*
თექვსმეტი წლის ვიყავი, როცა სტუდენტი გავხდი, ექსტერნად ჩავაბარე. მე სამხატვრო აკადმიაში მინდოდა ჩაბარება, მაგრამ მშობლებმა პოლიტოლოგიის ფაკულტეტზე მიკრეს თავი და იქ გავატარე სრულიად უინტერესო ოთხი წელიწადი. თანდათან მხატვრობის სურვილს კინორეჟისორობის სურვილი ჩაენაცვლა და უნივერსიტეტი რომ დავამთავრე, თეატრალურში, კინოსარეჟისოროზე გადავწყვიტე ჩაბარება. გამოცდამდე, რამდენიმე თვე, კვირაში ერთხელ, ე. წ. კონსულტაციებზე უნდა გევლო, რაც იმას ნიშნავდა, რომ მომავალი ხელმძღვანელები კინოზე, ლიტერატურაზე და ათას სხვა რამეზე ესაუბრებოდა პოტენციურ ჯგუფს. ჩვენ რეზო ესაძესთან და ბაადურ წულაძესთან გავდიოდით ასეთ კონსულტაციებს. ბაადურიც ძალიან განათლებული კაცი იყო, მაგრამ, აი, რეზო იყო ფენომენი. მისი თითოეული გამოხედვა, ჟესტიკულაცია და ვერბალური აქტივობა არტი იყო (მისი ტელეინტერვიუებიც პერფორმანსებია), ხელოვნებით იყო სავსე ეს პატარა კაცი და ამ ხელოვნების უშურველ ემანირებას ახდენდა ირგვლივ… მანდ, მაშინ, ჯერ კიდევ პროტექციით ხდებოდა მიღება. მე ვერ ჩავაბარე, სამაგიროდ ერთმა გოგომ, რომელსაც “დიდი მწვანე ველი” გიორგი შენგელაიას ფილმი ეგონა (და კინოში, ზოგადად, ძალიან ცუდად ერკვეოდა), ჩააბარა, რადგან ერთი ცნობილი მსახიობის შვილიშვილი გახლდათ. მიუხედავად ამისა, სასიამოვნოდ მახსენდება ის პერიოდი.
*
კინო მასობრივი ხელოვნებააო, იტყვიან ხოლმე, თავის დროზე ლენინმაც კი შენიშნა კინოს უდიდესი პოტენციალი მასობრივი პროპაგანდისთვის. თუმცა ეს თეზა, როგორც წესი, დაბალი ხარისხის ფილმებზე ვრცელდება. საავტორო კინო, ცხადია, უკიდურესად კამერულია, ისევე, როგორც მაღალი ხარისხის ლიტერატურა. მეეჭვება, საქართველოში იმაზე მეტი ადამიანი უყურებდეს საავტორო კინოს, ვიდრე – წიგნს კითხულობს. ქართულ კინოსაიტებზე ქართულად გახმოვანებული საავტორო კინოს ნიმუშები არც ისე ბევრია, მაგრამ რაცაა, მათ კომენტარებში რაც ხდება, ეგეც ერთგვარი პროექციაა იმ ბანალური ჭეშმარიტებისა, რაზეც ვლაპარაკობ. ზოგი წრს, რომ ხუთი წუთი გაქაჩა მხოლოდ ყურება, იმდენად არ მოეწონა. ზოგი წერს, რომ შუამდე ძლივს მივიდა და მსგავსი იდიოტობა იშვიათად უნახავს და ა. შ. და ა. შ. , მაგალითად თეო ანგელოპულოსის ერთი ცნობილი შედევრის საკომენტარო ველში, ამერიკულ თრეშ-ბოევიკებზე გაზრდილი, ენდემური ჯიშის იმბეცილები თეო ანგელოპულოსს – მიზანსცენებს, ტონინო გუერას კი სცენარს უწუნებენ.
*
იყო დრო ჩემს ცხოვრებაში, როცა რამდენიმე თვით ჩავიკეტე სახლში და ფილმების ყურება დავიწყე. დღეში იმდენ ფილმს ვუყურებდი, რამდენსაც ვასწრებდი, ზოგჯერ, შუაღამით, დაწყებულ ფილმს ვწყვეტდი და მეორე დღეს ვაგრძელებდი… მაშინ ვნახე მთელი ევროპული, აზიური და ამერიკული კინოკლასიკა ჩანასახიდან მოაქჟამომდე. ახლაც სიამოვნებით ვიხსენებ იმ თვეებს – ჩამოფარებული ფარდები, კომფორტული სავარძელი და უწყვეტი კინომაგია… იმ კომპიუტერის თხელი მონიტორი ახლაც მაქვს შენახული იმ დღეების არდავიწყების ნიშნად.
*
კინომ ორი გადამწყვეტი ტრანზიციული ეტაპი გაიარა:
1. უხმო კინოდან ხმოვანზე გადასვლა.
2. შავ-თეთრიდან ფერად კინოზე გადასვლა.
პირველმა, უფრო დრამატულმა ტრანზიციამ უხმო კინოს ბევრი დიდი რეჟისორის და მსახიობის კარიერა შეიწირა. მეორე ტრანზიციამ შედარებით უმტკივნეულოდ ჩაიარა: ზოგმა დიდმა რეჟისორმა ფერად გამოსახულებასაც ადვილად აუღო ალღო, ზოგმა კი შავ-თეთრი ფილმების გადაღება გააგრძელა.
“ვისაც შავ-თეთრი ფილმი უყვარს, ის ცუდი ადამიანი ვერ იქნება!” – რაღაც ასეთი წერია აკა მორჩილაძის ერთ რომანში. ალბათ, არის ამ კონტროვერსიულ მტკიცებაში სიმართლის მარცვალი. შავ-თეთრი კინო ეს საოცრებაა: რაღაც რომანტიული, რაღაც მეტარეალისტური, რაღაც პროვიდენციალურიც კი… ფერადმა გამოსახულებამ რაც არ უნდა რეტინალური საოცრებები მოახდინოს მომავალში (უკვე ახდენს), ჩემი ჭკუით, შავ-თეთრი კინოს განუმეორებელ ესთეტიკას ვერასოდეს აჯობს.
*
როგორც პროზაშია (რომანს ვგულისხმობ), კინოშიც ასეა: დიდი რეჟისორები ორ ჯგუფად იყოფიან – არის დიდი რეჟისორი, რომლის ფილმებიც სრულიად განსხვავდება ერთმანეთისგან ესთეტიკით და ენით და არის დიდი რეჟისორი, რომელმაც საკუთარი, მკვეთრად ინდივიდუალური კინოენა შექმნა. მე ამ უკანასკნელი ტიპის კინორეჟისორები მიყვარს. ამ ნიშნით ჩემი საყვარელი რეჟისორების სია ასეთია:
1. მიხეილ კალატოზიშვილი
2. რობერ ბრესონი
3. ჯონ კასავეტესი
4. ერიკ რომერი
5. ანდრეი ტარკოვსკი
6. საშა რეხვიაშვილი
