პარასკევი, ოქტომბერი 11, 2024
11 ოქტომბერი, პარასკევი, 2024

სად ვიპოვოთ „კეთილი ქოლესტერინი“

“- ესეც ვახშამი, ღვთის მადლით, გადავაგორეთ, ეხლა ხვალინდელ დღისთვისაც ვიფიქროთ. ხვალაც ჭამა გვინდა, დალოცვილს ღმერთს ეგრე გაუჩენია კაცი. ხვალ რაღა ვჭამოთ?

– ხვალ?.. – ჩაფიქრდა დარეჯანი, ვითომც და ძნელი გამოსარკვევი საქმე მიანდვეს, – ხვალ? დაიცა ერთი, მოვიგონო… ხვალ? არტალაზედ როგორა ხარ?
– უჰ, უჰ! შენმა მზემ, კარგი რამ მოიგონე. არტალაზედ? ვაცივითა ვარ, ვაცივით, – უპასუხა მსუნაგსავით სულწასულმა თავადმა, – ეგ ძალიან კარგი. სხვა? მარტო ეგ რას გვეყოფა?
– ერთი კარგი ჩიხირთმა? – ჰკითხა მაცდურის ღიმილით კნეინამა.
– ჩიხირთმა?.. ჰა, ჩიხირთმა?.. არა, გეთაყვა, ბოზბაში სჯობია, – მიუგო მცირე დაფიქრების შემდეგ ლუარსაბმა.
– ეხლა მაგას დაიჟინებ. რითი სჯობია?
– ვა!.. ტყემლის მჟავით გაკეთებული ბოზბაში?.. – ისეთის ხმით წამოიძახა ლუარსაბმა, თითქოს უკვირსო…”
გაიხსენეთ, ხომ, შესანიშნავი წყვილი, რომლის ფიქრიც მუდამ საკვებს დასტრიალებდა. საკვები აუცილებელია, ოღონდ ზომიერად. ღმერთმა დაგვიფაროს, მათ დავემსგავსოთ. საკვები ორგანიზმის წამალი უნდა იყოს, რომ ისე არ მოხდეს, წამალი გახდეს ჩვენი საკვები.
დღეს სწორედ საკვებზე, მის დადებით და უარყოფით მხარეებზე ვაპირებთ საუბარს. არა, ლუარსაბივით პირის გემოზე საუბარი არ გვინდა, თორემ რა სჯობია კარგ ხაჭაპურს, ხინკალს, ჩაქაფულს, მწვადს… უჰ, სადღაც სხვაგან წავედი; ჩვენ საკვების ქიმიურ შემადგენლობაზე, მის ავ-კარგსა და მის შესახებ გავრცელებულ აზრზე ვისაუბრებთ.
ცნობილია, რომ წყალქვეშა გემის მეზღვაურთა ყოველდღიურ მენიუში ალკოჰოლიც შედის. აქ ღვინოზე არ დავიწყებ საუბარს, რადგან მას ამ ცოტა ხნის წინ ცალკე წერილი მივუძღვენი, მაგრამ იმას კი ვიტყვი, რომ, გავრცელებული აზრის თანახმად, ღვინო – არ ვიცი და არაყი რადიაციისგან იცავს ადამიანს. ჩერნობილის ცნობილი ავარიის დროს მაშველებს თურმე სპეციალურად ურიგებდნენ ამ სასმელს. მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ ეს მითია; ალკოჰოლი ორგანიზმში სითხეს ბოჭავს და ეფექტი სრულიად საპირისპიროა, ანუ რადიაციის დონე ორგანიზმში, პირიქით, იმატებს. წყალქვეშა გემის მეზღვაურთა მენიუში კი ის მხოლოდ იმისთვის შეაქვთ, რომ უცხო, ჩაკეტილ გარემოს უკეთესად შეეგუონ. სამი ბოთლი არყის ერთდროულად დალევა კი მყისიერ სიკვდილს იწვევს.
ქოლესტერინზე თუ გაგიგონიათ რამე? რა თქმა უნდა, გაგიგონიათ და, დარწმუნებული ვარ, მხოლოდ ცუდი. მის მავნეობაზე ლეგენდები დადის. მაგრამ თუ გეტყვით, რომ ადამიანი მის გარეშე ვერც საკვებს გადაამუშავებს ნორმალურად და გამრავლების თვალსაზრისითაც პრობლემები შეექმნება? ქოლესტერინი ორგვარია – დაბალი სიმკვრივისა, ანუ, როგორც ხუმრობით უწოდებენ, “ბოროტი” და მაღალი სიმკვრივისა, ანუ “კეთილი”. სწორედ “ბოროტი” ქოლესტერინი იწვევს სისხლძარღვის კედლებზე ათეროსკლეროზული ფოლაქების წარმოქმნას, რის შედეგადაც ვითარდება ინსულტი, ინფარქტი, ემბოლია. “კეთილი” ქოლესტერინი კი ნაღვლის მჟავებისა და სასქესო ჰორმონების სინთეზში მონაწილეობს და ფაქტობრივად, შეუცვლელია.
მართალია, ლუარსაბი ყველაფერს საუკეთესოს მიირთმევდა, მაგრამ მის სისხლში “ბოროტი” ქოლესტერინის დონე ალბათ ძალიან მაღალი იყო… მაგალითად, წითელი ხიზილალა დელიკატესია, მაგრამ ყოველდღე ჩვენმა მტერმა მიირთვა – სისხლში “ცუდი” ქოლესტინის დონეს მყისიერად სწევს მაღლა. მასზე ამბობენ, ჰემოგლობინის მაჩვენებელსაც სწევსო. არ დაიჯეროთ! თუმცა მთლად ხაზსაც ნუ გადავუსვამთ – თვალებისა და თავის ტვინის საკვებად გამოდგება. იმასაც შეგახსენებთ, რომ წითელი ხიზილალის ხელოვნურად შექმნაა შესაძლებელი – ნავთობპროდუქტების სპეციალური ბაქტერიებით დამუშავებით, ამიტომ, თუ სადმე საეჭვოდ იაფ წითელ ხიზილალას წააწყდით, გახსოვდეთ – შესაძლოა ხელოვნური იყოს. ფერზე ყურადღებას იმიტომ ვამახვილებ, რომ შავი ხიზილალის ხელოვნურად მიღება შეუძლებელია.
თუ კვერცხს ხშირად მიირთმევთ, თქვენს ორგანიზმში “ბოროტი” ქოლესტერინი მოიმატებს, მაგრამ არ დაივიწყოთ, რომ კვერცხის გულში A, E და D ვიტამინები შედის, რომლებიც მხედველობის, ახალგაზრდობისა და მტკიცე ძვლების ვიტამინებადაა ცნობილი.
თუ ქოლესტერინის დონე სისხლში მომატებულია, მისი ბუნებრივი მტერი – მჟავე ვაშლი მიირთვით. დღეში სამი ასეთი ვაშლი და ქოლესტერინი დამარცხებულია. ოღონდ ეს ცხოვრების წესად უნდა ვაქციოთ, თორემ ათასში ერთხელ ვაშლის შეჭმა შედეგს ნამდვილად ვერ გამოიღებს.
“კეთილი” ქოლესტერინი სადღა ვიპოვოთ? ფრინველის ხორცსა და თევზში – სწორედ აქ არის მისი საბადო! განსაკუთრებით მდიდარი ინდაურის ხორცია. გარდა ამისა, ის ამინმჟავა L-ტრიფტოფანს შეიცავს, რომელიც 5-ჰიდროქსიტრიფტოფანად გარდაიქმნება, ის კი ბედნიერების ჰორმონს -სეროტონინს წარმოქმნის. თავს ბედნიერად შავი შოკოლადი და ბანანიც გაგრძნობინებთ – თქვენ მათ მიირთმევთ, ისინი კი სანაცვლოდ სეროტონინს გაძლევენ.
თევზი ფოსფორითა და ომეგა-3 მჟავებითაც მოგამარაგებთ. გამოდის, თევზის ჭამა მტკიცე ძვლოვან სისტემას და კარგ მეხსიერებას გვპირდება. რატომ? ძვლოვანი სისტემა კალციუმის ფოსფატს შეიცავს, თავის ტვინს კი ფოსფოპროტეინები (ფოსფორის შემცველი ცილები) და ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები სჭირდება. ეს უკანასკნელი თვალის ბადურას უბადლო დამცვალია.
რა ბრძანეთ? იდეალური მხედველობა გაქვთ და ომეგა-3 არ გჭირდებათ? ამ წერილს სად კითხულობთ? მონიტორზე? კომპიუტერის მომხმარებელი ბრძანდებით? ჩათვალეთ, რომ თქვენი თვალები რისკის ქვეშაა. მაშ, მიეხმარეთ მათ ომეგა-3-ით, A და E ვიტამინებით, პიგმენტებით ლუტეინითა და ზეაქსანტინით. ამ პიგმენტებს შავ მოცვში იპოვით.
თაფლი რომ აუცილებლად ნატურალური უნდა იყოს, ყველამ ვიცით. მე თაფლით ჩაის დატკბობა მიყვარს და ვიცი, ეს როგორ გავაკეთო. აი, თქვენ როგორ ატკბობთ ჩაის თაფლით? ადუღებთ წყალს, აყენებთ ფერს (ან ერთჯერად პაკეტს იყენებთ) და ქაფქაფა ჩაიში ხსნით თაფლს? ყველაფერი სწორია, ოღონდ უნდა იცოდეთ: თაფლი კი გახსენით, მაგრამ სულ სხვა ნივთიერება მიიღეთ – ჰიდროოქსიმეთილფურფუროლი! პროცესი ასე მიმდინარეობს: საქაროზა → მონოსაქარიდები (ფრუქტოზა, გლუკოზა) → შაქრის ანჰიდრიდი → ჰიდროოქსიმეთილფურფუროლი.
ფრუქტოზისთვის ეს გარდაქმნა გლუკოზაზე ორჯერ მეტადაა დამახასიათებელი, თაფლი კი სწორედ ფრუქტოზას შეიცავს.
ასე რომ, თაფლიან კი არა, ჰიდროოქსიმეთილფურფუროლიან ჩაის სვამთ. ეს ნივთიერება ფურანოლების ჯგუფს ეკუთვნის და ორგანიზმში დიდი რაოდენობით დაგროვების შემთხვევაში შესაძლოა კუნთების პარალიზება გამოიწვიოს. მცირე დოზები კი ნერვულ სისტემას თრგუნავს.
მაშ, როგორ გავხსნათ ჩაიში თაფლი?
ზემოთ ნახსენები საშიში ნივთიერება 60-700C-ზე ზევით წარმოიქმნება, ამიტომ ჩაის შეგრილება უნდა ვაცადოთ და მერეღა გავხსნათ მასში თაფლი, ან ისე მივაყოლოთ.
ჩვენ 21-ე საუკუნეში გვიწევს ცხოვრება, რაც იმას ნიშნავს, რომ მუდმივ სტრესში ვიმყოფებით. მიზეზს რა გამოლევს… ამიტომ მივეხმაროთ ორგანიზმს. სტრესი იმუნიტეტის მტერია, მაგრამ ჩვენ არ შევეპუებით და ციტრუსებში შემავალი C ვიტამინით გავუმკლავდებით.
დაღლილობას გრძნობთ? მაშინ ორგანიზმს ენერგიის გამომუშავებაში მიეხმარეთ. ამისთვის ATP-ის სინთეზში მონაწილე ფერმენტებმა უნდა იაქტიურონ, რისთვისაც მათ მაგნიუმი სჭირდებათ. გარგარის ჩირი გემრიელი სასუსნავიც არის და მაგნიუმის წყაროც. ისპანახი და ყვავილოვანი კომბოსტო ამ ელემენტის მარაგის შევსებაში დაგეხმარებათ. ოღონდ ისპანახთან ფრთხილად – მჟაუნძმარმჟავას შეიცავს, რომელიც მეტაბოლიზმის პროცესში მარილებს ანუ ოქსალატებს წარმოქმნის, დიდი რაოდენობით ოქსალატები კი თირკმელებსა და ნაღვლის ბუშტში კენჭების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს. მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ისპანახის ხშირად ჭამა არ შეიძლება. ნუში, თხილი, ნიგოზი E და B ჯგუფის ვიტამინებსაც შეიცავს და მაგნიუმითაც მოგამარაგებთ.
ლუარსაბს ჭარბი წონა აწუხებდა. ეჭვი მაქვს, ღვიძლის ცხიმოვანი გადაგვარებაც ექნებოდა და შაქრიანი დიაბეტიც. არ დაიჯერებდა, თორემ ვურჩევდი, მასაც და მის კნეინასაც ნაკლებად ცხიმიანი პროდუქტი მიერთმიათ. რომელი? უჯრედისი, რომელიც შიმშილის გრძნობას აოკებს და სისხლში შაქრის დონის მუდმივობას ინარჩუნებს. ასეთია ყავისფერი ბრინჯი, ვაშლი, ბოსტნეულის სალათები; რძის ნაკლებცხიმიანი ნაწარმი: ხაჭო, იოგურტი, უცხიმო რძე; წყლის შემცველი პროდუქტები: საზამთრო, კიტრი, პომიდორი, ტკბილი წიწაკა.
კვლავ ლუარსაბის მთავარ საზრუნავს დავუბრუნდები:
– ბოზბაში თუ ჩიხირთმა?
მხოლოდ თქვენი გადასაწყვეტია. უბრალოდ, გვახსოვდეს, რომ საკვები უნდა მივიღოთ, როგორც წამალი და ისიც მხოლოდ იმისთვის, რომ წამლის საკვებივით მიღება არ დაგვჭირდეს.
ლუარსაბს ერთი ნახატი ფილმიდან ბატონის სიმღერა მოუხდებოდა: “მიყვარს სმა და მიყვარს ჭამა, თენდება თუ ღამდება, შემწვარი და მოხრაკული სიზმარშიც მელანდება…”
კარგ მადას და, რაც მთავარია, ჯანმრთელობას გისურვებთ!

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ქიმიური იარაღი

სატურნის სული

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“