ბიოლოგია, როგორც მეცნიერება, მოსწავლეებს სამყაროს მრავალფეროვნების, სიცოცხლის პროცესების და ეკოსისტემების ფუნქციონირების გააზრებაში ეხმარება. ტრადიციული მეთოდებით სწავლებისას მოსწავლეებს ხშირად უჭირთ თეორიული მასალის პრაქტიკაში გააზრება და აღქმა. ამიტომ სხვა ინტერაქტიურ მეთოდებთან ერთად მნიშვნელოვანია კინესტეტიკური სწავლების მეთოდების გამოყენება, რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული ფიზიკური აქტივობისა და შემოქმედებითი მიდგომების გამოყენებასთან.
კინესტეტიკური სწავლება მოიცავს აქტივობებს, სადაც მოსწავლეები უშუალოდ მონაწილეობენ ექსპერიმენტებში, მოდელირებებში და სხვა ფიზიკურ აქტივობებში, რაც ხელს უწყობს რთული კონცეფციების აღქმასა და გაგებას. ამ მეთოდმა შეიძლება მნიშვნელოვნად გააუმჯობესოს მოსწავლეების ჩართულობა და შედეგიანობა, განსაკუთრებით იმ მოსწავლეებში, რომლებიც განსხვავებულად სწავლობენ და ურჩევნიათ პრაქტიკული გამოცდილება თეორიულ მასალას.
ამ სტატიაში განვიხილავთ კინესტეტიკური აქტივობების ბიოლოგიის სწავლებაში გამოყენების პროცედურებს. გავაანალიზებთ მის ეფექტიანობას და განვიხილავთ კონკრეტულ მაგალითს, თუ როგორ შეიძლება მისი ინტეგრაცია სასწავლო პროცესში. ასევე, წარმოვადგენთ კონკრეტულ მაგალითებს და აქტივობებს, რომლებიც ხელს უწყობს მოსწავლის მიერ მასალის უკეთ გააზრებას.
თემა: არასრული დომინირება. გამეტების გამოყოფა
კლასი XI
მასწავლებელი ხსნის გენეტიკის ძირითად პრინციპებს არასრული დომინირების შესახებ თვალსაჩინოებისა და დაფის გამოყენებით. თეორიული მასალის ახსნის შემდეგ მოსწავლეებს სთხოვს წარმოიდგინონ მიღებული ინფორმაცია კინესთეტიკურად. ამისთვის მოსწავლეებს დაურიგა გენების აღმნიშვნელი ალელები, რომლებიც დაბეჭდილი იყო შესაბამისი ფენოტიპის (ნიშნის გარეგანი გამოვლინების) განმსაზღვრელი ფერის ფურცელზე . მაგალითად, ზოგიერთ მოსწავლეს დაურიგდა A – დომინანტი გამეტის აღმნიშვნელი სიმბოლო წითელი ფერის ფურცელზე, ზოგიერთს კი a – რეცესიული გენის აღმნიშვნელი თეთრ ფურცელზე. შემდგომში ამოცანის პირობის მიხედვით, ბავშვები ჯგუფდებიან (წყვილდებიან), რისი საშუალებითაც გამეტების გადაადგილებით აღიქვამენ არასრული დომინირების უჯრედულ მექანიზმს. A და a გამეტების ერთდროული მოხვედრისას ფენოტიპური გამოვლენაა ვარდისფერი შეფერილობა.
ამოცანა:
წითელკენკრიანი და თეთრკენკრიანი მარწყვის შეჯვარებით პირველ თაობაში ვარდისფერკენკრიანი ნაყოფი მიიღება. განსაზღვრეთ, როგორი გენოტიპის და ფენოტიპის ნაყოფი მიიღება F1 თაობების ერთმანეთთან შეჯვარებისას?
ამოცანის ამოხსნის პრინციპი: მოსწავლეები იღებენ შესაბამისი ფერის ფურცლებს (წითელს და თეთრს) და გადაადგილდებიან ისინი გამეტების შერჩევითი მოხვედრის პრინციპით. შემდგომში მიღებული ახალი თაობა Aa – ვარდისფერია. იგივე პრინციპით მიმდინარეობს მოსწავლეთა გადაადგილება P2 თაობების ერთმანეთთან შეჯვარების დროს.
მოსწავლეები ამოცანის პირობიდან გამომდინარე გადაადგილდებიან, გამეტების დაწყვილების შემდეგ კი ისინი იღებენ შესაბამისი ფერის ფურცელს, როგორ შთამომავლობასაც იძლევა შესაბამისი ალელური წყვილი.
ამ პროცესით მოსწავლე კინესთეტიკური ანუ გადაადგილების, მოძრაობის საშუალებით აღიქვამს და იგებს თუ როგორ ხორციელდება ალელურ გენთა დაწყვილება, რაც ჩემი პრაქტიკიდან გამომდინარე, საკმაოდ ხშირ პრობლემას წარმოადგენს.
კინესტეტიკური სწავლების მეთოდები ბიოლოგიის სწავლების პროცესში მნიშვნელოვანი და ეფექტიანი ინსტრუმენტებია, რომლებიც ეხმარება მოსწავლეს კონცეფციების ღრმა გაგებაში და პრაქტიკულ გამოყენებაში. ფიზიკური აქტივობებით, ექსპერიმენტებით და ინტერაქტიური მოდელებით გაძლიერებული სწავლება ხელს უწყობს მოსწავლეების მოტივაციას, შემოქმედებითობას და ცოდნის უფრო ეფექტურ აღქმას. ამ სტატიაში წარმოდგენილი მაგალითები მიზნად ისახავს ბიოლოგიის მასწავლებლებისთვის ახალი პერსპექტივების გახსნას და სწავლების პროცესის გამდიდრებას. თანამედროვე პედაგოგიკისა და სწავლების მეთოდების ინტეგრაციით ჩვენ შეგვიძლია გავაუმჯობესოთ სასწავლო გარემო და დავეხმაროთ მოსწავლეებს უკეთესად მოემზადონ ახალი გამოწვევებისთვის.
კინესთეტიკური სწავლების შესახებ შემდეგ ლიტერატურას შეგიძლიათ გაეცნოთ:
- Dale, E. (1969). “Audio-Visual Methods in Teaching” – ეს წიგნი განიხილავს სხვადასხვა სწავლების მეთოდებს, მათ შორის კინესტეტიკურ მეთოდებს.
- Gardner, H. (1983). “Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences” – გარნერის მრავალფეროვანი ინტელექტების თეორია, რომელიც მოიცავს კინესტეტიკურ ინტელექტს.
- Kolb, D. A. (1984). “Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development” – კოლბის ექსპერიმენტული სწავლების მოდელი.
- National Research Council. (1996). “National Science Education Standards” – ეს დოკუმენტი ასახავს სწავლების სტანდარტებს, რომლებიც შეიცავს აქტიური სწავლების მეთოდებს.
- Jensen, E. (2008). “Brain-Based Learning: The New Paradigm of Teaching” – წიგნი, რომელიც განიხილავს სწავლების მეთოდებს ტვინის ფუნქციონირების საფუძველზე, მათ შორის კინესტეტიკურ მეთოდებს.
