მსოფლიოს უამრავ ქვეყანაში შვილისთვის სკოლის არჩევა მშობლების კონსტიტუციური უფლებაა. იმ ქვეყნებშიც კი, სადაც ბავშვები გეოგრაფიული ნიშნით ირიცხებიან სკოლებში, მშობლებს უფლება აქვთ, მოითხოვონ შვილის გადაყვანა სხვაგან, თუკი საგანმანათლებლო დაწესებულება ვერ იძლევა ხარისხიან განათლებას, ან მისი პროფილი თუ მსოფლმხედველობა ეწინააღმდეგება მშობლების ხედვას.
განსხვავებული სოციალურ-ეკონომიკური შესაძლებლობების მქონე მშობლებს სხვადასხვა პრიორიტეტები აქვთ, თუმცა უახლესი კვლევების თანახმად, მთელ მსოფლიოში სკოლის შერჩევისას მშობლებისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი შემდეგი გარემოებებია:
- უსაფრთხო გარემო
- აქტიური და სასიამოვნო სასკოლო კლიმატი
- კარგი რეპუტაცია
- მაღალი აკადემიური მოსწრება
- სკოლამდე მგზავრობის დრო
- კლუბური აქტივობების შეთავაზება
- დაფინანსების წყარო და მოცულობა
არსებობს მოსაზრება, რომ განვითარებად და განვითარებულ ქვეყნებში მშობლები განსხავებულ კრიტერიუმებს ანიჭებენ უპირატესობას. ამ მოსაზრებით, განვითარებად ქვეყნებში მშობლებისთვის მნიშვნელოვანია სკოლის სახლთან სიახლოვე, კლასში ბავშვების რაოდენობა, სასწავლო კურიკულუმი და მასწავლებლისა და მშობლების ურთიერთობები.
ხოლო განვითარებულ ქვეყნებში მეტად მნიშვნელოვანია მასწავლებლების მომზადება და წარმოდგენები, მოსწავლეთა მორალური განვითარება, ბიბლიოთეკები და სათამაშო მოედნები, სპეციალური საგანმანათლებლო პროგრამები, სასკოლო გარემო და სასწავლო შედეგების ამსახველი რეიტინგი.
OECD-ის 30 ქვეყნიდან 21-ში საჯარო სკოლაში ჩარიცხვა თავისუფალ ადგილებზეა დამოკიდებული, თუმცა მშობლების ინფორმირება მათთვის ხელმისაწვდომი ვარიანტების შესახებ არ არის მთავრობის პასუხისმგებლობა. როგორც საჯარო, ისე კერძო და სხვა ტიპის სკოლების შესახებ ოჯახებმა თავად უნდა მოიძიონ ინფორმაცია და მიიღონ გადაწყვეტილება. უმეტეს ქვეყნებში მშობლებს გადაწყვეტილების მიღებაში ეხმარება სასკოლო რეიტინგები.
მაგალითისთვის განვიხილოთ, სკოლის შერჩევის რა შესაძლებლობები აქვთ ამერიკის შეერთებული შტატებში მცხოვრებ მშობლებს.
აშშ-ში ფუნქციონირებს არამომგებიანი ეროვნული ორგანიზაციის ვებ-გვერდი Greatshcools.org – რომელიც სკოლის შერჩევაში ეხმარება მშობლებს. სტატისტიკის მიხედვით, აშშ-ში მცხოვრები მშობლების 50%-ზე მეტი სწორედ ამ პორტალს იყენებს სკოლის შესარჩევად. ვებ-გვერდი ინფორმაციას იძლევა სკოლებში ხარისხის შესახებ, რაც მოიცავს ცნობებს სკოლის რეიტინგის, რესურსების, სტუდენტების შედეგების და სხვა მონაცემების შესახებ. მშობლებს საშუალება აქვთ, შეადარონ სკოლები და საუკეთესო შეარჩიონ მათი შვილებისათვის. ვებ-გვერდზე მოცემულია სკოლის შემაჯამებელი რეიტინგი, რომელიც ოთხი ცვლადის გათვალისწინებით მიიღება:
- ეს არის მოსწავლეთა აკადემიური პროგრესი
- უნივერსიტეტსა და კოლეჯში სწავლის გაგრძელების მაჩვენებელი
- თანასწორობის მაჩვენებელი
- ტესტირებების შედეგები.
შესაბამისად, მშობლებს ინფორმირებული არჩევანის გაკეთება შეუძლიათ, რადგან ისინი ფართო სახის ინფორმაციას იღებენ აღნიშნული პლატფორმიდან.
გარდა ამისა, მშობლებისთვის შეთავაზებულია მრავალფეროვანი რესურსები, რომლებიც თითქმის 10000-მდე სტატიას, ვიდეოს, პოდკასტს, სახელმძღვანელოს, ინფოგრაფიკასა და სხვადასხვა ინტერაქციულ საკომუნიკაციო მექანიზმს აერთიანებს, რასაც ყოველწლიურად 10 მილიონამდე მშობელი იყენებს.
სკოლების შესარჩევად, ასევე, ფართოდ გამოიყენება კიდევ ერთი პორტალი Niche.com, რომელიც აშშ-ს მასშტაბით არსებული სკოლების შედარებისა და მათი რეიტინგის განსაზღვრის საშუალებას იძლევა. მშობლებს შეუძლიათ, სკოლები მასწავლებლების, მოსწავლეთა კონტინგენტის, მრავალფეროვნების, მოსწავლეთა მიერ სახელმწიფო ტესტირებებში მიღებული ქულების მიხედვით შეადარონ. საინტერესოა, რომ თუ მშობელს გადაწყვეტილი აქვს მოსწავლის შეყვანა ტრადიციულ, საოლქო სკოლაში, აქ არჩევანის შესაძლებლობა არ არსებობს, რადგანაც მსგავსი ტიპის სკოლაში ჩარიცხვა მკაცრად განისაზღვრება საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით და, როგორც წესი, მშობლებს მხოლოდ ერთი ალტერნატივა აქვთ.
სკოლების შესახებ ყოვლისმომცველ პროტოკოლს სხვადასხვა ფორმატით ბევრ ქვეყანაში იყენებენ. საქართველოში ასეთი ტიპის ვებგვერდი, აპლიკაცია ან საჯარო რეიტინგის სხვა ფორმა არ ამ დრომდე არ არსებობს. მშობლებს გადაწყვეტილების მიღება ნაცნობ-მეგობრების მიერ გაწეული რეკომენდაციების საფუძველზე უწევთ.
ინფორმაციული ვაკუუმის პირობებში, შესაძლოა, მშობლებს ეს სტატიაც დაეხმაროს, რათა მათ მკაფიოდ გამოკვეთონ თავიანთი პრიორიტეტები და შვილისთვის სკოლა კონკრეტულ მონაცემებზე დაყრდნობით შეარჩიონ. ინფორმაციის მოსაძიებლად კი გამოცდილი მშობლების გამოკითხვის გარდა, მნიშნელოვანია პოტენციურ სკოლაში ვიზიტის დაგეგმვა, ადმინისტრაციის თანამშრომლებთან გასაუბრება, მასწავლებლის გაცნობა და იმ სივრცის დათვალიერება, სადაც ბავშვს მოუწევს ყოფნა.
