ბოლო, რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში სწავლების ხარისხის გაუმჯობესება და მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლება საქართველოს განათლების სისტემის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად რჩება. საერთაშორისო სტანდარტებთან ჩვენი ქვეყნის მზარდი და აქტიური ურთიერთობებიდან გამომდინარე, კვლევა იმისა, თუ რა არის პრობლემა განათლების სფეროში, კერძოდ კი, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში, მიზეზი ამ პრობლემისა და შემდეგ პრევენცია – უფრო და უფრო აქტუალური ხდება.
ასევე, მნიშვნელოვანი და ჯერ კიდევ გადაუჭრელია, ერთი მხრივ, ეროვნული გამოცდებისა და ესგ-ს შორის, ხოლო მეორე მხრივ – ესგ-სა და სკოლას შორის კორელაციები. მაშინ, როცა ნებისმიერი სასკოლო სახელმძღვანელო, სასკოლო კურიკულუმი, მატრიცა და თითოეული საგაკვეთილო ერთეული შესაბამისობაშია ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან და საგნობრივ სტანდარტთან, ხოლო – ეროვნული გამოცდების აბსოლუტურად არცერთი საკითხი არ ცდება ამ დოკუმენტს, რეპეტიტორის ინსტიტუტი მაინც აქტუალური და მოთხოვნადია დამამთავრებელ კლასებში. ეს, ძალიან არასასურველი შედეგია ქვეყნის განვითარების პროცესში და დემოკრატიისკენ მიმავალ გზაზე. მით უფრო, რომ საქართველოს მოქალაქეების უმეტესობას, მატერიალური პრობლემები უდგას. სახელმწიფო კი, მის მოქალაქე – მოსწავლეს სრულად აფინანსებს, რათა მიიღოს სრულყოფილი ზოგადი განათლება.
ჩვენ, მასწავლებლები, მუდმივად ვეწევით საკუთარი თავისა და სწავლების პროცესის მონიტორინგს. ვადგენთ სამოქმედო გეგმას, ვქმნით კურიკულუმებს, შემაჯამებლების გრაფიკს, ვახდენთ დიაგნოსტირებას, შემდეგ ვახორციელებთ ინტერვენციებს, რემედიაციასა თუ არაფორმალური განათლების გაძლიერებას. ნებისმიერ აქტივობას ვაანალიზებთ და გამოგვაქვს დასკვნები. ეს ყველაფერი, მთლიანობაში ქმნის კვლევას, რომელმაც უნდა გვიჩვენოს მომდევნო სამოქმედო გეგმის მთავარი კონტურები.
ერთ-ერთი ასეთი კვლევა დავგეგმეთ იმის გასარკვევად, თუ რატომ არ ყოფნის მოსწავლეს უმაღლეს სასწავლებელში ჩასაბარებლად სასკოლო განათლება, მიუხედავად ამდენი მცდელობისა, ტრენინგებისა, ქოუჩინგისა და სახელმწიფოს მხრიდან გაღებული უზარმაზარი ინვესტიციისა.
სკოლაში მასწავლებლებს შორის თანამშრომლობა და კოლეგებთან კომუნიკაცია აამაღლებს მათ როგორც საგნობრივ, ისე მეთოდურ კომპეტენციას, რაც, თავის მხრივ, პოზიტიურად აისახება სასწავლო პროცესზე. იმ სკოლაში, სადაც მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება მიმდინარეობს, თვალში საცემია შემდეგი პროცესები:
- მასწავლებლები აკვირდებიან ერთმანეთის საქმიანობას, „კრიტიკული მეგობრის“ პოზიციიდან განიხილავენ თითოეულის გამოცდილებას;
- დაკვირვებისა და მოსწავლეთა შედეგების ანალიზის საფუძველზე ადგენენ პროფესიულ საჭიროებებს;
- ერთად მუშაობენ სასწავლო პროგრამის დაგეგმვაზე, განხორციელებასა და შეფასებაზე;
- უზიარებენ ერთმანეთს სხვადასხვა გზით მოპოვებულ სიახლეებს სწავლებისა და სწავლის შესახებ საკუთარ გამოცდილებას;
- იყენებენ პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევის ელემენტებს და უზიარებენ კვლევის შედეგებს როგორც საკუთარი, ისე სხვა სკოლების პედაგოგებს [1].
ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მიზნად დავისახეთ გამოგვეკვლია მოსწავლეთა და მშობელთა თვალით დანახული საჭიროებები, სწავლის ხარისხის გაუმჯობესების საქმეში, ერთი კონკრეტული სკოლის მაგალითზე.
კვლევის ობიექტის იდენტიფიცირება მოხდა წინარე ზოგადი კვლევის შედეგად. კვლევის მეთოდებად გამოვიყენეთ კითხვარისა [2] და ფოკუსჯგუფის [3] მეთოდები. თავდაპირველად მთლიანი სკოლის საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეთა გამოკითხვით დავიწყეთ, რომელმაც ნათლად დაგვანახა ზოგადი სურათი.
კითხვარის შედეგები და ანალიზი.
კითხვარი მომზადდა Google-ს პლატფორმაზე, Googl-drive-ს ფორმატით. გამოკითხვა ჩატარდა საბაზო და საშუალო საფეხურზე სხვადასხვა კითხვარით, ფოკუსჯგუფიც – სხვადასხვა შეიქმნა. ამის მიზეზი, საფეხურებს შორის განსხვავებული მოთხოვნები და ინტერესებია. საშუალო საფეხურის მოსწავლეები უკვე ეროვნულ გამოცდებზე ფიქრობენ და შესაბამისად გეგმავენ სასწავლო პროცესს, რაც არ ითქმის საბაზო საფეხურზე.
გამოკითხვაში მონაწილეობა მიიღო საბაზო და საშუალო საფეხურების 130-მდე მოსწავლემ (კითხვარიდან წარმოდგენილია რამდენიმე დიაგრამა, გარკვეული ნაწილი სკოლის შიდა სურათის კონფიდენციალურობის დაცვის მიზნით, მხოლოდ ტექსტურად, განზოგადების სახითაა).
სკოლის მიერ შეთავაზებულ წრეებზე და ნებისმიერ აქტივობაში ერთვება ჯამში 35%, რაც ნორმალური მაჩვენებელია, რადგან სკოლა ძალიან დატვირთულია არაფორმალური განათლების პროექტებით, ასევე დამატებითი საგნობრივი წრეებით. მით უფრო, რომ მოსწავლეების უმეტესობა სპორტის სხვადასხვა სახეობის და სახელოვნებო წრეებზე დადიან.
საგნებში სახალისოდ მიაჩნიათ 5-6 საგანი, ქვემოთ მოცემული თანმიმდევრობით, რაც იმას ნიშნავს, რომ სკოლაში ყოფნა ბავშებისთვის სასიამოვნოა.
თუ ამ დიაგრამას შევადარებთ მომდევნო – სწავლების ხარისხთან დაკავშირებულ დიაგრამას, რომელიც სტატიაში არაა წარმოდგენილი, შედეგები საშუალო მაჩვენებლებით ხასიათდება. აღმოჩნდა, რომ იმ საგნებში, რომლებიც მოსწავლეებს ნაკლებად ეხალისებათ, სწავლების ხარისხი მაღალია. ამ საკითხს დავუბრუნდით ფოკუსჯგუფის მეთოდის გამოყენების ნაწილში, რათა მეტად ნათელი გამხდარიყო კავშირები.
რეპეტიტორის საჭიროების შესახებ კითხვის მიხედვით, მოსწავლეთა 75% დადის დამატებით მეცადინეობებზე და ამის მიზეზი ძირითადად არის მათივე მოსაზრება (აღიარება), რომ გაკვეთილებზე კარგად არ უსმენენ მასწავლებელს, მიზეზად დასახელდა (29%) – არასათანადოდ ჩატარებული გაკვეთილებიც, 13% კი, ვერ იგებს მასალას.
კითხვარში ჩავრთეთ კითხვა შეფასების შესახებ, რომელზეც სავარაუდოდ უნდა გადავიდეს სკოლა მომდევნო წლიდან და ეს განათლების სისტემის ახალი გამოწვევაა. ცხადია, სწავლების ხარისხთან კავშირშია შეფასების მოდელიც. მიუხედავად იმისა, რომ ერთკომპონენტიან სწავლებაზე გადასვლა სკოლას მიაჩნია სწორ, თანამედროვე და სწავლის ხარისხის ამაღლებაზე ორიენტირებულ მოდელად, მოსწავლეთა 60% თვლის, რომ სამკომპონენტიანი შეფასების სისტემა ყველაზე მოხერხებული და მოქნილია.
კითხვაზე, „შენ რომ მასწავლებელი იყო, რაზე გაამახვილებდი ყურადღებას გაკვეთილის ჩატარების დროს?“, მოსწავლეთა პასუხების ნახევარზე მეტი ეხება მათ მიმართ მასწავლებლის დამოკიდებულებას.
აღნიშნული დიაგრამის 66% დასაფიქრებელი და ყურადსაღები დეტალიცაა სწავლა-სწავლების პროცესში. იქნებ, ამდენ მეცადინეობას, მეთოდებსა და სტრატეგიებზე ფიქრს, უბრალოდ დამოკიდებულებები შეგვეცვალა და გაკვეთილები ღიმილიანი და მხიარული გაგვეხადა?
საშუალო საფეხურზე გამოკითხული ბავშვების ერთი მეოთხედი ფიქრობს, რომ სკოლაში მიღებული ცოდნით, შესაძლებელია ეროვნული გამოცდების დაძლევა, 38%-ს უჭირს პასუხის გაცემა, დანარჩენ 40%-ს კი – უარყოფითი პასუხი აქვს. აქ ყველაზე დიდი ინტერვენციაა დასაგეგმი და მთლიანად სკოლის სამოქმედო გეგმაში ცვლილების შეტანაა საჭირო, კურიკულუმების გამართვისა და დამატებითი მეცადინეობების აუცილებლობის შესახებ.
კითხვარის ანალიზის შემდეგ, რანდომული პრინციპით შეირჩა 12 – 12 მოსწავლისაგან შედგენილი საბაზო და საშუალო საფეხურის ფოკუსჯგუფი. ბუნებრივია, ასაკობრივი თავისებურებები, ინტერესები, სამომავლო გეგმები განსხვავდება ამ ორი საფეხურის მოსწავლეებთან და მიუხედავად იმისა, რომ კითხვარის შედეგები თითქმის ანალოგიური იყო, ალოკაციის პრინციპის გამოყენება მაინც ცალ-ცალკე გადაწყდა.
ფოკუსჯგუფში მუშაობის შედეგად გამოჩნდა, რომ მოსწავლეებს მიაჩნიათ, მათემატიკასა და ქართულ ენასა და ლიტერატურაში სწავლების ხარისხი ყველაზე მაღალია, თუმცა რეპეტიტორთან სწორედ ამ საგნებში ემზადებიან, ამას არ ადასტურებს, ასევე წლის ბოლოს დირექციის მიერ ჩატარებული ადმინისტრაციული წერები და გამოცდები. მოეწყო დისკუსია ფოკუსჯგუფში. ასევე აღნიშნული საკითხი გადაება შეფასების გამართულობასა და ვალიდურობას.
აღნიშნული მეთოდის გამოყენებით გამოიკვეთა რამდენიმე მთავარი პრობლემა:
- კლასის მართვა;
- მასწავლებლებისგან არამკაფიო და არაადეკვატური უკუკავშირი;
- სახელმძღვანელოებისა და რესურსის შეუსაბამობა ეროვნული გამოცდების პროგრამასთან.
ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი საკითხი აშკარაა, რომ მოგვარებადია და პირდაპირ ბმაშია მასწავლებლის ვალდებულებასთან და სკოლის მართვასთან.
აღნიშნულ საკითხებზე ინტერვენციის დასაწყისი იყო სასკოლო საზოგადოების წინაშე კვლევის ანგარიშის წარდგენა, რომლის გაგრძელებაც მომდევნო სასწავლო წლის სასკოლო სამოქმედო გეგმაში მკაფიოდ გაწერილი ცვლილებები იქნება. მსგავს საკითხებზე უნდა იმუშაოს ყველა მასწავლებელმა და მოსწავლეთა შედეგები განიხილოს ფართო, განზოგადებულ კონტექსტთან.
გამოყენებული ლიტერატურა
- ჟურნალი: „მასწავლებელი“ N1, 2018 წ. მანანა ბოჭორიშვილი – მასწავლებლის პროფესიული განვითარება სკოლის განვითარებას განაპირობებს, გვ. 12
- https://mastsavlebeli.ge/?p=10746
- მასწავლებელთა ეროვნული განვითარების ცენტრი 2016, „მილენიუმი – მოდული 1 – მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო გარემოს მახასიათებლები“, გვ. 6, კვლევის მეთოდების აღწერა
