ჩემს ბავშვობაში ძალიან მოდაში იყო მხატვრული კითხვის წრეზე სიარული, მეც დავდიოდი. არადა, ინტროვერტი, მორცხვი და მორიდებული ბავშვი ვიყავი, ათასჯერ მერჩივნა, მარტოს მეხატა ან ლექსები მეწერა, მაგრამ მშობლების (ცხადია, სიკეთით ნაკარნახევ) იმპერატივებს ძნელად თუ აღუდგება ბავშვი წინ. მახსოვს, კარგ დეკლამატორად ისინი ითვლებოდნენ, ვინც ყველაზე მეტს ყვიროდნენ და ყველაზე პლასტიკურად იქნევდნენ ზედა კიდურებს (როგორც წესი – სრულიად უმოტივაციოდ). ახლაც ტანში მზარავს, როცა მახსენდება, როგორ გამოვედი, ერთი-ორჯერ, სცენაზე და, ამ მორცხვმა ბავშვა, როგორ ტანჯვით წავიკითხე ლექსები. მას შემდეგ, რაც პოეტობას აქტიურად მივყავი ხელი, ბწკენა-ბწკენით რამდენჯერმე გამოვსულვარ (მცირე ალკოჰოლით შეთამამებული) სცენაზე და წამიკითხავს ლექსები, მაგრამ მალევე ავიღე ხელი ამ ავანტიურაზე, საკუთარი პოეტური კრებულების პრეზენტაციებზეც გაჭირვებით ვკითხულობ თითოოროლა ლექსს. ის კი არა, ერთი კოშმარული სიზმარი მესიზმრება სულ: სრულიად ფხიზელი ვდგავარ ხალხით გადაჭედილი დარბაზის წინ, სცენაზე, და ლექსი უნდა წავიკითხო… ოფლში გაწურულს მეღვიძება ხოლმე.
დიგიტალურმა ტექნოლოგიებმა და ინტერნეტმა ძალიან მარტივი და ხელმისაწვდომი გახადა საკუთარი ან სხვისი ლექსის აუდიოვერსიის შექმნა და გავრცელება, ხშირად აკეთებენ ამას ავტორები თუ უბრალო მკითხველები და ამაში, ცხადია, არაფერია ცუდი, პირიქით. ამასთანავე, ჩემთვის სრულიად გაურკვეველი ფორმატის სატელევიზიო გადაცემებში ხშირად იწვევენ პროფესიონალ მსახიობებს დიდი ქართველი პოეტების ლექსების დეკლამაციისთვის და მერე ეს ვიდეოები ვირუსულად მოედება ხოლმე სოციალურ ქსელებს. სიმართლე რომ ვთქვათ, მათი უმეტესობა უმალ ლექსის საჯარო გაუპატიურების ვიდეომტკიცებულება უფროა, ვიდრე – სახელოვნებო აქტი. წარმოდგენა არ მაქვს, თეატრალურში, მეტყველების კულტურის ლექციებზე, რას ასწავლიან, მაგრამ ქართველი მსახიობების ოთხმოცდაცხრამეტ პროცენტს კანონით უნდა აეკრძალოს ლექსის ხმამაღლა წაკითხვა. ჯერ ხომ, ანჟამბემანური წყვეტისას, კადენციური პაუზა ფეხზე ჰკიდიათ და პირდაპირ აბამენ ხოლმე წინა ტაეპთან მომდევნო ტაეპს, ამასთან ერთად კი, ტაეპის შიგნით, ისეთ სინტაქსურ კონსტრუქციებს, რომლებიც სკანდირებისას ცეზურით უნდა გაიჭრას აუცილებლად, რომ ლექსის მეტრი არ დაირღვეს, ისე აერთებენ, სინდისიც არ აწუხებთ. ლექსში თუ ბევრი ანჟამბემანია, ვერც კი გაიგებ, პროზას კითხულობენ თუ – პოეზიას, კონვენციურ ლექს ან ვერბლანს თუ – ვერლიბრს. არადა, ჩვენ გვქონდა და გვაქვს მხატვრული კითხვის ძალიან კარგი სკოლა. მე პირადად – იშვიათად, მაგრამ – ვუსმენ ხოლმე, მაგალითად, გურამ საღარაძის და მურმან ჯინორიას წაკითხულ ლექსებს, თუმცა, რაც არ უნდა კარგად კითხულობდეს მსახიობი ლექსს, ალბათ, მაინც ავტორის წაკითხულის მოსმენა სჯობს, რაც არ უნდა ცუდად კითხულობდეს ეს უკანასკნელი. ჩვენ ვიცით ლექსის აკაკისეული დეკლამაცია. მოდერნისტი პოეტებიდან ვიცით – გალაკტიონისეული, პაოლოსეული, გოგლასეული… ორმოცდაათიანელი-სამოციანელი პოეტებიდან ყველა მნიშვნელოვანი პოეტის დეკლამაცია ვიცით, ზოგი უკეთესია, ზოგი – ნაკლებად, მაგრამ ყველა ძვირფასია, რადგან ავტორი კითხულობს. რა შესანიშნავი იქნებოდა, რომ ვიცოდეთ, როგორი დეკლამატორები იყვნენ რუსთაველი, გურამიშვილი, ბარათაშვილი, ვაჟა, ილია, გრანელი, ტიციანი, ნიკო სამადაშვილი და სხვები…
თუმცა, ყველაფრის მიუხედავად, მე მაინც იმ შეხედულების მომხრე ვარ, რომ ლექსი კი არ უნდა მოისმინო, ლექსი შენთვის უნდა წაიკითხო.
