ინტერნეტგაზეთ „mastsavlebeli.ge“–ს სტუმარია გიორგი გიორგაძე, საერთაშორისო დიდოსტატი ჭადრაკში, საქართველოს ჭადრაკის ფედერაციის პირველი ვიცეპრეზიდენტი.
- ბატონო გიორგი, ამბობენ, რომ ჭადრაკი–საერთაშორისო ენაა, რომელსაც თამაშობს მილიარდამდე ადამიანი მთელ მსოფლიოში და რომელიც ცხოვრებას უკეთესს და საინტერესოს ხდის. რადგან ჭადრაკის სწავლების მნიშვნელობაზე უნდა ვისაუბროთ, ჩვენი მკითხველისთვის საინტერესო იქნება საქართველოს სკოლებში ჭადრაკის სწავლებასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი მოვლენები.
ჭადრაკის საგანმანათლებლო ინსტრუმენტად გამოყენების სარგებელი მრავალმხრივია. ის არა მხოლოდ აძლიერებს კოგნიტიურ უნარებს, არამედ ხელს უწყობს მნიშვნელოვანი სოციალური უნარების განვითარებას, აყალიბებს პასუხისმგებლობის გრძნობას, ავითარებს ურთიერთთანამშრომლობის უნარს, რაც აუცილებელია თანამედროვე საზოგადოებაში წარმატების მისაღწევად.
25 წელზე მეტია, რაც საქართველოს სკოლებში ჭადრაკის სწავლება დაიწყო. 1999 -2001 წლებში ქუთაისის მეორე დაწყებით სკოლაში, ექსპერიმენტის წესით, მიმდინარეობდა პირველ კლასებში ჭადრაკის, როგორც საგნის, სწავლება.
- 2012 წლის 15 მარტს (50/2011) ევროკავშირმა მიიღო გადაწყვეტილება, საგანმანათლებლო სისტემაში პროგრამის – „ჭადრაკი სკოლაში“ – დანერგვის შესახებ;
- 2011-2013 წლებში, სკოლებში ექსპერიმენტის სახით, ჭადრაკში მსოფლიო ჩემპიონის, გარი კასპაროვის მეთოდით სწავლების დანერგვა დავიწყეთ;
- 2013 წლის 20 თებერვალს, თბილისის 1-ელ ექსპერიმენტულ სკოლაში ჩატარდა გარი კასპაროვის საჩვენებელი ღია გაკვეთილი, რომელიც ონლაინ რეჟიმში გადაიცემოდა ქუთაისის და ფოთის სკოლებში.
- 2014 წელს უნგრელმა მოჭადრაკე ქალმა, იუდიტ პოლგარმა ღია გაკვეთილი ჩაატარა თბილისის კლასიკურ გიმნაზიაში.
როდის და როგორ დაიწყო ჭადრაკის სწავლების არაფორმალურ განათლებაში ინტეგრირება? ასევე საინტერესოა, როგორ ხორციელდებოდა ევროპის ქვეყნებში აღიარებული პროექტის – „ჭადრაკი სკოლაში“- პილოტირება საქართველოში.
2015 წლის 23 სექტემბერს განათლების, სპორტის სამინისტროსა და ჭადრაკის ფედერაციას შორის გაფორმდა მემორანდუმი, საპილოტე პროექტის დაწყების თაობაზე. საპილოტე პროექტი მოიცავდა 300 სკოლას. საქართველოს 5 რეგიონში – თბილისი, კახეთი, იმერეთი, სამეგრელო, აჭარა – დავიწყეთ გარი კასპაროვის სასკოლო პროგრამის დანერგვა; 
2016 წ. 24 თებერვალს ბრიუსელში, ევროპარლამენტში პროექტის -„ჭადრაკი სკოლაში“ – მიმდინარეობის შესახებ მოსმენა გაიმართა, სადაც მოხსენებით გამოვედით და საქართველოს სკოლებში მიმდინარე საპილოტე პროექტი აღიარებულ იქნა როგორც ერთ-ერთი წარმატებული;
- 2016 წლის 24-27 ოქტომბერს, ქ. ბათუმში გაიმართა საერთაშორისო კონფერენცია „ჭადრაკი სკოლაში“. კონფერენციაში მონაწილეობა მიიღეს პოლონეთის განათლების მინისტრის მოადგილემ, ლონდონის ყოველწლიური საერთაშორისო კონფერენციის „ჭადრაკი სკოლაში“ ორგანიზატორმა, ევროპისა და მეზობელი ქვეყნების პროექტების წარმომადგენლებმა. კონფერენციის ფარგლებში მოვისმინეთ მოხსენებები ევროპის ქვეყნებში არსებული გამოცდილების საუკეთესო მაგალითების შესახებ. გაიმართა პანელური დისკუსიები.
- რა რესურსებს ვთავაზობდით ჭადრაკის მასწავლებლებს პროფესიული განვითარებისთვის? მათთვის ეს ახალი გამოცდილება და გამოწვევა იყო?
- 2019 წელს საქართველოს ჭადრაკის ფედერაციამ, ჭადრაკი ტვ – ს სტუდიაში ჩავწერეთ ჭადრაკის გაკვეთილები. კოვიდ-პანდემიის დროს 1- ლი არხის „საკვირაო სკოლაში“ ჩვენი გაკვეთილები წარმატებით იქნა გამოყენებული. ქართულად ვთარგმნეთ გერმანელი კოლეგების მიერ შექმნილი ვიდეოები: ჭადრაკი სკოლაში
- რატომ ჭადრაკი
- ჭადრაკის სავალდებულო საგნად დამატება, მართლაც საპასუხისმგებლო არჩევანი იყო და გამოხმაურებაც არაერთგვაროვანი გვესმოდა. როგორ დავძლიეთ გამოწვევები, რომელიც ამ პროცესს ახლდა?
- 2022 წლის 18 მაისის განათლების მინისტრის ბრძანების ( #60/ნ ჭადრაკის სავალდებულო საგნად დამატების შესახებ) შემდეგ დაიწყო ახალი, საპასუხისმგებლო ეტაპი პროგრამის განვითარებაში. განათლების სამინისტროს მათემატიკის ექსპერტებთან ერთად მომზადდა საგნის სტანდარტი, მასწავლებელთა გადამზადების მოდული. უმოკლეს ვადაში გადავამზადეთ 3580 პირველი კლასის მასწავლებელი, რომლებმაც წარმატებით ჩააბარეს ტესტირება და მიიღეს სერტიფიკატი. გადამზადების პროცესს, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ტრენინგების ქვეპროგრამის ფარგლებში, ქალბატონი ნინო გორდეზიანი ხელმძღვანელობდა. პროცესში ასევე ჩართულები იყვნენ ქართული საჭადრაკო სკოლის საუკეთესო წარმომადგენლები: ოლიმპიური, მსოფლიოს და ევროპის ჩემპიონები და პრიზიორები, საქართველოს დამსახურებული მწვრთნელები, საჭადრაკო სახელმძღვანელოების ავტორები.
- 2023 წლის 31 იანვრის განათლების მინისტრის ბრძანების საფუძველზე, რომელიც ჭადრაკის მეორე კლასში სავალდებულო საგნად დამატებას ეხებოდა, საგნის სტანდარტისა და მასწავლებელთა გადამზადების მოდულის მომზადების შემდეგ, გადავამზადეთ მე-2 კლასის 2844 მასწავლებელი.
- 2023 წლის 8 თებერვლის განათლების მინისტრის ბრძანების საფუძველზე (ჭადრაკის სასკოლო სახელმძღვანელოებზე გრიფირების გამოცხადების შესახებ), განხორციელდა 1-ლი და მე-2 კლასის მასწავლებლის წიგნის და მოსწავლის რვეულების გრიფირება. კონკურსის შედეგად შეირჩა ორი სახელმძღვანელო- პირველი და მეორე კლასის მასწავლებლის წიგნი და მოსწავლის რვეული (ავტორები: ა. არსენიძე, დ. გურგენიძე) და პირველი კლასის მასწავლებლის წიგნი და მოსწავლის რვეული(ავტორი ნ. დათუაშვილი).
- 2023 და 2024 წელს, სკოლების მოთხოვნით, დამატებით გადამზადდა 132 მასწავლებელი. 2025 წელსაც გრძელდება მასწავლებელთა გადამზადება.
- სასკოლო ოლიმპიადები, „ნონა გაფრინდაშვილის თასი“ – რა აჩვენა ამ ოლიმპიადებმა, რა მნიშვნელობა აქვს ამ ტიპის აქტივობებს და რაზე მეტყველებს ოლიმპიადის შედეგები?
2024-2025 წლებში მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ორგანიზებით გაიმართა გუნდური სასკოლო ოლიმპიადა „ნონა გაფრინდაშვილის თასი“. თითოეული სკოლის გუნდი შედგებოდა 4 მოსწავლისგან (I-II კლასი) და გუნდის კაპიტნისგან (მასწავლებელი). ოლიმპიადა გაიმართა სამ ეტაპად: ადგილობრივი, რეგიონული და საფინალო ტურნირები. ოლიმპიადაში ჩართული იყო: 2024 წელს 615 სკოლა/გუნდი, 2453 მოსწავლე და 1228 მასწავლებელი. 2025 წელს 525 სკოლა/გუნდი, 2080 მოსწავლე და 525 მასწავლებელი. ოლიმპიადის საფინალო ტურნირები გაიმართა ქ. თბილისის კლასიკურ გიმნაზიაში. პირველი ოლიმპიადის დაჯილდოებაში მონაწილეობა მიიღო და გამარჯვებულები პირადად დააჯილდოვა ჩვენმა ლეგენდარულმა ქალბატონმა ნონა გაფრინდაშვილმა. 2025 წლის მეორე ნახევარში იგეგმება მასწავლებელთა ოლიმპიადის ჩატარება (რეგიონული, ფინალური).
ოლიმპიადების ორგანიზება მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა და მასწავლებელთა წახალისებისა და მხარდაჭერისთვის. ჭადრაკის სკოლებში სწავლების მხარდაჭერის მიზნით, უნდა გაგრძელდეს მასწავლებელთა გადამზადების პროგრამა როგორც ონლაინ, ასევე ადგილებზე პირისპირ შეხვედრებით. მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ საერთაშორისო პრაქტიკა და ჭადრაკის სწავლება გაგრძელდეს მე-3 და მე-4 კლასებში. ამისათვის კი საჭირო იქნება სტანდარტის, მასწავლებელთა გადამზადების მოდულის და სახელმძღვანელოების შექმნა.
- „ჭადრაკი ბავშვებს ბედნიერს და ჭკვიანს ხდის!“- ამბობს ვალტერ ერნსტ რადლერი, ევროპის საჭადრაკო კავშირის პროგრამის – „ჭადრაკი განათლებაში“ – ელჩი გერმანიაში, გერმანიის სასკოლო ჭადრაკის ფონდის ვიცე-პრეზიდენტი, ბავარიის სკოლის ჭადრაკის რეფერენტი. თქვენი დამოკიდებულება როგორია? როგორი თამაშია ჭადრაკი და რატომ უნდა ვითამაშოთ და ვასწავლოთ მოზარდებს?
ჭადრაკი ნამდვილად არის თამაში, რომელიც ქმნის ინკლუზიურ გარემოს. ის არ აწესებს საზღვრებს რასის, სქესის, რწმენის, შეზღუდული შესაძლებლობების მიმართ. საერთაშორისო პრაქტიკით, ჭადრაკი ხშირად არის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეების ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ნაწილი. აღნიშნული პრაქტიკისა და გამოცდილების გათვალისწინებით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჭადრაკს შეუძლია დადებითი გავლენა მოახდინოს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა შედეგებზე. გარდა კოგნიტიური თუ მათემატიკური უნარების გაუმჯობესებისა, დადებითად აისახება მოსწავლეთა ქცევაზე, თვითშეფასებასა და სოციალურ ინტერაქციაზე.
ჭადრაკის თამაში ავითარებს პრობლემის გადაჭრის, ყურადღების კონცენტრაციის უნარებს. აუმჯობესებს აღქმის, ვიზუალურ, სივრცით, მეხსიერების, ლოგიკური მსჯელობის, ბაზისურ მათემატიკურ უნარებს. მოსწავლეებს, რომლებსაც სასწავლო მასალის ათვისების პრობლემა აქვთ, ჭადრაკის თამაშის წესების სწავლებაც კი მათ აკადემიურ მიღწევებზე დადებითი გავლენას ახდენს. კერძოდ, ის აუმჯობესებს მარტივი მათემატიკური მოქმედებების შესრულების შესაძლებლობებს. უფრო მეტიც, მოსწავლეთა ინდივიდუალური თავისებურებების გათვალისწინებით, მათემატიკური მოქმედებების ამგვარი არაფორმალური მეთოდებით სწავლება, რიგ შემთხვევაში, უფრო მეტი სარგებლის მომტანი შეიძლება იყოს, ვიდრე ფორმალური.
მრავალი საერთაშორისო ექსპერიმენტით დადასტურებულია, რომ ჭადრაკის სწავლება სკოლებში, დაწყებით ეტაპზე, ზრდის აკადემიურ მოსწრებას და ბავშვებს უადვილდებათ სხვადასხვა სასწავლო დისციპლინის ათვისება. თქვენი გამოცდილებაც ადასტურებს ამ მოსაზრებას?
კლასიკური ჭადრაკისა და მათემატიკის სავარჯიშოები მჭიდროდაა დაკავშირებული ერთმანეთთან. საჭადრაკო სიტუაციები და ამოცანები წარმოადგენს ე.წ. სახალისო მათემატიკის განხილვის საგანს. ისინი აერთიანებენ მათემატიკის ისეთ დარგებს, როგორებიცაა:
- ლოგიკა: მსჯელობის წარმართვის შესწავლა;
- გეომეტრია: ორიენტირება სიბრტყეზე/სივრცეში; სივრცის და ფიგურათა თვისებები, საგანთა ზომები;
- კომბინატორიკა: ელემენტთა დათვლა (ვარიანტების დათვლა) და დალაგება სასრულ სტრუქტურაში;
- გრაფების თეორია: გრაფების შესწავლა;
- თამაშის თეორია: მეცნიერება სტრატეგიისა და გადაწყვეტილების მიღების შესახებ;
- რიცხვები, ალგებრა: ფიგურათა ღირებულება (დამწყებთათვის);
- მონაცემები: მონაცემების შეგროვება, ანალიზი (დაფიდან მონაცემების შეგროვება, ანალიზი გამოყენება);
ცნობილი ფაქტია, რომ მათემატიკა არის მეცნიერება პრობლემის გადაჭრის (ამოცანის ამოხსნის) შესახებ. ასევე, უამრავ, სხვადასხვა სირთულის ამოცანას ვაწყდებით ჭადრაკშიც. სწორედ ესაა მთავარი ასპექტი იმ მოსაზრებისა, რომ პირველივე კლასიდან, მათემატიკასთან ერთად, ჭადრაკიც ჩავრთოთ სწავლების პროცესში. მათემატიკასთან დაკავშირებული ბევრი უნარი შესაძლებელია განვითარდეს ჭადრაკის და მათემატიკის სწავლების დროს. მაგალითად:
- ანალიტიკური აზროვნება;
- სტრატეგიული აზროვნება;
- კანონზომიერების აღმოჩენა;
- სივრცის აღქმა.
ჭადრაკი ურთიერთობის უნივერსალური საშუალებაა. ამიტომ დიდი ყურადღება უნდა დაეთმოს მასწავლებლისა და მოსწავლის გაკვეთილზე ურთიერთობას, რომლის დროსაც ბავშვებს უყალიბდებათ მნიშვნელოვანი ღირებულებები.
ჭადრაკში, რომელიც არის როგორც შეჯიბრებითი, ასევე თანამშრომლობითი თამაში, ღირებულებები განსაზღვრავს ქცევას. ღირებულებების სწავლება და ბავშვებთან საუბარი მნიშვნელოვანია მათი ფსიქიკური განვითარებისთვის. საერთო ღირებულებები ქმნის პოზიტიურ საკლასო კულტურას, როდესაც საკლასო ოთახი ხდება უსაფრთხო სივრცე, სადაც ყველა თავს სასწავლო პროცესში ჩართულად გრძნობს. ბავშვი, რომელიც სწავლობს პატივისცემას, მოთმინებას, ფოკუსირებას და პასუხისმგებლობას, შეძლებს უკეთ გაუმკლავდეს გამოწვევებს, იქნება ეს ჭადრაკში თუ მის მიღმა, რაც მათ წარმატებულ მოქალაქეებად და პროფესიონალებად ჩამოყალიბებაში დაეხმარება.
