ორშაბათი, ოქტომბერი 7, 2024
7 ოქტომბერი, ორშაბათი, 2024

როგორ აღვზარდოთ „დამჯერი“ შვილები

პატივცემულ მშობლებს შესანიშნავად მოეხსენებათ, რომ ამ სტატიის სათაური გარკვეულ ირონიას შეიცავს, რადგან სწორედ „დამჯერი“ შვილების აღზრდაა ის, რაც რობერტა კავალოს და ანტონიო პანარეზეს მიზანი არ არის, – აი, ასე უნდა დავიწყოთ კიდევ ერთი ნაწყვეტის წარდგენა ჩვენთვის უკვე კარგად ნაცნობი ავტორების წიგნიდან „ნუ დააპროგრამებთ შვილებს: გავლენა, რომელსაც ჩვენი სიტყვები ახდენენ ბავშვებზე“.

 

„ბავშვებს არ ევალებათ კარგად მოქცევა, მათ ევალებათ, იყვნენ თვითმყოფადები“.

არ შეგეშინდეთ, მშობლებო, ეს პროვოკაცია არ არის. ჩვენ მხოლოდ ის გვინდა, ჯიუტად, ნებისმიერ ფასად არ მისდევდეთ საკუთარ პრინციპებს, რომლებიც განპირობებულია შიშებით, კონფორმიზმით და აბსტრაქტული კულტურული რაციონალიზმით. ჩვენ უბრალოდ იმედს ვიტოვებთ, რომ დაეხმარებით შვილებს, შეინარჩუნონ საკუთარი უნიკალურობა, პიროვნული განუმეორებლობა. ამისთვის მზად უნდა იყოთ, მიიღოთ მათი შეცდომები, ამბოხი, ყველასა და ყველაფრისადმი პროტესტი. ბოლოს და ბოლოს, რა არის ეს „კარგად მოქცევა“ და „დამჯერობა“? ან რატომ ითხოვენ უფროსები ბავშვებისგან სიყოჩაღეს და „კარგ ბიჭობას (გოგოობას)“? ამას შეიძლება რამდენიმე მიზეზი ჰქონდეს.

პირველი მიზეზი სწორედ ის არის, რომ მშობლები რობოტებივით იმეორებენ იმას, რასაც მათ ბავშვობაში ეუბნებოდნენ. მაგალითად, ყველას ემახსოვრება ის სიტუაცია, როდესაც სადმე წასვლის წინ უფროსები თბილ ტანსაცმელს აცმევდნენ და თანაც აფრთხილებდნენ: „აბა, შენ იცი, კარგად მოიქეცი/იყოჩაღე“. ვფიქრობთ, – განმარტავენ ავტორები. – მშობლები ამით მოვალეობას იხდიან და თავს უფრო მშვიდად გრძნობენ მაშინ როდესაც შვილები მათი თვალთახედვის არეში არ არიან. აქ, ჩვენი დაკვირვებით, ერთი საყურადღებო გარემოება იჩენს თავს. მშობლები მსგავს ფრაზებს ამბობენ მაშინ, როდესაც შვილები სხვა უფროსების გარემოცვაში აღმოჩნდებიან. აბა, გაიხსენეთ: როცა ბავშვი თანატოლებთან სათამაშოდ მიდის, მაშინ მას ასე მოძღვრავენ: „არ იცელქო; შორს არ წახვიდე; ტანსაცმელი არ დაისვარო; დროზე დაბრუნდი, თავი არ მაძებნინო!“

მეორე მიზეზი ის არის, რომ მშობლებს ძალიან ეშინიათ, არ შერცხვნენ სხვების წინაშე, თუ მათი შვილი სათანადოდ არ მოიქცევა. ამ წინადადების წაკითხვისას მშობლების გარკვეული ნაწილი, სავარაუდოდ, პროტესტს გამოთქვამს და იტყვის, რომ მას შვილის გაფრთხილება უბრალოდ ჩვევად აქვს ან ამ სიტყვების წარმოთქმისას ერთადერთი სურვილი ამოძრავებს: ცუდი არაფერი მოხდეს და ბავშვი კარგად იყოს. მსგავს სიტუაციაში მყოფ მშობლებს რობერტა კავალო და ანტონიო პანარეზე სთავაზობენ, დაფიქრდნენ: რა სიღრმისეული მიზეზები ალაპარაკებს მშობელს ამგვარად? შესაძლოა, მშობლების ნაწილი ასეთ ფრაზებს სრულიად ინსტინქტურად ისროდეს, უბრალოდ ასეთი პირობითი რეფლექსი ჰქონდეს გამომუშავებული. ან იქნებ ასეთ „ჭკუის სწავლებას“ მართლა სერიოზული დატვირთვა აქვს და მშობლებს ძალიან უნდათ, მათ შვილები კარგად იქცეოდნენ, განსაკუთრებით – ისეთი ადამიანების წინაშე, რომელთა აზრსაც უფროსებისთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს? თუ მართლაც ასეა, ეს ნიშნავს, რომ მშობლების თვითშეფასება ძალიან დაბალია.

არაადეკვატური თვითშეფასება ხშირად ბავშვობიდან მოსდევს ადამიანს. მას მიაჩნია, რომ სხვაზე უარესია, ამიტომ გამუდმებით ცდილობს, გარშემო მყოფთა ქება დაიმსახუროს და ძალიან ეშინია საკუთარ თავზე უარყოფითი აზრის მოსმენის. ამიტომ არის, რომ ზრდასრულ ასაკში იწყება საზოგადოების პოზიტიური შეფასების ძიება, უფროსები ცდილობენ სოციუმის მოლოდინის გამართლებას, შედეგად კი სხვანაირად იქცევიან შინ და სულ სხვანაირად – უცხო ადამინების გარემოცვაში. შემდეგ ჩნდებიან შვილები, რომლებიც თავისთავად აღმოჩნდებიან ასეთ მანკიერ  წრებრუნვაში.  ჩვენი შვილები ჩვენივე ძალისხმევის შედეგები არიან!  თუ მათი აღზრდილები წესიერად იქცევიან, არ ავიწყდებათ „ბოდიში“, „თუ შეიძლება“, „უკაცრავად“, „გმადლობთ“, მშობლები  მშვიდდებიან და გამოდის, რომ შვილები ავსებენ იმ სიცარიელეს, რომელიც მშობლებს საკუთრი დაბალი თვითშეფასების შედეგად გაუჩნდათ.

მესამე მიზეზი: „ჩვენ გვეშინია, რომ მოლოდინს ვერ გავამართლებთ. თუ ბავშვობაში გვეჩვენებოდა, რომ მშობლები მეტისმეტად მკაცრად გვექცეოდნენ და მეტისმეტად ბევრს ითხოვდნენ ჩვენგან, დიდი ალბათობით, ჩვენი შფოთვის მიზეზი სწორედ ეს ვერგამართლებული მოლოდინია“, – განმარტავენ ავტორები და განაგრძობენ: ადამინები გამუდმებით სწავლის რეჟიმში არიან. შეცდომები ნორმალურია და ბუნებრივი, ადამინები თვითმყოფადები უნდა იყვნენ; არ არის სავალდებულო, ისინი თავიანთ მშობლებს ჰგავდნენ. მაგრამ როდესაც მშობლები რაღაცას მოელიან შვილებისგან, ისე ხდება, რომ მათი მოლოდინები არ შეესაბამება რეალობას. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ სხვებისგან სრულყოფილების მოლოდინი ორპოლუსიანია. ერთ პოლუსზე იდეალისკენ წრაფვაა, მეორეზე – განკითხვა, რაც თან ახლავს იდეალის მიღწევის შეუძლებლობას. ანუ მშობლები მუდამ უკმაყოფილოები იყვნენ შვილებით, ისინი კი უნიათობის გამო თავს იდანაშაულებდნენ. ჰოდა, მიუხედავად იმისა, რომ უკვე ზრდასრულია ადამიანი, ის მაინც დათრგუნულია და თან ამ სქემით აგრძელებს ცხოვრებას –  ასევე ექცევა შემდგომში საკუთარ შთამომავლებს.

ხშირად ჩვენი მისამართით ისმის ასეთი გამოხმაურებები: გასაგებია, რომ უმჯობესია შვილები დამოუკიდებელ, თვითმყოფად პიროვნებებად აღვზარდოთ. მაგრამ როგორ მოვიქცეთ, თუ ბავშვები ამის გამო ცუდად მოქცევას დაიწყებენ? ეს ერთ-ერთი ყველაზე რთული საკითხია ჩვენთვის – უფროსებისთვის. ჩვენ ხომ მიჩვეულნი ვართ სხვების მიერ შემოთავაზებული სქემებით ცხოვრებას, ჩვენ ხომ იმას ვაკეთებთ, რაც გარშემო მყოფებმა მოგვახვიეს თავს და გამუდმებით ვცდილობთ ვიყოთ ისეთები, როგორებადაც სოციუმს უნდა რომ გვხედავდეს. ამ ორომტრიალში სულ გვავიწყდება, რომ შეგვიძლია, თავად ავირჩიოთ, როგორები ვიყოთ და როგორ წარვმართოთ საკუთრი ცხოვრება. ყველაზე კარგი კი იქნებოდა, მშობლები „ყოჩაღებად“ თვლიდნენ შვილებს, თუ ისინი:

* დარწმუნებულნი არიან, რომ მათ უსმენენ;

* შეუძლიათ საკუთრი ემოციებისა და მოთხოვნილებების ადეკვატურად გამოხატვა;

* იცნობენ საკუთარ ძლიერ მხარეებს, აქვთ სამომავლო გეგმები;

* შესწავლილი აქვთ საკუთარი სისუსტეები და განუწყვეტლივ არ იმუნათებენ თავს ამის გამო;

* უყვართ საკუთრი თავი, იციან, როგორ დატკბნენ ცხოვრების სიკეთეებით და სრულფასოვნად შეუძლიათ თავისუფალი დროის გატარება;

* თანამიმდევრულად სწავლობენ საკუთარი შიშებისა და ნაკლოვანებების მიღებას, მათთვის თვალის გასწორებას და მათთან გამკლავებას;

* აქვთ საკუთრი თავის რწმენა და ცხოვრებას რეალისტურად უყურებენ;

* შესწევთ უნარი, თამამი ნაბიჯები გადადგან, საკუთარი მოსაზრების შესაბამისად;

* დარწმუნებული არიან, რომ მათი შესძლებლობები უსაზღვროა;

* ზუსტად იციან, რომ არიან თვითმყოფადები და არ ჰგვანან სხვებს; შეუძლიათ, ნებისმიერ რთულ სიტუაციაში საკუთარი გადაწყვეტილებების ერთგული დარჩნენ.

ამგვარად მშობლები საფუძველს ჩაუყრიან დიდ ნდობასა და პატივისცემას. გარდა ამისა, ბავშვები შეძლებენ, თავისუფლად გამოხატონ ემოციები, იქნებიან გულწრფელები და იძულებულები არ იქნებიან, იცრუონ. რთულ სიტუაციებში დახმარებისა და მხარდაჭერისთვის მშობლებს მიმართავენ. გაცილებით მეტი ხალისით დაეხმარებიან საოჯახო საქმიანობაში და ისე ძალიან აღარ გაუჭირდებთ უფროსების თხოვნების შესრულება.

ძვირფასო მშობლებო, თქვენ ხომ იცით, რომ ყველა ბავშვი ასეთია! და თუ მათ დაპროგრამებას კი არ შეეცდებით, არამედ დაეხმარებით მათ, ასეთებადვე დარჩებიან. დახმარება კი, აი, რას გულისხმობს:

* პატივი ეცით შვილების პირად სივრცეს, მათ ბიოლოგიურ რიტმს, მოთხოვნილებებს და ხასიათის თავისებურებებს;

* თავი არიდეთ უსაგნო განსჯას და უსამართლო დამცირებას (ყვირილს, დასჯას, მანიპულაციებს);

* მიიღეთ ბავშვების მოტივები და ემოციები მწვავე კრიტიკისა და მტრული დამოკიდებულების გარეშე;

* ყურადღებით ადევნეთ თვალყური შვილებს და უსმინეთ მათ.

 

თქვენ გაეცანით კიდევ ერთ ფრაგმენტს წიგნიდან: „ნუ დააპროგრამებთ შვილებს: გავლენა, რომელსაც ჩვენი სიტყვები ახდენენ ბავშვებზე“.

ავტორი: რობერტა კავალო – პედაგოგი, ფსიქოლოგი, აღზრდის შესახებ რამდენიმე წიგნის ავტორი და თანაავტორი. იტალიაში მისი ყველა წიგნი გამოსვლისთანავე ბეტსელერად იქცა. როგორც თავად რობერტა კავალო აღნიშნავს, მან საკუთრ თავზე იწვნია ის წნეხი, რასაც მშობლების სტერეოტიპები ახდენს ბავშვებზე და მიაჩნია, რომ თუ ადამიანს სურს, ცხოვრებაში მიზანს მიაღწიოს, მან საკუთარ ოცნებებზე უარი არ უნდა თქვას.  რობერტა კავალოს აქვს საკუთარი ცენტრი „Bimbiveri“, სადაც უხსნის მშობლებსა და აღმზრდელებს, რამდენად მნიშვნელოვანია, მისცენ ბავშვს საშუალება, საკუთრ მისწრაფებებსა და სურვილებთან ჰარმონიაში იყოს, ბავშვებს კი ეხმარება, განივითარონ პოტენციალი, გარშემო მყოფებთან გაფუჭებული ურთიერთობები აღიდგინონ და განამტკიცონ. თავად რობერტა ამბობს, რომ ის ეხმარება მშობლებს ბავშვების ქცევის „საიდუმლო გზავნილებისა“ და „მინიშნებების“ ინტერპრეტაციაში, რათა მათ წარმატებით მოახერხონ შვილების განათლებისა და ქცევის მართვის პრობლემების გადაჭრა.

წიგნის თანაავტორია მწერალი ანტონიო პანარეზე.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

როგორ გავხდი ავტორიტეტი

კომუნიზმი

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“