ზაფხული მეცადინეობის დრო არ არის, ამაზე უკვე შევთანხმდით მე და ჩემი, აწ უკვე მეცხრეკლასელი, ჩვეულებრივი თინეიჯერი, ჩვეულებრივი ზარმაცი, ჩველებრივად მარადიულად გადაღლილი.
მაგრამ დედას რა მოასვენებს, რომ ზაფხულის თავისუფალი საათები რაღაც სასარგებლოსაც არ დაუთმოს.
„ვეფხისტყაოსნის“ მნიშვნელოვანი ნაწილი წინა კლასებში გაიარეს, წინ მეცხრე კლასია და, რასაკვირველია, კურიკულუმის ნაწილი აუცილებლად დაეთმობა მთავარ ქართულ წიგნს, ამ ყველაზე საინტერესო, თავბრუდამხვევ, შთამბეჭდავ პოემას.
ამას წინათ ჩემი ბავშვობის სახლი გავყიდე და სხვა ნივთებთან ერთად, ძველი ჭადრაკიც წამოვიღე – ჩემი ბავშვური ფანტაზიის საბადო. ჩვეულებრივი ფიგურებისგან განსხვავებით, სპილოსძვლის ეს ნაკეთობა მეფეებისა და დედოფლების, სარდლებისა და მათი ბედაურების ზუსტ, გამოკვეთილ ანალოგიას წარმოადგენს. ჰოდა, ეს ჭადრაკი იყო ჩემი მთავარი მოგზაურობა ზღაპარში. დედა იშვიათად მაძლევდა უფლებას ამ ჭადრაკით მეთამაშა, მითუფრო, რომ დიდი მოჭადრაკე არასდროს ვყოფილვარ, უფრო სხვანაირად ვთამაშობდი – ჩემს საჭადრაკო დაფაზე მეფეებს დედოფლები უყვარდებოდათ, ზოგჯერ ამირსპასალარებსაც…ლანსელოტისა და გვინივერას ამბით ვიყავი გატაცებული, რომანტიკული თინეიჯერი გახლდით.
ჭადრაკი შინ წამოვიღე, გავხსენი და მტვერი გადავწმინდე, კიდევ ერთხელ დავტკბი ბავშვობის მოგონებებით. რამდენიმე ფიგურა აკლია, ერთიც გაბზარულია. ჭადრაკს ვერ ვითამაშებთ, ისედაც არ ვარ დიდი მოთამაშე, როგორც უკვე გითხარით.
სანამ შევინახავდი, ერთხელ კიდევ მოვესიყვარულე ბავშვობის საყვარელ სათამაშოს და უცებ, იდეამ გამკრა- როგორი შესანიშნავი ილუსტრაციაა „ვეფხისტყაოსნის“, უფრო სწორად, ორი სამეფოსი – არაბეთის და ინდოეთის, თეთრი და შავი სამყაროების…
ჩემი მეცხრეკლასელი ბიჭი წინ დავისვი, ჭადრაკის ფიგურები დაფაზე დავაწყვე და „ვეფხისტყაოსნის“ გამეორებას შევუდექით, კერძოდ, ორი სამეფოს- არაბეთისა და ინდოეთის დახასიათებას, პერსონაჟების გახსენებას, სიუჟეტის თხრობას.
აბა, დააკვირდით? სინამდვილეში, ინდოეთის სამეფო ხომ არაბეთის ანარეკლია, ოღონდ მრუდე, დაზიანებულ სარკეში. არაბეთში ყველაფერი იდეალურადაა, ინდოეთში – სულაც არა. დიდი განსაცდელი ინდოეთის სამეფოს ამიტომ ხომ არ ატყდება თავს? ერთი ამბის ორგვარად წაკითხვის ვერსია ხომ არ გვაქვს?
რატომ ვერ ახერხებს ფარსადანი თავისი ქალი გაამეფოს, მაშინ, როდესაც როსტევანი ბედნიერია, რომ სამეფოს ჭკვიანი მეფე მოუძებნა თინათინის სახით.
არადა, ინდოეთის მეფემ სამეფოდ შეგულებული ტარიელი ხომ იმიტომ დატოვა ტახტის გარეშე, რომ მემკვიდრე ეყოლა – ქალი. ხომ გახსოვთ, ჯერ მემკვიდრედ გაზრდის ტარიელს, მერე- გადაიფიქრებს. „„საპატრონოდ მზრდიდეს სრულთა ლაშქართა და ქვეყანათად“ -უამბობს ტარიელი ავთანდილს. მერე კი „მეფე ქალსა ვით ხედვიდა მეფობისა ქმნისა მწრთომსა, მამასავე ხელთა მიმცეს“ და ა.შ. ბოლოს კი, სულაც ასეთ გადაწყვეტილებას იღებს: „აწ ქალისა ჩვენისათვის ქმარი გვინდა სად მოვნახოთ, რომე მივსცეთ ტახტი ჩვენი, სახედ ჩვენად გამოვსახოთ…
რატომ აძლევს თავს უფლებას ამოდენა მეფე, უკითხავად მოიყვანოს უცხოტომელი სასიძო?
განა შეიძლება ხელმწიფემ ამდენჯერ შეიცვალოს აზრი?
მოკლედ, ინდოეთი არაბეთის „ბნელი“, არეული, პრობლემური ვერსიაა. ის, რაც თინათინს მარტივად ერგება, ნესტანს- ქაჯეთში გამოკეტვის ფასად უჯდება. ის, რასაც ავთანდილი მშვიდი სიბრძნით აღწევს, ტარიელს- უმისამართო ხეტიალად გადაექცევა. ერთ მხარეს- სრული პატივისცემაა, მეორე მხარეს-ავტორიტარული, ერთპიროვნული, ცვალებადი და ზოგჯერ დაუფიქრებელი გადაწყვეტილებები.
არაბეთი – გამჭვირვალე და სტაბილური სამეფოა. მეფე სიბრძნით მართავს, გადაწყვეტილებები თანხმობით მიიღება.ინდოეთი – ავტორიტარული და ქაოსური გარემოა. მეფე ერთპიროვნულად წყვეტს, ზოგჯერ დაუფიქრებლადაც. ალბათ სწორედ ამიტომ, გამარჯვებით დაბრუნებულ გმირებს ფარსადანი ცოცხალი აღარ ხვდება, თითქოს ის გამარჯვების სიხარულს არ იმსახურებს, ნესტანისა და ტარიელის ძებნა, მათზე დარდი გადაიყოლებს.
მოკლედ, კიდევ ბევრი საინტერესო დეტალი გამოიკვეთა ჩვენი „ვეფხისტყაოსნობანას“ თამაშისას, ნათელისა და ბნელის დაპირისპირების რუსთველისეული კონცეფცია თუ პოემის პერსონაჟთა რთული ბედის ათასგვარი ინტერპრეტაცია. ბევრი იდეა თუ კომენტარი ჩემს ზარმაც თინეიჯერს ეკუთვნოდა, ჭადრაკის დაფაზე პერსონაჟების ბედის განხილვამ ისე გაიტაცა, რომ რამდენიმე დღის შემდეგ თამაშის გამეორებაც შემომთავაზა.
სცადეთ, იქნებ თქვენთანაც გაამართლოს.
