ხეების იდუმალი ცხოვრება

რას გრძნობენ, როგორ ურთიერთობენ – ფარული სამყაროს აღმოჩენა ჩვენს საკლასო ოთახებში.

გერმანელი მეტყევის გასაოცარი წიგნი და დაკვირვებები.

ამ გაკვეთილის ჩატარებს ცის ქვეშ გირჩევთ, აი ასე ვდგებით სკამებიდან, ვტოვებთ საკლასო ოთახს და გრეთ გავდივართ, გარეთ აუცილებლად ხეები უნდა ვიპოვოთ. ბავშვებს  ვეუბნებით: იპოვეთ ხეები! მიადეთ ყური და მოუსმინეთ რას გეტყვიან! რა ხმებს გაიგებთ ან რას იგრძნობთ, კარგად დაიმახსოვრეთ, შემდეგ ვბრუნდებით საკლასო ოთახში და ვწერთ შთაბეჭდილებას: რა მითხრა ხემ?

ბავშვები პატარები არ არიან, ეს ის ასაკია როდესაც ბუნებისმეტყველებას უღრმავდებიან და შესაძლოა ხეებისა და მცენარეების შესახებ უკვე ბევრი რამ იცოდნენ,  ყოველშემთხვევაში მათ აგებულება და კვება ნაცნობი უნდა იყოს.

ბავშვები წერენ ესეს, ჩვენ სასურველია არ შევზღუდოთ კრიტერიუმებით, დაე, მივცეთ თავისუფლება წერონ რა იგრძნეს და რა გაიგეს, წერონ საკუთარი შეგრძნებებისა და ემოციების შესახებ.  ჟანრიც თავად შეარჩიონ, ვისაც უნდა ამბავი მოიგონოს, ზოგმა კომიქსი და ზოგმა ლექსად გადმოსცეს ხისგან მოსმენილი. შემდეგ წავაკითხოთ, მართლაც რა საინტერესოა იქნება თითოეული მათგანის მოსმენა!

ამის შემდეგ ვაცნობთ ძალიან, ძალიან საინტერესო ადამიანს პეტერ ვოლლებენს, ცნობილ გერმანელ ბუნებადამცველს და მეტყევეს, ის ოც წელზე მეტ ხანს მუშაობდა ტყის მართვის უწყებებში, დაარსა ტყის აკადემია და დღეს მას უძღვება. პეტერს უამრავი ჯილდო აქვს  ბუნებისა და გარემოს დაცვის ორგანიზაციებისგან. თუმცა, რატომაც ეს ადამიანი ბავშვებს უნდა გავაცნოთ მისი ფანტასტიური, შესანიშნავი , წარმოუდგენელად საინტერესო წიგნია: „ხეების იდუმალი ცხოვრება – რას გრძნობენ, როგორ ურთიერთობენ – ფარული სამყაროს აღმოჩენა“, ახლა კი ბავშვებისთვისაც გახდება ცხადი თუ რატომ ვთხოვეთ ხეებისთვის მოესმინათ, თავად აღამოეჩინათ რომ ეს უტყვი ბუნების ქმნილებები ცოცხალი არსებები არიან და საბოლო ჯამში გასაოცარ ხეების სამყაროს ქმნიან.

წიგნის წაკითხვის ბედნიერება ახლა უკვე ქართულ ენაზეც გვაქვს, გამომცემლობა: „სეზან ფაბლიშინგმა“ გამოსცა, მთარგმნელები კი: მზია გალდავაძე და მაია ფანჯიკიძე არიან.

წიგნის წინათქმაში პეტერი სიამოვნებით გვეპატიჟება ტყეში, გვთავაზობს მასთან ერთად გავიზიაროთ ის ბედნიერება, რომელსაც ხეები გვანიჭებენ.

პეტერს ხეებთან დაკავშირებით უამრავი შოკისმომგვრელი და გასაოცარი აღმოჩენა აქვს, მისი აზრით ხეები  განცილს იმახსოვრებენ და ტკივილს შეიგრძნობენ, დედა – ხე და მამა – ხე თავის შვილებთან ერთად ცხოვრობენ, სწორედ ამის გააზრებამ მიიყვანა იმ დასკვნამდე რომ ტყეს სათუთად უნდა მოექცეს ადამიანი, დაუშვებელია უმიზნო ჩეხვა და ტყეში მძიმე ტექნიკის შეყვანა, თავად გვიყვება რომ ორი ათეული წელია  ხის მოჭრა თუ საჭირო გახდა, ამას დიდი სიფრთხილით აკეთებენ მისი თანამშრომლები, რასაც ცხენების დახმარებით ართმევენ თავს, „როცა ტყე ჯანსაღია – შეიძლება, ბედნიერიც კი ითქვას – ის მნიშვნელოვნად უფრო პროდუქტიულია. „

თუ წიგნის სარჩევს ჩახედავთ, შეიძლება გაოცდეთ, რადგან ასეთ სათაურებს მოკრავთ თვალს: მეგობრობა, ხეების ენა, სიყვარული,  ტყის ლატარეა, მშვიდად და აუჩქარებლად, ერთად უკეთესია, ხეები იხდენენ ასაკს, ტყე CO2 -მტვერსასრუტი, ზამთრის ძილი, დროის შეგრძნება, ხასიათის საკითხი, ბიორობოტი? და ასე შემდეგ. თითქოს ადამიანის შესახებ დაწერილი რომანის ქვე სათაურებია, იმდენად პიროვნულ და ცოცხალი არსებებისთვის მახასიათებელ თვისებებს ეხება.

და მართლაც რომ ამ წიგნში ხეები წარმოგვიდგებიან, როგორც ყველაზე ცოცხალი ინდივიდები, ოღონდ არ დაგვავიწყდეს რომ წიგნი ფანტასტიკა სულ არ არის, საპირისპირო ჟანრს, უფრო დოკუმენტალისტიკას მიეკუთვნება და  ერთი საოცარი მეტყევეს დაკვირვებებს წარმოადგენს.  ეს დაკვირვებები კი გამყარებულია უამრავი მეცნიერული კვლევითა და მიგნებით. შეიძლება გაგიჭირდეთ წარმოდგენა, მაგრამ აღმოჩნდა რომ ხეები ძალიან ჭკვიანი არსებები არიან, მათ თავის ინდივიდუალური ხასიათები და გეგმებიც კი აქვთ, მაგალითად როდის იყვავილონ, როდისაა მიზანშეწონილი შთამომავლობის გაჩენა. დედა ხე ძალიან მკაცრად ზრდის შვილებს, ვარჯითა და ხშირი ფოთლებით პატარა ხეებს მზის შუქს უჩრდილავს, მზის სხივებს არ უშვებს მათთან,  რომ მალე არ გაიზარდონ, მათი ზრდა შენელებული იყოს, ჰოდა, როგორც აღმოჩნდა ხეები რაც უფრო ნელა იზრდებიან, მით უფრო გამძლეები გამოდიან, მით უფრო დიდხანს ცხოვრობენ, ესეც დედობრივი ზრუნვა და მოვლა!

„ და მაინც, რატომ არიან ხეები ასეთი სოციალური არსებები? რატომ უწილადებენ საკუთარ საკვებს თავისივე სახეობის წარმომადგენლებს და კონკურენტებსაც კი? მიზეზი იგივეა, რაც ადამიანთა საზოგადოებაში: ერთად უფრო იოლია. ერთი ხე – ტყე არ არის.“

მგონია რომ ხეების ეს იდუმალი და ჯადოსნური, თანაც რეალური ამბები ბავშვებს ძალიან დააინტერესებთ, და წიგნის კითხვასაც დაიწყებენ. კარგი იქნება თუ თითო თავს მივცემთ საკითხავათ და შემდეგ ამ თავზე ერთად ვიმსჯელებთ, შესაძლოა მკითხველი შთაბეჭდილებების დღიურიც აწარმოონ, ან თითოეული წაკითხული თავის პოსტერი დაამზადონ.

წიგნში იმდენ განმაცვიფრებელ რამეს ამოიკითხავენ რომ მასზე საუბარი, მსჯელობა, წერა აუცილებლად მოუნდებათ. აბა როგორ არ უნდა განვიხილოთ კლასში ეს მონაკვეთი:

„როგორც ჩანს ხეებს თვლა შეუძლიათ! ელოდებიან,  ვიდრე თბილი დღეების გარკვეული რაოდენობა გაივლის და მხოლოდ ამის შემდეგ ირწმუნებენ, რომ გაზაფხული დადგა. ….

წიფელი მხოლოდ მას შემდეგ იწყებს კვირტების გაშლას, როცა დღის ხანგრძლივობა სულ მცირე 13 საათს უტოლდება. ეს იმდენადაა გასაკვირი, რამდენადაც საამისოდ ხეს მხედველობის უნარი სჭირდება.“

პეტერ ვოლლაბენის ამ წიგნის მიხედვით ძალიან საინტერესო ფილმიც გადაიღეს, კარგი იქნება თუ ბავშვებს წიგნის დასრულების შემდეგ ვაყურებინებთ. გიზიარებთ ამ ფილმის მოკლე ანონსს:

https://vimeo.com/ondemand/thehiddenlifeoftrees

წიგნის დასრულებისას, კარგი იქნება თუ ლაშქრობას დაგეგმავთ ახლომდებარე ტყეში, სადაც ბავშვებს შესაძლებლობა ექნებათ წაკითხული რეალურად შეამოწმონ, ყური დაუგდონ, გამოიკვლიონ, აღმოაჩინონ, ფოტოები გადაიღონ, ჩანახატები გააკეთონ, შთაბეჭდილებები ჩაიწერონ, შემდეგ კი გამოფენა მოაწყეთ: ჩვენი თვალით დანახული ტყე, ან ტყის საოცრებები, ჩვენი იდუმალი ტყე და ასე შემდეგ.   რა თქმა უნდა ქართულისა და ბუნებისმეტყველების მასწავლებლების თანამშრომლობა მნიშვნელოვანი იქნება.

საბოლოოდ  კი ჩემს წერილის წიგნის ბოლო სიტყვებით დავასრულებ:

„ვინ იცის ერთ მშვენიერ დღეს მართლაც ამოვხსნათ ხეების ენის საიდუმლო და საოცარი, დაუჯერებელი ამბები მოვისმინოთ. მანამდე კი, ტყეში რომ გაისეირნებთ, მიეცით ფანტაზიას გასაქანი – ხშირ შემთხვევაში, ის სულაც არ არის შორს რეალობისგან!.“