დგას… უფრო სწორად, დაყუდებულა… უზარმაზარი, შავი ფრიალო კალთებით, რომლებიც ქვემოთ, არაგვის პირას, ნელ-ნელა ყვავილებითა და ხასხასა მწვანე ბალახით მოჩითულ ჭალაში გადადის. მისი შემხედვარე, იტყვი, ამ დალოცვილს ფესვი მდინარეში გაუდგამს, ამიტომაც წამომართულა ამოდენაო…
წელს ზევით გაშიშვლებულ გოლიათს ჰგავს, მრავალჭირნახულსა და არაერთ ომგადახდილს. ჭალასთან ახლოს იარებს მწვანე ქათიბი და არაგვიდან მონაბერ სიოსთან მოთამაშე ყვავილნი უფარავენ, მოშიშვლებულ მკერდზე კი ჟამთა სვლასთან დაუნდობელ შერკინებაში მიღებული არაერთი ნაიარევი აჩნია. ერთიანად დასერვია ტორსი…. ერთ-ერთი ასეთი ნაპრალიდან კი მის გულისნადებს ამოუხეთქავს და აქაფებულ, აყეფებულ ხევად ქვევით დაშვებულა. საუკუნეებია, ამ მდინარით იქარვებს გულის ვარამს. და დარდთა ამ მდინარებას თითქოს შუაზე გაუპია მისი ტანი, ქცეულა ერთ დიდ, გრძელ ნაიარევად, რომელიც არაგვის შესართავამდე გაგრძელებულა..
.
ხანდახან ჩანჩქერთან ერთად მისი გულის ანახეთქი ლოდებიც ეშვება ქვევით… ისინიც ერთბაშად მოწყდებიან ხოლმე და სანამ ახალ საუკუნო ალაგს მიაღწევდნენ, აქეთ-იქით აწყდებიან. თითქოს ლამობენ, სადმე ჩაეჭიდონ კლდის მკერდს, თავი შეიმაგრონ, მაგრამ ფრიალო კლდეზე ფეხს ვერ იკიდებენ… და ასე ნელ-ნელა ქუცმაცდება და ჩიავდება დიდი, ამაყი, შეუვალი კლდე…
ეს მხოლოდ ამ კლდის ისტორია არ არის – ეს დედამიწის ისტორიაცაა. უნივერსიტეტის მერხებს მოშორებულებმა და ხელში დიპლომმომარჯვებულებმა ამ პროცესს ეროზია უწოდეს. სიტყვა, რომელიც ხშირად გვაკრთობს, გვაშინებს, უარყოფით ემოციებს აღგვიძრავს, რადგან, როგორც გვჩვევია, მას გაპარტახებასთან, გამოფიტვასთან, შიმშილსა და… გადაგვარებასთან ვაკავშირებთ.
რომ არა ეროზია, სამყარო ასეთი მრავალფეროვანი არ იქნებოდა…
როგორც ამ დარგის მკვლევარები ამბობენ, დედამიწაზე პირველად მხოლოდ კლდოვანი ქანები იყო – გრანიტები, კირქვები და მისთანანი. შემდეგ ეროზიის პროცესების გამოისობით ისინი ნელ-ნელა დაქუცმაცდნენ და წარმოიქმნა ლოდები და ქვები. ამ უკანასკნელთაც შეეხო ეროზიის „მტარვალი” ხელი და ნელ-ნელა მათგან მივიღეთ ქვიშები და მინერალები. თუმცა ეროზია არ ნიშნავს მხოლოდ მექანიკურ დაქუცმაცებას. ამ მოვლენას თან ახლავს მრავალი ქიმიური გარდაქმნა – მინერალიზაციაც. ხშირად ხდება იონმიმოცვლითი რეაქციებიც, რომლებიც სათავეს უდებენ თიხოვანი მინერალების სინთეზს, ეს უკანასკნელნი კი, თავის მხრივ, განაგრძობენ დაშლა-გარდაქმნას და ვიღებთ ოქსიდურ მასებს – სილიციუმისას, ალუმინისას და სხვა. ამ უხსნად მასალებთან ერთად კალციუმის, რკინის, კალიუმის, ნატრიუმისა და სხვა მნიშვნელოვანი ელემენტების ხსნადი მასებიც წარმოიქმნება.
ქანებთან ერთად ეროზია განიცადეს ცოცხალმა ორგანიზმებმაც და მრავალტანჯულ თიხოვან-ქვიშოვან მინერალებს თივთიკად გადაეფარნენ ზემოდან ჰუმუსის სახით.
ასე წარმოიშვა პირქუში კლდეებისგან ჩვენი მასაზრდოებელი და თვალის მაამებელი მწვანე პლანეტა.
როდესაც კლდის წვერზე დგახართ და აბიბინებულ ჭალას ჩასცქერით, გახსოვდეთ – ეს არ არის ორსაათიანი დაშვების გზა… ეს მთელი ისტორიის გზაცაა.
