დროის გააზრებისთვის

გრიგოლ მეგრელიშვილი , პოეტი როგორც მედიუმი

რა არის დრო? ერთი შეხედვით თითქოს ბანალური შეკითხვაა. თუმცა ბევრი რამ არ მეგულება ისეთი იდუმალი და გამოუცნობი, როგორიც დროა.  ამბობენ რომ როდესაც ჩვენი სამყარო შეიქმნა, ეს მოხერხდა მხოლოდ დროისა და სივრცის შექმნით, ჩვენი სამყოფელი პირდაპირ კავშირშია დროსა და სივრცესთან. ჩვენ დროისა და სივრცის ტყვეები ვართ, აქაურობიდან თავდაღწევას მხოლოდ სიკვიდლის შემდეგ ვახერხებთ, ანუ როდესაც ვთავისუფლდებით იმ ბორკილებისაგნ სხეული რომ ქვია. დიახ, ჩვენ ვტოვებთ, ჩვენ ვიშორებთ რაც გვამძიმებს და მსუბუქი, ფარფატა სულად ქცეულები გავურბივართ დროს, სივრცეს.  მგონია რომ სულს თავის მეხისერება აქვს, იმ დროიდან შემორჩენილი სანამ დროისა და სივრცის ტყვეობაში არ მოექცეოდა, სანამ დანავარდობდა მარადიულობის უსასრულო ტრამალებში ან ისევ დროსა და სივრცეში იღებდა უკვე მერამდენე გამოცდილებას. სული წინასწარ გრძნობს თავის ბედისწერას, თითქოს  ბედისმწერლებმა ოდესაღაც ჩაჩურჩულეს და ეს ჩურჩული მათ ცხოვრებას წითელ ხაზად მიუყვებოდა. ბედისწერას განსაკუთრებით პოეტები გრძნობდნენ, ხშირად საკუთარი ლირიკის მუსიკაში, საკუთარი დასაფლავების სცენებიც გამოერევათ ბეგერებად და რითმებად. „ნუ დავიმარხო ჩემსა მამულში, ჩემთა წინაპართ საფლავებს შორის,/ნუ დამიტიროს სატრფომ გულისა, ნუღა დამეცეს ცრემლი მწუხარის;/შავი ყორანი გამითხრის საფლავს მდელოთა შორის ტიალის მინდვრის,/და ქარისშხალი ძვალთა შთენილთა ზარით, ღრიალით, მიწას მამაყრის!”

ბარათაშვილის ეს სიტყვები მაშინვე მოგვაგონდება და  ამ საოცარი წინასწარმეტყველების პირველად გააზრების გაოცების შორისდებულიც აგმოგხვდება. და ასე მხოლოდ ნიკოლოზი არ ყოფილა, რადგან პოეტი მედიუმია და ის ორ სამყაროს სიტყვებით აკავშირებს, მას განასაკუთრებული სულიერი ცოდნაც უნდა ჰქონდეს.

დარწმუნებული ვარ ადამიანი კარგ პოეზიას ვერ შექმნის, თუ მას განსაკუთრებული კავშირი არ აქვს მიღმიურ სამყაროსთან, პოეტები ხშირად გრძნობენ არაამქვეყნიურ სიოს და ამ სიოთია სწორედ მათი უკვდავი შემოქმდებაც შთაგონებული.

და რომ დავუბრუნდეთ ისევ დროს, ის მართლა არსებობს, თუ ჩვენ მოვიგონეთ? რა არის დრო, რომელიც უსწრაფესად მიქრის და ჩვენს თან მიგვაქროლებს, ამ უკანასკნელი სიტყვის მთელი სიზუსტით, მიგვაქროლებს არამხოლოდ ემოციურად და შინაგანად, ხორციელედაც, მიაქროლებს ჩვენს კანს, ორგანოებს, თვალებს – ნელ-ნელა გვშლის ელემენტებად, გვეკარგება ახალგაზრდობის ცეცხლი, გველევა ცრემლი, გვიჭირს სუნთქვა, ხორცი მიწისკენ მიისრწფვის. თუმცა ეს თვალთხილული და საგრძნობი ცვლილებებია, თითქოსდა თვალის ასახვევად, თითქოსდა მოჩვენებითად, რადგან გონება, რადგან ემოციები და შეგრძნებები – დროს არ ემორჩილება, ისინი დროის მიღმა არსებობენ და დროს არ ემორჩილებიან. აი, მაგალითად თუ ჩემს შეგრძნებებს ჩავუღრმავდები აღმოვაჩენ რომ წლების წინ ნაგრძნობი მომენტები, დავუშვათ უხერხულობა, სიხარული, მოლოდინი, ტკივილი, სიხარული – თითქოს არ დასრულებულა და სადღაც ისევ არსებობს, ანუ ისინი მუდმივია, განგრძნობითი, დაუსრულებეული – შესაძლოა დროის სწრაფად ქროლვამ არ გვაცალა რომ ბოლომდე შეგვეგრძნო და გვეგრძნო ყველაზე სათუთი ემოციები, საყვარელი ადამიანის ჩახუტება და მათი დაუვიწყარი სურნელება, და ის ფაქტი რომ დღეს ისინი აღარ არიან ამ სამყაროში, სულის რაღაც კუნჭული საერთოდ არ იღებს და მთელი არსით ებღაუჭება წლებისწინანდელ დაუსრულებელ მომენტებს. მოგონებებს რომ ვეძახით, თუმცა ეს მოგონებები მე დროს ჩამორჩენილი გრძნობები მგონია, და თუ იმასაც ვირწმუნებთ რომ დრო მხოლოდ მატერიალურზე, ფიზიკურ სხეულზე მოქმედებს, შეიძლება ისიც ვაღიაროთ რომ ჩვენი ფიქრები, ემოციები, შეგრძნებები  სულს ეკუთვნის და ისინი ზემატერიალურია, ზეფიზიკური.  გამოდის რომ შესაძლოა დროს ჩვენი რაღაც ნაწილი დაუსხლტეს, ჩამორჩეს და სადღაც წარსულში ჩარჩეს, თუ დავუჯერებთ მათ, ვინც ამბობდ რომ დრო მხოლოდ აწყმოა და წარსული ანდა მომავალი არ არსებობს, მაშინ გამოდის რომ რაც უკვე მოხდა, ახლაც ხდება, და ეს ჩვენი შეგრძნება რომ აი, რაღაც ვერ მოვათავე, რაღაც საკმარისად კარგად ვერ ვიგრძენი ან სრულყოფილად ვერ განვიცადე  – ამის დასტურია, რაღაც ძალა გვწყვეტს ჩვენს „მომენტებს“, რაღაც ძალა გვიხვევს თვალებს და წინ მიგვაქროლებს, ამ ქროლვაში კი ჩვენი ნამდვილი „მე“ ისვ იქ რჩება, ისევ იქ სანუკვარ ადგილასა და ადამიანებთან.  სად არის ამ დროს ღმერთი? ღმერთი ხომ არ არის ის ძალა, რომელიც ამ „კანონზომიერებას“ წარმართავს და ჩვენს სულებს ახალ გამოცდილებებს აძლევს? ეს ცხოვრება რომ გამოცდაა, ეს უკვე არ არის ახალი ამბავი, მაგრამ არიან სულები რომლებიც ამ გამოცდაში აღმოაჩენენ ხოლმე ჭეშმარიტებას და მიხვდებიან, რომ ეს ცხოვრება სულ არ არის „ნამდვილი“, რაღაც დერეფენივითაა, რომელიც გასავლელია  ახალი ოთახებისა და ახალი სამყაროების დასაუფლებად.

ისევ პოეტებს უნდა დავუბრუნდეთ, რომლებმაც საკუთარ ბედისწერას შესანიშნავად გრძნობდნენ და მას მაინც მიყვებოდნენ, რადგან იცოდნენ რომ საბოლოო ჯილდო ამად ღირდა.

2009 წელს, ძველი ქართული ისტორიის მაგისტრატურაზე გავიცანი პროფესორი გრივერ ფარულავა, საკმაოდ უცნაური და თავისებური ადამიანი, თუმცა პირველივე შეხევდრაზე შეატყობდით სულიერ სიმტკიცესა და სიმყარეს.  ბატონმა გრივერმა გრიგოლ მეგრელიშვილი გამაცნო, ახალგაზრდა პოეტი, რომელიც მხოლოდ ოთხი წელი წერდა და ოცდაერთი წლისა ომში გარდაიცვლა. ჰოდა,  გრიგოლ მეგრელიშვილის პოეზიამ და მისმა ცხოვრებამ მისცა ბიძგი რომ დროზე ფიქრებისთვის ასეთი წერილობითი სახე მიმეცა, რამდენი ხანია დრო ჩემთვის თითქოს დადნა, თითქოს რაღაც გმაჭვირვალე საბურველი გახდა, თუმცა გუშინ რომ გადმოვიღე გრიგოლ მეგრელიშვილის ლექსების კრებული: „ბედის მდინარე“, რომ გადავშალე და გიორგი ლეონიძის წერილმა შემომანათა, თავის პატარა, უდროოდ გარდაცვლილ პოეტ მეგობარზე, მივხვდი რომ, დიახ, დრო პირბითია და სადღაც გაზომილების რაღაც კუნჭულში, 19 წლის პოეტი, გიორგი ლეონიძეს ისევ აღტაცებით უკითხავს საკუთარ ლექსებს.

„ და მეც შევძახე: „ბედის ვარსკვლავო,

ნუ დამიმლავ, გემუდარები:

სულს რა მოელის, როდესაც თვით მე

მოვკვდები, მიწას მივებარები?“

ახალგაზრდა ჭაბუკი პოეტი ბევრს ფიქრობდა და წერდა ბედისწერაზე, თითქოს პასუხები უკვე იცოდა და კითხვებს რიტორიკულად სვამდა, ყოველშემთხვევისთვის.  და ეს მედიუმობა, ეს პოეტური მისტიკა გრიგოლის პოეზიაში ისე ჩანს, ისე ბრწყინავს! საინტერესოა, რატომ არ ვაკითხებთ ჩვენს მოსწავლეებს, რატომ არ ვაცნობთ ახალგაზრდა, უდროოდ გარდაცლილ პოეტს? რატომ არ ვავლებთ პარალელს ბარათაშვილთან? ისინი ხომ ნათესავი სულები იყვნენ, ორივემ კარგად იცოდნენ რომ ამ სამყაროში დროებით იყვნენ, ამას გრძნობდნენ და ორივეს პოეზიაში ეს ცოდნა, ეს გრძნობა – ბედის ვარსკვავივით ციმციმებდა..

გრიგოლ მეგრელიშვილს ფსევდონიმიც ჰქონია: „მთის ნიავი“ – „ახლაც კარგად მახსოვს მისი ღიმილიანი სახე: ჟღალ თვალებზე გრძელი, შავი წამწამები, ზედ ჩიტები დასხდებოდნენ. რბილი, ცოცხალი, კეთილშობილი ჭაბუკი იყო. დიდად მგრძნობიარე.“ – იხსენებს მეგრელიშვილს მეგობარი პოეტი გიორგი ლეონიძე.

„მას, ვინც ზეცით დაბადებულა ღვთიურ ლოცვების ნამდვილ ქურუმად… „ წერს პოეტი და კიდევ ერთხელ გვეუბნება, რომ ნამდვილი პოეტი ქურუმია, ზედროულია და მედიუმია.

„ქარო, დაჰქროლე ბედის მდინარეს,

ველურ ნაპირებს შეუთამაშდი,

გაშალე მწუხრი, – გაშალე მწუხრი,

ფიქრის თანამგზავრად მხოლოდ შენ დაშთი.“

ბარათაშვილის მონათესავე სული, მზადაა ქარებსა და ქარიშხალებს გაეჯიბროს, მზადაა აქაურობა მიატოვოს, დროს გაუსწროს და ზედროულად იქცეს. და იქცა კიდეც, აქ დარჩენილებს და დროით მოცულებს, გამოსაფხიზებლად საკუთარი პოეზია დაგვიტოვა, ისე როგორც ბარათაშვილმა, გალაკტიონმა, ტერენტიმ, მირზამ და რა ჩამოთვლის…

დროის თუ ბედისწერის საზღვარზე გადაფრენილი მხედრების მთელი დასი გვყავს, დაუმორჩილებელი და ბედთან მებროძოლი მხედრების. თურმე შესაძლებელი ყოფილა რომ დრო არ აღიარო, იცხოვრო მარადიულობის ჩრდილქვეშ, თუმცა ისინი ჩვენთან დიდხანს ვერ რჩებიან, თან დროს გადაახტე და თან ამ დროის კანონებით იცხოვრო, წარმოუდგენელია. თუ ამ სამყაროს ბედისწერა არ დაგატოვებინებს, მაშინ ბედისწერასაც შენ შექმნი, უბრალოდ გააღებ სარკმელს და…. დროიდან უდროობაში გადაეშვები.