„უპალტოო, ჯიბეებში ხელებჩაწყობილი, სიცივისგან მობუზული, მაგრამ რატომღაც ბავშვივით გახარებული” – სწორედ ასეთი დაამახსოვრდა თამაზ ჭილაძეს გასული საუკუნის 60-იანი წლების ბოლოს თბილისში მოულოდნელად ჩამოსული იოსიფ ბროდსკი.
ნობელის პრემია და საქვეყნო აღიარება ჯერ წინაა – ჯერ მხოლოდ საბჭოთა კავშირიდან გასახლება ჩანს ახლო პერსპექტივაში. რა თქმა უნდა, ის დრო ჩავლილია, როცა თავისუფალი სიტყვისათვის პოეტს სიცოცხლით აზღვევინებდნენ, მაგრამ არც ეს მოჩვენებითი, ცარიელი მშვიდობაა (სიმშვიდე) ნაკლებ სახიფათო.
– მინდოდა მენახეთ, როგორები ხართო, – უთხრა მხოლოდ ერთი დღით ჩამოსულმა ბროდსკიმ მასპინძლებს, თამაზ ჭილაძემ კი, თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ დაწერილ მოგონებაში მოკლედ, გულწრფელად და ემოციურად აღწერა ის შეხვედრა:
„არც მახსოვს, რაზე ვლაპარაკობდით, ყოველ შემთხვევაში, პოეზიაზე არა. თოვდა და ვსვამდით. ახალგაზრდები ვიყავით. ეს იყო და ეს. წავიდა და წავიდა”.
ცოტა ხანში იოსიფ ბროდსკის მიერ ბრწყინვალედ თარგმნილ ოთარ ჭილაძის ლექსებს რუსული გამოცემიდან ამოიღებენ: დიდი მიხვედრა ალბათ არ სჭირდება, რატომაც.
არც იმის მიხვედრა იქნება ძნელი, რომ ყველა აკრძალვა და ძალადობრივი ჩარევა ბოლოს მხოლოდ წარსულის კუთვნილებად რჩება.
მოგვიანებით, 1989 წელს „ლიტერატურნაია გრუზიას” ფურცლებზე გამოქვეყნებული ოთხი ლექსის ბროდსკისეული თარგმანი, ყველაფერს რომ თავი გავანებოთ, თუნდაც ლიტერატურის ისტორიისთვისაა საინტერესო (კიდევ ერთი ნობელის პრემიის ლაურეატი, პასტერნაკის შემდეგ, თარგმნის ქართულ პოეზიას). მაგრამ რატომ უნდა გავანებოთ ყველაფერს თავი?! – მეოცე საუკუნის საქვეყნოდ ცნობილი დიდი პოეტი თარგმნის მეოცე საუკუნის ნაკლებად ცნობილ დიდ პოეტს, რომლის რომანებზეც მოგვიანებით სკანდინავიელი კრიტიკოსები დაწერენ, – ოთარ ჭილაძემ საქართველო დააბრუნა მსოფლიოს ლიტერატურულ რუკაზეო.
ბროდკის თარგმნილი ლექსებიდან ერთი, ნამდვილი შედევრი „გამოთხოვება” გავიხსენოთ, ავტორის მიერ წაკითხული:
და ესეც თარგმანი:
ამბავი ამით არ მთავრდება:
„ამერიკაში წასვლის წინ შესანიშნავად გამოცემული ბიბლია დამიტოვა სახსოვრად”.
ხილიანზე, ჭილაძეების სახლში, ჯონ აპდაიკისა და ალენ გინზბერგის ავტოგრაფიან წიგნებთან ერთად, მეც მინახავს თამაზ ჭილაძისთვის ნაჩუქარი კიდევ ერთი რელიკვია – ბიბლია, უფრო სწორად, ბროდსკის ბიბლია, მის ხელში გამოვლილი, ნაცრისფერი ყდის ყუაზე ძლივსშესამჩნევი ოქროსფერი წარწერით.
ჰოდა, 5 მარტი თამაზ ჭილაძის დაბადების დღეა! თქვენთვისაც მინდოდა ამ დღის შეხსენება, და მთელი ამბავი კი მოიყოლა თან – ასე მემართება ხოლმე, ძვირფას ხალხზე რომ ვიწყებ წერას.
