ახლა არც ქართულ ენაზე მოვყვები, რომელიც ჩემს ბედისწერად იქცა და რომელმაც, სრულიად გაუზვიადებლად, საქართველოდან წასვლის უფლება არ მომცა; არც ჩემს იმ ლექსზე, რომელსაც “გრამატიკის გაკვეთილები” ჰქვია და ერთ-ერთ პირველ ლიტერატურულ წარმატებასა და სიხარულს უკავშირდება. უფრო სწორად, ამ ყველაფერზე ერთად გიამბობთ და კიდევ იმაზე, როგორ გავხდი სულ შემთხვევით ენათმეცნიერი.
სკოლაში სწავლის დროს ქართული ენის გრამატიკა ერთი უმიზნო, სულელური, წესებითა და ფორმალობებით სავსე საგანი მეგონა. ჩემი კლასიდან ყველას ასეთი დამოკიდებულება ჰქონდა, პუნქტუაციითა და ზმნის უღლებით თავმობეზრებულებს, ქართული ენის სახელმძღვანელოების დანახვაც არ გვინდოდა.
როგორც ბევრი პოეტი ბავშვი, მეც ხშირად ვბრაზობდი მათზე, ვინც ბედავდა და პოეტებს ლექსებს გრამატიკულად უსწორებდა, ამიტომ ფილოლოგიის ფაკულტეტზე ჩაბარებისას წუთით არ მიფიქრია, რომ ენის მიმართულებას ავირჩევდი. არადა ასე მოხდა – მეგობარს, რომელმაც ენის განყოფილება აირჩია, მეც გავყევი, მერე ის ლიტერატურას დაუბრუნდა, მე კი, უკვე ენათმეცნიერების ხიბლის მსხვერპლი, დავრჩი და დღემდე ენობრივ მოვლენებს ვიკვლევ.
როდესაც ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი გავხდი, ცოტა არ იყოს, ამბიციური მიზანი დავისახე – მოსწავლეებისთვის გრამატიკა შემეყვარებინა ან, ყველაზე ცოტა, მათი ინტერესი გამომეწვია იმ საგაკვეთილო საათებში, რომელთაც ამ რთული, მათემატიკაზე არანაკლებ ზუსტი მეცნიერების შესწავლას დავუთმობდი.
პირველი, რითაც ინტერესის გაზრდა ვცადე, პუბლიკის დაინტრიგება იყო. ინტრიგა მდგომარეობს ისეთ საკითხებზე ლაპარაკში, რაც მოსწავლეებმა არ იციან, რაც ძალიან საინტერესოა, რაც მსჯელობისა და კამათის კარგ საშუალებას იძლევა. გრამატიკისთვის ასეთია თეორიული ენათმეცნიერების, ფსიქო- და სოციოლინგვისტიკის საკითხები. მაგალითად, ვიწყებთ ენის წარმოშობის თეორიებით, კაცობრიობის საწყისი ენის შესახებ მსჯელობა-კამათით. ანთროპოლოგიური კვლევები, აქვე – ორიოდე სიტყვა ბაბილონის გოდოლზე, ეგვიპტის ფარაოანის მიერ ჩატარებულ ენობრივ ექსპერიმენტსა და მის უსაფუძვლობაზე, ფსიქოლოგიურ ექსპერიმენტებზე, რომელთა ჩატარება იქვე, კლასშიც მარტივად შეიძლება, ბავშვის ენა, ენა და აზროვნება, ენა და მეხსიერება, ჟესტების ენა, შემდეგ – ენა როგორც ნიშანთა სისტემა, ნიშნები ჩვენ გარშემო – აქაც ძალიან ფერადი და მხიარული გაკვეთილი გამოვა. შეიძლება ძალიან საინტერესო პრეზენტაცია ენობრივი და სხვა ტიპის ნიშნების განსხვავების შესახებ.
შესავალ გაკვეთილში სხვა ცოცხალ არსებათა საკომუნიკაციო საშუალებებზე ვისაუბრებდი, მაგალითად, ფუტკრებისა თუ გადამფრენი ფრინველების ენაზე. მოკლედ, მრავალი საინტერესო საკითხია, ჩემი მთავარი მიზანი: ვამარტივებ პრობლემატიკას და გასაგებ ენაზე ვაწვდი ჩემს მსმენელს.
როდესაც უფრო კონკრეტულ საკითხებს მივადგები, როგორიცაა, მაგალითად სინტაქსი ანდა მორფოლოგია, ფანტაზია კიდევ უფრო მეტად გამომადგება. მაგალითად, ქართული ზმნის რაობაზე საუბრისას აუცილებლად გავაცნობ ქართული ზმნის მრავალპირიანობითა და კატეგორიათა გამოხატვის სიმრავლით გაოგნებულ უცხოელებს, არსებითი სახელი მხატვრულ ლიტერატურაში პერსონაჟის ფუნქციის გამოხატვით შეიძლება აიხსნას, ხოლო პირის ნაცვალსახელებს სულაც მშვენიერი, იმპროვიზებული თეატრალური სკეტჩი მოუხდება.
“სასვენი ნიშნები”:
ან
