წაკითხულისა და ნანახის ანალიზის უნარზე ლიტერატურის გაკვეთილებზე გამუდმებით ვმუშაობთ. თუკი საკითხავად ისეთი წიგნი გვქონდა შერჩეული, რომლის ეკრანიზაციაც ხელმისაწვდომია, ეს შესანიშნავი რესურსია ანალიტიკური უნარების განსავითარებლად.
შემეცნების პროცესი ხალისსა და თამაშსაც უნდა მოიცავდეს. რუტინა მომქანცველი და მომთენთავი რამაა. ფილმის ნახვა და ნანახის შესახებ მოსაზრებების გაზიარება ნამდვილად შეგვიძლია ვაქციოთ სახალისო-შემეცნებით თავგადასავალად და ამ წერილში დეტალურად გაწერილ ტექნიკას გთავაზობთ.
მეცხრე კლასში ჰარპერ ლის „ნუ მოკლავ ჯაფარას“ ეპიზოდი გვქონდა დასამუშავებელი (სულაკაურის გამომცემლობის სახელმძღვანელო, მე-9 კლასი, გვ.161). ტექსტის წაკითხვისა და დამუშავების შემდეგ ეკრანიზაციის ნახვა დავგეგმეთ. ფილმი 1962 წელსაა გადაღებული რეჟისორ რობერტ მალიგანის მიერ. ფილმი შავ-თეთრია, რეჟისორი მინიმალისტურ სტილსა და რეალისტურ კომპოზიციურ გადაწყვეტებს იყენებს. სწრაფად ცვალებად კადრებს, ბლოკპასტერებსა და ჰოლივიდურ ესთეტიკას ნაჩვევი თვალისთვის მალიგანის კინოენა ნელია, „გაწელილი“, ატმოსფერული, მშვენიერი, უჩვეულო. ეს ის ეპითეტებია, რომლებიც თავად მეცხრეკლასელებმა გამოიყენეს ფილმის დასრულების შემდეგ პირველი შთაბეჭდილებების გაზიარებისას.
შემდეგი გაკვეთილისთვის კი ფილმის გააზრება და ნააზრევის ერთმანეთისთვის გაზიარება გადაწყდა.
ამისთვის ასეთი თამაში შევთავაზე მოსწავლეებს:
წინასწარ შევიძინე ფერადბურთულებიანი შოკოლადის ორი შეკვრა. შეკვრაში წითელი, მწვანე, ყვითელი, ლურჯი და ნარინჯისფერი ბურთულები ყრია.
შიგთავსი ლამაზ თასში მოვათავსე.
ფერად ფურცლებზე (ფურცლებიც შესაბამისი ფერებისა შევარჩიე. შესაძლებელია, კითხვები თავად დაიტოვოთ იმ ფორმით ამობეჭდილი, რა ფორმითაც აქაა მოცემული. ამ შემთხვევაში მოსწავლე იღებს ბურთულას და ასახელებს ნომერს და თქვენ შესაბამისი ფერის/ნუმერაციის კითხვას სვამთ) ჩამოვწერე კითხვები, რომლებიც ნანახის გაგება-გააზრებაში დაეხმარებათ. სურვილის მიხედვით მოსწავლე გამოდის, იღებს თასიდან შოკოლადის ბურთულას და ფერის მიხედვით არჩევს კითხვას. აცნობს კლასს. თუ დრო სჭირდება მოსაფიქრებლად, ითხოვს ერთ წუთს. ფიქრობს. როგორც კი მზადაა საპასუხოდ, ნააზრევს უზიარებს კლასელებს და მათგანაც ისმენს. მას თავად შეუძლია მოდერაცია, დამატებითი კითხვების დასმა. ინიციატივა აქ მთლიანად მოსწავლის ხელშია. მასწავლებელი დამკვირვებელია.
კითხვები, რომლებიც აქაა თავმოყრილი, ზოგადი ხასიათისაა და შეიძლება მიუსადაგოთ ნებისმიერ სხვა ფილმს (რასაკვირველია, მხატვრული დეტალებისა და ფაქტობრივ-შინაარსობრივი და კომპოზიციური დეტალების ჩანაცვლების შემდეგ).
კითხვები მოიცავს კომპოზიციურ, შინაარსობრივ, თემატურ, სააზროვნო მიმართულებებს და მოსწავლეებს ფიქრისა და გააზრების სტიმულს აძლევს.
კითხვების რაოდენობა მოსწავლეების რაოდენობის გათვალისწინებით უნდა შეამციროთ ან გაზარდოთ.
წითელი
- რობერტ მალიგანის ფილმი შავ-თეთრია. გაიხსენე ეპიზოდები, რომლებიც ემოციურ ზეგავლენას ახდენს მაყურებელზე. რისი მეშვეობით ახერხებს რეჟისორი სათანადო ემოციის აღძვრას? მაგალითად, ბუას სახლის პირქუში გარემო ან საშიში სცენები როგორ იყო გადმოცემული?
- სასამართლოს სცენის გადაღებისას გამოყენებული იყო ახლო კადრები. მაგალითად, ტომ რობინსოსის, ატიკუს ფინჩისა და დამბრალებელი გოგოს სახეები ხშირად იყო კამერის ფოკუსში. შენი აზრით, რატომ?
- ფილმის რომელ სცენას გააუმჯობესებდი და რითი?
- შენი დაკვირვებით, რამდენად სწრაფად იცვლებოდა კადრები? კინემატოგრაფიული თხრობისას სხვადასხვა რეჟისორი სხვადასხვა ხერხს იყენებს ხოლმე. თანამედროვე ჰოლივუდურ ფილმებში კადრის ხანგრძლივობა საშუალოდ 5-8 წამია. კადრების ცვალებადობა კი სწრაფია. ნანახ ფილმზე რას იტყვი ამ მხრივ?
ყავისფერი
- ფილმის რომელი პერსონაჟი იყო შენთვის ყველაზე დასამახსოვრებელი, შთამბეჭდავი? რით დაგამახსოვრა თავი?
- რომელმა პერსონაჟმა გამოიწვია ყველაზე მძლავრი ემოცია – დადებითიც და უარყოფითიც? რატომ?
- რას ფიქრობ ატიკუს ფინჩზე, როგორც მამაზე?
- და-ძმა ჭყიტა და ჯემი განსხვავდებიან ერთანეთისგან ხასიათით. რა აქვთ მათ აბსოლუტურად განსხვავებული და რაში ჰგვანან ერთანეთს?
მწვანე
- ნანახი ფილმის პერსონაჟისთვის კითხვეის დასმის საშუალება რომ გქონდეს, ვის აარჩევდი და რას ჰკითხავდი?
- შენმა თანატოლმა რომ გკითხოს აზრი ამ ფილმის ყურებასთან დაკვშირებით, რას ურჩევდი?
- ჭყიტას გმირთან რაიმე საერთო თუ შეგიძია გამონახო? რა თვისებაზე იტყოდი, მეც მაქვსო? ემეგობრებოდი ჭყიტას? რატომ?
- გაიხსენე და აღწერე რომელიმე სცენა ფილმიდან ისე, თითქოს ამავს უყვები შენს თანატოლს.
ყვითელი
- შენთვის რომ შეეთავაზებინათ ამ ფილმში მონაწილეობა, ვინ იქნებოდი და რატომ?
- დაასახელე ერთი თემა, რომელზეც ფილმშია გამახვილებული ყურადღება. რა არის ნათქვამი ამ თემაზე ფილმში? რას ფიქრობ შენ?
- ატიკუს ფინჩმა ჩიტუნა ჯაფარაზე თქვა, რომ მისი მოკვლა არ შეიძლება, ცოდვაა. გაიხსენე ეს მომენტი, მოჰყევი და გააკეთე საინტერესო კომენტარი.
ლურჯი
- ბუა რედლი ფილმში ძალიან ცოტა ხნით ჩნდება. რით დაგამახსოვრა თავი ამ გმირმა?
- როდესაც ფილმი დასრულდა, რა ემოცია გქონდა? რა შთაბეჭდილება დატოვა ფილმმა შენზე?
ნარინჯისფერი
- გაიხსენე ფილმის ფინალი. შეაფასე შერიფის გადაწყვეტილება.
- ატიკუს ფინჩმა თქვა – კაცს ვერასოდეს ბოლომდე ვერ გაიცნობ, თუ დროებით მის ტყავში არ ჩაძვრები და ისე არ გაივლ-გამოივლიო. რას ნიშნავს ეს გამონათქვამი შენთვის?
- გაიხსენე, ვის ეკუთვნის ეს სიტყვები და რა ვითრებაშია წარმოთქმული ისინი: „ჩვენს ქვეყანაში სასამართლო გვევლინება უდიდეს მაწონასწორებლად – აქ ყველა ადამიანი თანასწორუფლებიანია!“
ანალიტიკური უნარების განვითარებასთან ერთად ეს აქტივობა შეუცვლელია კლასში ხალისიანი შემეცნებითი ატმოსფეროს შესაქმნელად.
საინტერესო შემეცნებით თავგადასავალს გისურვებთ!
