ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება[1] არის მოსწავლეზე ორიენტირებული, მულტიდისციპლინური სასწავლო მიდგომა, რომელიც ემყარება კვლევა-ძიებისა და პრობლემების გადაჭრის უნარებს. აღნიშნული მიდგომით, არცერთი კონკრეტული საგანი არ ისწავლება და არც არსებობს წინასწარ განსაზღვრული სწავლის მიზანი. ამის ნაცვლად, მოსწავლეები იკვლევენ და წყვეტენ საკუთარ კითხვებს პრობლემასთან დაკავშირებული საგნებისა თუ ასპექტების დახმარებით. მაგალითად, კლიმატის ცვლილების შესახებ საკითხის გაგება და მასთან დაკავშირებული პრობლემის გადაჭრა მოითხოვს იმგვარი საგნების ცოდნას, როგორიცაა: ბუნებისმეტყველება, გეოგრაფია, ასევე შეიძლება საჭირო გახდეს მათემატიკა და ისტორია. მიიჩნევენ, რომ ამ ტიპის სწავლას ბევრი საერთო აქვს პროექტზე დაფუძნებულ სწავლებასთან, პრობლემაზე დაფუძნებულ სწავლებასა და კვლევებზე დაფუძნებულ სწავლებასთან.
თუმცა, მთავარი განსხვავება ისაა, რომ ფენომენზე დაფუძნებულ სწავლებას უნდა ჰქონდეს გლობალური კონტექსტი და ინტერდისციპლინარული მიდგომა. ეს ნიშნავს, რომ თემა უნდა იყოს რეალურ სამყაროში საკითხი ან ე. წ. „ფენომენები”/ მოვლენები და რომ მოსწავლეებმა უნდა გამოიყენონ სხვადასხვა პერსპექტივები თემის შესასწავლად.
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლის მიზანი და სარგებელი
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლის მიზანია მოსწავლეების მომზადება რეალურ ცხოვრებაში პრობლემების გადასაჭრელად. აბსტრაქტული ან ურთიერთდაუკავშირებელი კონცეფციების პასიურად სწავლის ნაცვლად, ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება წარმოადგენს რეალურ ცხოვრებისეულ პრობლემებს და მოსწავლეებისაგან ითხოვს, აქტიურად აღმოაჩინონ ცოდნა და უნარები, რომლებიც საჭიროა ამა თუ იმ პრობლემის გადასაჭრელად.
სამუშაო ადგილზე ეს შეიძლება შეიცავდეს გამოწვევებს, რომელთა მოგვარებაც სურს დასაქმებულს ან დამსაქმებელს და აუცილებელი ხდება იმ ცოდნისა და უნარების წარმოჩენა, რომლებიც საჭიროა ამ სამუშაოსთან დაკავშირებული პრობლემების გადასაჭრელად.
ტრადიციული სწავლების კრიტიკა, მეთოდი, რომელიც რუტინულად გამოიყენება კორპორატიულ სწავლებაში, არის ის, რომ სწავლა პასიურია. ეს ნიშნავს, რომ ინსტრუქტორები ცოდნას კარნახობენ მოსწავლეებს. შედეგად, მოსწავლეები უფრო მეტად არიან ორიენტირებული ფაქტების დამახსოვრებაზე, იმის ნაცვლად, თუ როგორ გამოიყენონ ცოდნა ახალ პრობლემებზე ან იდეებზე. ასევე არ არსებობს აქტიური ჩართულობა მოსწავლის მხრიდან. ტრადიციული ინსტრუქცია ასევე ორიენტირებულია იზოლირებულ საგნებზე, რომლებიც ერთმანეთისგან განცალკევებულია.
საკმაოდ ხშირად მოსწავლეებს ასწავლიან სხვადასხვა საგნის თეორიებსა და კონცეფციებს, მაგრამ შემდეგ ვერ ახერხებენ მათ შორის კავშირების დამყარებას, ასევე ვერ აკავშირებენ მათ რეალურ ცხოვრებასთან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სწავლას არ აქვს მნიშვნელობა და და კონტექსტი.
მეორეს მხრივ, პირების ჩართვა სამუშაო ადგილზე რეალური ცხოვრებისეული პრობლემების, სცენარებისა და მოვლენების გადასაჭრელად ხელს უწყობს დაკავშირებულ სწავლებას. თანამშრომელს შეუძლია აღმოაჩინოს, თუ როგორ უკავშირდება სხვადასხვა სფეროს ცოდნა და როგორ ვრცელდება იგი რეალურ ცხოვრებაზე.
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლებით მოსწავლეებიც აქტიურად არიან ჩართული და იღებენ მეტ გამოცდილებას, რათა გადაჭრან რეალური შინაარსების მქონე პრობლემები; ეს მიდგომა ეხმარება მოსწავლეებს დისციპლინათაშორისი კავშირების დამყარებასა თუ მსგავსი კავშირების ამოცნობაში.
კვლევის შედეგების გაუმჯობესება ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლების ეფექტიანობა დასტურდება სხვადასხვა კვლევის შედეგებით. ერთ-ერთი კვლევის თანახმად, 2014 წლის შემოდგომიდან 2015 წლის შემოდგომამდე, ფენომენზე დაფუძნებული სასწავლო პედაგოგიკით მიღწეულია ორიყველაზე მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება კვლევის შედეგებში. მაგალითად: 2014 წლის შემოდგომაზე სტუდენტების 49 პროცენტმა წარმატებით გაიარა ონლაინ კვლევები რივერიას სტუდენტებისთვის. 2015 წლის შემოდგომაზე, ონლაინ კვლევების შესაბამისი რაოდენობა 59 პროცენტი იყო. 2016 წლის იანვარში ონლაინ კვლევების გავლის მაჩვენებელი უკვე 70 პროცენტს ასცდა. ამავდროულად, 2014 წლის შემოდგომასთან შედარებით, 2015 წლის შემოდგომაზე მოსწავლეთა, დაახლოებით, 70 პროცენტმა მოიპოვა უკეთესი შეფასება სწავლაში. 2014 წლის შემოდგომაზე, სულ 81 პროცენტმა, ვინც გაიარა კურსები, მოიპოვა T1 დონე (დამაკმაყოფილებელი) მათ კვლევებში. 2015 წლის შემოდგომაზე, კლასების ზრდა გამოირჩეოდა, რადგან მოსწავლეთა 78 პროცენტმა მოიპოვა H2 (კარგი) ან K3 დონე (შესანიშნავი).
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლების წარმოშობა
ფენომენზე დაფუძნებულ სწავლებას სათავეს იღებს 2016 წლის ფინეთის საგანმანათლებლო სისტემაში დაწყებული საგანმანათლებლო მოძრაობიდან.
გაუმჯობესებული განათლების სისტემა ითხოვს, რომ მოსწავლეებმა ყოველწლიურად მიიღონ ერთი მოდული ფენომენზე დაფუძნებული სასწავლო მიდგომით. მიზანი არის სტუდენტების უკეთ მომზადება რეალური ცხოვრებისთვის. ამ სასწავლო მიდგომით, სტუდენტები მონაწილეობენ რეალურ ცხოვრებაში მეტი კონტექსტის მქონე სასწავლო პროცესში, იყენებს ცოდნას და უნარებს სხვადასხვა საგნებიდან და ავითარებს ისეთ მნიშვნელოვან უნარებს, როგორიცაა კომუნიკაცია, კრიტიკული აზროვნება, პრობლემების გადაჭრა და გუნდური მუშაობა.
ეს უნარები ასევე ძალიან მისაღებია დამსაქმებლებისა და კორპორატიული სასწავლო პროგრამების ლიდერებისთვის, რაც ფენომენზე დაფუძნებულ სწავლებას მიმზიდველობას უნარჩუნებს ფინეთის განათლების სისტემის საზღვრებს მიღმაც.
როგორ უკავშირდება ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება სწავლის თეორიას?
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება არ არის სრულიად ახალი იდეა; მას აქვს ფესვები კონსტრუქტივისტური სწავლების თეორიასა და სოციალურ-კონსტრუქტივისტური სწავლების თეორიაში, ასევე სოციოკულტურული სწავლების თეორიაში.
ეს თეორიები გვთავაზობს, რომ სწავლა საუკეთესოდ მიიღწევა მოსწავლის მიერ, თუ აქტიურად აშენებს საკუთარ ცოდნას და გამოცდილებას, პასიური სწავლების ნაცვლად.
როგორ მუშაობს ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება?
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლების მოდელი ეფუძნება შემდეგს:
- მოსწავლეები სვამენ კითხვას, რომელიც ეხება რეალურ ცხოვრებას, რომელიც პირადი ინტერესია.
- მოსწავლეები მონაწილეობენ კვლევაში, რათა იპოვონ გამოსავალი თემის სხვადასხვა კუთხით და პერსპექტივიდან შესწავლით.
- ინსტრუქტორები ხელს უწყობენ პროცესს სტუდენტების ხელმძღვანელობით, ისწავლონ პრობლემის გადასაჭრელად საჭირო ცნებები და უნარები.
- მოსწავლეები წარადგენენ და აწვდიან თავიანთ გადაწყვეტას არჩეული ფორმატით.
როგორ შეიძლება ორგანიზაციაში ფენომენზე დაფუძნებული სწავლების გამოყენება?
სთხოვეთ თანამშრომლებს პრობლემის მოგვარება
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება სცილდება ტრადიციულ საკლასო ოთახს ან ციფრულ სასწავლო მოდულს, არ აქვს სწავლის მიზნების ან თემების კონკრეტული ნაკრები.
მაშ, როგორ შეიძლება ის შეესაბამებოდეს ორგანიზაციულ სწავლის საჭიროებებს? პასუხი მიდგომით განისაზღვრება. იმის ნაცვლად, რომ თანამშრომლებს უთხრან, რა ისწავლონ, ისინი გამოავლენენ ამა ტი იმ პრობლემას ან საკითხს, რომლის მოგვარება ან გამოკვლევა სურთ. მას შემდეგ, რაც თანამშრომელმა გამოავლინა ესა თუ ის საკითხი, რომელზეც პასუხის გაცემა სურს, მას უნდა მიეწოდოს დრო და რესურსები, რათა შეიძინოს უნარები და ცოდნა, რომლებიც საჭიროა პრობლემის გადასაჭრელად. ეს შეიძლება მოიცავდეს ვებ-დაფუძნებულ კვლევას, შიდა კვლევას, ონლაინ სასწავლო რესურსებს ან ინტერვიუებს. მიდგომა უკვე გამოიყენება გარკვეულ პროფესიებში, როგორიცაა: მომხმარებლის გამოცდილების პროფესიონალები და კონსულტანტები. ფენომენზე დაფუძნებულ სწავლებას შეუძლია გამოავლინოს ამა თუ იმ პირის გამჭრიახობა და ახალი პასუხები ძველ პრობლემებზე.
თანამშრომლები, რომლებიც მონაწილეობენ ფენომენზე დაფუძნებულ სასწავლო პროექტში სასწავლო მიზნებისთვის, შეუძლიათ გამოიყენონ ახალი უნარები და ცოდნა პრობლემის გადასაჭრელად ან კითხვის ნიშნებით წარმოადგინონ თავიანთი დასკვნები ურთიერთშეთანხმებულ ფორმატში.
ფენომენებზე დაფუძნებული სწავლება კორპორაციულ სწავლებაში
როგორც ჩანს, ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება 21-ე საუკუნის სწავლის საჭიროებებზე პასუხია. ყოველივე ამის შემდეგ, ჩვენ გვჭირდება უკეთესი პრობლემების გადაჭრის, კრიტიკული მოაზროვნეები და გუნდური მოთამაშეები უფრო მეტად, ვიდრე ოდესმე. ჩვენ ასევე გვჭირდება მოსწავლეები, რომლებსაც შეუძლიათ იფიქრონ მრავალმხრივად და ჰქონდეთ ფართო თვალსაწიერი.
ერგება თუ არა ფენომენზე დაფუძნებული სწავლა ჩვენი ბავშვების საჭიროებებს?
მოდით გავეცნოთ ამ სასწავლო მიდგომის სიძლიერესა და გამოწვევებს, რაც დაგეხმარებათ გადაწყვიტოთ, არის თუ არა ეს სწორი მიდგომა თქვენი საჭიროებებისთვის.
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლების ძლიერი მხარეები
- ხელს უწყობს ახალი ცოდნისა და უნარების სეძენას და სწავლაში უფრო მეტ ჩართულობას, რადგან მოსწავლეები მუშაობენ იმაზე, რაც მათ პირადად აინტერესებთ.
- საშუალებას აძლევს უფრო ღრმა სწავლას, რადგან მოსწავლეები ამყარებენ კავშირებს საგნებში და ხედავენ პრაქტიკულ შესაბამისობას რეალურ ცხოვრებაში.
- მოსწავლეები ავითარებენ უფრო ძლიერ უნარებს კომუნიკაციის, გუნდური მუშაობის, კრიტიკული აზროვნებისა და პრობლემების გადაჭრის მიმართულებით.
- მოსწავლეები უფრო დამოუკიდებლები ხდებიან, რადგან ისინი პასუხისმგებელნი ხდებიან საკუთარ სწავლაზე; ეს ხელს უწყობს უფრო დამოუკიდებელი, თვითკმარი სამუშაო ძალის შექმნას.
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლის სისუსტეები
- თუ არსებობს კონკრეტული სასწავლო მიზანი, რომლის მიღწევაც გსურთ მოსწავლეებთან, მაშინ ფენომენზე დაფუძნებული სწავლა შეიძლება არ იყოს პასუხი. არ არსებობს დაკისრებული სასწავლო მიზნები ფენომენზე დაფუძნებულ სწავლებაში, რადგან ისინი იქმნება სასწავლო პროცესის დროს.
- რესურსები და მხარდაჭერა უნდა იყოს ხელმისაწვდომი მოსწავლეებისთვის, რათა გაუმკლავდნენ თვითმართულ პროექტებს. ფასილიტატორის გარეშე, მოსწავლეებს შეუძლიათ იბრძოლონ პროექტის დასასრულებლად საჭირო უნარებისა თუ ცოდნის იდენტიფიცირებისა და სწავლისთვის.
- ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება ხასიათდება მისი ფორმალური სტრუქტურის ნაკლებობით; თუ თქვენს ორგანიზაციას მოეთხოვება, ჰქონდეს ოფიციალური სტრუქტურა, სადაც მოსწავლეებმა უნდა აჩვენონ საჭირო უნარ-ჩვევების ან ცოდნის დასრულება, სწავლის ეს ფორმა შეიძლება არ იყოს იდეალური.
- თუ თქვენი ორგანიზაციისთვის მნიშვნელოვანია უკუკავშირი და შეფასება, ეს შეიძლება უფრო რთული იყოს ფენომენზე დაფუძნებული სწავლისთვის, სადაც შეფასება ძირითადად ეფუძნება მოსწავლეთა პროგრესს.
როგორ მივუსადაგოთ ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება ჩვენს მოსწავლეებს?
თუ გსურთ სცადოთ და შეიტანოთ ფენომენზე დაფუძნებული სწავლის იდეები, მოდული თუ ჯგუფური სწავლება საკუთარ გუნდში, მიჰყევით ამ ნაბიჯებს დასაწყებად:
- მოსწავლეებმა აირჩიონ მოვლენები/„ფენომენები” რეალური სამყაროდან; თემას უნდა ჰქონდეს გლობალური კონტექსტი და დაკავშირებული იყოს რეალურ ცხოვრებისეულ საკითხებთან ან მოვლენებთან.
- შეიმუშავეთ გამოკითხვის კითხვა ამ თემის გარშემო, რომელიც იწყება ღია შეკითხვებით: „როგორ”, „რატომ” ან „რა მოხდება?”
- დაადგინეთ და ასწავლეთ ძირითადი ცნებები, რომლებიც ეხება მოსწავლის მიერ არჩეულ კითხვას; რა უნარები ან ცოდნა დასჭირდებათ მათ პრობლემის გადასაჭრელად?
- დარწმუნდით, რომ არსებობს დროის ღია სტრუქტურა, რათა მოსწავლეები ჩაერთონ საჭირო კვლევასა და პრობლემის გადაჭრაში.
- ხელი შეუწყვეთ პროცესს ჩარჩოს შექმნით, რომელიც დაეხმარება სტუდენტებს პროცესის წარმართვასა და პრობლემის გადაჭრის საკუთარი გზის შემუშავებაში.
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლის მომავალი
პრობლემის გადაჭრა, გუნდური მუშაობა და კრიტიკული აზროვნება არის უნარები, რომელთა შემუშავება შეუძლებელია ინსტრუქტორის მოსმენით საკლასო ოთახში ჯდომით ან ელექტრონული სწავლების ვიდეოების წაკითხვით და ყურებით.
ეს უნარები შემუშავებულია აქტიური ჩართულობისა და ქმნადობის საფუძვლებზე, რომლებიც გახლავთ ფენომენზე დაფუძნებული სწავლის ძირითადი მოთხოვნა.
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება შეიძლება უფრო გავრცელებული გახდეს, რადგან
21-ე საუკუნე აგრძელებს იმ ადამიანების მოთხოვნას, რომლებსაც შეუძლიათ არმოაჩინონ საკუთარი თავი და გადაჭრან ცხოვრებისეული პრობლემები თუ სირთულეები.
[1] წერილში წარმოდგენილი მასალა ეყრდნობა წყაროს: What is Phenomenon-based Learning? Its Benefits & Examples (valamis.com)
