როცა მეოცე საუკუნის დასაწყისში ქართული პოეზიის რეფორმაზე ვსაუბრობთ, როგორც წესი, გალაკტიონს და ცისფერყანწელებს ვახსენებთ ხოლმე, რომლებმაც ეს საქმე ათიან წლებში განახორციელეს. სინამდვილეში ყველაფერი, ცხადია, შედარებით მოკრძალებული მასშტაბით, უფრო ადრე დაიწყო – ცხრაასიან წლებში (სანდრო შანშიაშვილი, ალექსანდრე აბაშელი…), თუმცა ეს უფრო თემატური-კონცეპტუალური რეფორმა იყო, ვიდრე – ფორმობრივ-ვერსიფიკაციული.
იოსებ გრიშაშვილმაც წერა ცხრაასიან წლებში დაიწყო გიორგი სკანდარნოვას (იყო ასეთი აშუღი) მიბაძვით, თუმცა მალე საკუთარ ხმას მიაგნო, ათიანი წლების დასაწყისიდან ის უკვე მკვეთრად ინდივიდუალური ხმის პოეტია. გრიშაშვილს რაიმე სახის ვერსიფიკაციული სიახლე არ დაუნერგავს ქართულ პოეზიაში, არსებული და ერთგვარად მიძინებული ძველი საზომების რეპრეზენტირება-რეგენერაციას მიმართავს, თუმცა მან მთავარი შეძლო – ამ საზომებს შესძინა ინდივიდუალური ინტონაციური აკუსტიკა. თემატურად ამ, მისი შემოქმედების მთავარი, პერიოდის ლექსები მკვეთრად მონოქრომულია, რადგან ძირითადად სატრფიალო ლირიკას მოიცავს, საცნაურია აღმოსავლური სამიჯნურო პოეზიისთვის ნიშანდობლივი კლიშეებისა და გაცვეთილი სახეების სიჭარბე, თუმცა ეს ყველაფერი ნაკლებად გამაღიზიანებელი ჩანს, რადგან ინდივიდუალური იდიოლექტითა და სინტაქსით არის შეფუთული. მისი უმსუბუქესი, ნაივური ლირიკა გალაკტიონის და ცისფერყანწელების ჰერმეტულობის და სიმბოლიზმის მკვეთრ ანტიპოდს წარმოადგენს. მისი პოეზია იმდენად პოპულარული იყო, რომ აკაკისთან და ვაჟა-ფშაველასთან ერთად საღამოებზეც კი გამოდიოდა (ზოგიერთი, როგორც პოეტს, მათ გვერდითაც კი აყენებდა). ვაჟაზე ვერაფერს ვიტყვი, მაგრამ აკაკის მისი პოეზია ნამდვილად მოსწონდა, ამას ის ფაქტიც ადასტურებს, რომ თავისი ხელით ჩაუწერია ბლოკნოტში მისი ერთ-ერთი ლექსი.
სწორედ ამ უსაზღვრო პოპულარობით უნდა აიხსნა ის აბსურდული მითი, თითქოს თავიდან გალაკტიონიც კი გრიშაშვილს ჰბაძავდა. გალაკტიონის ადრეულ ლირიკაში აკაკის ინტონაციურ გავლენასთან ერთად, რამდენიმე რუსი პოეტის კონცეპტუალური გავლენა უდავოდ იგრძნობა, მაგრამ გრიშაშვილის კვალი არსად ჩანს. მოგვიანებით თვითონ გალაკტიონიც გამოეხმაურა ამ ამბავს:
„ამ სიტყვით ვამთავრებ
ამ ამბავს, ამ იგავს,
ან ლექსი, ან სახე
სოსოსას რა მიგავს!”.
ამ ქრონოსკოპული დისტანციიდან, გრიშაშვილის სატრფიალო ლირიკა, ალაგ-ალაგ ღიმილის მომგვრელი პათეტიკის მიუხედავად, უდავოდ ახალი ეტაპია ქართულ პოეზიაში. თუმცა ათიანი წლების ბოლოსკენ გრიშაშვილი უკვე თვითეპიგონიზმში იყო გადავარდნილი და წინა პერიოდის სიცოცხლით სავსე ლექსების ერზაცებსღა წერდა. ამას ტიციან ტაბიძეც შენიშნავს ერთ თავის წერილში, სადაც დაახლოებით ასეთ რამეს ამბობს: გრიშაშვილმა თავის პოეზიაში რამე თუ არ შეცვალა, დააჭკნება თავზე ეგ დაფნის გვირგვინებიო (ბარემ, აქვე: ოცდაათიანი წლების დასაწყისში მწერალთა კავშირის სხდომაზე ტიციანმა და გრიშაშვილმა ერთმანეთს ხელი გაარტყეს, თუმცა ამას ხელი არ შეუშლია გრიშაშვილისთვის, რეპრესიების შემდეგ, ტიციანისა და სხვა რეპრესირებული მწერლების ავტოგრაფიანი წიგნები კასრში ჩაეწყო და ეზოში დაემარხა, ასე გადაარჩინა ეს წიგნები).
საბჭოთა რეჟიმის წნეხთან ერთად გრიშაშვილი პოეზიას თითქმის ჩამოშორდა, სამეცნიერო კვლევებზე გადაერთო, ცოტას წერდა, თემატურადაც თითქოს უფრო პოლიქრომული გახდა, მაგრამ მთელი იმ ათწლეულების განმავლობაში პირველი პერიოდის ლირიკის დარი ვერც ვერაფერი დაწერა. გრიშაშვილის დაბადების 100 წლისთავთან დაკავშირებით 1989 წელს გამოცემული მისი რჩეული ლექსების კრებული მაქვს, რომლის მოცულობის დაახლოებით ოთხმოცდახუთი პროცენტი სწორედ ათიან წლებში დაწერილ ლექსებს უკავია. ბლოგს დავასრულებ, ბუკინისტებში ნაყიდი, აღნიშნული კრებულის პირველ გვერდზე ფანქრით გაკეთებული წარწერით:
„იცოდეთ, არ დამიკარგოთ, თორემ გრიშაშვილის შემოქმედებაზე ამის მეტი არაფერი მაბადია! მათემატიკა გულზე არ გეხატებათ და იქნებ პოეზიამ მოგარჯულოთ.
ლალი
/ნაწერი საშლელით წაშალე/”
ფოტო: https://www.vangogen.com.ge/2019/07/grishashvili-kaliaevis-agmarti.html
