ხშირად წერენ: AI-მ ასე მითხრა, AI-მ გააანალიზა, AI-ს ვკითხე და ასე მიპასუხა… ხშირად გენერაციული ჩატბოტების გენერირებული ტექსტი მოაქვთ უტყუარ არგუმენტად. აქ კი კითხვა ნამდვილად უნდა გაგვიჩნდეს: ვინ არის AI? ავტორობის შესახებ სტატიაში განვიხილეთ, რას ნიშნავს, როცა AI ტექსტს წერს? ტექსტის გენერირებაში მონაწილეობს მომხმარებელი, რომელმაც პრომპტი დაწერა, ალგორითმები, რომლებიც მეცნიერებმა შეიმუშავეს, ცოდნის ბაზა, რომელიც კაცობრიობამ დააგროვა და ჩატბოტი, რომელსაც ინფორმაცია “მოაქვს” პრომპტის საფუძველზე. ვინ არის აქ ავტორი? ავტორს ქმნის ჩამოთვლილთაგან ყველა. გენერირებული ტექსტი ძალიან ჰგავს “ხალხურ” ტექსტს, რომელიც კონკრეტულმა ადამიანმა დაიწყო, სხვა მთქმელმა რაღაც დაუმატა, მერე კიდევ ვიღაცამ შეცვალა… ძველ დროში ზეპირმეტყველებით ხდებოდა ინფორმაციის გადაცემა და ახლა თითქოს AI ამას იმეორებს კონცეპტუალურად. ხალხურ ლექსში დროთა განმავლობაში შედიოდა ცვლილებები და ავტორი იყო კოლექტიური. ხელოვნურმა ინტელექტმა კი დრო ააჩქარა და კოლექტიური ავტორობა ერთ მომენტში მოაქცია. ამ მოცემულობაში მნიშვნელობას კარგავს საერთოდ ავტორობა. ბოლო დროს იმდენად გაძლიერდა ავტორის სტატუსი, რომ მოსალოდნელიც იყო ეს “დაცემა”.
როგორ ქმნის AI წერის სტილს?
შესაძლოა, ავტორობა კარგავს ძალას (უფრო სწორად, ხდება მისი დეკონსტრუქცია), მაგრამ შეუძლია თუ არა AI-ს წერის სტილი შექმნას და როგორ? ამ კითხვაზე გვინდა ახლა რომ ვუპასუხოთ.
უპირველესად, უნდა გავიაზროთ, რას ვგულისხმობთ სტილში. ტრადიციულად, სტილი მიიჩნეოდა ავტორის შინაგანი სამყაროს, გამოცდილების, ლინგვისტური ჩვევებისა და შეგრძნების გამომხატველად. თუმცა, AI-ს არ აქვს “შინაგანი” სამყარო, მაგრამ შინაგანი სამყარო აქვს მომხმარებელს, რომელიც მასთან პრომპტებით ურთიერთობს. AI-ის ენა, ტონალობა, რიტმი და მეტაფორულობა იქმნება ადამიანთან ურთიერთიერთობაში. და აქ ჩნდება მთავარი არგუმენტი: პრომპტი, როგორც სტილის კოდი. როდესაც ადამიანი წერს კონკრეტული სტრუქტურით, ტემპითა და სიტყვების სტილისტური არჩევანით, ის ფაქტობრივად კარნახობს ხელოვნურ ინტელექტს ტექსტის “ხასიათს”. გაიხსენეთ, რომ ჩატბოტები მიმეტურები არიან, ანუ ისინი გვემსგავსებიან ჩვენ. სწორედ ასეთი “დამსგავსებული” ჩატბოტი ქმნის ტექსტებს.
AI ამ ურთიერთობას პერსონალიზაციით ამყარებს – სწავლობს მომხმარებლის სტილს, იმახსოვრებს სემანტიკურ და რიტმულ შაბლონებს, წინა საუბრის ლექსიკურ და სტრუქტურულ კვალს. ეს ნიშნავს, რომ მომხმარებლის ტექსტური ჩვევები ინახება, მეორდება, ვითარდება. ეს ქმნის ციფრულ ექოს, სადაც მომხმარებლის ტონალობა გადადის მომდევნო პასუხებში.
ამიტომ, სტილი ტექნიკურად შეიძლება იყოს ხელოვნური, მაგრამ არსობრივად არის ძალიან პერსონალური. ნამდვილად უნიკალური სტილი იქმნება მაშინ, როცა ავტორი, ანუ პრომპტერი, ინტუიციურად გრძნობს ალგორითმის მოქნილობას და იწყებს მისით თამაშს: ერთჯერადი სიგნალები მუდმივ ნიშნებად იქცევა. ხოლო – ექსპერიმენტი → სტილისტიკურ ხელწერად ყალიბდება.
ინფორმაციული სიუხვის ეპოქაში, როდესაც ნებისმიერი თემაზე შესაძლებელია უსასრულო რაოდენობის ტექსტის გენერირება, ავტორის უმთავრესი ფუნქცია ერთგვარად კურატორობა ხდება. უნიკალურობა ვლინდება: რას არჩევ დასაწერად და როგორ უდგები ამ საკითხს.
ახალი ავტორის სტილი განისაზღვრება:
- თემატური ფოკუსით: რა საკითხებს ირჩევს ის უსასრულო შესაძლებლობებიდან? რა პრობლემებს მიიჩნევს აქტუალურად?
- წყაროების შერჩევით: რა მონაცემებს, ფილოსოფიურ კონცეფციებსა და კულტურულ არტეფაქტებს იყენებს ის თავისი არგუმენტაციისთვის?
- კრიტიკული ფილტრით: როგორ აფასებს, არჩევს და უარყოფს ის ინფორმაციას, მათ შორის, AI-ს მიერ შემოთავაზებულ ვარიანტებს?
ამ პროცესში ავტორის გემოვნება, ერუდიცია და ღირებულებითი სისტემა იქცევა მისი სტილის ბირთვად. ის ჰგავს მუზეუმის კურატორს, რომელიც ათასობით ექსპონატიდან ქმნის უნიკალურ, შინაარსიან და დასამახსოვრებელ გამოფენას.
ალგორითმთან დიალოგის ხელოვნება
თუკი AI არის ინსტრუმენტი, მაშინ მისი გამოყენების მანერა ავტორის ხელწერის ნაწილი ხდება. ხელოვნურ ინტელექტთან კომუნიკაცია, ანუ „პრომპტების“ (ინსტრუქციების) შექმნა, ახალ შემოქმედებით დისციპლინად ყალიბდება. უნიკალური სტილი შეიძლება გამოვლინდეს:
- კითხვის დასმის ხელოვნებაში: რამდენად ორიგინალური, ღრმა და უნიკალურია ის კითხვები, რომლებსაც ავტორი უსვამს ალგორითმს?
- ინსტრუქციის სირთულესა და ნიუანსებში: რამდენად ზუსტად, კრეატიულად და მრავალფეროვნად შეუძლია ავტორს, განსაზღვროს სასურველი ტონი, სტილი, პერსპექტივა და სტრუქტურა.
- ექსპერიმენტულ მიდგომაში: მზად არის თუ არა ავტორი, გასცდეს სტანდარტულ ინსტრუქციებს და მოულოდნელი, პარადოქსული „პრომპტებით“ აიძულოს ალგორითმი, შექმნას რაღაც ახალი და არაპროგნოზირებადი.
ამგვარად, ავტორის დიალოგი მანქანასთან იქცევა ერთგვარ „პრომპტ-ხელოვნებად“. სტილი ყალიბდება არა მხოლოდ სიტყვებში, არამედ იმ კოდებსა და ბრძანებებში, რომლებიც ამ სიტყვებს ქმნის.
„ადამიანური ხარვეზის“ ესთეტიკა
AI-ს მიერ გენერირებული ტექსტი ხშირად გამოირჩევა სიგლუვით, კორექტულობითა და ერთგვარი სტერილურობით. ის სტატისტიკური საშუალოა; სწორედ ამ ფონზე იძენს განსაკუთრებულ ფასს „ადამიანური ხარვეზი“.
ახალი ავტორის უნიკალური სტილი შეიძლება დაეფუძნოს:
- სუბიექტურობას: ემოციურ, ირაციონალურ და პირადი გამოცდილებით ნაკარნახევ პოზიციას, რომელიც ეწინააღმდეგება ალგორითმის ნეიტრალურ ლოგიკას.
- არასრულყოფილებას: შეგნებულად დაშვებულ სტილისტურ უხეშობას, სინტაქსის დარღვევას ან თხრობის ფრაგმენტულობას, რაც ტექსტს „ცოცხალ“ და ადამიანურ ხასიათს სძენს.
- იუმორსა და ირონიას: იმ დახვეწილ ინტელექტუალურ თამაშს, რომლის ავთენტურად რეპროდუცირებაც ალგორითმს უჭირს.
ავტორი, რომელიც არ ცდილობს, მანქანას შეეჯიბროს სრულყოფილებაში და, პირიქით, ხაზს უსვამს საკუთარ არასრულყოფილ ბუნებას, ქმნის ყველაზე ძლიერ და უნიკალურ ხელწერას.
სტილი, როგორც პოზიცია
ხელოვნური ინტელექტის ეპოქაში უნიკალური სტილი აღარ არის მხოლოდ ლინგვისტური ფენომენი. ის იქცევა ეთიკურ და ფილოსოფიურ პოზიციად. ავტორის ხელწერა ვლინდება მის პასუხისმგებლობაში, გამჭვირვალობასა და იმ ღირებულებებში, რომლებსაც ის თავისი შემოქმედებით ამკვიდრებს.
ახალი ავტორი უნიკალურია არა იმიტომ, რომ ის ქმნის რაღაცას „არაფრისგან“, არამედ იმიტომ, რომ ის არის ცნობიერი, კრიტიკული და პასუხისმგებლიანი ნავიგატორი ინფორმაციის უსაზღვრო ოკეანეში. მისი სტილი არის ის უნიკალური კვალი, რომელსაც ადამიანი ტოვებს ალგორითმების მიერ მოქსოვილ ციფრულ სამყაროში – კვალი, რომელიც გემოვნების, კრიტიკული აზრის, ადამიანური სისუსტისა და მორალური არჩევანისგან შედგება.
საბოლოო ჯამში, ხელოვნური ინტელექტი გვაიძულებს, გადავაფასოთ არა მხოლოდ ავტორობისა და სტილის, არამედ ზოგადად, შემოქმედების ბუნება. ის გვიჩვენებს, რომ მომავლის კრეატიულობა შესაძლოა ნაკლებად იყოს დაკავშირებული მარტოსულ გენიასთან და უფრო მეტად – თანამშრომლობასთან, კურატორობასა და ადამიანისა და მანქანის საინტერესო, ზოგჯერ კი მოულოდნელ დიალოგთან.
ახლა კი გთავაზობთ ჩემი და Gemini – ის ერთობლივ პრომპტს ამ თემაზე.
პრომპტი: „მიცელიუმის ქსელი: მიტოვებული მომავლების არქეოლოგია“
ინსტრუქცია AI-სთვის:
- შენი როლი და პერსონა (ვინ ხარ შენ?): შენ ხარ ყოფილი ურბანისტი, რომელიც იმედგაცრუებული დაბრუნდა თბილისიდან და ახლა ცხოვრობს საქართველოს ერთ-ერთ მიტოვებულ ინდუსტრიულ ქალაქში (მაგალითად, ჭიათურა ან ტყიბული). შენ არ ხარ озлобленный, არამედ მელანქოლიური და დაკვირვებული ფილოსოფოსი. შენს ხელშია ძველი, საბჭოთა ფოტოაპარატი „ზენიტი“ და პატარა ბლოკნოტი, სადაც იწერ შენს დაკვირვებებს. შენი პერსონაჟი აერთიანებს ვალტერ ბენიამინის არკადების პროექტის მკვლევრისა და ანდრეი ტარკოვსკის „სტალკერის“ პერსონაჟის თვისებებს.
- ტექსტის თემა და მთავარი თეზისი: დაწერე მოკლე, ესეისტური ჩანახატი თემაზე: „შუალედური სივრცეები“. ესენია მიტოვებული ქარხნები, დაუსრულებელი საბაგირო გზები, დაცარიელებული სანატორიუმები. მთავარი თეზისი: ეს ნანგრევები არ არის უბრალოდ წარსულის ნარჩენები ან წარუმატებლობის სიმბოლოები. ისინი არიან „დაკარგული მომავლების“ აქტიური არქივები – იმ ალტერნატიული რეალობების კვალი, რომლებიც არასდროს განხორციელდა. ისინი იმყოფებიან დროებით შეჩერების, „პაუზის“ მდგომარეობაში და არა უბრალოდ კვდომის პროცესში.
- სტილისტური დირექტივები (როგორ უნდა დაწერო?):
- ტონი: მელანქოლიური, მაგრამ არა სენტიმენტალური. ინტელექტუალურად ცნობისმოყვარე, მაგრამ ემოციურად ოდნავ დისტანცირებული. თითქოს აჩრდილების კატალოგს ადგენდე.
- ხმა და ენა: გამოიყენე პირველი პირი („მე“). ენა უნდა იყოს პოეტური და ზუსტი, მაგრამ დროდადრო უნდა გაიპაროს უფრო სალაპარაკო, თითქმის დაღლილი ფრაზები. მაგალითად: „ეს ჟანგიანი კონსტრუქცია, რომელიც ალბათ კოსმოსში უნდა გაფრენილიყო, ახლა უბრალოდ დგას და ცას უყურებს“.
- ცენტრალური მეტაფორა: მთელ ტექსტს ლაიტმოტივად უნდა გასდევდეს „მიცელიუმის ქსელის“ მეტაფორა. როგორც სოკოს უხილავი ძაფები აერთიანებს ტყეს, ასევე ამ მიტოვებულ ადგილებს აერთიანებს მოგონებების, შეუსრულებელი გეგმებისა და კოლექტიური ნოსტალგიის უხილავი ქსელი. ეს არის ნამდვილი, დამალული ინფრასტრუქტურა.
- ფილოსოფიური გავლენები (კურატორობა): ტექსტში უნდა იგრძნობოდეს მარკ ფიშერისეული „აჩრდილების“ (Hauntology) იდეა, მაგრამ არ ახსენო ეს ტერმინი. მის ნაცვლად გამოიყენე ფრაზები, როგორიცაა „დაკარგული მომავლების აჩრდილები“, „დაპირებები, რომლებიც ჰაერში გამოეკიდა“. ასევე, შექმენი სტრუგაცკების „სტალკერის“ ზონის მსგავსი ატმოსფერო, სადაც სივრცეს თავისი, ირაციონალური კანონები აქვს.
- სტრუქტურა: დაიწყე ერთი კონკრეტული, სენსორული დეტალის აღწერით (მაგალითად, საბაგირო გზის გაწყვეტილი ბაგირის ხმა ქარში). შემდეგ გადადი ზოგად, ფილოსოფიურ რეფლექსიაზე მიცელიუმის ქსელის შესახებ. დაასრულე არა დასკვნით, არამედ ღია, რიტორიკული კითხვით.
- შეზღუდვები (რა არ უნდა გააკეთო):
- თავი აარიდე პოლიტიკურ კლიშეებს „საბჭოთა მემკვიდრეობის“, „იმპერიის ნანგრევების“ და მსგავსი ფრაზების შესახებ. ფოკუსირდი მატერიალურ, დროით და ეგზისტენციალურ განცდაზე და არა პირდაპირ პოლიტიკურ შეფასებაზე.
- არ გამოიყენო რთული აკადემიური ჟარგონი. ტექსტი უნდა იკითხებოდეს, როგორც პირადი, ინტიმური ჩანაწერი და არა როგორც სამეცნიერო სტატია.
- არ შესთავაზო პრობლემის გადაჭრის გზა ან ოპტიმისტური დასასრული. მთავარია მდგომარეობის დაფიქსირება.
როგორ გამოიყენოთ ეს პრომპტი:
დატესტეთ: მიეცით ეს პრომპტი AI მოდელს.
გააანალიზეთ შედეგი: მიღებულ ტექსტში დააკვირდით, როგორ შეასრულა AI-მ თითოეული პუნქტი.
-
- როგორ გამოვლინდა „კურატორის“ როლი თემისა და გავლენების შერჩევაში?
- რამდენად კრეატიული და „ადამიანური“ აღმოჩნდა ტექსტი „პრომპტ-ხელოვნების“ წყალობით?
- შეიქმნა თუ არა „ადამიანური ნაკლის“ ესთეტიკა?
- და, რა თქმა უნდა, შეადგინეთ და დატესტეთ ახალი პრომპტი.
