ორიოდე დღის წინ აღმოვაჩინე, რომ შოპინგი ლიტერატურულიც შეიძლება იყოს. ერთ-ერთ მაღაზიაში, სამოსის ზღვაში თავჩარგულს, ტალღასავით ამომიხტა ნაცრისფერი მაისური, რომელზეც ათეულობით შავი ცხვარი ბალახობდა. ცენტრში კი ღრუბელივით თეთრი, ფუმფულა ცხვარი იდგა და თავში უტრიალებდა: “I THINK, I'M DIFFERENT”. წარმოდგენა არ მაქვს, დიდ, გაშლილ იალაღზე მობალახე ფარა რომ დამენახა, ადამიანში ჩასახლების მოყვარული ცხვარი მაინც თუ გამახსენდებოდა. ჩემს მაისურს მე შევძინე გარკვეული თვისება, ასე ვთქვათ, სახელდებაც კი: “ლიტერატურული მაისური”, – თორემ მანამდე, საკიდზე ჩამოკონწიალებული, სრულიად არალიტერატურულად გრძნობდა თავს და უსახელო ცხვრები ეხატა. მე ჩამოვხსენი საკიდიდან, საკუთარ სხეულზე დავიკიდე და ვუბრძანე, ამიერიდან უფრო სიმბოლურად მოქცეულიყო.
მეტი სიმბოლურობა კი იმიტომ მოეთხოვებოდა, რომ 80-იან წლებში იაპონელი მწერლის, ჰარუკი მურაკამის მიერ დაწერილი წიგნი სწორედ ასეთ, განსხვავებულ ცხვარს ეძღვნება. “ნადირობა ცხვარზე” არ არის ენციკლოპედიური ხასიათის წიგნი, რომელიც ცხვრის ჯიშების მკაფიო დეფინიციებს მოიცავს. ეს არც წმინდა წყლის ფანტასტიკაა, არც მხოლოდ მისტიკა ან დეტექტივი – ისეთივე სინთეზურია, როგორიც, მაგალითად, კაპრონი. ამ “კაპრონის” დამზადებას მურაკამი სულ რამდენიმე წელი მოუნდა და 1982 წელს “ვირთხის ტრილოგიის” მესამე, დასკვნითი ნაწილი გამოჩნდა წიგნის იაპონურ თაროებზე, ქართულ ენაზე კი მხოლოდ 2008 წელს გამოიცა. ეს არ გახლავთ იმ ტიპის ტრილოგია, რომელიც აუცილებლად თანამიმდევრულად უნდა წაიკითხო. ასე რომ, მესამე წიგნი, “ნადირობა ცხვარზე”, სულაც არ არის “სერიალური ხასიათისა” და არ მოითხოვს ასმეთექვსმეტე სერიამდე ასმეთხუთმეტეს ნახვას.
მურაკამის თხრობა მაინც დასავლურია და არაიაპონური, ამიტომ გაცილებით უშუალოც. მე არ მჩვევია სხვადასხვა ქვეყნითა და სხვადასხვა კულტურით მხურვალე გატაცება და არაჯანსაღი მგონია მოსაზრება, რომ იაპონელები სხვანაირად განიცდიან, ინგლისელები – სხვანაირად და ქართველები – სულ სხვაგვარად. ყველა ერთნაირად განიცდის, გადმოცემის ხერხია განსხვავებული. შესაბამისად, არასდროს ვკითხულობ წიგნს რომელიმე ქვეყნის “დასანახად”.
ასე რომ, შეგუებული ვიყავი ფაქტს: მურაკამის ერისა და კულტურის, სუშისა და კაბუკის, ჰარაკირისა და საკურას სილამაზის გამო კი არ ვკითხულობდი (ამ ყველაფერს ისედაც შესანიშნავად გავეცნობოდი შემეცნებითი სტატიების მეშვეობით), იმის გასაგებად კი არა, რას გრძნობს იაპონელი, როცა სხეულში ცხვარი უსახლდება და მეც, ქართველი, იმავეს ვიგრძნობდი თუ არა, არამედ, უბრალოდ, კარგი თხრობის, სახასიათო პერსონაჟების, გამაოგნებელი სიმბოლოების, ფანტასტიკისა და რეალობის საცალფეხო და ამიტომაც მომხიბვლელი ბილიკის, საინტერესო სიუჟეტისა თუ რაღაცნაირი, კოსმოპოლიტი გმირების გამო.
თუმცა ის ვერ და არ გაექცა მისტიციზმისადმი აღმოსავლურ სიყვარულს, – მთელი წიგნი ხომ ერთი დიდი ლოგიკური მისტიკაა. მიუხედავად იმისა, რომ აქ ბევრი რამ ფანტასტიკის სფეროს ეკუთვნის, ულოგიკოდ არაფერი ხდება. პერსონაჟების გათვლილი ჩვეულებრიობა და მათი თვისება, განსაზღვრული მოვლენის შემდეგ დაეკისროთ სრულიად არაჩვეულებრივი მისია, მურაკამის სტილია. “ნადირობა ცხვარზე” გაცილებით თანამიმდევრულია, თითქმის დაცლილი “წაღმა- უკუღმა” თხრობისგან, ვიდრე ავტორის შემდგომი ტექსტები. ალბათ, ესეც გათვლილი აქვს: თუ სანადიროდ მიდიხარ, ფრთხილად უნდა იარო და კვალი არ დაკარგო.
კვალს ჰოკაიდომდე მივყავართ. ყველაფერი, მარტივად რომ ვთქვათ, ერთი არაჩვეულებრივი, ვარსკვლავიანი ცხვრის გამო ხდება, რომელსაც ახირებული ზნე სჭირს: ადამიანებს უსახლდება და შემდეგ, “გამოცხვარებულებს”, ტოვებს. მე მგონია, რომ ცხვარი მურაკამის მხოლოდ ბიბლიური ნიშნით (ის ღვთის ტარიგია) არ შეურჩევია – ცხოველის ხასიათის თავისებურებებსაც გაითვალისწინებდა. “ადამიანში ჩასახლებული ცხვარი უკვდავია. უკვდავია ადამიანიც, რომელშიც ის ცხოვრობს, მაგრამ საკმარისია, ცხვარმა მიატოვოს, რომ მაშინვე მოკვდავი ხდება. ყველაფერს თვითონ ცხვარი წყვეტს. თუ მოსწონს “მასპინძელი”, ათეული წლებით დარჩება მასთან. რაღაც არ მოეწონება და – ჰოპ! – გადმოხტება გარეთ და მოგჭამა ჭირი”. ცხვარი – ეს არის ცოცხალი იდეა, რომელიც, კაცმა არ იცის, შენებამდე მიგიყვანს თუ ნგრევამდე, სიკეთემდე თუ ბოროტებამდე. მისი თვისება უნივერსალურობა არ არის. ის რაღაცით ჰგავს იოკაის, იაპონელ დემონს, რომელსაც ადამიანის სახლიდან გამოსული სითბო იზიდავს. ასევე იზიდავს ჩვენს ვარსკვლავიან ცხვარსაც ადამიანის სხეული როგორც ჭურჭელი, ჩასახლდება მასში და ჩვეულებრივობას აკარგვინებს. ადამიანები კი საკუთარი სისუსტეებით არიან ადამიანები სენსეი, ცხვრის პროფესორი და ვირთხაც მანამდე იყვნენ ადამიანები, სანამ ცხვარი არ ესტუმრათ. ზუსტად ისეა, როგორც ძველქართულ იგავში, ერთი განსხვავებით: თუ ქართველი ცხვარი სახლის ყოველი კუთხიდან აგდებს სიღარიბეს და სამაგიეროდ ბარაქას ტოვებს საკუთარი თავის, ბატკნის, მატყლისა და ყველის სახით, იაპონელი დემონი ადამიანს ისე ეუფლება, რომ არ აძლევს მომავალი კომფორტის გარანტიას, მისი ტვინის უჯრედებს ისე ოსტატურად იკავებს, როგორც მოხუცი – ადგილს საზოგადოებრივ ტრანსპორტში. თუმცაღა სენსეისთვის კომფორტი ძალაუფლება იყო და მიიღო კიდევაც ის, ცხოველსა და ადამიანს შორის სრული ჰარმონია დამყარდა, მერე კი რაღაც შეიცვალა და დემონმაც ისე იოლად მიატოვა სენსეი, როგორც, საერთოდ, გვტოვებენ ხოლმე. ან ვტოვებთ. მან ასევე მიატოვა ცხვრის პროფესორი, ხოლო ვირთხამ თავად მოინდომა საკუთარ სხეულში მცხოვრების, ანუ თანაცხოვრების გასახლება. ეს პროცესი აბეზარი რუმმეითის მოშორებასავით ადვილი არ ყოფილა – იმდენად რთული გახლდათ, რომ სიკვდილით დასრულდა. ორმხრივი სიკვდილით. ვირთხა, რომელიც ცხვრის გამო ორმაგ ქურთუკს დაემსგავსა, – აი, ისეთს, ორივე მხრიდან ჩაცმა რომაა შესაძლებელი, – საბოლოოდ კი საკუთარი თავი ვერც ერთი მხრიდან ვეღარ მოირგო, ცხვრიანად მოკვდა. ცხვარმა მისი დატოვება ვეღარ მოასწრო.
ვირთხა მურაკამის ერთ-ერთი უსახელო პერსონაჟია. მთხრობელი და მისი მეგობარი, ჯადოსნურყურება გოგო, სენსეი და მისი მდივანი, ადამიანი-ცხვარი და ცხვრის პროფესორი, – მათ მურაკამი თვისებების მიხედვით მოიხსენიებს და სახელები ზედმეტად მიაჩნია, რადგან სენსეის განსხვავებულობა სხვა ოლიგარქებისგან არც ისე თვალშისაცემია, მთხრობელიც ერთი ჩვეულებრივი შუახნის მამაკაცია, რომელსაც ცოლი ცოტა ხნის წინ გაექცა, ჯადოსნურყურება გოგოც მორიგი მოდელია არა გრძელი ფეხებით, არამედ სასწაულმოქმედი ყურებით, ცხვრის პროფესორი რომელიმე ზოოლოგი გიაა, ან ზოოლოგი ჯორჯი, ან ზოოლოგი ხორხე, ადამიანი-ცხვარი კი რომელიმე მორიგი პაციფისტი გახლავთ. უსახელობა მკითხველს არამც და არამც არ უქმნის დისკომფორტს: წიგნის შუა ნაწილამდე ვერც კი ხვდება მწერლის თამაშს, მწერლისა, რომელმაც სანადიროდ წაიყვანა, ხელში კი იარაღის ნაცვლად მსუყე ტექსტები მისცა უამრავი შინაგანი პლასტით და თავსატეხით.
კიდევ ერთი თავსატეხი წიგნში პროტაგონისტის აღმოჩენაა: მე მაინც მგონია, რომ ვირთხა სულაც არ არის პროტაგონისტი და რაც არ უნდა ბანალურად ჟღერდეს, მთავარი მოქმედი პირი მთხრობელი გახლავთ, რადგან მას შეუძლია, თავი არ მოიკლას. მას შეუძლია, ყველაფერი თავზე ენგრეოდეს და მაინც ცოცხალი დარჩეს.
ანტაგონისტი არც ცხვარია, არც მდივანი, ამ წიგნში მსგავსი “ვაკანსიაც” კი არ არსებობს. მურაკამი გვაძალებს, დავივიწყოთ მითი უნივერსალური ნეგატივის შესახებ. სანაცვლოდ კი ისეთ უცნაურ პოზიტივს გვაჩეჩებს, როგორიც დაუბლოკავი ყურების ბრწიყნვალებაა. დასაწყისში ეს დეტალი მკითხველს გააღიმებს კიდეც. მაგრამ გოგო, რომელმაც ისწავლა დაბლოკილი ყურებით ცხოვრება, სულაც არ არის სასაცილო. ის არავის აძლევს შანსს, იხილოს მისი ყველაზე ინტიმური ორგანო – ყური. ყურის საშუალებით ადამიანის იდენტიფიკაცია არახალია მსოფლიო ჰოლმსურ პრაქტიკაში. მთხრობელის მეგობარი გოგო ყველაზე იდუმალი პერსონაჟია წიგნში და გგონია, რომ შენც, მკითხველსაც, ისე დაგიბლოკა თავისი ყურები, ისე გადაგიმალა საკუთარი თავი, ერთი საოცარი ყურიდან ისე შეუშვა და მეორიდან ისეთი შესაშური გულგრილობით გამოუშვა შენი ყველა მცდელობა, მის შესახებ რამე შეგეტყო, როგორც თავად ავტორმა გადაგიმალა ყველა შესაძლო დასასრული, ყველა შესაძლო სიმბოლო, ყველა შესაძლო იდეა და გაიძულა, კიდევ ბევრჯერ მიბრუნებოდი.
ცხვარი კი, რომელიც გაცხარებამდე ცხვარია და გაცხარების შემდეგ ადამიანებში ჩასახლების გუნებაზე მოდის, ერთ გოგოს აცვია ტანზე – არა ტოკიოში, არამედ თბილისში. ის ძალიან ამაყობს ამით.
