ევროპის საბჭოს პროექტი ისტორიკოსებისთვის

ევროპის საბჭოს პროექტი, ისტორიის გაზიარება – ევროპა საზღვრების გარეშე, მიმდინარეობდა 2010 წლიდან (ოსლო-ვენა-სტრასბურგი-ვენა). იგი 2014 წლის აპრილში დასრულდა ვენის უნივერსიტეტში. პროექტის ხელმძღვანელია ტატიანა მილკო – ევროპის საბჭოს ისტორიის ჯგუფის ხელმძღვანელი; პროექტის საბოლოო შედეგია ელექტრონული რესურსი, რომლითაც დაინტერესდებიან ისტორიკოსები, პედაგოგები, ექსპერტები, ტრენერები, მეცნიერები, განათლების სპეციალისტები. 

ელექტრონული რესურსის ნახვა და გამოყენება შესაძლებელია ევროკავშირის ისტორიის სწავლების ვებგვერდზე: 

https://www.coe.int/t/DG4/EDUCATION/HISTORYTEACHING/Projects/SharedHistories/SharedHistories_en.asp 

ისტორიის გაზიარება არის ევროსაბჭოში შემავალი ყველა ქვეყნის ეროვნული კურიკულუმის ნაწილი.

მხოლოდ ნაციონალური ისტორიის სწავლება შეიძლება იქცეს იდეოლოგიური მანიპულაციისა თუ პროპაგანდის ინსტრუმენტად ან გამოყენებულ იქნეს ულტრანაციონალისტური, ქსენოფობიური თუ რასისტული იდეების წაქეზებისთვის. ისტორიის სწავლების შედეგი ამ შემთხვევაში შესაძლოა კონფლიქტებისა და ძალადობის მომძლავრება იყოს და არა მოგვარება.

დღეს ისტორიის გაზიარებასა და საერთოს პოვნაზე აქცენტირების საკითხი უფრო მწვავედ დგას და უფრო აქტუალურია იმ ეკონომიკური კრიზისის, საფრთხეებისა თუ გამოწვევების ფონზე, რომელთა წინაშეც იმყოფება თანამედროვე მსოფლიო.

აქ უნდა გამოიყოს 2 საკვანძო მომენტი:

▪ ქვეყნები ასწავლიან და სწავლობენ ერთმანეთის ისტორიას; მაშასადამე, მოსწავლეები გაიაზრებენ, რომ არსებობს რამდენიმე პერსპექტივა და არა ერთი;

▪ ისტორიის გაზიარება ხაზს უსვამს ისტორიის იმ ასპექტებს, რომლებიც საშუალებას იძლევა, გამოიყოს ევროპის კულტურული კავშირები მრავალფეროვან სხვადასხვა კონტინენტებს შორის.

სწავლების მიდგომაა მრავალმხრივი პერსპექტივის განხილვა სტერეოტიპებისა და ცრურწმენების გარეშე. იგი არ განიხილავს ხალხებსა და ქვეყნებს როგორც „სხვებს”, მით უმეტეს არ განიხილავს მათ როგორც „მტრებს”. ასეთი სწავლება მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, გაიაზრონ ისტორია გლობალურ პრიზმაში, რომელიც, ამავე დროს, მოიცავს ლოკალურ და ნაციონალურ ინტერესებსაც. 

ისტორიის გაზიარების სწავლების იდეა არის ევროპის ისტორიის სწავლების გზა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს დავინახოთ, როგორ აღიქვამს სხვადასხვა ქვეყანა მსოფლიოს, რათა ჩვენ შორის იყოს უფრო მეტი გადაკვეთა, უფრო მეტი საერთო გამოინახოს კონფლიქტების თავიდან აცილების მიზნით. 

·ინდუსტრიული რევოლუციის შედეგები;

·განათლების განვითარება;

·ხელოვნებაში გამოხატული ადამიანის უფლებები;

·ევროპა და მსოფლიო. 

რესურსზე იმუშავეს ისტორიკოსების ჯგუფმა, კურიკულუმის დიზაინერებმა, სასწავლო რესურსების ავტორებმა, ისტორიის მასწავლებელთა ტრენერებმა, მასწავლებლებმა, მუზეუმის სპეციალისტებმა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებმა. 

რესურსი მოიცავს სასწავლო მასალას, სწავლების მეთოდიკას და საინტერესო წყაროების ფართო სპექტრს. მასში მოცემულია სასწავლო რესურსები სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფისთვის მე-8-დან მე-12 კლასის ჩათვლით. მასალა მოცემულია ინგლისურად, თუმცა ზოგიერთი საკითხი არის ფრანგულ ენაზეც. 

მთავრობებს ვთავაზობთ, მოიძიონ რესურსები ამ ელექტრონული რესურსის ეროვნულ ენებზე თარგმნისთვის. 

რესურსი ასევე გამოყენებულ იქნება ევროპის პარლამენტში – ევროპის ისტორიის სახლში (ბრიუსელი), რომელიც გაიხსნება 2015 წელს. 

2014 წელს სრულდება პირველი მსოფლიო ომის მე-100 წლისთავი, ამავე დროს, მე-60 წლისთავი ევროპის საბჭოს ევროპული კულტურული კონვენციის შექმნიდან.

დროულია, ვიფიქროთ იმ მილიონობით ადამიანზე, რომელიც დაიღუპა პირველ მსოფლიო ომში და მიზეზებზე, რამაც ეს ომი გამოიწვია. მნიშვნელოვანია, რომ პირველი მსოფლიო ომი არ ყოფილა დასასრული ყველა ომისა, როგორც ამას პოლიტიკოსები უწინასწარმეტყველებდნენ, მაგრამ მისმა საფუძვლიანმა გააზრებამ შესაძლოა ასეთი იმედი გააჩინოს. 

სწორედ ომების თავიდან აცილების მცდელობამ წარმოშვა ევროპის საბჭოს შექმნის იდეა 1949 წელს, ხოლო 1954 წელს შესაძლებელი გახადა, დაწერილიყო ევროპის კულტურული კონვენცია.

ევროპის კულტურული კონვენციის მიზანია მშვიდობისთვის ზრუნვა, გაცნობიერება იმისა, რომ მშვიდობისკენ მიმავალი გზა გადის განათლებასა და კულტურაზე; იგი ხაზს უსვამს ისტორიისა და ენების სწავლებას.

 

სასურველია, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ შეძლოს რესურსის გარკვეული ნაწილის თარგმნა. თარგმნილი მასალა დაეხმარება მასწავლებლებს, ექსპერტებს, ტრენერებს და, საზოგადოდ, ისტორიკოსებსა თუ პედაგოგებს, გაეცნონ არა მხოლოდ ევროპაში ამჟამად მიმდინარე კვლევებსა და მასალებს, არამედ იმ პრაქტიკულ სავარჯიშოებს, მიდგომებსა და ფასეულობებსაც, რომლებიც აუცილებელია დღეს ისტორიის სწავლების დროს. 

დოკუმენტი მომზადდა ევროპის საბჭოს ისტორიის სამდივნოს მიერ.

წელს მსოფლიო, განსაკუთრებით კი ევროპა, აღნიშნავს პირველი მსოფლიო ომის მე-100 წლისთავს (11 ნოემბერი, 1914 წელი). აღნიშვნა გამოიხატება მრავალი პუბლიკაციით, რომლებიც უწყვეტად მიედინება სხვადასხვა ელექტრონულ მისამართზე, წიგნებსა თუ სტატიებში. ცხადია, ძნელია ამ თემის განხილვა იმ ჭრილში, რომელსაც პროექტი „ისტორიის გაზიარება – ევროპა საზღვრების გარეშე” გვთავაზობს მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ მასალები საქართველოს, კერძოდ კი მისი ისტორიის ამ პერიოდის შესახებ ძალიან მწირია. მიუხედავად ამისა, შესაძლებელია იმ მცირერიცხოვანი ფოტოს მოძიება, რომლებზეც პირველი მსოფლიო ომი და კავკასიის ფრონტია აღბეჭდილი. რაც შეეხება ცენზურას, ამ მხრივ საქართველო, ცხადია, არ ყოფილა გამონაკლისი, რადგან იგი ცარისტული რუსეთის ნაწილი იყო. 

ბრიტანეთის მთავრობის მიერ მიღებული აკრძალვის კანონები პირველი მსოფლიო ომის დროს 

პირველ მსოფლიო ომის შესახებ მსოფლიოში მრავალი კვლევაა ჩატარებული. სამწუხაროა, რომ ესგ-ში ამ თემას მიზერული რაოდენობის საათი ეთმობა, რაც ავტომატურად აისახება სახელმძღვანელოებზეც, რომლებშიც პირველი მსოფლიო ომის მიზეზები, მაგალითად, ერთ ჩვეულებრივ გაკვეთილშია ჩატეული და არ იძლევა გააზრების საშუალებას.

ქვემოთ მოცემული დოკუმენტი პირველ მსოფლიო ომს ეხება. 

თავდაცვის აქტი (ინგლისურად ამ აქტის სახელწოდებაა Defence of the Realm Act, რომელსაც შემოკლებით DORA-ს ეძახიან. ამავე სახელწოდებით მოვიხსენიებ მე ამ აქტს დოკუმენტში) 

პირველი სამთავრობო დოკუმენტი უშუალოდ ეხებოდა ბრიტანეთში მყოფ მოსახლეობას და გამოქვეყნდა 1914 წლის 8 აგვისტოს. ამ დოკუმენტის სახელწოდება იყო „აქტი თავდაცვის შესახებ”, შემოკლებით – DORA. დოკუმენტი მოქმედებდა 1915 და 1916 წლებში, თუმცა ომის გაჭიანურების გამო მთავრობას მიეცა უფლებამოსილება, მიეღო სხვა, დამატებითი კანონებიც, როგორიც იყო, მაგალითად სამხედრო საბჭოს გადაწყვეტილების გარეშე სამხედრო კანონების შემოღება, რათა დაეცვა გაერთიანებული სამეფოსა და მისი მოსახლეობის უსაფრთხოება. 

DORA-ს საშუალებით სახელმწიფოს გაუჩნდა უფლებამოსილება, გამოეცა კანონები, რომლებიც გაზეთებისა და ჟურნალების რედაქტირების საშუალებას მისცემდა მთავრობას, შეცვლიდა პირად მიმოწერას ფრონტიდან, რათა დაემალა ფრონტის რეალობა – ის რეალობა, რაც ხდებოდა ომში და რა შედეგებიც მოჰქონდა ომს. ცენზურა ფართოდ გამოიყენებოდა როგორც მნიშვნელოვანი ტაქტიკა და მეთოდი სტატუს კვოს შესანიღბავად. ცენზურა და აკრძალვა პირველი მსოფლიო ომის დროს გავრცელებული იყო არაერთ ქვეყანაში, კერძოდ, ყველა იმ ქვეყანაში, რომლისთვისაც მნიშვნელოვანი იყო სახლში მყოფი მუშახელის მორალი და მაღალი მოტივაცია. 

თავდაცვის აქტი

8 აგვისტო, 1914  წელი

·არავის აქვს საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში საზღვაო ფლოტისა თუ სამხედრო საკითხების შესახებ საუბრის უფლება. 

·არავის აქვს უფლება, გაავრცელოს ჭორები სამხედრო საკითხების შესახებ.

·არავის აქვს უფლება, იყიდოს და გამოიყენოს ბინოკლი.

·არავის აქვს უფლება, გადაკვეთოს რკინიგზის ლიანდაგი ან ხიდი.

·არავის აქვს უფლება, გადაადნოს ოქრო თუ ვერცხლი.

·არავის აქვს უფლება, დაანთოს კოცონი ან ფეირვერკი.

·არავის აქვს უფლება, აჭამოს პური ცხენებს თუ ქათმებს.

·არავის აქვს უფლება, გამოიყენოს უხილავი მელანი საზღვარგარეთ გასაგზავნი წერილის დასაწერად.

·არავის აქვს უფლება, გაყიდოს/იყიდოს ვისკი ან ბრენდი რკინიგზასთან ახლოს.

·არავის აქვს უფლება, დარეკოს ეკლესის ზარები.

·მთავრობას შეუძლია გამოიყენოს ქვეყნის ინტერესებისთვის ნებისმიერი ქარხანა თუ საამქრო.

·მთავრობა არ დაუშვებს მოქალაქეებისგან ამ კანონების დარღვევას.

·მთავრობამ, თუ საჭიროდ ჩათვალა, შესაძლოა გამოიყენოს ყოველი მიწა.

·მთავრობას აქვს გაზეთების ცენზურის უფლებამოსილება.

ომის გახანგრძლივების გამო 1916 წელს მთავრობამ შემოიღო ახალი კანონები:

·ქვეყანა გადავიდა ზაფხულის დროზე, რათა დღისით მეტი მუშაობა ყოფილიყო შესაძლებელი.

·ბარების მუშაობის საათები შემცირდა.

 

·ლუდის მიწოდება შემცირდა.

·ლუდი უნდა გაზავებულიყო წყალში.

·შემოღებულ იქნა კვების რაციონი.

·მთავრობამ კონტროლზე აიყვანა ყველა მიწა, რათა მოეხდინა მათი დამუშავება.

·საათები გადაწეულ იქნა ერთი საათით წინ.

·ფაბრიკებს, ქარხნებსა და საამქროებს უნდა ემუშავათ დღის სინათლეზე.

·რკინიგზა მთავრობის კონტროლქვეშ იყო.

·მთავრობა აწესებდა სრულ კონტროლს ქვანახშირზე.

·ნარკოტიკის გამოყენების უფლება ეძლეოდათ მხოლოდ მაღალკვალიფიციურ და ავტორიზებულ ექიმებს.

·ღამით ქალაქში ყოველგვარი განათება იკრძალებოდა.

·კანონი უწესებდა ცხოვრებისა თუ გადაადგილების შეზღუდვას ან აკრძალვას ბრიტანეთში მცხოვრებ ყველა უცხო პირს, განსაკუთრებით კი მტრული სახელმწიფოს მოქალაქეებს. 

პროპაგანდისტული ფოტოები 

 

ომის დროს აკრძალული ფოტოები