნებები: სიდიდეები, რიცხვები და მოქმედებები (მათ. საშ. 1,2,3,4); ალგებრული გამოასახულება (მათ. საშ. 1,2,3,9)

ჯგუფებს დავალების ბარათები ურიგდებათ ვერბალური ინსტრუქციების გარეშე, მაგრამ დიფერენცირებულად. იმ შემთხვევაში, თუ ჯგუფი თავს ვერ ართმევს დავალებას, ერთვება მასწავლებელი ჯგუფის დროებით წევრად.

აქტივობა 3. დრო – 25 წთ. მეთოდი – პრეზენტაციები.

წარდგენისთვის თითო ჯგუფს ეძლევა 5-6 წუთი.

აქტივობა 4. დრო – 10 წთ. მასწავლებლების რეფლექსია – უკუკავშირი.

აქტივობა 5. დრო – 10 წთ. მოსწავლეთა რეფლექსია – 3, 2, 1.

მაგალითად, ძალიან ცნობილი და მარტივი:

• სამი რამ, რაც სრულყოფილად გავიგე
• ორი რამ, რაც ნაწილობრივ გავიგე
• ერთი რამ, რისი გაგებაც ამ თემაზე დამატებით მინდა.

აქტივობა 6. განმავითარებელი შეფასებები სოლო ტაქსონომიის მიხედვით ბიოლოგიის, ქიმიისა და მათემატიკის საგნობრივ კომპეტენციაში, ასევე – უნარ-ჩვევების მიმართულებით.

ამ ტიპის გაკვეთილი საშუალებას იძლევა, მოსწავლეებს ვასწავლოთ, როგორ ისწავლონ დამოუკიდებლად, როცა მასწავლებელი არის ფასილიტატორი და მონიტორინგს უწევს სწავლის პროცესს.

ამ გაკვეთილიდან მოსწავლეების სარგებელი ის იქნება, რომ ისინი შეძლებენ საკუთარი შესაძლებლობებისა და უნარ-ჩვევების შეფასებას, იმას, რამდენად შეუძლიათ დამოუკიდებლად სწავლა, რა ხარისხით არის საჭირო მასწავლებლის ჩარევა, ნათლად დაინახავენ საგანთა შორის კავშირს, ყველა საგნის სწავლების საჭიროებას და გაიგებენ, რომ ნებისმიერი საკითხი კომპლექსურად უნდა განიხილებოდეს.

მასწავლებლის სარგებელი კი იქნება მოსწავლეთა აკადემიური შედეგების გაუმჯობესება. გარდა ამისა, განსხვავებული ტიპის გაკვეთილები ხელს უწყობს პროფესიულ ზრდას, რადგან „თუ ბედავ სწავლებას, თავადაც არასდროს შეწყვიტო სწავლა“ (ჯონ კოტონ დანა).

გაკვეთილის ძლიერი მხარეა შერჩეული თემა, რომელიც მთლიანად შეესაბამება ბიოლოგიისა და ქიმიის საგნებს, აქვს გამოყენებითი ხასიათი, ხოლო მათემატიკური ნაწილი მას კიდევ უფრო საინტერესოსა და სახალისოს ხდის. გაკვეთილი დაგეგმილია ისე, რომ მასში ყველა მოსწავლე მაქსიმალურად იყოს ჩართული, რაც დიფერენცირებული ჯგუფების შექმნითა და რესურსის შეთავაზებით იქნება უზრუნველყოფილი.

ამრიგად, წარმოდგენილი რესურსი შეიძლება გამოყენებულ იქნას სხვადასხვა ფორმით. ჩვენ, სტატიის ავტორები, ასეთ ინტეგრირებას მივმართავთ, როდესაც მოსწავლის აქტიური როლის დანახვა და განვითარება გვაქვს დასახული მიზნად, თუმცა შეიძლება, აღნიშნული თემა პირდაპირ ახსნან მასწავლებლებმა, ჩაატარონ მინილექცია, გამართონ პრეზენტაცია და შემდეგ ქვიზის ან გასასვლელი ბილეთების გამოყენებით შეამოწმონ მოსწავლეთა გაგება-გააზრების დონე, ჩაატარონ ზეპირი გამოკითხვა და შინ შესასრულებლად მისცენ კომპლექსური დავალება მიღებული ცოდნის გამოყენებით. ყველა შემთხვევაში სამუშაო მოიცავს ცოდნის სამივე კატეგორიას: დეკლარაციულს, პროცედურულსა და პირობისეულს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მოსწავლეთა შეფასების საერთაშორისო პროგრამა PISA, თბილისი, 2015. მოსწავლეთა დამოკიდებულებები საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების მიმართ, გვ. 43
2. ხ. თეთვაძე, ნ. პოპიაშვილი, პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევა – „საბუნებისმეტყველო საგნებში დაბალი აკადემიური მოსწრების მიზეზების დადგენა და ანალიზი“

ნუ გაგიკვირდებათ, და ცოტა შორიდან უნდა დავიწყო… თითოეულმა თქვენგანმა წარმოიდგინოს თავი მზარეულად. ზოგიერთი თავს მყუდრო სახლის პატარა სამზარეულოში მოფუსფუსედ წარმოიდგენს, ზოგი – უზარმაზარი რესტორნის შეფმზარეულად. ვინც რა უნდა იფიქროს და სადაც არ უნდა წარმოიდგინოს თავი, მზარეულის საქმიანობა ყველგან ერთი და იგივეა – კერძებისა და ნუგბარის მზადება.

მომზადების პროცესში მზარეული თვალს ადევნებს დაწერილ რეცეპტს, ან მიჰყვება კარგად გამოცდილ ჩვეულ პრაქტიკას. მაგრამ სხვადასხვა მზარეულის მიერ ერთსა და იმავე რეცეპტის მიხედვით მომზადებული კერძი, შესაძლოა სხვადასხვაგვარი გამოვიდეს. რა შეიძლება იყოს მიზეზი? მაგალითად, ცეცხლის ალის ინტენსივობა, ქვაბის სისქე და სხვა. მომზადების შემდეგ მზარეული ფრთხილი მზერით აკვირდება დამგემოვნებლის ემოციას. შემდეგ ფიქრობს, აანალიზებს, რა და როგორ უნდა გაეკეთებინა უკეთესი შედეგისთვის? რა ცვლილებები უნდა მოახდინოს შემდეგში? როგორ გააუმჯობესოს შედეგი?

რეფლექსია და შეფასება ყველა საქმიანობას სჭირდება…

მოდით, ერთად განვიხილოთ, როგორ ვაფასებთ ჩვენ მიერ წარმართულ სასწავლო პროცესს? რამდენად ვაანალიზებთ ჩვენ მიერ შეთავაზებული აქტივობების, მიდგომების ეფექტურობასა და ეფექტიანობას? რამდენად ვცდილობთ უკეთესი შედეგის მიღწევას და რას ვაკეთებთ ამისთვის?

ბევრი კოლეგა იტყვის, რომ ამ საკითხებზე მუდმივად ვსაუბრობთ, ვფიქრობთ და გამოსწორების გზებსაც ვეძებთო. ძნელი წარმოსადგენია მხოლოდ ზეპირი მიდგომით:

1. რამდენად ზუსტად გამოიკვეთება კლასის თითოეული მოსწავლისა და სკოლის საჭიროება;
2. რამდენად ეფექტიანი იქნება ამ საჭიროებების გასაუმჯობესებელი აქტივობები;
3. იქნება თუ არა შესაძლებელი ჩვენი მიგნებების კოლეგებისა და საზოგადოებისთვის გაზიარება და სხვა.

მნიშვნელოვანია, რომ სასწავლო პროცესსა და საკუთარ მიდგომებზე მასწავლებლის დაკვირვებას, საჭიროებების გამოკვეთასა და ქმედით ღონისძიებებს მიეცეს დოკუმენტური ხასიათი, რომელიც საბოლოოდ კვლევის ანგარიშის სახეს იღებს. ყველა მასწავლებელი ბუნებით მკვლევარია. არაერთი ლიტერატურა ითარგმნა ქართულ ენაზე და დაიწერა სტატიები. თუმცა დღესდღეობით კვლავ გარკვეულ სირთულეს წარმოადგენს კვლევის ეტაპების სტრუქტურირება, ეტაპებს შორის მიზეზ-შედეგობრიობის გამოკვეთა, ანალიზი და სხვა.

სკოლის საჭიროებებისა თუ საკუთარი პედაგოგიური მიდგომების კვლევის დროს საჭიროა, დავსვათ შემდეგი მნიშვნელოვანი შეკითხვა/საკითხები და ეტაპობრივად ვიმოქმედოთ მათ შესაბამისად.

პრობლემის იდენტიფიცირება – რამ მიბიძგა, გამომეკვლია კონკრეტული საკითხი და არა სხვა?

სასწავლო პროცესში მუდმივად ჩნდება სხვადასხვა საჭიროება. დაკვირვებული მასწავლებელი გონივრულად მიანიჭებს პრიორიტეტს ერთ-ერთ მათგანს. მნიშვნელოვანია, რომ საკვლევი საკითხი დაკონკრეტდეს და არ იყოს ზოგადი.

როგორ დავადგინო იდენტიფიცირებული პრობლემის ძირეული მიზეზები?

მედიცინაში კარგი და ზუსტი დიაგნოსტირება მკურნალობის უმნიშვნელოვანესი წინაპირობაა. სწორი დიაგნოზის დასმით ექიმმა ზუსტად იცის, რას უნდა უმკურნალოს და შემდეგ იღებს გადაწყვეტილებას, როგორ უმკურნალოს. მაგალითად, თავის ტკივილი არის პრობლემა, მაგრამ საიდან, რა მიზეზით არის თავის ტკივილი გამოწვეული, ამისათვის ტარდება გამოკვლევა სხვადასხვა მეთოდისა და ინსტრუმენტის საშუალებით: ანამნეზის შეკრება პაციენტის ან ახლობლებისგან, სისხლის ანალიზი, კომპიუტერული ტომოგრაფია და სხვა. ექიმი აანალიზებს ყველა წყაროდან მიღებულ ინფორმაციას, საჭიროების შემთხვევაში თანამშრომლობს კოლეგებთან და სვამს დიაგნოზს.

ახლა გავიაზროთ, რამდენად მნიშვნელოვანია საგანმანათლებლო სისტემაში ამა თუ იმ პრობლემის გამომწვევი მიზეზის ძიება, დიაგნოსტირება, რისთვისაც მასწავლებელი, ექიმის მსგავსად, იყენებს სხვადასხვა მეთოდსა და ინსტრუმენტს – ჩანაწერები დღიურში, კოლეგებთან გასაუბრება, მშობლებთან გასაუბრება, მოსწავლეთა ნამუშევრების განხილვა, დიაგნოსტიკური ტესტირება და სხვა. შემდეგ კი აანალიზებს შეგროვილ მონაცემებს და გამოაქვს დასკვნა.

რა ქმედებები უნდა განვახორციელო პრობლემის გამოსასწორებლად?

პრობლემის გამომწვევის მიზეზის ცოდნა, როგორც აღვნიშნე, აადვილებს პრობლემის მოგვარებას. მასწავლებელი პრობლემის გამომწვევ მიზეზებზე დაყრდნობით გეგმავს და ახორციელებს გარკვეულ ნაბიჯებს, რომლებსაც ინტერვენციებს ვუწოდებთ. მასწავლებელი გონივრულად თავად განსაზღვრავს ინტერვენციების რაოდენობას, ჩატარების ინტენსივობასა და ხანგრძლივობას. პარალელურად აკვირდება ინტერვენციების ეფექტიანობას და ინიშნავს დღიურში.

როგორ შევაფასო, რამდენად ეფექტიანი აღმოჩნდა ჩემ მიერ განხორციელებული ქმედებები?

მასწავლებელი აკვირდება ინტერვენციების განხორციელების პროცესს აკეთებს ჩანიშვნებს, აანალიზებს დაკვირვების შედეგებს და აფასებს. ინტერვენციების დასრულების შემდეგ რომელიმე ინსტრუმენტის გამოყენებით ამოწმებს ინტერვენციების შედეგიანობას. მნიშვნელოვანია, რომ შეფასებისთვის გამოყენებული კვლევის ინსტრუმენტი უკავშირდებოდეს საკვლევ შეკითხვასა და დიაგნოსტირების ფაზაში გამოყენებულ კვლევის ინსტრუმენტს.

სკოლის საჭიროებებისა და პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევა მასწავლებლების უშუალო მონაწილეობით მიმდინარეობს და ზემოთ აღწერილი ქმედითი ნაბიჯებით სწავლა-სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებას ემსახურება.

სასწავლო წლის დაწყებასთან ერთად მასწავლებელი მისი საგნისთვის განკუთვნილ ამა თუ იმ კლასის სტანდარტსა და სახელმძღვანელოებს გადახედავს ხოლმე, რათა სასწავლო გეგმის დაახლოებითი მონახაზი შეადგინოს. მერე კი იწყებს მის სიღრმისეულად დამუშავებას საგაკვეთილო პროცესისთვის. გეგმავს და ფიქრობს საინტერესო აქტივობებს, ეძებს საჭირო რესურსებს, რათა სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები მარტივად მიღწევადი გახადოს მოსწავლეებისთვის.

თუ მოსწავლეები ისეთ ასაკში არიან, რომ ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი მათში ახალ მკითხველს ეძებს, მაშინ წინამძღოლობისთვის და კარგი ფასილიტაციისთვისაც მზად უნდა იყოს. განსაკუთრებით მაშინ, როცა პედაგოგი მოსწავლეებისთვის ავტორიტეტია, რადგან ეს ნდობას ზრდის და მათ კარგ მიმბაძველებად აქცევს. ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ასეთი მასწავლებელი იყოს კარგი მკითხველის პირდაპირი მაგალითი და ამით გავუჩინოთ სურვილი ბავშვებს, თავადაც დაიწყონ საბავშვო ლიტერატურის კითხვა.

სასწავლო წლის დასაწყისში, როცა მესამე კლასის ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოს გადავხედე და გავეცანი, რა სასწავლო თემებს მოიცავდა იგი, აღმოვაჩინე, რომ მასში ერთ-ერთ საგაკვეთილო თემად შესულია ანტუან დე-სენტ ეგზიუპერის „პატარა პრინცის“ ის ეპიზოდი, როცა უფლისწული რიგით მეხუთე, ვარსკვლავთმრიცხველის პლანეტას ეწვევა. ვისაც ეს წიგნი ერთხელ მაინც წაუკითხავს, დამეთანხმება, რომ მთელი ტექსტიდან მხოლოდ ამონარიდის წაკითხვა-დამუშავება იგივეა, ადამიანს გემრიელი ხის ნაყოფი გაასინჯო და თავად ნაყოფის დასაკრეფად ხეზე ასვლა აუკრძალო. ამიტომ სასწავლო წლის დასაწყისშივე გადავწყვიტე, რომ ეს ძალიან ძვირფასი ნაწარმოები, კლასში საკითხავ წიგნად შემერჩია. კალენდარულად გაწერილი თემატიკის მიხედვით მისი წაკითხვა, სავარაუდოდ, გაზაფხულის პერიოდში გვიწევდა. მანამდე კი მოსწავლეთა ინტერესებისა და ცნობისმოყვარეობის გაღვივება იყო საჭირო, რათა წიგნის კითხვას შესაბამისი მზაობით შეხვედროდნენ.

დასაწყისისთვის ვიზუალით გამოწვეული მოულოდნელობა ბევრად ეფექტურია, განსაკუთრებით ამ ასაკის მოსწავლეებისთვის. რადგან სასწავლო წლის პირველი დღე ყოველთვის და ყველასთვის დასამახსოვრებელია, მასწავლებელმა შეიძლება საკლასო ოთახში ან მის გარეთ გამოყოს სივრცე წიგნის შინაარსის დეტალების საილუსტრაციოდ. ეს სივრცე შეიძლება იყოს საკლასო ოთახის გარე კედელი, შემოსასვლელი კარი, ან სულაც ფანჯარა, რომელზეც აუცილებლად უნდა ჩანდეს:

• წიგნისმიერი გარემო, თუ სად და რა პირობებში ხდება მოქმედება, შეიძლება ეს იყოს კოსმოსი, პლანეტები, უდაბნო, ვერტმფრენი, ვარსკვლავები და ა.შ.

• ამ წიგნისმიერ გარემოში წინასწარ გამოსახეთ პერსონაჟები, რომლებსაც გაიცნობენ წიგნის კითხვის პროცესში. რადგან სწავლის დაწყების პირველი დღეა, საგულისხმოა, რომ ეს ყველაფერი მათ ფოტო-კადრშიც მოხვდეს. ვვარაუდობ, წლების შემდეგ ამ გზით თავად წიგნი და მისი გმირებიც ყოველთვის შეახსენებენ თავს მოსწავლეს.
• 
• გამოიტანეთ მნიშვნელოვანი ციტატები, ფრაზები, რომლებსაც წაიკითხავენ და დაამახსოვრდებათ. შემდეგ კი მარტივად აღმოაჩენენ წიგნის კითხვის პროცესში და აღნიშვნაც არ გამოეპარებათ: „ეს ხომ ამ კედელზე/ფანჯარაზე წერია?“.
• 
• საგანგებოდ შეარჩიეთ და ხშირად გამოიყენეთ ისეთი ნივთები, როგორებიცაა, ფურცლების დამჭერი დაფა, ჩანთა, ბროში, საყურე ან სხვა დეტალი, რასაც მოსწავლე აუცილებლად მიაქცევს ყურადღებას და დაიმახსოვრებს. მეტიც, შეიძლება თავადაც ისურვოს მსგავსი ნივთების შეძენა.
• როცა დრო დადგება და წიგნის კითხვას დაიწყებთ, შეეცადეთ ჯერ სახელმძღვანელოში მოცემული ამონარიდი წაიკითხოთ და დამუშაოთ სხვადასხვა საინტერესო მეთოდითა თუ სტრატეგიით, რის შემდეგაც მოსწავლე ბევრად მეტი ინტერესით ჩაებმება მთლიანად წიგნის კითხვის პროცესში. ამით მოსწავლეები აღმოაჩენენ, რომ მასწავლებელმა კი არ უბიძგა მოსწავლეებს წიგნის სრულად წაკითხვისკენ, არამედ თავად მოსწავლეებმა მოინდომეს ასე. ეს მათ პასუხისმგებლობას გაზრდის წიგნის კითხვის პროცესში და დავალებებსაც მეტი ენთუზიაზმით შეასრულებენ.
• თავად კითხვის პროცესის დროს აუცილებლად გამოიყენეთ ხმამაღლა ფიქრის მეთოდი. რადგან ისინი დამწყები მკითხველები არიან, ჯერ არ არიან მიჩვეულნი ასეთი სქელტანიანი წიგნების კითხვას. ამიტომ კარგი მაგალითის მიმცემი უნდა იყოს მასწავლებელი, რომელიც კითხვის პროცესში ხმამაღლა იწყებს ფიქრს იმის შესახებ, რა მოეწონა, რამ გააცინა, რამ გააბრაზა, რა გაახსენა ამა თუ იმ ეპიზოდმა, რომელ სიტყვებს მოაქცევდა საკუთარ ლექსიკონში, რომელ ფრაზასა და წინადადებას გამოიყენებდა ციტატებად და ა.შ.
• წიგნის კითხვის პროცესში აუცილებელია, მათთან ერთად განიხილოთ თითოეული ილუსტრაცია, რადგან სხვა ყველა სიკეთესთან ერთად იგი გამორჩეულია იმით, რომ შეიცავს ავტორისეულ ნახატებს, რაც არცთუ ისე ხშირი შემთხვევაა ლიტერატურაში.
• ბავშვებისთვის საინტერესო იქნება, თუ ერთ-ერთ დავალებად მისცემთ პეპისა და პატარა უფლისწულის შეხვედრა/დიალოგს, რადგან სახელმძღვანელოდან პეპი ახლად გაცნობილი პერსონაჟი იქნება და მათ შორის პარალელების ძიება, ძალიან საინტერესო პროცესად შეიძლება მიიჩნიონ ბავშვებმა. მუშაობის პროცესში აღმოაჩენთ, რა მარტივად გამოსდებენ კაუჭს იმ ფაქტს, რომ არცერთ პერსონაჟს არ სურს გაზრდა, რომ ბავშვები უფრო მარტივად უყურებენ ყველაფერს და რომ თავისუფალი აზროვნება ყველაზე დიდი მონაპოვარია კაცობრიობის.
• წიგნის დასრულების შემდეგ შეგიძლიათ, გამოიყენეთ ისეთი სახალისო თამაში, როგორიცაა „მხიარული ბანქო“.
• 
• მოსწავლეები გადაანაწილეთ 4-5 ბავშვიან ჯგუფებში;
• თითოეულ ჯგუფს დაურიგეთ დანაწევრებული (ილუსტრაციებად და შესაბამის ტექსტებად დაყოფილი) ბანქო დაულაგებელი სახით და სთხოვეთ გააფერადონ;
• გაფერადების შემდეგ წაიკითხონ ამონარიდები ტექსტიდან და შეუსაბამონ საკუთარ ილუსტრაციებს;
• შემდეგ ნაბიჯად მოუწოდეთ, გაიხსენონ ტექსტის შინაარსის თანმიმდევრობა და მოცემული მასალა დაალაგონ სწორი სიუჟეტური განვითარებით;
• ბოლოს კი სთხოვეთ, გადაიტანონ ამავე თანმიმდევრობით დიდი ზომის ფერად ფორმატებზე და გამოაკრან თვალსაჩინო ადგილას.

გაითვალისწინეთ, ამ თამაშს თუ ჯანსაღი შეჯიბრის სახეს მისცემთ, მოსწავლეები მეტი ენთუზიაზმითა და აზარტით მოახერხებენ ჩაბმას სამუშაო პროცესში. საჩუქრად კი შეჰპირდით, რომ აუცილებლად წაიყვანთ ამავე სახელწოდების სპექტაკლის სანახავად რუსთაველის თეატრში (რა თქმა უნდა, მშობელთა შეთანხმებითა და ჩართულობით). აქ კი ნამდვილად გაიხსენებენ წაკითხულ მასალას და დაუკავშირებენ წიგნიესმიერ ფაქტებსა და ეპიზოდებს სპექტაკლზე წარმოდგენილ სცენებს. ეს მოგცემთ საშუალებას, ხელოვნების კუთხითაც ერთგვარი შემეცნებითი გაკვეთილი დაგეგმოთ.

თუ მოხერხდა, ბავშვებისთვის დღეს კიდევ უფრო ბედნიერსა და დაუვიწყარს გახდის მსახიობების დასთან შეხვედრა, მათთან ფოტოსესია. ამგვარი ემოციური დასასრული აუცილებლად ღრმად ჩაებეჭდებათ ბავშვებს მეხსიერებაში და დარწმუნებული ვარ, სასიამოვნო მოგონებად ექცევათ ანტუან დე სენტ ეგზიუპერის „პატარა უფლისწული“, წიგნი რომელიც პირველად მესამე კლასში წაიკითხეს.