„შენ ალბათ ამოცანის შინაარსი არ მოგწონს, არა?“ – ეკითხება ჯერი დარელს მისი ძმის მეგობარი და მასწავლებელი ჯორჯი მათემატიკის გაკვეთილზე და ცდილობს, მარტივი არითმეტიკა არა მშენებლების, არამედ მუხლუხოების მაგალითზე ასწავლოს, იმის გათვალისწინებით, რომ ბიჭი ცხოველებით და მწერებით არის გატაცებული.
„გეოგრაფიაში საქმე უკეთ მიდიოდა, რადგან ჯორჯმა ამ საგანს ზოოლოგიაც დაუკავშირა. ვხატავდით უზარმაზარ, მთაგრეხილებით დახაზულ რუკებს და შემდეგ სხვადასხვა ადგილს იქ გავრცელებული ცხოველებით და მცენარეებით ვავსებდით. ამგვარად გამოდიოდა, რომ ცეილონში უმთავრესად ტაპირები ბინადრობდნენ და ჩაი ხარობდა, ინდოეთში – ვეფხვები და ბრინჯი, ავსტრალიაში – კენგურუ და ცხვარი, ხოლო ოკეანეში ზღვის ცისფერ დინებებს თან მოჰქონდა არა მხოლოდ გრიგალი, პასატები, დარი და ავდარი, არამედ ვეშაპები, ალბატროსები, პინგვინები და ლომვეშაპები. ჩვენი რუკები ჭეშმარიტი ხელოვნების ნიმუშები იყო“, – ჰყვება ჯერი დარელი და ხსნის, რა აქცევდა ათი წლის ბიჭის და მისი ახალგაზრდა მასწავლებლის მიერ დახატულ რუკებს ხელოვნების ნიმუშებად.
„ამ რუკებზე სიცოცხლე იყო, მათზე შეიძლებოდა რამე გესწავლა, ჩაფიქრებულიყავი და კიდევ რაღაც დაგემატებინა. ერთი სიტყვით, ეს რუკები ნამდვილად რაღაცას ნიშნავდა“, – იხსენებს ბიჭი და გადადის ისტორიის გაკვეთილების აღწერაზე, სადაც ასევე უხვად არიან ცხოველები, სხვადასხვა დროისa და ადგილის ფლორა და ფაუნა, ბუნებრივი თავისებურებები.
„სრულიადაც არ მაწუხებდა, რამ უბიძგა ჰანიბალს ასეთი მამაცობისკენ, ან რას აპირებდა მთების გადავლის შემდეგ. ამ, ჩემი აზრით, საკმაოდ ცუდად მოწყობილ ექსპედიციაში მე მხოლოდ სპილოების სახელები მაინტერესებდა. გავიგე ისიც, რომ ჰანიბალმა სპილოების მომვლელ კაცს არა მხოლოდ მათი კვება დაავალა, ცივ ამინდში მათი ცხელი წყლით უზრუნველყოფაც უბრძანა“, – ესეც ისტორიის სწავლების მაგალითი.
მიხვდებოდით, რომ ჯერი დარელი ცნობილი საბავშვო წიგნის ავტორი და ამავე წიგნის გმირია. წიგნს, რომელსაც „ჩემი ოჯახი და სხვა ცხოველები“ ჰქვია, ჩემს შვილებს ვუკითხავ და არც კი ვიცი, მერამდენედ ვარ აღფრთოვანებული მისით. პირველად რომ წავიკითხე, მეც ჩემი გოგოების ასაკის ვიქნებოდი და მახსოვს, ყველაზე მეტად იმ ადგილმა მომნუსხა, სადაც ჯერის ოჯახი საშიშად მიიჩნევს კუნძულ კორფუს ეკლესიაში სიწმინდეების მთხვევას ინფექციების გავრცელებისა და გადადების საფრთხის გამო. იმ დროს პანდემია ჯერ კიდევ შორს იყო და ჩემ გარშემო არავინ აყენებდა ეჭვქვეშ ამ წმინდა რიტუალის უსაფრთხოებას. კარგი წიგნი ალბათ ისაა, სადაც ყოველ ჯერზე ახალ ხელმოსაჭიდს იპოვი და ამჯერად ეს ჯერის „ჰოუმსქულინგი“ აღმოჩნდა. ჯერი ჰყვება, როგორ გადაინაცვლა გაკვეთილებმა ზეთისხილის ბაღებში და ზღვის სანაპიროზე იმის გამო, რომ ბიჭს სახლში სულ ჩიტებზე, ჭრიჭინებსა და მწერებზე ეფიქრებოდა. ჩემმა შვილებმა თქვეს, რომ ისინიც სიამოვნებით დაესწრებოდნენ ასეთ გაკვეთილებს და ყველაფერს, სულ ყველაფერს ისწავლიდნენ ასეთი მასწავლებლის ხელში. მერე ჩიოდნენ, რომ სკოლაში ერთ ოთახში დიდხანს ჯდომა რთულია, გარე აქტივობა ცოტა აქვთ, საერთოდ, ქალაქებში ბავშვების ცხოვრება უფრო მოსაწყენია, ვიდრე, მაგალითად, კუნძულ კორფუზე ან რომელიმე ტყისპირა დასახლებაში, სადაც ბავშვებს შეუძლიათ მდინარეში ბანაობა, სანაპიროზე სეირნობა, ცხენით ჯირითი, კენკრის კრეფა და ასე შემდეგ.
„ჩემი აზრით, ყველაზე მეტი დრო ბუნებისმეტყველებისთვის უნდა დაგვეთმო და ჯორჯიც კეთილსინდისიერად და გულმოდგინედ მასწავლიდა, როგორ მეწარმოებინა დაკვირვებები და დღიურები. ამის შედეგად ბუნებით უთავბოლო გატაცებას გეზი მიეცა. მივხვდი, რომ შთაბეჭდილებების ჩაწერა მოვლენების უკეთესად შესწავლასა და დამახსოვრებაში მეხმარებოდა“, – წერს დარელი და ჩვენ ვთანხმდებით, რომ კარგი მასწავლებელი ისაა, ვინც ხვდება, რა აინტერესებს ბავშვს მთელი სულით და გულით და მხოლოდ ამას კი არ ასწავლის, არამედ იმასაც უხსნის, რომ ყველა საგანში, ყველა მოვლენაში, ყველა ამბავში შეიძლება იპოვოს თავისთვის საინტერესო რამ.
მასწავლებლობა რთული და საპასუხისმგებლო საქმეა და არცთუ ისე დახვეწილი სისტემის პირობებში მასწავლებლის ოსტატობაზე, მოთმინებაზე, ცნობისმოყვარეობაზე, ბავშვებისა და საქმის სიყვარულზე, მუდმივად ახლის ძიების უნარზე ათეულობით, ასეულობით ბავშვის ბედი და მომავალია დამოკიდებული. ჩვენი სისტემა, მცდელობების მიუხედავად, კარგად ვერ ხედავს ბავშვების ინტერესებს, ზოგ შემთხვევაში ვერც სასწავლო მასალა პასუხობს მათ და მოსწავლეებს ინტერნეტში ბევრად უფრო საინტერესო თავგადასავლების პოვნა შეუძლიათ, ვიდრე სასკოლო სახელმძღვანელოებში. ამ შემთხვევაში მასწავლებელს გადამწყვეტი როლი აკისრია ბავშვებისთვის იმის ახსნაში, რომ არ არსებობს მოსაწყენი ამბავი ან უსარგებლო საგანი – არსებობენ მოსაწყენი ამბის მთხრობელები და ცუდად ახსნილი გაკვეთილები და მათ გამო არ ღირს, უარი თქვა სწავლასა და შემეცნებაზე. უნდა იცოდე, როგორ გამოადნო ყველაფრიდან შენთვის საინტერესო ნაწილი, როგორ დაინახო მოვლენები შენთვის სასურველ პრიზმაში და აიძულო უფროსები, შენთვის გასაგებად აგიხსნან ყველაფერი, რაც შეიძლება თავიდან ბუნდოვანი ან რთული ჩანდეს. სკოლა და მასწავლებელი ბავშვს სწავლას უნდა ასწავლიდეს – მხოლოდ ამის შემდეგ არის შესაძლებელი კონკრეტული ცოდნის მიცემა. ბავშვმა უნდა იცოდეს, როგორ ჩამოიყალიბოს ხედვის კუთხე და როგორ გაატაროს ნებისმიერი ახალი ინფორმაცია სასურველ პრიზმაში. ამ პროცესში კი მას უფროსების დახმარება სჭირდება, მათი პატივისცემა და თანადგომა და გულწრფელობაც – რაღაც შეიძლება უფროსსაც არ ესმოდეს ან არ გამოსდიოდეს.
როცა იმაზე ვფიქრობ, რას არ აძლევს დღევანდელი სკოლა ჩვენს შვილებს, პირველ რიგში ზუსტად ის უნარები მაფიქრდება, რომლებიც ჩვენც სუსტად გვქონდა განვითარებული და რომელთა დეფიციტიც თაობიდან თაობამდე გამოწვევად რჩება. კრიტიკული აზროვნება, ცნობისმოყვარეობა, მოვლენების სხვადასხვა კუთხით დანახვა და საკუთარი პოზიციების, ინტერესების, შეხედულებების დაცვა ისე, რომ სხვას შეურაცხყოფა არ მიაყენო, სხვისი გაგებაც შეძლო. ესაა ის, რასაც სკოლაში უნდა სწავლობდეს ადამიანი, სწავლის საწყის ეტაპზე, და როგორც ჯერი დარელის მონათხრობი ცხადყოფს, ამას არც განსაკუთრებული სასწავლო მასალები და არც საგანგებო წვრთნა არ სჭირდება. მხოლოდ მონდომება, საკუთარი თავისა და მოსწავლეების ინტერესებისა და ხასიათის თავისებურებების გათვალისწინებაც კი შეიძლება საკმარისი იყოს.
