ჩვენი ტვინი არის ჰარდი (Hard Disc Drive) და ზედ ნებისმიერი სოფტის (Software) ჩაწერაა შესაძლებელი.
ბეიტსონი
ახალი ტექნოლოგიებიდან ჩვენ ბევრ რამეს ვიგებთ საკუთარი თავის შესახებ; ზოგჯერ იმდენად ჰგავს ჩვენი თავის ტვინის მუშაობას სოცქსელები, რომ ხშირად კომპიუტერს ტვინის მეტაფორად აღვიქვამთ ხოლმე.
აი, მაგალითად, რას უნდა ნიშნავდეს: „ჩვენი ტვინი არის ჰარდი (Hard Disc Drive) და ზედ ნებისმიერი სოფტის (Software) ჩაწერაა შესაძლებელი“? რომ ჩვენ შეგვიძლია ძველი და უსარგებლო „პროგრამების“ წაშლა და ახლის ჩაწერა…? ან როგორ ხდება ნეიროლინგვისტური პროგრამირება და ასე შემდეგ…
ამ სტატიაში მინდა ტრანსფორმაციის ერთ ძალიან საინტერესო ტექნიკაზე გესაუბროთ, მაგრამ ცოტა შორიდან დავიწყებ.
ჩვენ ძალიან ხშირად ვსაუბრობთ სტერეოტიპებზე, როგორც მყარ შთაბეჭდილებებზე, მათ შორის ფსიქოლოგიურ სტერეოტიპებზე, რომლებიც ზოგჯერ – გვიადვილებენ და ზოგჯერ კი გვირთულებენ ცხოვრებას. ამ მხრივ კი, საინტერესოდ გვეჩვენება ნეიროფსიქოლოგიის მოშველიებაც.
ნეიროფსიქოლოგია არის ფსიქოლოგიის დარგი. ის სწავლობს, თუ როგორ არის დაკავშირებული ადამიანის შემეცნება და ქცევა ტვინთან და ნერვულ სისტემასთან. მაგალითად, რა არის ტრიგერი?
ტრიგერი მოქმედებს როგორც გარე სტიმული. სწორედ მას შეუძლია გააღვიძოს გარკვეული შთაბეჭდილებები ადამიანში და წარმოქმნას „დასწავლილი“ ქცევა და მოქმედებები.
მაგალითად, თუ მოსწავლე მასწავლებელს ეტყვის: რომ მისი საგანი უინტერესოა და ამის გამო არ ისწავლის, – ამან შეიძლება გამოიწვიოს მასწავლებლის გაღიზიანება, რასაც მოჰყვება შესაბამისი ქცევა და მოსწავლის გაკვეთილებიდან გაძევება. როცა მასწავლებელი ერთსა და იმავე იმპულსზე მსგავს ქცევებს გაიმეორებს, მოქმედება გახდება შაბლონური და იგი სხვა დროს მსგავს სიტუაციებში ზუსტად მსგავსად მოიქცევა. ამის გამო მოსწავლეები ხშირად აქეთ სწავლობენ მასწავლებლებს და ზუსტად იციან: ამა თუ იმ სიტუაციაში რომელი მასწავლებელი როგორ მოიქცევა/არ მოიქცევა და წინასწარ იმუშავებენ სტრატეგიებს. (ეს შემთხვევა მხოლოდ მაგალითია და არ ეხება მასწავლებელს).
ჩვენი ამოცანაა, გავაცნობიეროთ ტექნიკის დახმარებით როგორ წავშალოთ მსგავსი ნეგატიური პროგრამები ტვინიდან და ჩავანაცვლოთ ახალი და სასარგებლო პროგრამებით, ანუ მოვიქცეთ პოზიტიურად, რესურსულად, ახლებურად.
ტექნოლოგიების ენაზე, ეს არის ალგორითმების შეცვლა. რაღაც, რაც გვინდა, რომ შევცვალოთ, ჯერ უნდა გავარკვიოთ, როგორ წარმოიქმნება იგი, როგორ თავსდება ჩვენს ნეირონულ ქსელებში და როგორ ქმნის მყარ სტრუქტურებს; შემდეგში კი ერთხელ გამყარებულ ალგორითმებს ავტომატურ რეჟიმში როგორ იმეორებს, რადგან ვერ ხედავს მისი შეცვლის ან განსხვავებულად მოქმედების საჭიროებას;
ტრიგერი არის გარე გამღიზიანებელზე ჩვენი ფსიქიკის პასუხი (რომელიც, თავის მხრივ, განპირობებულია მსოფლმხედველობით, ღირებულებებით და ასე შემდეგ…).
როგორ მოქმედებს ტრიგერი? – დომინოს პრინციპით… ფსიქოლოგები მას ჩამრთველსაც ადარებენ. იმპულსი – რეაქცია მაშინვე წარმოიქმნება, როგორც კი გარე გამღიზიანებელი გამოჩნდება. ჩვენ შემთხვევაში, თუ მოსწავლე მასწავლებელს ეუბნება, რომ მისი საგანი არ აინტერესებს! ეს უკვე იმპულსია! მსგავსი შემთხვევებისთვის ხშირად გამოიყენება მეტაფორა: „მასწავლებელს აენთო“. ანუ ჩაირთო და გაეშვა ალგორითმი: დასწავლილი ქცევა. თითოეულმა ჩვენგანმაც კარგად ვიცით, ვის რაზე „გვენთება“. ჰოდა, რაზეც გვენთება, აღმოჩნდება, რომ იმისგან ვართ მართულები. ჩვენ კი აღარ ვმართავთ სიტუაციას, არამედ – ჩვენი ალგორითმი!
როცა ამას აღმოვაჩენთ და აღარ მოგვწონს, თავს ვეღარ ვაღწევთ „ძალადობას“, რადგან არც ისე იოლია ტვინის გახედნა.
ალგორითმების გარემოცვაში კი ადამიანი გამუდმებულად ცხოვრობს წარსულში და დაკარგული აქვს აწმყო, რადგან ალგორითმები მოქმედებენ ავტომატურად. ადამიანი ვერ აცნობიერებს, რომ წარმოქმნილი ემოცია მოდის წარსულიდან, რომელიც ავსებს მის აწმყოს….
მაგალითად: მასწავლებლისთვის სხვადასხვა მოსწავლისგან და სხვადასხვა დროს ნათქვამი: შენი საგანი არ მაინტერესებს! – არ არის ყოველთვის ერთი და იგივე. საერთოდ, არასდროს არ არის ერთი და იგივე სიტყვები ერთი და იგივე, რადგან ისინი განსხვავებულ კონტექსტებში მოქმედებენ. ასე და ამრიგად, აწმყოში ვიკვებებით წარსულის ემოციებით და დაკარგული გვაქვს აწმყო – აქ და ახლა – მდგომარეობა.
თუ გავაანალიზებთ, ვნახავთ, რომ ტრიგერი ასრულებს ავტომატური მექანიზმის როლს, რომელიც გაიძულებთ, შეასრულოთ გარკვეული მოქმედებები ქვეცნობიერის დონეზე.
ცვლილებები იწყება მაშინ, როდესაც გავაცნობიერებთ ნეგატიური პროგრამების მავნებლობას და დავიწყებთ თვითშესწავლას, რასაც შედეგად მოჰყვება ცნობიერების ტრანსფორმაცია და ახალი რეალობის მოდელირება. ასეთ შემთხვევაში, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჩვენ ვიწყებთ ჩვენი ცხოვრების შექმნას და მართვას. ეს უკვე საინტერესო მენტალური (და არა მხოლოდ) თავგადასავალია.
როგორ იცვლება ალგორითმი?
როდესაც ნაცნობ იმპულსზე ძველებურად აღარ „აგენთება“ და მოძებნი ახალ საპასუხო რეაქციას, რომელიც იქნება შენთვის, შენი ცხოვრებისთვის სასარგებლო და რესურსული გამოსავალი, ძველი ალგორითმი დაიწყებს წაშლას… 2-3 ჯერ თუ ახალ მოქმედებებს გაიმეორებ, შენს ტვინში ახალი ნეირონული კავშირები გამყარდება და მომავალში მოგემსახურება „გამოძახებისთანავე“, ზუსტად ისე, როგორც ზღაპრული ჯინი, მოვა და გეტყვის: გისმენ და გემორჩილები!
ან „ბუმბული დაწვი და შენთან გავჩნდები“!
გახსოვთ ხომ, კინოფილმი „რეკორდი“ და ის ცნობილი ფრაზა: „შემაგინე და გესვრი“! და რომ შეგინების გარეშე რეაქცია (რეკორდის დამყარება) ვერ გამოვიდა. იმდენად ძლიერი იყო ემოციური ტრიგერი (შეგინება) და იმდენად ძლიერი ნეირონული კავშირი შექმნა, რომ სხვამ ვერაფერმა ჩაანაცვლა… არ არის იმპულსი – არ არის რეაქცია! ჰოდა, დარჩა ჯოტია ცაავა გაწბილებული.
მართალია, ამ შემთხვევაში, ყველაფერი პირიქით იყო… რეაქცია/მოქმედება იგივე უნდა დარჩენილიყო, აი, ტრიგერის ჩანაცვლება კი ვერ ხერხდებოდა.
ბოლოს, მაინც მოხდა და თუ არ გახსოვთ, აუცილებლად უყურეთ „რეკორდის“ ფინალს… რამ ჩაანაცვლა შეგინების ტრიგერი…?
შემდეგ სტატიაში კი ნეიროგრაფიკის ტექნიკაზე გესაუბრებით…
