საქართველოს ეროვნული გმირი, მამაცი, ლამაზი და სათნო მარო მაყაშვილი ძალიან უყვართ მოსწავლეებს, ალბათ იმიტომ, რომ თითქმის მათი კბილა, გულწრფელი, ემოციური, მათნაირად მოფიქრალია, მერე რა, რომ ერთი საუკუნე აშორებთ, მარო მათი თანატოლია.
მარო მაყაშვილის სახელი თანამედროვე ქართული სკოლის კურიკულუმში ხშირად გვხვდება, როგორიც ქართული ენისა და ლიტერატურის, ისე ისტორიისა და მოქალაქეობის გაკვეთილებზე, სახელმძღვანელოებსა თუ დამატებით მასალებში.
მაროს ბიოგრაფიას აღარ მოგიყვებით, ამისთვის ნინია სადღობელაშვილის წერილს გადაავლეთ თვალი, აი, ბმულიც ინებეთ: მარო მაყაშვილი
ხშირად, როდესაც საქართველოს ისტორიის დიდებულ ეპიზოდებს, ომებისა და გამარჯვებების დიდებულ ამბებს ვიხსენებთ, დროში მოგზაურობა გვინდება, ამ ამბების ისეთი დეტალების გაცნობა, რასაც ისტორიკოსთა თუ ჟამთააღმწერელთა კალმის მიღმა რჩება, ასეთ დროს, განსაკუთრებით ძვირფასია დოკუმენტები, ჩანაწერები, მინაწერები თუ დღიურები, რომელთაც დამატებით მასალად ვიყენებთ ამა თუ იმ მოვლენის შესასწავლად.
1921 წლის, საქართველოს ოკუპაციის და თბილისის მისადგომებთან ახალგაზრდების გმირულ ბრძოლას ჟამთააღმწერლად სწორედ მარო მოევლინა, კოტე მაყაშვილის ასული, სტუდენტი, მეოცნებე გოგონა, რომელიც იმ სისხლიანი დღეების სიმბოლოდ იქცა. მისი დღიურები, რომელიც წელს შევსებული სახით კიდევ ერთხელ გამოსცა ლიტერატურის მუზეუმმა, თითქოს კინოფირია, რომლის საშუალებითაც ახალგაზრდა ქართული რესპუბლიკის ცხოვრებასა და ბრძოლას ვადევნებთ თვალს. რატომ არ შეიძლება ამ დღეებს არა ერთი გაკვეთილი, არამედ გაკვეთილების მთელი ციკლი დავუთმოთ? სულაც პროექტად ვაქციოთ, რომელიც კვლევითი ნაწილით დაიწყება და ლიტერატურული სპექტაკლით დასრულდება? ვფიქრობ, რამდენიმე კლასი, სხვადასხვა მასწავლებელი და მშობლებიც ჩავრთოთ ამ საინტერესო პროცესში.
ეპოქის გაცოცხლება:
დამოუკიდებლობის სამი წლის შესახებ ინტერნეტში ბევრი მასალაა, სტატიები, მიმოხილვები, ფოტოები და ვიდეოკადრებიც კი. მასალებს გაციფრებულ პრესაშიც მოიძიებთ, განა საინტერესო არაა, ჩვენთვის ნაცნობი ადამიანები როგორ ქალაქში ცხოვრობდნენ, როგორი ტრანსპორტით მგზავრობდნენ, როგორ მაღაზიებში ყიდულობდნენ საკვებს, როგორი კაფეები იყო, რა გადიოდა თეატრში, როგორი ამინდი იყო, როგორი პოეზიის საღამოები ტარდებოდა. ინფორმაციის მოძიების შემდეგ შეგიძლიათ რეტროსპექტივაც მოაწყოთ, დროის მანქანა გამოიგონოთ, რომლის როლსაც ძველებური პროექტორი შეასრულებს. იქნება სულაც ამბების მიმდევრობა ფოტომოთხრობის საშუალებით წარმოადგინოთ.
მაროს დღიური
უკვე გითხარით, რომ მარო მაყაშვილის დღიურის ახალი გამოცემა გვაქვს, სადაც დამატებით მაროს წერილები, ფოტოები და დოკუმენტური მასალაა შესული. აქ კიდევ სხვანაირ მაროს ვეცნობით – მარო-შვილს, მარი-შვილიშვილს, მარო-მეოცნებეს. სიცხიან გოგონას, რომელსაც პარიზი ესიზმრება, დღიურში საოცნებო კაბებს ჩაიხატავს, საზღვარგარეთ სწავლაზე ოცნებობს:„თანდათან რაღაც მეპარება მე გულში. რაღაცა ახალი გრძნობა, ტკბილი, სასიამოვნო. ერთ ვინმეს რომ დავინახავ-ხოლმე, გული ძგერას იწყებს და სისხლი თავში ამივარდება. მე არ ვიცნობ მას, არ ვიცი მისი სახელი, გვარი, ნეტავ ვინ არის?“
„თავისუფალი ქალი თავისუფალ საქართველოში… ოქროს სიტყვებია“!
„თუ ფული მქონოდა, სულ მოგზაურობაზე დავხარჯავდი“!
„დღიურო, რამდენ უბედურებას იღებ შენ მკერდში, იწერ, იწერ, ახლა მკითხე მე. განა მე მეადვილება? შენ სდუმხარ, ითმენ, ნეტავ, როდემდის?!“
თეატრალური დადგმა
ისეთი პიესები, რომელთა დადგმა და განხორციელება სასკოლო თეატრებსაც შეუძლიათ, არც ისე ბევრია ქართულ ლიტერატურაში, ამ მხრივ სალომე ბენიძის ახალი პიესა „მარო“ ნამდვილი აღმოჩენაა. ამ მცირე ფორმატის, ლამაზი და პოეტური პიესის პირველი ვერსია შეიქმნა ლიბრეტოდ მონოდრამისთვის, დელფტის კამერული მუსიკის ფესტივალთან თანამშრომლობით. პიესა მაროსთვის მიძღვნილი კვირეულის დასკვნით ნაწილად შეგიძლიათ გამოიყენოთ, რადგან პოეტური და პროზაული ქსოვილის შერწყმით, მოსწავლეებისათვის გასაგებ და ახლობელ ენაზე ცოცხლდება მაროს ცხოვრება, ოჯახი, პოლიტიკური კონტექსტი, ომისა და მშვიდობის ამბები.
მოსწავლეებს მოეწონებათ ისიც, რომ მონოდრამაში მოქმედება ორ დროში ხდება, თანამედროვე გოგონები ჰყვებიან და განიხილავენ მაროს ცხოვრებას, რა ამბები ხდებოდა, რა შეიძლებოდა მომხდარიყო, თებერვლის ტრაგიკული მოვლენები რომ არა. პიესაში ფოტოგრაფიული სიზუსტითაა მოცემული ფაქტები, თითქოს მაროს საოჯახო ალბომს ათვალიერებ და ნაბიჯ-ნაბიჯ, გვერდ-გვერდ, ფრაზა-ფრაზა შენ წინაშე იშლება ეს ტრაგიკული და, ამავე დროს, აღმაფრთოვანებელი ამბავი.
მხოლოდ ფაქტები კი არა, პიესაში შეკრული და გამოცემულია თებერვლის მოვლენების მთელი კონტექსტი, რაც კიდევ უფრო გვაახლოებს დროსთან, როდესაც ერთი პატარა გოგო თავის თანატოლებთან ერთად სამშობლოს თავისუფლებისათვის იბრძოდა.
წიგნი თათია ნადარეიშვილის ულამაზესი ილუსტრაციებითაა გაფორმებული, რაც კიდევ უფრო ახლობელს ხდის მაროს ისტორიას.
